Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021
28 Sune–4 Siulai. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 71–75: “ʻIkai ha Mahafu Kuo Ngaohi ke tauʻi ʻa Kimoua ʻe Monūʻia”


“28 Sune–4 Siulai. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 71–75: ‘ʻIkai ha Mahafu Kuo Ngaohi ke tauʻi ʻa Kimoua ʻe Monūʻia,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021 (2020)

“28 Sune–4 Siulai. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 71–75,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2021

ʻĪmisi
Sīsū mo e sipí

ʻOku ʻOfa ʻa e Tauhí, tā ʻe Simon Dewey

28 Sune–4 Siulai.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 71–75

“ʻIkai Ha Mahafu Kuo Ngaohi ke tauʻi ʻa Kimoua ʻe Monūʻia”

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Kuenitini L. Kuki ʻo pehē, “Ko e lahi taha e ivi tākiekina ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻoku maʻu ia mei he ako folofola fakafoʻituituí mo e lotu ʻi ʻapí” (“Ului Moʻoni mo Tuʻuloa ki he Tamai Hēvaní pea mo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2018, 10).

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Talu mei he kei tamasiʻi siʻi ʻa Siosefa Sāmitá, naʻá ne fepaki mo e fakaangá—naʻa mo ha kau fakafili—ʻi heʻene feinga ke fai e ngāue ʻa e ʻOtuá. Ka ʻoku pau pē naʻe fakamamahi ʻi he konga kimui ʻo e 1831 ʻi he taimi naʻe kamata fakaangaʻi ai ʻe ʻĒsela Puuti ʻa e Siasí ʻi he kakaí, koeʻuhí ko e tokotaha fakaanga ʻi he tūkungá ni naʻá ne hoko ko ha taha tui kimuʻa. Naʻe mamata ʻa ʻĒsela ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻe Siosefa e mālohi ʻo e ʻOtuá ke fakamoʻui ha fefine. Naʻe fakaafeʻi ia ke fononga fakataha mo Siosefa ʻi he fuofua savea ʻo e kelekele ʻo Saioné ʻi Mīsulí. Ka naʻe ʻosi mole ʻene tuí pea, ʻi ha feinga ke fakahalaiaʻi e Palōfitá, naʻá ne pulusi ai ha ʻū tohi hokohoko ʻi ha nusipepa ʻi ʻOhaiō. Pea ne hangē naʻe ola lelei ʻene ngaahi feingá: naʻe ʻi ai ha “ngaahi loto-taaufehiʻa ki he Siasí” ʻi he feituʻú (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 71, ʻuluʻi vahe). Ko e hā ʻoku totonu ke fai ʻe he kakai tuí ʻi ha tūkunga pehē? Neongo ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha tali tonu ʻe taha ki he tūkunga kotoa pē, ka ʻoku hangē ko e taimi lahi—kau ai e tūkunga ko ʻeni ʻi he 1831—ko e konga ʻo e tali ʻa e ʻEikí ke taukaveʻi ʻa e moʻoní mo fakatonutonu e meʻa ʻoku halá ʻaki hono “malanga ʻaki ʻa [e] ongoongoleleí” (veesi 1). ʻIo, ʻe fakaangaʻi maʻu pē e ngāue ʻa e ʻEikí, ka ʻi he ngataʻangá, “ʻoku ʻikai ha mahafu kuo ngaohi ke tauʻi [ia] ʻe monūʻia” (veesi 9).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakatāutahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 71

ʻE veuveuki ʻe he ʻEikí ʻa e kau fakaanga ki Heʻene ngāué ʻi Hono taimi pē ʻAʻana.

