Fuakava Foʻoú 2023
2–8 Sānuali. Mātiu 1; Luke 1: “Ke Hoko mai kiate Au ʻo hangē ko Hoʻo Leá”


“2–8 Sānuali. Mātiu 1; Luke 1: ‘Ke Hoko Mai Kiate Au ʻo hangē ko Hoʻo Leá’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“2–8 Sānuali. Mātiu 1; Luke 1,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2023

ʻĪmisi
Mele mo ʻIlisapeti

2–8 Sānuali

Mātiu 1; Luke 1

“Ke Hoko mai kiate Au ʻo hangē ko Hoʻo Leá”

ʻI hoʻo lau mo fakalaulauloto ki he Mātiu 1 mo e Luke 1, hiki ʻa e ngaahi ongo fakalaumālie ʻokú ke maʻú. Ko e hā ha ngaahi moʻoni fakatokāteline ʻokú ke maʻu? Ko e hā ha ngaahi pōpoaki ʻe mahuʻinga taha kiate koe mo ho fāmilí? ʻE lava ke tokoni atu e ngaahi fakakaukau ʻi he lēsoni ko ʻení ke ke ʻiloʻi ai ha toe ngaahi fakakaukau kehe.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Mei he fakakaukau ʻa e māmaní, he ʻikai malava ia. He ʻikai lava ha tāupoʻou ʻo feitama—pe ko ha fefine paʻa naʻe ʻosi laka ʻi he taʻu ʻe lava ʻo feitama aí. Ka naʻe ʻi ai ha palani ʻa e ʻOtuá ki hono ʻaloʻi ʻo Hono ʻAló mo e fanauʻi ʻo Sione Papitaisó, ko ia naʻe fakatou hoko ai ʻa Mele mo ʻIlisapeti ko e ongo faʻē, neongo e ngaahi tālafili ʻa e māmaní. ʻE tokoni hono manatua ʻena ngaahi aʻusia fakaofó ʻi he taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo ha meʻa ʻoku ngali faingataʻa. Te tau lava nai ʻo ikunaʻi hotau ngaahi vaivaí? Te tau lava nai ʻo ueʻi e loto ʻo ha mēmipa ʻoku fakamomoko ʻi he fāmilí? Ne mei hangē pē ko e lea mai a Kepaleli kiate kitautolu ʻi heʻene fakamanatu kia Mele, “ʻOku ʻikai ha meʻa ʻe faingataʻa ki he ʻOtuá” (Luke 1:37). Pea ʻe lava ke hoko e tali ʻa Melé ko ʻetau talí ʻi hono fakahā ʻe he ʻOtuá ʻa Hono finangaló: “Ke hoko mai kiate au ʻo hangē ko hoʻo leá” (Luke 1:38).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakataautahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Ko hai ʻa Mātiu mo Luke?

Ko Mātiú ko ha tangata Siu tānaki tukuhau ia, naʻe ui ʻe Sīsū ke hoko ko ha taha ʻo ʻEne kau ʻAposetoló (vakai Mātiu 10:3; vakai foki, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Tangata Tānaki Tukuhau”). Naʻe tohi ʻe Mātiu ʻene Kosipelí ʻo meimei fakatefito pē ki he kāinga Siú; ko ia ai, naʻá ne fili ke fakamamafaʻi ʻa e ngaahi kikite ʻo e Fuakava Motuʻá fekauʻaki mo e Mīsaiá, ʻa ia naʻe fakakakato ʻi he moʻui mo e ngāue ʻa Sīsuú.

Ko Luké ko ha toketā Senitaile ia (ʻikai ko ha Siu) naʻe fononga fakataha mo e ʻAposetolo ko Paulá. Naʻá ne hiki ʻene Kosipelí hili e pekia ʻa e Fakamoʻuí, ʻo meimei fakatefito ki ha kakai kehe mei he kau Siú. Naʻá ne fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi ko e Fakamoʻui ki he kau Senitailé mo e kau Siú fakatouʻosi. Naʻá ne hiki ha fakamatala ʻo e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he moʻui ʻa e Fakamoʻuí, mei ha niʻihi naʻa nau mātātonu kinautolu, pea naʻá ne fakakau ai ha ngaahi talanoa lahi ange ʻo kau ki he kakai fefiné ʻi hono fakahoa ki he ngaahi Kosipeli kehé.

Vakai foki e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Ngaahi Kosipelí,” “Mātiu,” “Luke.”

