Fuakava Foʻoú 2023
2–8 ʻOkatopa. ʻEfesō: “Ko hono Fakahaohaoa ʻo e Kakai Māʻoniʻoní”


“2–8 ʻOkatopa. ʻEfesō: ‘Ko Hono Fakahaohaoa ʻo e Kakai Māʻoniʻoní,’” Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“2–8 ʻOkatopa. ʻEfesō,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2023

ʻĪmisi
ko ha fāmili ʻoku nau sio ʻi ha ʻū tā

2–8 ʻOkatopa

ʻEfesō

“Ko Hono Fakahaohaoaʻi ʻo e Kakai Māʻoniʻoní”

ʻOkú ke vakai nai ki ha ngaahi fehokotaki ʻi he ngaahi pōpoaki ʻi he konifelenisi lahí mo e Tohi ʻa Paula ki he Kakai ʻEfesoó?

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻI he kamata ke mafola ʻa e ongoongoleleí ʻi ʻEfesoó, naʻá ne fakatupu ha “maveuveu lahi” (Ngāue 19:23) ʻi he kakai ʻEfesoó. Naʻe vakai ʻa e kau tangata nimameaʻa fakalotofonua naʻa nau faʻu ʻa e tauhiʻanga tamapua maʻá e ʻotua fefine fakahītení ʻo fakakaukau ʻe kaunga kovi ʻeni ki heʻenau maʻuʻanga moʻuí, pea “naʻa nau fonu ʻi he ʻita, … pea naʻe maveuveu ʻa e kolo kotoa pē” (vakai Ngāue 19:27–29). Fakakaukauloto ko ha tokotaha papi ului foʻou koe ki he ongoongoleleí ʻi ha faʻahinga ʻātakai pehē. Naʻe tali mo moʻui ʻaki ʻe he kau ʻEfesō tokolahi ʻa e ongoongoleleí ʻi he lotolotonga ʻo e “maveuveu” ko ʻení (Ngāue 19:40), pea naʻe fakapapauʻi ʻe Paula kiate kinautolu ko “Kalaisi … ko hotau melinoʻangá ia” ( ʻEfesō 2:13–14). Ko e ngaahi leá ni, fakataha mo ʻene fakaafe ke “tuku ke mamaʻo ʻiate kimoutolu ʻa e loto kovi kotoa pē, mo e ʻita, mo e lili, mo e feʻohoaki, mo e lea fakakovi” (ʻEfesō 4:31), ʻoku hangē ʻoku taimi tonu mo fakafiemālie ia he taimí ni ʻo hangē pē ko e taimi naʻe hoko aí. Ki he kakai ʻEfesoó ia, ʻo hangē pē kiate kitautolu takitaha, ko e mālohi ko ia ke fehangahangai mo e faingataʻá ʻoku “ʻi he ʻEikí, pea ʻi he lahi ʻo ʻene māfimafí” (ʻEfesō 6:10–13).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakataautahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

ʻEfesō 1:4–11, 17–19

Naʻe fili pe tomuʻa fakanofo au ʻe he ʻOtuá ke u fakahoko ha ngaahi fatongia pau ʻi he māmaní.

Naʻe lea ʻa Paula fekauʻaki mo hono “tuʻutuʻuni” ʻe he ʻOtuá ʻa e Kāingalotú mo “fili … ʻi he teʻeki ai fakatupu ʻa e māmaní” ke nau hoko ko Hono kakai. Ka neongo ia, hangē ko e fakamatala ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingí, ʻoku ʻikai ʻuhinga ʻeni ia “ne ʻosi fakapapauʻi ʻe he ʻOtuá ia kimuʻa pe ko hai ʻe fakamoʻui Heʻene fānaú, peá Ne ʻai pē ke nau maʻu e ongoongoleleí, kae ʻikai pē ke ʻfiliʼ e niʻihi ia kuo teʻeki ai ke nau fanongo ʻi he ongoongoleleí. … [ʻOku] lahi ange e angaʻofa mo e angatonu ia e palani ʻa e ʻOtuá. ʻOku hohaʻa mai ʻetau Tamai Hēvaní ke Ne tānaki mo tāpuekina kotoa ʻa Hono fāmilí” (“Ko Hono Tānaki e Fāmili ʻo e ʻOtuá,” Liahona, Mē 2017, 20). ʻE lava ʻe he fānau kotoa pē ʻa e ʻOtuá ʻo tali ʻa e ongoongoleleí mo hono ngaahi ouaú koeʻuhí ko e ngāue ʻoku fakahoko maʻá e kau pekiá ʻi he ngaahi temipale māʻoniʻoní.

