Fuakava Foʻoú 2023
30 Sānuali–5 Fēpueli. Mātiu 4; Luke 4–5: “ʻOku ʻIate Au ʻa e Laumālie ʻo [e ʻEikí]”


“30 Sānuali–5 Fēpueli. Mātiu 4; Luke 4–5: ‘ʻOku ʻiate Au ʻa e Laumālie ʻo [e ʻEikí]’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“30 Sānuali–5 Fēpueli. Mātiu 4; Luke 4–5,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2023

ʻĪmisi
ko Sīsū ʻoku tuʻu ʻi he maomaonganoá

Into the Wilderness (Ki he Maomonganoá), tā ʻe Eva Koleva Timothy

30 Sānuali–5 Fēpueli

Mātiu 4; Luke 4–5

“ʻOku ʻiate Au ʻa e Laumālie ʻo [e ʻEikí]”

Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e folofolá ke fakatou tekeʻi ʻaki e ngaahi ʻahiʻahi ʻa Sētané pea mo fakamoʻoni ki Hono misiona fakalangí (vakai Luke 4:1–21). Fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke langaki ai ʻe he folofolá hoʻo tuí mo hoʻo loto fakapapau ke tekeʻi ʻa e ʻahiʻahí.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Naʻe hangē naʻe ʻafioʻi pē ʻe Sīsū ʻi Heʻene kei ʻeiki siʻí naʻe ʻi ai Hono misiona toputapu makehe. Ka ʻi he teuteu ʻa Sīsū ke kamata ʻEne ngāue fakafaifekaú ʻi he māmaní, naʻe feinga ʻa e filí ke veiveiua e fakakaukau ʻa e Fakamoʻuí. Naʻe pehē ange ʻe Sētane, “Kapau ko e ʻAlo koe ʻo e ʻOtuá” (Luke 4:3, tānaki atu e fakamamafá). Ka naʻe fefolofolai ʻa e Fakamoʻuí mo ʻEne Tamai ʻi he Langí. Naʻá Ne ʻafioʻi ʻa e folofolá, pea naʻá Ne ʻafioʻi ko hai Ia. Naʻe taʻeʻaonga ʻa e palōmesi ʻa Sētané kiate Ia—“Te u ʻatu moʻou ʻa e mālohí ni kotoa pē” (Luke 4:6)—he naʻe hoko ʻa e teuteu ʻa e Fakamoʻuí ʻi he kotoa ʻo ʻEne moʻuí ke Ne maʻu ai ʻa e “mālohi ʻo e Laumālié” (Luke 4:14). Ko ia neongo e ngaahi ʻahiʻahí, faingataʻá mo Hono fakafisingaʻí, ka naʻe ʻikai teitei mavahe ʻa Sīsū Kalaisi mei Heʻene ngāue kuo vahe ange ke Ne faí: “ʻOku totonu ke u malanga ʻaki ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá … he ko ia kuo fekau ai aú” (Luke 4:43).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakataautahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Mātiu 4:1–2

ʻOku teuteuʻi au ʻe he fetuʻutaki mo e ʻOtuá ke u ngāue kiate Ia.

Ke teuteu ki Heʻene ngāue fakafaifekaú, naʻe ʻalu ʻa Sīsū ki he toafá “ke ne ʻi he ʻOtuá” (Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Mātiu 4:1 [ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá ]). Fakakaukau ki he meʻa ʻokú ke fai ke ke ongoʻi ofi ange ai ki he ʻOtuá. ʻOku teuteuʻi fēfē koe ʻe he meʻá ni ki he ngāue ʻokú Ne finangalo ke ke faí?

Mātiu 4:1–11; Luke 4:1–13

Naʻe tā ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e sīpingá kiate au ʻaki ʻEne matuʻuaki ʻa e ʻahiʻahí.

ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku ongoʻi halaia ʻa e kakaí ʻi hono ʻahiʻahiʻi kinautolu ke nau faiangahalá. Ka naʻa mo e Fakamoʻuí, ʻa ia naʻe “ʻikai haʻane angahalá” (Hepelū 4:15), naʻe ʻahiʻahiʻi pē mo Ia. ʻOku ʻafioʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ʻoku tau fehangahangai mo iá mo e founga ke tokoniʻi ai kitautolu ke ikunaʻi iá (vakai Hepelū 2:18; ʻAlamā 7:11–12).

