Fuakava Foʻoú 2023
3–9 Siulai. Ngāue 1–5: “Ko ʻEku Kau Fakamoʻoni ʻa Kimoutolu”


“3–9 Siulai. Ngāue 1–5: ‘Ko ʻEku Kau Fakamoʻoni ʻa Kimoutolu,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“3–9 Siulai. Ngāue 1–5,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2023

ʻĪmisi
haʻofanga kakai tokolahi ʻi he kauvai ʻo e vaitafé pea ʻoku nau papitaiso ʻi he vaitafé

ʻAho ʻo e Penitekosí, tā ʻe Sidney King

3–9 Siulai

Ngāue 1–5

“Ko ʻEku Kau Fakamoʻoni ʻa Kimoutolu”

ʻI hoʻo ako ʻa e Ngāue 1–5, ʻe lava ke ueʻi fakalaumālie koe ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke fekumi ki he ngaahi moʻoni ʻoku fekauʻaki mo hoʻo moʻuí. Fakaʻilongaʻi e ngaahi veesi ʻokú ne ueʻi fakalaumālie koé, pea fekumi ki ha ngaahi faingamālie ke ke vahevahe ai e meʻa ʻokú ke akó.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Kuó ke fifili nai pe ko e hā e meʻa naʻe fakakaukau ki ai mo ongoʻi ʻe Pita ʻi he taimi naʻá ne “sio fakamamaʻu ki he langí” mo e kau ʻAposetolo kehé ʻi he hāʻele hake ʻa Sīsū ki Heʻene Tamaí? (Ngāue 1:10). Kuo tokangaʻi ʻe Pita he taimí ni ʻa e Siasi naʻe fokotuʻu ʻe he ʻAlo ʻo e ʻOtuá. Kuo tuku ʻeni kiate ia ke ne tataki e ngāue ki hono “fakalotuʻi ʻa e puleʻanga kotoa pē” (Mātiu 28:19). Ka kapau naʻá ne ongoʻi taʻefeʻunga pe manavahē, ʻoku ʻikai ke tau maʻu ha fakamoʻoni ki ai ʻi he tohi ʻa Ngāué. Ko e meʻa pē ʻoku tau maʻú ko e ngaahi sīpinga ʻo e fakamoʻoni mo e fakaului taʻeilifia, ngaahi fakamoʻui fakaofo, ngaahi fakahā fakalaumālie mo ha tupulaki fakaʻaufuli ʻi he Siasí. Naʻe kei hoko pē ʻeni ko e Siasi ʻo e Fakamoʻuí, pea naʻá Ne kei tataki pē ia. Ko hono moʻoní, ʻe lava foki ke ui ʻa e tohi Ngāue ʻa e Kau ʻAposetoló ko e Ngāue ʻa Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi Heʻene Kau ʻAposetoló. ʻI hono tataki ʻa Pita ʻe he Laumālié, naʻe ʻikai ke ne toe hoko ko e tangata toutai taʻeʻilo naʻe fetaulaki mo Sīsū ʻi he matātahi ʻo e Tahi Kālelí. Pe naʻá ne kei hoko ko e tangata loto-moʻua naʻe tangi mamahi ʻi ha ngaahi uike siʻi kimuʻa ai koeʻuhí naʻá ne fakafisingaʻi ʻa ʻene maheni mo Sīsū ʻo Nāsaletí.

ʻI he tohi Ngāué, te ke lau ai fekauʻaki mo e ngaahi tala fakahā mālohi fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí. Te ke ʻiloʻi foki ai ʻa e founga ʻe malava ʻe he ongoongoleleí ʻo liliu ʻa e kakaí—kau ai koe—ki he kau ākonga loto-toʻa ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻOtuá te nau lava ke hoko ki aí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakataautahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Ngāue 1:1–8, 15–26; 2:1–42; 4:1–13, 31–33

ʻOku tataki ʻe Sīsū Kalaisi ʻa Hono Siasí ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní

ʻOku lekooti ʻi he tohi Ngāué ʻa e feinga ʻa e kau ʻAposetoló ke fokotuʻu ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí hili e Hāʻele Hake ʻa e Fakamoʻuí. Neongo naʻe ʻikai kei ʻi māmani ʻa Sīsū Kalaisi, ka naʻá Ne tataki ʻa e Siasí ʻi he fakahā ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní. Fakakaukau ki he founga naʻe tataki ai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e kau taki foʻou ʻo e Siasi ʻo Kalaisí ʻi hoʻo toe vakaiʻi e ngaahi potufolofola ko ʻení: Ngāue 1:1–8, 15–26; 2:1–42; 4:1–13, 31–33.