Mahalo te tau hohaʻa ʻi heʻetau fanongo ki hono fakaangaʻi pe manukiʻi ʻe he kakaí ʻa e Siasí pe ko hono kau takí, tautautefito ʻi heʻetau manavasiʻi ʻe tākiekina ʻe he fakaanga ko iá ʻa e kakai ʻoku tau ʻilo mo ʻofa aí. ʻI he taimi ne hoko ai ha meʻa tatau ʻi ʻOhaiō ʻi he 1831 (vakai ki he ʻuluʻi vahe ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 71), ko e pōpoaki ʻa e ʻEikí kia Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoní naʻe fekauʻaki ia mo e tuí kae ʻikai ko e manavasiʻí. ʻI hoʻo ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 71, ko e hā ʻokú ke ʻilo ʻokú ne langaki hoʻo tui ki he ʻEikí mo ʻEne ngāué? Ko e hā ʻoku mahuʻinga kiate koe fekauʻaki mo e fakahinohino naʻe fai ʻe he ʻEikí ki Heʻene kau tamaioʻeikí ʻi he tūkunga ko ʻení?

Vakai foki, Robert D. Hales, “Lototoʻa Faka-Kalaisí: Ko e Fie Maʻu Kae Hoko ko e Ākongá,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2008, 72–75; Jörg Klebingat, “Maluʻi e Tuí,” Liahona, Sepitema 2017, 49–53.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 72

Ko e kau pīsopé ʻa e kau tauhi ʻi he ngaahi meʻa fakalaumālie mo fakatuʻasino ʻi he puleʻanga ʻo e ʻEikí.

‘I he taimi naʻe uiuiʻi ai ʻa Niueli K. Uitenī ke hoko ko e pīsope fika ua ʻi he Siasí, naʻe kiʻi kehe hono ngaahi fatongiá mei he kau pīsope ko ia ʻi he ʻaho ní. Hangē ko ʻení, naʻe tokangaʻi ʻe Pīsope Uitenī e fakatapui ʻo e kelekelé mo e ngofua ke nofo ʻi Mīsuli, ʻi he fonua ʻo Saioné. Ka ʻi hoʻo lau fekauʻaki mo hono uiuiʻí mo e ngaahi fatongia ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 72, mahalo te ke fakatokangaʻi ha ngaahi fehokotaki ki he meʻa ʻoku fai ʻe he kau pīsopé ʻi he kuonga ní—ʻi he taumuʻa kapau ʻoku ʻikai ko e fakaikiiki honau ngaahi fatongiá. Hangē ko ʻení, ko e hā ha ngaahi founga ʻokú ke “fai [ai] ha fakamatala” ki hoʻo pīsopé? (veesi 5). Ko e hā ha tūkunga ʻoku “tauhi [ai ʻe hoʻo pīsopé] ʻa e fale tukuʻanga koloa ʻo e ʻEikí” mo puleʻi e ngaahi fakatapui ʻa e kāingalotu ʻo e uōtí? (vakai, veesi 10, 12). Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe ha pīsope?

Vakai foki ki he, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Pīsope,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org.

ʻĪmisi
ngaahi foʻi talamu mo e tangai meʻakai

Naʻe puleʻi ʻe Niueli K. Uitenī ʻa e fale tukuʻanga koloa ʻa e kau pīsopé.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 73

Te u lava ʻo kumi ha ngaahi faingamālie ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí.

Hili e foki ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni mei heʻena misiona malanga nounou ke fakaleleiʻi ha niʻihi ʻo e maumau ne fakahoko ʻe ʻĒsela Pūtí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 71), naʻe fakahā ange ʻe he ʻEikí ke na foki ki he ngāue hono liliu e Tohi Tapú (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Liliu ʻa Siosefa Sāmitá”). Ka naʻá Ne finangalo foki ke na hokohoko atu hono malangaʻi e ongoongoleleí. ʻI hoʻo lau e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 73, fakakaukau ki he founga te ke lava ʻo ʻai ai e malanga ʻaki e ongoongoleleí ko ha konga, “ʻaonga” (veesi 4)—pe moʻoni—ʻo hoʻo moʻuí makehe mei hoʻo ngaahi fatongia kehé.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 75:1–12

ʻOku tāpuakiʻi ʻe he ʻEikí ʻa kinautolu ʻoku nau malangaʻi faivelenga ʻEne ongoongoleleí.