Mātiu 1:18–25; Luke 1:26–35

Naʻe ʻaloʻi ʻa Sīsū Kalaisi ʻe ha faʻē fakamatelie mo ha Tamai taʻe-faʻa-mate.

Fakatokangaʻi ʻi he Mātiu 1:18–25 mo e Luke 1:26–35, ʻa e founga hono fakamatalaʻi ʻe Mātiu mo Luke ʻa e mana ʻo hono ʻaloʻi ʻo Sīsuú. ʻOku fakamālohia fēfē ʻe heʻena ngaahi fakamatalá hoʻo tui ki he Fakamoʻuí? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ke ʻiloʻi ko Sīsuú ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá mo e foha ʻo Mele fakatouʻosi?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí “naʻe fie maʻu ki ai ha feilaulau fakafoʻituitui ʻa ha sino taʻe faʻa-mate ʻoku ʻikai moʻulaloa ki he maté. Ka kuo pau ke Ne pekia pea toe fokotuʻu hake Hono sinó. Ko e Fakamoʻuí toko taha pē te ne lava ʻo fakahoko ʻení. Naʻá Ne maʻu mei Heʻene faʻeé ʻa e mālohi ke pekiá. Naʻá Ne maʻu mei Heʻene Tamaí ʻa e mālohi ke ikunaʻi e maté” (“Constancy amid Change,” Ensign, Nov. 1993, 34).

Luke 1:5–25, 57–80

‘Oku hoko mai e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá ʻi Heʻene taimi pē ʻAʻana.

Kapau ʻokú ke fiu tatali ki ha tāpuaki ke hoko mai, pe hangē ʻoku ʻikai fanongo mai ʻa e ʻOtuá ki hoʻo ngaahi lotú, ʻe lava ke hoko ʻa e talanoa kia ʻIlisapeti mo Sakaliá ko ha fakamanatu kuo teʻeki ke ngalo koe ʻiate Ia. Hangē ko e palōmesi ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlaní: “Lolotonga ko ia ʻetau lotu mo tatali fakataha ki he ngaahi tali ʻo e niʻihi ʻo ʻetau ngaahi lotú, ʻoku ou fie ʻoatu ʻa ʻeku palōmesi fakaeʻaposetolo ʻoku fanongoa mo tali mai ʻa kinautolu neongo ʻoku ʻikai fakahoko mai ia ʻi he taimi mo e founga naʻa tau fie maʻú. Ka ʻoku tali maʻu pē kinautolu ʻi he taimi mo e founga ʻoku totonu ke tali mai ʻaki ʻe ha mātuʻa tokaimaʻananga mo angaʻofa taʻengata” (“Tatali ki he ʻEikí,” Liahona, Nōvema 2020, 115–16). Naʻe founga fēfē ʻa e kei tui faivelenga ʻa Sakalia mo ʻIlisapetí? (vakai Luke 1:5–25, 57–80). ʻOkú ke faʻa tatali nai ki ha tāpuaki? Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí meiate koe lolotonga hoʻo tatalí?

ʻĪmisi
Ko ʻIlisapeti mo Sakalia mo e pēpē ko Sioné

Hili e tatali faivelenga ʻa ʻIlisapeti mo Sakaliá, naʻe tāpuekina kinaua ʻaki ha foha.

Mātiu 1:18–25; Luke 1:26–38

ʻOku fakavaivai loto-fiemālie ʻa e kakai faivelengá ki he finangalo ʻa e ʻOtuá.

ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku tau hangē ko Melé ʻo ʻiloʻi ko e palani ʻa e ʻOtuá ki heʻetau moʻuí, ʻoku kehe ia mei he meʻa ne tau palani ki aí. Ko e hā ʻokú ke ako meia Mele fekauʻaki mo hono tali e finangalo ʻa e ʻOtuá? Hiki ʻi he tēpile ko ʻení ʻa e ngaahi fakamatala mei he ʻāngeló mo Mele (vakai Luke 1:26–38), fakataha mo ha ngaahi pōpoaki ʻokú ke ʻiloʻi ʻi heʻena fakamatalá:

Ngaahi lea ʻa e ʻāngeló kia Melé

Pōpoaki maʻakú

Ngaahi lea ʻa e ʻāngeló kia Melé

“ʻOku ʻiate koe ʻa e ʻEikí” (veesi 28).

Pōpoaki maʻakú

ʻOku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí hoku tūkungá mo hoku faingataʻaʻiá.

