“25–31 octubre. Tzolʼlebʼ ut Sumwank 124: “Jun ochoch choq’ re lin k’ab’a’,” ” Kim, Taaqehin—Choq’ reheb’ li komon ut li junkab’al: Li Tzol’leb’ ut Sumwank 20212020)

“25–31 octubre. Tzolʼlebʼ ut Sumwank 124,” Kim, Taaqehin—Choq’ reheb’ li komon ut li junkab’al: 2021

Jalam-uuch

Nauvoo

Nauvoo li ch’ina-us, xb’aan laj Larry Winborg

25–31 octubre

Tzolʼlebʼ ut Sumwank 124

“Jun ochoch choq’ re lin k’ab’a’ ”

Naq nakawil ru Tzol’leb’ ut Sumwank 124, k’oxlaheb’ li osob’tesink kixyeechi’i li Qaawa’ reheb’ laj santil paab’anel sa’ Nauvoo, jo’eb’ ajwi’ li osob’tesink naxyeechi’i a’an aawe laa’at.

Tz’iib’a li nakak’oxla

Us ta jwal ch’a’aj choq’ reheb’ laj santil paab’anel li waqib’ chihab’ li toja’ xe’nume’, ke’ok chi usaak b’ayaq sa’ xtiklajik li saq’ehil re 1839: Eb’ laj santil paab’anel ke’uxtanaak ru xb’aaneb’ li wankeb’ sa’ li tenamit Quincy, Illinois. Eb’ laj k’aak’alenel ke’xkanab’ li profeet aj Jose Smith ut li rech aj jolominel re li Iglees chi eelelik chaq sa’ li tz’alam sa’ Missouri. Ut li Iglees toje’ kixloq’ li ch’och’ aran Illinois b’ar wi’ te’ruuq chixch’utub’ankil wi’chik rib’ laj santil paab’anel. Jwal sulul li ch’och’ a’an ut nujenaq chi ch’en, a’b’an chanchan naq moko ch’a’aj ta a’an chirix chixjunil li ch’a’ajkilal ak ke’xnumsi laj santil paab’anel. Ke’risi xha’il li sulul ch’och’, ut ke’xk’uub’ xhuhil jun li ak’ tenamit, li ke’xk’ab’a’i Nauvoo. A’an naraj naxye “ch’ina-us” sa’ Hebreo, a’ut sa’ xtiklajik lix ch’ina-usal lix paab’aaleb’ nim wi’chik chiru xch’ina-usal li ch’och’. Li Qaawa’ yoo chaq ajwi’ chixnimob’resinkil x’anchalil xch’ool lix profeet. Toj wankeb’ chik li na’leb’ ut li k’ojob’anb’il k’anjel li kiraj li Qaawa’ xk’ojob’ankil, ut ki’ajman ru jun li santil ochoch b’ar wi’ te’ruuq claj santil paab’anel chixk’ulb’aleb’. Aajel ajwi’ ru li paab’aal ut li anchalil ch’oolej a’an sa’ lix k’anjel li Qaawa’ sa’ li kutan a’in.

Us ta ki’ok Nauvoo jo’ jun xchaq’al ru tenamit rik’in jun li xchaq’al ru santil ochoch, moqon ke’kanab’aak xkab’ichaleb’. A’b’an li xchaq’al ru k’anjel re li Qaawa’, a’an “xk’eeb’al choq’ eekoroon li nimank-u, li kole’k chiru li kamk, ut li junelik yu’am” (Tzol’leb’ ut Sumwank 124:55), ut maajo’q’e naraqe’ li k’anjel a’an.

Chi’ilmanq Santos, 1:399–427; “La organización de la Iglesia en Nauvoo,” Revelaciones en Contexto, 264–71.

Jalam-uuch

reetalil li tzolok aajunes

Li na’leb’ re xtzolb’aleb’ li loq’laj hu aajunes

Tzol’leb’ ut Sumwank 124:12–21

Naru tinwanq chi tiik inpaab’aal jo’ jun xtzolom li Qaawa’.

Us ta wankeb’ laj jolominel li ke’el chaq sa’ li Iglees sa’ xraqikeb’ li chihab’ 1830 toj 1839, lix k’ihaleb’ li komon toj ke’kana chi tiikeb’ xpaab’aal. Sa’ xyanqeb’ laj santil paab’anel a’in wankeb’ li ke’xnumsi ch’a’ajkilal sa’ Missouri jo’ ajwi’ eb’ li toje’ okenaqeb’ sa’ li Iglees. Sa’ Tzol’leb’ ut Sumwank 124:12–21, li Qaawa’ kirusaatina junjunq reheb’. K’a’ru nakatzol chirix li wank jo’ tzolom sa’ li raatin? Ma wan k’a’ru ke’xb’aanu laj santil paab’anel a’in li nakatreek’asi chixb’aanunkil jo’ eb’ a’an? Maare naru ajwi’ taak’oxla chan ru naq li Qaawa’ naxk’ut naq nakatxra.