ʻI he tali ko ia ki he fekau ke “mou ʻalu atu ki he māmaní kotoa pē” ke malangaʻi ʻa e ongoongoleleí (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 68:8), naʻe fekumi ha kau faifekau faivelenga tokolahi ki ha toe fakamatala fekauʻaki mo e founga naʻe finangalo ʻa e ʻEikí ke nau fakahoko ʻaki e fekau ko ʻení. Ko e hā e ngaahi lea mo e kupuʻi lea ʻokú ke maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 75:1–12 ʻoku tokoni ke mahino kiate koe e founga ke ola lelei hono malangaʻi e ongoongoleleí? Ko e hā ha ngaahi tāpuaki ʻoku talaʻofa ʻe he ʻEikí ki he kau faifekau faivelengá? Fakakaukau ki he founga ʻoku kaunga ai kiate koe ʻa e ngaahi fakahinohino mo e ngaahi tāpuaki ko ʻení ʻi hoʻo vahevahe e ongoongoleleí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi Fakafāmili ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 71.Ko e hā naʻe kole kia Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ke na fai ʻi he taimi naʻe fakaangaʻi ai ʻe he niʻihi kehé ʻa e Siasí mo hono kau takí? Ko e hā ʻa e founga ʻoku tau “teuteu ʻa e hala” ke maʻu ai ʻe he kakaí ʻa e ngaahi fakahā ʻa e ʻOtuá? (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 71:4).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 72:2.Kuo tāpuekina fēfē ʻe he kau pīsopé hotau fāmilí? Ko e hā kuo kole mai ʻe heʻetau pīsopé ke tau faí, mo e founga te tau lava ʻo poupouʻi ai iá? Mahalo ʻe lava ho fāmilí ʻo faʻu ha kaati ʻo fakamālō ki hoʻo pīsopé ʻi heʻene ngāué.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 73:3–4.ʻE tokoni nai ki ho fāmilí hono ako kau ki he Liliu ʻe Siosefa Sāmita e Tohi Tapú? (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Liliu ʻa Siosefa Sāmitá”). Te ke lava ʻo vakaiʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi potufolofola naʻe toe liliu ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá pea aleaʻi e ngaahi moʻoni mahuʻinga naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻo fakafou ʻi he Palōfitá. Ki ha ngaahi sīpinga ʻe niʻihi, vakai ki he Liliu ʻa Siosefa Sāmita ʻo e Sēnesi 14:25–40 mo e Sēnesi 50:24–38 ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 74:7.Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he veesi ko ʻení fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi pea mo e fānau īkí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 75:3–5, 13, 16.Te ke lava ʻo tokoni ke mahino ki ho fāmilí ʻa e founga ʻoku finangalo e ʻEikí ke tau tauhi ai kiate Iá ʻaki e talanoa kau ki he faikehekehe ʻi he “nofo noá” mo e “ngāue ʻaki [hotau] tūkuingatá.” Mahalo te ke lava ʻo fili ha niʻihi ʻo e ngaahi ngāue fakafāmilí pea fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau fakatātaaʻi hono fakahoko fakamuʻomuʻanima e ngaahi ngāue ko iá pea mo hono fakahoko ʻaki honau tūkuingatá. Te tau lava fēfē ʻo tauhi ki he ʻEikí ʻaki hotau tūkuingatá? Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 75:3–5, 13, 16, ko e hā ʻokú Ne talaʻofa ki Heʻene kau tamaioʻeiki faivelengá?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ʻo e uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Tuku ke Tau Faimālohí,” Ngaahi Himí, fika 149.

Fakatupulaki e Ako Fakatāutahá

Fekumi ki he ngaahi foʻi lea mo e kupuʻi lea fakalaumālié. ‘I hoʻo laú, ʻe malava ke ʻomi ʻe he Laumālié ha ngaahi lea pe kupuʻi lea pau ke ke fakatokangaʻi. Fakakaukau ke hiki e ngaahi lea pe kupuʻi lea mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 71–75 ʻokú ne tākiekina fakalaumālie koé.

ʻĪmisi
talavou mo e taki Lakanga Fakataulaʻeiki

Ta fakatātaaʻi ʻo ha talavou mo ha taki lakanga fakataulaʻeiki ne fai ʻe D. Keith Larson

Paaki