ʻI hoʻo lau ʻa e Mātiu 4:1–11 mo e Luke 4:1–13, ko e hā e meʻa ʻokú ke ako ʻe lava ke tokoniʻi koe ʻi he taimi ʻokú ke fehangahangai ai mo e ʻahiʻahí? Te ke lava ʻo fokotuʻutuʻu hoʻo ngaahi fakakaukaú ʻi ha tēpile hangē ko ʻení:

Sīsū Kalaisi

Ko au

Sīsū Kalaisi

Ko e hā naʻe ʻahiʻahiʻi ʻe Sētane ʻa Kalaisi ke Ne faí?

Ko au

Ko e hā ʻoku ahiʻahiʻi au ʻe Sētane ke u faí?

Sīsū Kalaisi

Naʻe mateuteu fēfē ʻa Kalaisi ke Ne matuʻuaki e ʻahiʻahí?

Ko au

ʻE founga fēfē haʻaku mateuteu ke matuʻuaki ʻa e ʻahiʻahí?

Sīsū Kalaisi

Ko au

Ko e hā ha toe ʻilo ʻokú ke maʻu mei he Liliu ʻa Siosefa Sāmita ʻa e Mātiu 4? (vakai ki he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá).

Vakai foki 1 Kolinitō 10:13; ʻAlamā 13:28; Mōsese 1:10–22.

Luke 4:16–32

Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Mīsaia naʻe kikiteʻí.

Kapau naʻe kole atu ke ke fakamatalaʻi e meʻa naʻe hāʻele mai ʻa Sīsū Kalaisi ki he māmaní ke fakahokó, ko e hā te ke lea ʻakí? ʻI hono fakaʻaongaʻi ʻe he Fakamoʻuí e taha ʻo e ngaahi kikite ʻa ʻĪsaia fekauʻaki mo e Mīsaiá, naʻá Ne fakamatalaʻi e ngaahi tafaʻaki ʻo Hono misioná (vakai Luke 4:18–19; ʻĪsaia 61:1–2). Ko e hā ʻokú ke ako kau ki Hono misioná ʻi hoʻo lau ʻa e ngaahi veesi ko ʻení?

Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku fakaafeʻi ai koe ʻe he Fakamoʻuí ke ke kau ki Heʻene ngāué?

ʻĪmisi
ko Sīsū ʻoku tuʻu ʻi he falelotu lahí

Neongo naʻe laui senituli ʻa e tatali ʻa e kau Siú ke fakahoko ʻa e kikite ʻa ʻĪsaiá, ka naʻe tokolahi ʻa e niʻihi naʻe ʻikai ke nau tali ʻa Sīsū ko e Mīsaiá ʻi Heʻene folofola ʻo pehē, “Kuo fakamoʻoni ʻi he ʻahó ni ʻa e tohi ko ʻení ʻi homou telingá” (Luke 4:21). ʻI hoʻo lau ʻa Luke 4:20–30 (vakai foki Maʻake 6:1–6), feinga ke ke fakakaukauloto ko ha taha koe ʻo e kakai ʻo Nasaletí. ʻOku ʻi ai nai ha meʻa te ne taʻofi koe mei hono tali kakato ʻa Kalaisi ko ho Fakamoʻui fakafoʻituituí?

Vakai foki Mōsaia 3:5–12 .

Mātiu 4:18–22; Luke 5:1–11

ʻE lava ke tokoniʻi au ʻe he ʻEikí ʻi heʻeku falala kiate Iá ke u aʻusia e meʻa fakalangi ʻoku ou malavá.

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni ʻo pehē, “Ko e tangata mo e fefine kuo momoi ʻene moʻuí maʻá e ʻOtuá, te ne fakatokangaʻi ʻa e toe lahi ange ʻa e meʻa te ne lava ke fai ʻaki ʻene moʻuí” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: ʻEselā Tafu Penisoni [2014], 50). Fakatokangaʻi e founga naʻe hoko ai ʻeni kia Saimone Pita mo hono kaungā toutaí. Naʻe ʻafioʻi ʻe Sīsū te na lava ʻo fakahoko ha meʻa maʻongoʻonga ange ʻo laka ʻi he meʻa naʻá na vakai te na lavá. Naʻá Ne finangalo ke ngaohi kinaua ko e “toutai tangata” (Mātiu4:19; vakai foki Luke 5:10).