Tzolʼlebʼ ut Sumwank 124:22–24, 60–61

Li Qaawa’ naaraj naq tink’uleb’ chixjunil li kristiaan.

Xb’aan li rahob’tesiik ke’xk’ul laj santil paab’anel sa’ Missouri, kiru raj ke’aleek chi kanaak xjuneseb’ ut chixramb’al naq taawulaq yalaq ani chik sa’ Nauvoo. K’oxla li na’leb’ a’an naq nakawil Tzol’leb’ ut Sumwank 124:22–24, 60–61. K’a’ru nakak’oxla chirix lix taqlahom li Qaawa’ naq taakab’lamanq jun li “ochoch re k’ehok warib’aal”? (raqal 23). K’a’ru naxk’ut li raatin chawu chirix lix k’anjel lix Iglees? K’oxla li na’leb’ a’an ut chan ru naq wan rilom aawik’in laa’at ut rik’in laa junkab’al.

Tzol’leb’ ut Sumwank 124:25–45, 55

Li Qaawa’ nokoxtaqla chixkab’lankileb’ li santil ochoch re naq naru te’qak’ul loq’laj k’ojob’anb’il k’anjel.

Ink’a’ raj ke’sach xch’ool laj santil paab’anel naq chirix naq ke’xk’ojob’ li tenamit Nauvoo, li Qaawa’ kixtaqlaheb’ chixkab’lankil jun li santil ochoch—jo’ ak kixb’aanu sa’ Ohio ut Missouri. K’a’ru nakawil sa’ Tzol’leb’ ut Sumwank 124:25–45, 55 li nakatxtenq’a chixtawb’al ru k’a’ut naq li Qaawa’ kixye, “Junelik taqlanb’ileb’ lin tenamit chixkab’lankil [li santil ochoch] choq’ re lin santil k’ab’a’ ”? (raqal 39).

Chalen chaq lix kab’lankil li santil ochoch re Nauvoo, numenaq 200 chi santil ochoch ak kab’lanb’ileb’ malaj yeeb’il naq te’kab’lamanq. Li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixye, “Naqanaw naq aajel ru naq kok’ aj xsa’ toowulaq sa’ li santil ochoch choq’ qe ut choq’ re li qajunkab’al re taqak’ul qakolb’al ut li taqenaqil loq’al. … Yookeb’ chi k’ihank lix pleetihom laj tza, sa’ xnimal lix kawilal ut chan ru nab’aanuman. Maajo’q’e kiwan x’aajelil ru jo’ naq wan anajwan li xik sa’ li santil ochoch chi kok’ aj xsa’ ” (“Li ok choq’ jun aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan jwal chaab’il,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re noviembre 2018). Chan ru naq li santil ochoch ak xatxtenq’a chixkuyb’al xnumsinkil “lix pleetihom laj tza”? K’a’ru nakaweek’a naq tento taab’aanu re xtaaqenkil li raatin li Awa’b’ej Nelson?

Chi’ilmanq ajwi’ Temas de la historia de la Iglesia, “El Templo de Nauvoo,” ChurchofJesusChrist.org/study/church-history.

Laj Jose Smith chirix li santil ochoch re Nauvoo, xb’aan laj Gary E. Smith

Tzol’leb’ ut Sumwank 124:84–118

Li Qaawa’ naraj xk’eeb’al we li na’leb’ tz’aqal choq’ re inyu’am.

Sa’eb’ li raqal 84–118 wankeb’ naab’al li na’leb’ choq’ reheb’ junjunq komon, ut maare chanchan naq maak’a’ rilom aawik’in laa’at. A’b’an, naru ajwi’ taataw k’a’ruhaq li aajel ru choq’ aawe. Naru taapatz’ re li Qaawa’ k’a’ru xna’leb’ a’an choq’ aawe sa’eb’ li raqal a’in, ut taataaqe lix b’eresihom li Musiq’ej re xtawb’al. Toja’ naq taasik’ ru k’a’ru taab’aanu re xb’aanunkil. Qayehaq, chan ru naq xtuulanob’resinkil aawib’ tatxtenq’a chixk’ulb’al li Musiq’ej? (chi’ilmanq li raqal 97).

Naru ajwi’ taak’oxla xkomon chik li na’leb’ naxk’e aawe li Qaawa’. Chan ru naq yookat chixk’anjelankil a’an?

