Fuakava Foʻoú 2023
17–23 Siulai. Ngāue 10–15: “Naʻe Tupu pea Mafola Atu ʻo Lahi ʻa e Folofola ʻo e ʻOtuá”


“17–23 Siulai. Ngāue 10–15: ‘Naʻe Tupu pea Mafola Atu ʻo Lahi ʻa e Folofola ʻo e ʻOtuá,” Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“17–23 Siulai. Ngāue 10–15,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2023

ʻĪmisi
ko e talanoa ʻa Pita mo Koniliusi

17–23 Siulai

Ngāue 10–15

“Naʻe Tupu pea Mafola Atu ʻo Lahi ʻa e Folofola ʻo e ʻOtuá”

Lau fakalelei ʻa e Ngāue 10–15 , tuku ha taimi ki he Laumālié ke Ne ueʻi koe ʻaki e ngaahi fakakaukaú mo e ongó. Ko e hā e meʻa ʻoku hā ʻi he ngaahi vahe ko ʻení ke ke akó?

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Lolotonga e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsū Kalaisi ʻi māmaní, naʻá Ne faʻa fakafepakiʻi e ngaahi tukufakaholo mo e tui ne fuoloa hono maʻu ʻe he kakaí. Naʻe ʻikai ngata ʻeni hili ʻEne hāʻele hake ki he langí, ʻi he hokohoko ʻa ʻEne tataki Hono Siasí ʻi he fakahaá. Hangē ko ʻení, lolotonga e moʻui ʻa Sīsuú naʻe malangaʻi Heʻene kau ākongá ʻa e ongoongoleleí ki he kakai Siú pē. Ka ʻi he hili e pekia ʻa e Fakamoʻuí pea hoko ʻa Pita ko e taki ʻo e Siasí ʻi he māmaní, naʻe fakahā ʻe Sīsū Kalaisi kia Pita kuo hokosia e taimi ke malangaʻi ai e ongoongoleleí ki he kakai makehe mei he kau Siú. ʻOku ʻikai ko ha meʻa fakaofo ia he ʻahó ni ʻa e fakakaukau ko ia ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí ki he kau Senitailé, ko e hā leva ʻa e lēsoni ʻi he fakamatala ko ʻení maʻatautolú? Mahalo ko ha lēsoni ʻe taha ko e Siasí ʻi he kuongamuʻá mo onopōní fakatouʻosi, ʻoku tataki ʻe ha Fakamoʻui ʻofa ʻa ʻEne kau taki kuo filí (vakai ʻĀmosi 3:7; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:38). Ko e hokohoko atu ko ia hono maʻu ʻo e fakahaá ko ha fakaʻilonga mahuʻinga ia ʻo e Siasi moʻoni mo moʻui ʻo Sīsū Kalaisí. Kuo pau ke tau hangē ko Pitá ʻo loto-fiemālie ke tali ʻa e hokohoko ʻo e fakahaá pea moʻui ʻaki e “folofola kotoa pē ʻa e ʻOtuá” (Luke 4:4), ʻo kau ai ʻa e “ngaahi meʻa kotoa pē kuó [Ne] fakahā mai … mo e ngaahi meʻa kotoa pē ʻokú Ne fakahā mai ʻi he taimi ní” pea mo e “ngaahi meʻa lalahi mo mahuʻinga” ʻoku teʻeki ke Ne fakahā mai “ʻo kau ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá” (Ngaahi Tefito ʻo e Tui 1:9).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakataautahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Ngāue 10

“ʻOku ʻikai filifilimānako ʻa e ʻOtuá.”

Kuo laui toʻu tangata ʻa e tui ʻa e kau Siú ko e hoko ko ia “ko e hako ʻo ʻĒpalahamé,” pe ko e tupu moʻoni ʻia ʻĒpalahamé, ʻoku ʻuhinga ia naʻe tali mo fili ʻe he ʻOtuá ʻa e tokotaha ko iá (vakai Luke 3:8). Naʻa nau lau ha toe taha kehe mei ai ko ha Senitaile “taʻemaʻa” naʻe ʻikai tali ʻe he ʻOtuá. ʻI he Ngāue 10, ko e hā naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí kia Pita fekauʻaki mo e tokotaha “ʻokú ne maʻu maʻaná”? (Ngāue 10:35). Ko e hā ha fakamoʻoni ʻokú ke maʻu ʻi he vahe ko ʻení naʻe fakahōifua ʻa Koniliusi ki he ʻEikí? Fakalaulauloto ki he ʻuhinga ʻo e fakamatala “ʻOku ʻikai filifilimānako ʻa e ʻOtuá ki he kakaí” (veesi 34; vakai foki, 1 Nīfai 17:35). Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ke ʻiloʻi ʻa e moʻoni ko ʻení?