ʻI hoʻo lau ʻa e Mātiu 4:18–22 mo e Luke 5:1–11, fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku tokoniʻi koe ʻe Sīsū Kalaisi ke ke aʻusiá. Kuó ke ongoʻi fēfē ʻa ʻEne fakaafeʻi koe ke muimui kiate Iá? Te ke fakahaaʻi fēfē ki he ʻEikí ʻokú ke loto fiemālie ke liʻaki e meʻa kotoa pē ka ke muimui ʻiate Iá? (vakai Luke 5:11).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

Mātiu 4:1–2; Luke 4:1–2.Ko e hā ha ngaahi fakakaukau te tau lava ʻo maʻu mei he fakamatala ko ʻení kau ki he mālohi ʻo e ʻaukaí? Ke tokoni ke ako homou fāmilí fekauʻaki mo e ʻaukaí, mahalo te ke fie fakaʻaongaʻi e “ʻAukaí mo e Ngaahi Foaki ʻAukaí” ʻi he Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí (topics.ChurchofJesusChrist.org). ʻE lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí ha ngaahi aʻusia kuo nau maʻu ʻi he ʻaukaí. Mahalo te mou lava ʻo palani ʻi he faʻa lotu ke mou ʻaukai fakataha ki ha taumuʻa pau.

Mātiu 4:3–4; Luke 4:3–4.ʻI he taimi naʻe ʻahiʻahiʻi ai ʻe Sētane ʻa Kalaisi ke Ne liliu e maká ki he maá, naʻá ne poleʻi ʻa e tuʻunga fakalangi ʻo Kalaisí ʻaki ʻene pehē ange, “Kapau ko e ʻAlo koe ʻo e ʻOtuá” (Mātiu 4:3, tānaki atu e fakamamafá). Ko e hā ʻoku feinga ai ʻa Sētane ke tau veiviua ʻi hotau tuʻunga fakalangí—pea mo ia ʻo e Fakamoʻuí? Ko e hā ʻa e founga ʻokú ne feinga ai ke fai ʻení? (Vakai foki Mōsese 1:10–23.)

Liliu ʻa Siosefa Sāmita, Mātiu 4:11.Hili hono siviʻi fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻa Sīsuú, naʻá Ne fakakaukau ki he ngaahi fie maʻu ʻa Sione Papitaisó, ʻa ia naʻe ʻi he fale fakapōpulá: “Pea ko ʻeni naʻe ʻafioʻi ʻe Sīsū kuo tuku ʻa Sione ki he fale fakapōpulá, pea naʻá ne fekau atu ʻa e kau ʻāngelo, pea vakai, naʻa nau haʻu ʻo tauhi [ʻa Sione]” (Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Mātiu 4:11 [ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá). ʻOku tāpuekina fēfē kitautolu ʻi heʻetau muimui ki he sīpinga ʻa Kalaisi ki hono fakakaukauʻi ʻo e niʻihi kehé?

Luke 4:16–21.ʻOku tau ʻiloʻi nai ha taha ʻoku loto mafesifesi pe ʻokú ne fie maʻu ke “veteange” ke fiemālie? (Luke 4:18). Te tau tokoniʻi fēfē ʻa e niʻihi kehé ke nau maʻu ʻa e faifakamoʻui mo e fakahaofi ʻa e Fakamoʻuí? Mahalo te mou aleaʻi ʻa e founga ʻoku tokoni ai hono fakahoko e ngaahi ouau ʻo e temipalé ke “huhuʻi [e] kau pōpulá” (Luke 4:18).

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Himi ‘oku fokotuʻu atú: “Muimui ʻIate Au,” Ngaahi Himí, fika 57.

Ko Hono Fakatupulaki ʻo ʻEtau Founga Akoʻí

Moʻui ʻaki e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. “Mahalo ko e meʻa mahuʻinga taha ʻoku lava ke ke faí [ʻi hoʻo hoko ko e mātuʻa pe faiakó], ko hoʻo … moʻui ʻaki e ongoongoleleí ʻaki ho lotó kotoa. … Ko e tefitoʻi founga ʻeni ke feʻunga ai mo taau pea mo e feohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku ʻikai fie maʻu ia ke tau haohaoa, ka ʻoku fie maʻu ke tau feinga tōtōivi—mo fekumi ki he faʻa fakamolemolé ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí, ʻi ha faʻahinga taimi pē ʻokú ke humu ai” (Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 13).

ʻĪmisi
ko hono ui ʻe Sīsū e kau ʻAposetoló ke hoko ko e kau toutai tangata

Christ Calling the Apostles James and John [Ko hono Ui ʻe Kalaisi e Ongo ʻAposetolo ko Sēmisi mo Sioné], Edward Armitage (1817–96)/Sheffield Galleries and Museums Trust, UK/© Museums Sheffield/The Bridgeman Art Library International

Paaki