Jalam-uuch

reetalil li tzolok jo’ junkab’al

Li na’leb’ re xtzolb’aleb’ li loq’laj hu jo’ junkab’al, ut choq’ re li q’ojyin re junkab’al

Tzol’leb’ ut Sumwank 124:2–11.Wi ta li Qaawa’ tixye re laa junkab’al naq “te’xtaqla jun li jek’inb’il aatin re tiik ruhil k’a’uxlej chirix lin evangelio” reheb’ “li rey sa’ li ruchich’och’ ” (eb’ li raqal 2–3), k’a’ruhaq raj li aatin teeye? K’oxla xk’uub’ankil jun jek’inb’il aatin sa’ komonil, ut patz’ re laa junkab’al naq te’xye li na’leb’ re li evangelio neke’raj roksinkil.

Tzol’leb’ ut Sumwank 124:15.K’a’ru naraj naxye naq wan x’anchalil li qach’ool? K’a’ut naq nim xloq’al a’an sa’ rilob’aal li Qaawa’? K’a’ruheb’ reetalil li anchalil ch’oolejil li ak xe’ril laa junkab’al? (Chi’ilmanq ajwi’ Choq’ re Xkawilaleb’ li Saaj, 19.)

Tzolʼlebʼ ut Sumwank 124:28–29, 40–41, 55.K’a’ru naqatzol sa’eb’ li raqal a’in chirix k’a’ut naq li Qaawa’ nokoxtaqla chixkab’lankileb’ li santil ochoch? Maare taawulaq raj chiru laa junkab’al xyiib’ankil xjalam-uuch li santil ochoch malaj xkab’lankil rik’in kok’ kaaxukuut malaj jalan chik k’a’aq re ru. Naq teeb’aanu, naru tex’aatinaq chirix k’a’ut naq nekeb’antioxi naq wankeb’ li santil ochoch sa’ li qakutan, ut k’a’ut naq tento tooloq’oninq aran chi kok’ aj xsa’.

Tzol’leb’ ut Sumwank 124:91–92.Ma chaab’il choq’ re laa junkab’al li aatinak chirix li rosob’tesihom li yuwa’b’ejil aj k’anjel? Eb’ laa komon li ak xe’xk’ul li rosob’tesihom li yuwa’b’ejil aj k’anjel naru te’xye resil chan ru xe’xk’ul ut chan ru naq neke’osob’tesiik xb’aan. Naru ajwi’ teeril “Bendiciones patriarcales” (Temas del Evangelio, topics.ChurchofJesusChrist.org).

Re xtawb’al xkomon chik li na’leb’ chirix xtzolb’aleb’ li kok’al, chi’ilmanq li tusleb’ aatin re li xamaan a’in sa’ Kim, Taaqehin—Choq’ re li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al.

Jun b’ich naru xb’ichankil: “Sa’ li santil ochoch,” B’ichleb’aal choq’ reheb’ li Kok’al, 99.

Jalam-uuch

reetalileb’ li xyaab’ kuxej re li k’ojob’ank wi’chik

Eb’ li xyaab’ kuxej re li k’ojob’ank wi’chik

Li Komonil re Tenq’ank

Sa’ 1842, chirix naq k’uub’anb’il chaq li Komonil re Tenq’ank sa’ Nauvoo, Illinois, li profeet aj Jose Smith kixye, “Li Iglees maji’ k’uub’anb’il chi tz’aqal toj reetal naq k’uub’anb’ileb’ li ixq chi jo’ka’in.”¹ Jo’kan ajwi’, jun tzolok chirix lix k’ojob’ankil wi’chik lix Iglees li Qaawa’ ut lix tijonelil (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 107) moko tz’aqal ta toj reetal naq natzolman chirix li Komonil re Tenq’ank, a’an ajwi’ “xk’ojob’ankil wi’chik jun najteril na’leb’ ” chirixeb’ li ixq li wankeb’ jo’ xtzolom li Jesukristo.²

Nim xk’anjel li xEliza R. Snow sa’ li k’ojob’ank a’an. Ki’oken sa’ lix k’uub’ankil li Komonil re Tenq’ank, ut jo’ aj tz’iib’, kixtz’iib’a resil li yoo chi k’ulmank sa’eb’ lix ch’utam. A’an kiril rik’in tz’aqal xnaq’ ru naq li Komonil re Tenq’ank kik’uub’aman “a’ yaal chan ru xtusulal li tijonelil.”³ Arin wan li raatin a’an, li kixtz’iib’a naq yoo chi k’anjelak jo’ li Jolomil Awa’b’ej re li Komonil re Tenq’ank, re xtenq’ankileb’ li rech ixqilal chixtawb’al ru li santil k’anjel k’eeb’il reheb’ lix rab’in li Dios re li sumwank.