Hangē ko e kau Siu naʻa nau sio lalo ki he niʻihi naʻe ʻikai ke nau ʻo e hako ʻo ʻĒpalahamé, ʻoku ʻi ai nai ha taimi kuó ke fakamahamahalo taʻeʻofa pe taʻeʻilo nai ki ha taha ʻoku kehe meiate koe? Te ke lava fēfē ke ikunaʻi ʻa e fakahehema ko ʻení? Mahalo naʻa lelei ke fakahoko ha kiʻi ʻekitivitī faingofua ʻi he ngaahi ʻaho ka hoko maí: ʻI he taimi pē ʻokú ke feohi ai mo ha taha, feinga ke ke fakakaukau, “Ko e tokotaha ko ʻení ko e fānau ia ʻa e ʻOtuá.” ʻI hoʻo fai ʻení, ko e hā ha ngaahi liliu ʻokú ke fakatokangaʻi ʻi he founga ʻokú ke fakakaukau mo feohi ai mo e niʻihi kehé?

Vakai foki e 1 Samuela 16:7; 2 Nīfai 26:13, 33; Russell M. Nelson, “Tuku ke Lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá,” Liahona, Nōvema 2020, 92–95.

Ngāue 10; 11:1–1815

ʻOku akoʻi au ʻe he Tamai Hēvaní ʻi he ʻotu lea ki he ʻotu lea ʻo fakafou ʻi he fakahā.

ʻI he taimi naʻe mamata ai ʻa Pita ki he meʻa-hā-mai naʻe fakamatalaʻi ʻi he Ngāue 10, naʻá ne ʻuluaki fāifeinga ke mahino ia peá ne fifili “ʻi hono lotó pe ko e hā hono ʻuhingá” (veesi 17). Ka naʻe foaki ʻe he ʻEikí ha mahino lahi ange kia Pita ʻi he taimi naʻe fekumi ai ʻa Pita ke mahino iá. ʻI hoʻo lau ʻa e Ngāue 10, 11, mo e 15, fakatokangaʻi ʻa e founga naʻe mahino lahi ange ai ʻa e mata meʻa-hā-mai ʻa Pitá hili ha ngaahi taimi. Ko e hā ha founga kuó ke fekumi mo maʻu ai ha mahino lahi ange mei he ʻOtuá ʻi he taimi naʻe ʻi ai haʻo ngaahi fehuʻí?

ʻOku fakamatala ʻi he Ngāue 10, 11, mo e 15 ʻa e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻa ia naʻe fakahinohinoʻi ai ʻe he ʻEikí ʻEne kau tamaioʻeikí ʻi he fakahaá. ʻE ala tokoni ke ke lekooti e meʻa ʻokú ke ako fekauʻaki mo e fakahaá ʻi hoʻo lau ʻa e ngaahi vahe ko ʻení. Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku folofola atu ai ʻa e Laumālié kiate koé?

Vakai foki e Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Fakahaá,” topics.ChurchofJesusChrist.org; Quentin L. Cook, “Ko e Tāpuaki ʻo e Hokohoko e Maʻu Fakahaá mo e Fakahā Fakafoʻituituí ke Tataki ʻEtau Moʻuí,” Liahona, Mē 2020, 96–100.

Ngāue 11:26

Ko ha Kalisitiane au he ʻoku ou tui mo muimui kia Sīsū Kalaisi.

Ko e hā ha meʻa ʻoku mahuʻinga ai ha tokotaha ʻoku ui ko ha Kalisitiane? (vakai Ngāue 11:26). Ko e hā ʻene ʻuhinga ke ʻiloʻi koe ko ha Kalisitiané? Fakakaukau ki he mahuʻinga ʻo e ngaahi hingoá. Hangē ko ʻení, ko e hā hono ʻuhinga kiate koe ʻa ho hingoa fakafāmilí? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate koe ʻa e hingoa ʻo e Siasí? (vakai Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 115:4). Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ke toʻo kiate koe ʻa e huafa ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he fuakavá? (vakai Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:77).