Ngaahi tali ʻa Melé

Pōpoaki maʻakú

Ngaahi tali ʻa Melé

“ʻE fēfē ai ʻa e meʻá ni?” (veesi 34).

Pōpoaki maʻakú

ʻOku sai pē ke fai ha ngaahi fehuʻi ke mahino lelei ange e finangalo ʻo e ʻOtuá.

ʻI hoʻo lau fekauʻaki mo e tā sīpinga angatonu ʻa Siosefa ʻi he Mātiu 1:18–25, ko e hā ʻokú ke ako ʻo fekauʻaki mo hono tali e finangalo ʻa e ʻOtuá? Ko e hā mo ha toe ngaahi fakakaukau ʻokú ke ako mei he ngaahi aʻusia ʻa Sakalia mo ʻIlisapetí? (vakai Luke 1).

Vakai foki Luke 22:42; Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Kepaleli.”

Luke 1:46–55

Naʻe fakamoʻoni ʻa Mele ki he misiona ʻo Sīsū Kalaisí.

ʻOku tomuʻa fakahā ʻe he lea ʻa Mele ʻi he Luke 1:46–55, ha ngaahi konga ʻo e misiona ʻa e Fakamoʻuí. Ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mei he ngaahi lea ʻa Melé? Te ke lava ʻo fakafehoanaki ʻa e ngaahi veesi ko ʻení mo e ngaahi lea ʻa ʻAna ʻi he 1 Samuela 2:1–10 pea mo e Ngaahi Monūʻia ʻa Sīsuú ʻi he Mātiu 5:3–12. Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he Laumālié ʻi hoʻo fakalaulauloto ki he ngaahi veesi ko ʻení?

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

Mātiu 1:1–17.ʻI hono lau ʻe homou fāmilí ʻa e tohihohoko ʻo Sīsuú, ʻe lava ke mou aleaʻi hoʻomou hisitōlia fakafāmilí pea vahevahe ha ngaahi talanoa kau ki hoʻomou ngaahi kuí. ʻOku tāpuekina fēfē homou fāmilí ʻi hoʻomou ʻilo ki homou hisitōlia fakafāmilí?

Mātiu 1:20; Luke 1:11–13, 30.Ko e hā nai e meʻa naʻe ilifia ai ʻa e kakai ʻi he ngaahi veesi ko ʻení? Ko e hā e meʻa ʻokú ne fakatupunga ʻetau ongoʻi ilifiá? ʻOku fakaafeʻi fēfē kitautolu ʻe he ʻOtuá ke “ʻoua ʻe manavaheé”?

Luke 1:37.Te ke lava mo ho fāmilí ʻo fakatupulaki ha tui “ʻoku ʻikai ha meʻa ʻe faingataʻa ki he ʻOtuá,” ʻaki haʻamou fekumi fakataha ʻi he Luke 1 ki he ngaahi meʻa ngali faingataʻa naʻe fakahoko ʻe he ʻOtuá. Ko e hā ha ngaahi talanoa kehe te tau lava ʻo vahevahe—mei he ngaahi folofolá pe ko ʻetau moʻuí—ʻa ia naʻe fai ai ʻe he ʻOtuá ha ngaahi meʻa ne ngali faingataʻá? ʻE lava ke maʻu ha ngaahi fakakaukau ʻi he fekumi ʻi he Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí.

Luke 1:46–55.Ko e hā ʻa e niʻihi ʻo e “ngaahi meʻa lahi” kuo fai ʻe he Fakamoʻuí maʻatautolú? Ko e hā ʻene ʻuhinga ki hotau laumālié ke “fakahīkihikiʻi ʻa e ʻEikí”?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ‘oku fokotuʻu atú: “Naʻá Ne Fekau Hono ʻAló,” Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 20–21.

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Fakaʻaongaʻi e folofolá ki hoʻo moʻuí. Hili hano lau ha potufolofola, fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau fakaʻaongaʻi ia ʻi heʻenau moʻuí (vakai Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 21). Hangē ko ʻení, ʻe fakaʻaongaʻi fēfē ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻa e meʻa ʻoku nau ako mei he Mātiu 1 mo e Luke 1 fekauʻaki mo hono tali e ui ʻa e ʻEikí?

ʻĪmisi
ko e hā ʻa Kepaleli kia Melé

ʻOkú ke Monūʻia ʻi he Fefine Fulipē, tā ʻe Walter Rane

Paaki