Re xtawb’al xkomon chik li na’leb’ chirix lix k’uub’ankil li Komonil re Tenq’ank, chi’ilmanq Hijas en Mi reino: La Historia y la Obra de la Sociedad de Socorro (2017), 1–25.

Eliza R. Snow

Jalam-uuch

Li xEliza R. Snow, xb’aan laj Lewis Ramsey

“Us ta re li kutan a’in lix k’ab’a’ [li Komonil re Tenq’ank], li ch’uut, a’an re najter q’e kutan. Kiyehe’ qe xb’aan laj Jose Smith naq li ch’uut a’in kiwan ajwi’ sa’ li najter iglees, li naru nak’eeman reetal sa’ junjunqeb’ li tz’iib’ahom sa’ li Ak’ Chaq’rab’ b’ar wi’ oksinb’il li aatin “Qana’ sik’b’il ru” [chi’ilmanq 2 Jwan 1:1; Tzol’leb’ ut Sumwank 25:3].

“Li ch’uut a’in maak’a’aq raj chi maak’a’ li tijonelil, xb’aan naq naxk’ul chixjunil lix wankilal ut lix k’anjel rik’in li tijonelil. Naq ki’isiman li tijonelil sa’ li ruchich’och’, li ch’uut a’in jo’ ajwi’ chixjunileb’ chik lix cha’al lix tz’aqal iglees li Jesukristo ke’oso’. …

“Rik’in naq xin’oken sa’ lix k’uub’lajik li Komonil re Tenq’ank reheb’ li ixq sa’ Nauvoo,” … ut rik’in naq naab’al innawom chirix li ch’uut a’an, maare naru tinye junjunq li na’leb’ li tixtenq’aheb’ lix rab’in Sion chi okenk sa’ li ch’uut a’in, li nujenaq rik’in li ak’ teneb’ahom. Wi wankeb’ li rab’inb’ej ut li na’b’ej sa’ Israel li neke’reek’a naq ramb’ileb’ ru sa’ li wankeb’ wi’, te’xtaw anajwan xna’aj li jar paay chi wankilal ut chi seeb’al li k’eeb’il reheb’, re xb’aanunkil li us. …

Li Komonil re Tenq’ank kik’uub’aman sa’ li xkab’ xk’ojaril li k’ayib’aal re kaqi xan.

“Wi wan xpatz’om yalaq ani, K’a’ru aj-e li Komonil re Tenq’ank reheb’ li ixq? Tinsume naq a’an xb’aanunkil li us—roksinkil chixjunil li qaseeb’al chixb’aanunkil li us, ink’a’ ka’ajwi’ re xch’olaninkileb’ li neb’a’, re b’an ajwi’ xk’olb’aleb’ li aamej. Q’axal wi’chik li naru taab’aanumanq rik’in li k’anjelak sa’ junajil chiru li k’anjelak sa’ junesal. …

“Sa’ xch’olankileb’ li neb’a’, wan xkomon chik li teneb’anb’il sa’ xb’een li Komonil re Tenq’ank reheb’ li ixq chiru yal xk’eeb’al li taak’anjelaq reheb’ sa’ tib’elej. Aajel ajwi’ ru rilb’al li neb’a’il re k’a’uxlej ut xyajel li ch’oolej; ut k’iila sut jun chaab’il aatin—xk’eeb’al b’ayaq li na’leb’, malaj xk’eeb’al li uq’ej rik’in chaab’ilal, tixk’e chi uxmank naab’al chik li chaab’ilal, ut k’a’jo’ wi’chik naq k’ulub’anb’ilaq, chiru jun b’oox chi oor. …

“Naq neke’ch’utub’aak chaq laj santil paab’anel aj najtil tenamit, chi maa’ani neke’xnaw ru, naru te’jalb’ehiiq xb’aaneb’ laj b’alaq’; jo’kan naq li Komonil re Tenq’ank tento tixseeb’a rib’ chirilb’aleb’, ut chiroksinkileb’ sa’ li komonil li taachaab’ilob’resinq ut taasantob’resiinq, ut sa’ xb’een chixjunil, tixkawob’resiheb’ sa’ li paab’aal chirix li evangelio, ut chi jo’kan, taak’anjelaq re xkolb’aleb’ naab’al.

“Taa’ajmanq ru k’iila tasal hu re xch’olob’ankileb’ li teneb’aak, li osob’tesiik, ut li k’anjel re li Komonil re Tenq’ank. … B’aanuhomaq li k’anjel (chi b’eresinb’ilex xb’aan lee obiisp) sa’ xyaalal, chi k’eek’o eech’ool, sa’ junajil, ut rik’in tijok, ut li Dios texrosob’tesi chi elk chi uub’ej.”⁴