Vakai foki Mōsaia 5:7–15; ʻAlamā 46:13–15; 3 Nīfai 27:3–8; Russell M. Nelson, “Ko e Hingoa Totonu ʻo e Siasí,” Liahona, Nōvema 2018, 87–90.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

Ngāue 10:17, 20.Kuo ʻi ai nai ha taimi kuo tau maʻu ai ha ngaahi aʻusia fakalaumālie pea ongoʻi veiveiua kimui ange ʻi he meʻa ne tau ongoʻi pe akó? Ko e hā ha faleʻi te tau lava ʻo fai ki he niʻihi kehé ʻe ala tokoni ke tau ikunaʻi ai ʻetau loto-veiveiuá? (Vakai Neil L. Andersen, “Ngaahi Manatu Melie Fakalaumālie Fakangalongataʻá,” Liahona, Mē 2020, 18–22.)

Ngāue 10:34–35.Te ke akoʻi fēfē ki ho fāmilí “ʻoku ʻikai filifilimānako ʻa e ʻOtuá ki he kakaí”? (Ngāue 10:34). Mahalo te ke lava ʻo fakaʻaliʻali ha ngaahi fakatātā ʻo ha kakai mei he puipuituʻa mo e anga fakafonua kehekehe lolotonga hono lau ʻe homou fāmilí ʻa e ngaahi veesi ko ʻení. Ko e hā e founga ʻoku totonu ke tākiekina ai ʻe he ngaahi moʻoni ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻa ʻetau ngaahi angafaí? (vakai, hangē ko ʻení, “Te u ʻAʻeva Pea mo Koe” [Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 78–79]).

Ngāue 12:1–17.ʻE lava ke fakatātaaʻi ʻe homou fāmilí ʻa e fakamatala ki hono fakahū ʻo Pita ki he fale fakapōpulá mo e fakataha mai ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí ʻo lotua iá. Ko e fē ha taimi kuo tāpuekina ai kitautolu ʻe he lotú? ʻOku ʻi ai nai ha taha ʻoku tau ongoʻi ʻoku ueʻi fakalaumālie kitautolu ke tau lotua, hangē ko ha takimuʻa ʻo e Siasí pe ko ha taha ʻoku tau ʻofa ai? ʻOku ʻuhinga ki he hā ke lotu “fakamātoato”? (Ngāue 12:5; vakai foki ʻAlamā 34:27).

ʻĪmisi
Tukuange ʻo Pita mei he fale fakapōpulá

Tukuange ʻo Pita mei he Fale Fakapōpulá, tā ʻe A. L. Noakes

Ngāue 14.ʻI hoʻomou lau fakataha ʻa e vahe ko ʻení, ʻe lava ke fakatokangaʻi ʻe ha niʻihi ʻo e kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe maʻu ʻe he kau ākongá mo e Siasí. ʻE lava ʻe he kau mēmipa kehe ʻo e fāmilí ʻo fakatokangaʻi e ngaahi fakafepaki pe ngaahi faingataʻa naʻe aʻusia ʻe he kau ākongá. Ko e hā ʻoku tuku ai ʻe he ʻOtuá ke hoko ʻa e ngaahi meʻa faingataʻá ki he kakai angatonú?

Ngāue 15:1–21.ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ha taʻefemahinoʻaki ʻi he Siasí pe ʻe fie maʻu ke tauhi pe ʻikai ʻe he kau papi uluí ʻa e fono ʻa Mōsesé, kau ai ʻa e kamú. Ko e hā naʻe fai ʻe he Kau ʻAposetoló fekauʻaki mo e taʻefemahinoʻaki ko ʻení? Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he sīpinga ko ʻení fekauʻaki mo e founga hono tataki ʻe he kau taki ʻo e Siasí e ngāue ʻa e Siasí?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Te u ʻAʻeva Pea mo Koe,” Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 78.

Ko Hono Fakatupulaki ʻo ʻEtau Founga Akoʻí

Tā ha fakatātā. ʻE lava ke tokoni ʻa e ʻū fakatātaá ke fakakaukauloto ai ʻa e fāmilí ki he ngaahi akonaki mo e talanoa mei he folofolá. Te ke lava ʻo fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau tā ha ngaahi fakatātā ʻo e meʻa naʻá ke laú, hangē ko e mata meʻa-hā-mai ʻa Pita ʻi he Ngāue 10.

ʻĪmisi
Pita mo Koniliusi

ʻOku fakahaaʻi ʻe he ngaahi aʻusia ʻa Pita mo Koniliusí “ʻoku ʻikai filifilimānako ʻa e ʻOtuá ki he kakaí” (Ngāue 10:34).

Paaki