ʻI heʻetau hoko ko e kau mēmipa ʻo e Siasi ʻo Kalaisí he ʻaho ní, ʻoku ʻi ai hotau fatongia ke kau ʻi he ngāue ʻo e fakamoʻuí mo e hakeakiʻí—ke moʻui ʻaki ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, tokangaʻi ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá, fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ke haʻu kia Kalaisi, pea fakatahaʻi ʻa e ngaahi fāmilí ki he taʻengatá (vakai e Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá, 1.2). Ko e hā ʻokú ke ako mei he kau ʻAposetolo ko ʻeni mei he kuonga muʻá fekauʻaki mo e founga te ke lava ai ʻo falala ki he Laumālie Māʻoniʻoní ke tataki hoʻo ngaahi ngāué?

Vakai foki ki he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Laumālie Māʻoniʻoní.”

Ngāue 2:36–47; 3:12–21

ʻOku tokoni ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí ke u haʻu kia Kalaisi.

Kuo ʻi ai nai ha taimi kuó ke ongoʻi “mahuhuhuhu [ʻi ho] lotó,” ʻo hangē ko e kau Siú ʻi he ʻaho ʻo e Penitekosí? (Ngāue 2:37). Mahalo pē naʻá ke fai ha meʻa naʻá ke fakaʻiseʻisa ai, pe mahalo ʻokú ke fie maʻu ke liliu hoʻo moʻuí. Ko e hā ʻoku totonu ke ke fai ʻi he taimi ʻokú ke maʻu ai e faʻahinga ongo ko ʻení? ʻOku maʻu ʻa e faleʻi ʻa Pita ki he kakai Siú ʻi he Ngāue 2:38. Fakatokangaʻi ʻa e founga naʻe tokoniʻi ai ʻe he ngaahi ʻuluaki tefitoʻi moʻoni mo e ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí (kau ai ʻa e tuí, fakatomalá, papitaisó, pea mo e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní—pe ʻoku faʻa ui he taimi ʻe niʻihi ko e tokāteline ʻo Kalaisí) ʻa e kau papi ului ko ʻení, ʻa ia ne lekooti ʻi he Ngāue 2:37–47.

Mahalo naʻá ke ʻosi papitaiso mo maʻu e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻe founga fēfē leva haʻo hokohoko atu ke fakaʻaongaʻi ʻa e tokāteline ʻo Kalaisí? Fakakaukau ki he ngaahi lea ko ʻeni meia ʻEletā Teili G. Lenilaní: “ʻE lava ʻo fakahaohaoaʻi kitautolu ʻi he hokohoko mo e toutou … tui [kia Kalaisí], fakatomala, maʻu ʻa e sākalamēnití ke fakafoʻou e ngaahi fuakavá mo e ngaahi tāpuaki ʻo e papitaisó, pea maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke hoko ko ha takaua maʻu pē. ʻI heʻetau fai iá, ʻoku tau hoko lahi ange ai ʻo hangē ko Kalaisí pea lava ke kātaki ki he ngataʻangá, fakataha mo e ngaahi meʻa kotoa ko iá” (“Kāingalotu ʻOua Naʻa Tuku e Feingá,” Liahona, Mē 2015, 56).

Ngāue 3:19–21

Ko e hā ʻa e “ngaahi ʻaho ʻo e fakamoʻuí” mo e “kuonga ʻo e liliu ʻo e meʻa kotoa pē”?

ʻOku ʻuhinga ʻa e “ngaahi ʻaho ʻo e fakamoʻuí” ki he Nofotuʻí, ko e taimi ia ʻe foki mai ai ʻa Sīsū Kalaisi ki he māmaní. ʻOku ʻuhinga ʻa e “kuonga ʻo e liliu ʻo e meʻa kotoa pē” ki hono Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí, ʻa ia ʻoku teuteuʻi ai ʻa e māmaní ki he Nofotuʻí.

Ngāue 3; 4:1–31; 5:12–42

ʻOku foaki ki he kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e mālohi ke fakahoko e ngaahi mana ʻi Hono huafá.

Naʻe ʻamanaki ʻa e tangata pipikí te ne maʻu ha paʻanga meiate kinautolu naʻa nau haʻu ki he temipalé. Ka naʻe foaki ange ʻe he ongo tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí ha meʻa lahi ange. ʻI hoʻo lau ʻa e Ngāue 3; 4:1–31 mo e 5:12–42, fakakaukau ki he founga ne tokoni ai e mana ne hoko aí ki he kakai ko ʻení:

  • Tangata pipikí

  • Pita mo Sione

  • Kau fakamoʻoni ʻi he temipalé

  • Kau taulaʻeiki lahí mo e kau pulé

  • Kāingalotu kehé

ʻĪmisi
Ko hono fakamoʻui ʻe Pita ha tangata

Ko ia ʻOku Ou Maʻú Te u Foaki Kiate Koe, tā ʻa Walter Rane

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

Ngāue 1:21–26.ʻE lava ke tokoni hono lau e Ngāue 1:21–26 ke aleaʻi ʻe homou fāmilí ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei he ʻi ai ʻa e kau ʻAposetolo ʻi he māmaní he ʻaho ní. ʻE lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻa e founga kuo nau maʻu ai ha fakamoʻoni ʻoku uiuiʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e kau ʻaposetolo mo e kau palōfita ʻi he kuonga ní. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai hono maʻu e fakamoʻoni ko ʻení?

Ngāue 2:37.ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e kupuʻi lea “mahuhuhuhu honau lotó”? Ko e fē ha taimi kuo tau ongoʻi ai ha meʻa tatau? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke pehē, “Ko e hā te tau faí?” ʻi he taimi ʻoku tau ongoʻi pehē aí?

Ngāue 3:1–10.Mahalo ʻe fiefia homou fāmilí ke fakatātaaʻi ʻa e fakamatala ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.   Naʻe tāpuekina fēfē ʻa e tangata ʻi he temipalé ʻo kehe ia mei he meʻa naʻá ne fakatetuʻa ki aí? Kuo tau mamata fēfē ki he hoko mai kiate kitautolu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e Tamai Hēvaní ʻi ha ngaahi founga taʻeʻamanekina?

Ngāue 3:12–26; 4:1–21; 5:12–42.Ko e hā ʻokú ke mahuʻingaʻia ai ʻi he faivelenga ʻa Pita mo Sioné? Te tau lava fēfē ʻo loto-toʻa ʻi heʻetau ngaahi fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí? Fakakaukau ke tokoniʻi e fānau iiki angé ke nau akoako vahevahe ʻenau fakamoʻoní.

Ngāue 4:315:4.Te tau tokoniʻi fēfē hotau fāmilí, uōtí, pe koló ke nau hoko ʻo tatau ange mo e meʻa ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Ngāue 4:31–37? ʻOku ʻuhinga ki he hā ke “loto mo laumālie taha pē”? Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tau faʻa “taʻofi [ai] ha konga” ʻo ʻetau tokoní? Ko e hā ʻoku tatau ai hono fakahoko iá mo e “loi … ki he ʻOtuá”? (Ngāue 5:2, 4). ʻOku founga fēfē hono uesia fakalaumālie kitautolu ʻe he taʻefaitotonú?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Himi ʻoku fokotuʻu atú: “ʻOku Taki ʻa e Laumālié,” Ngaahi Himí, fika 73.

Ko Hono Fakatupulaki ʻo ʻEtau Founga Akoʻí

Fili ha tefito. Tuku ke taufetongi e fāmilí ʻi hano fili ha tefito mei he Ngāue 1–5 ke mou ako fakataha.

ʻĪmisi
kau ʻAposetolo ʻoku nau tuʻu takatakai ʻi ha ongo ʻāngelo ʻoku tuhu ki ʻolunga

Ko e Hāʻele Haké, tā ʻe Harry Anderson

Paaki