Neongo ʻoku ʻikai ha taha naʻe tomuʻa tuʻutuʻuni ke fakamoʻui pe ʻikai fakamoʻui, ka ʻoku akoʻi ʻi he fakahā ʻo onopōní ne fili pe “tomuʻa fakanofo” ha niʻihi ʻo e fānau ʻa e ʻOtuá ʻi he maama fakalaumālié ke nau fakahoko ha ngaahi fatongia pau ʻi hono fakahoko e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi he māmaní. ʻI hoʻo lau ʻa e ʻEfesō 1 mo e Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Tomuʻa Fakanofó,” (topics.ChurchofJesusChrist.org), fakalaulauloto ki he founga ʻoku kaunga ai e foʻi moʻoni ko ʻení kiate koé.

ʻEfesō 1:10

ʻE hanga ʻe he ʻOtuá ʻo “fakakātoa fakataha ʻa e meʻa kotoa pē ʻia Kalaisi.”

ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku ui ai hotau kuongá “[ko e kuonga ʻo e] kakato ʻo e ngaahi kuongá”? ʻOku ʻuhinga nai ki he hā ke “fakakātoa fakataha ʻa e meʻa kotoa pē ʻia Kalaisi”? ʻI hoʻo fakalaulauloto ki he ongo kupuʻi leá ni, lau ʻa e ʻū potufolofola ko ʻení: ʻEfesō 4:13; 2 Nīfai 30:7–8; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:11–16; 112:30–32; 128:18–21. ʻE lava ke ueʻi fakalaumālie koe ke ke hiki hoʻo fakamatala pē ʻaʻau ki he ongo kupuʻi lea ko ʻení.

Vakai foki David A. Bednar, “Tānaki Fakataha ʻa e Meʻa Kotoa Pē ʻia Kalaisi,” Liahona, Nōvema 2018, 21–24.

ʻEfesō 2:19–22; 3:1–7; 4:11–16

ʻOku fokotuʻu ʻa e Siasí ʻo makatuʻunga ʻi he kau ʻaposetolo mo e kau palōfita, pea ko Sīsū Kalaisi ʻa e fungani makatulikí.

Fakatatau ki he ʻEfesō 2:19–22; 3:1–7; 4:11–16, ko e hā ʻoku tau maʻu ai ha kau palōfita mo e kau ʻaposetoló? Fakakaukau ki he ngaahi pōpoaki mei he kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló naʻá ke fanongo ki ai lolotonga e konifelenisi lahí. ʻOku fakahoko fēfē ʻe heʻenau ngaahi akonakí ʻa e ngaahi taumuʻa naʻe fakamatalaʻi ʻe Paulá? Hangē ko ʻení, kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe he ngaahi akonakí ni ke ʻoua naʻa “feʻaveaki fano ʻe he matangi ʻo e akonaki kotoa pē”?

ʻOku hoko fēfē ʻa Sīsū Kalaisi ko ha makatuliki ki he Siasí? ʻOku founga fēfē ʻEne hangē ha makatuliki ki hoʻo moʻuí?

Vakai foki Ngāue 4:10–12.

ʻĪmisi
makatuliki ʻo ha fale

Ko Sīsū Kalaisi ʻa e makatuliki ʻo e Siasí.

ʻEfesō 5:21–6:4

ʻE lava ke fakamālohia hoku ngaahi vā fetuʻutaki fakafāmilí ʻi he muimui ki he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí.

ʻI hoʻo lau ʻa e ʻEfesō 5:21–6:4, fakakaukau ki he founga ʻe lava ke fakamālohia ai ʻe he faleʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ho ngaahi vā fetuʻutaki fakafāmilí.

ʻOku mahuʻinga ke fakatokangaʻi naʻe hiki e ngaahi lea ʻa Paula ʻi he ʻEfesō 5:22–24 ʻi he puipuituʻa ʻo e ngaahi ʻulungaanga fakasōsiale ʻo hono kuongá. ʻOku akoʻi ʻe he kau palōfita mo e kau ʻaposetolo ʻo e kuonga ní ʻoku ʻikai ke māʻolunga ange ʻa e tangatá ʻi he fefiné pea ʻoku totonu ke hoko ʻa e ngaahi hoa malí ko ha “kaungā-ngāue tuʻunga tatau” (vakai “Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” ChurchofJesusChrist.org). Neongo ia, te ke kei lava pē ʻo maʻu ha faleʻi mahuʻinga ʻi he ‘Efesō 5:25–33. Hangē ko ʻení, ʻoku fakahaaʻi fēfē ʻe Kalaisi ʻEne ʻofa ki he Kāingalotú? Ko e hā ʻoku fokotuʻu mai heni fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke fetauhiʻaki ai ʻa e ongo meʻa malí ko ha kaungā-ngāue tuʻunga tataú? Ko e hā ha ngaahi pōpoaki ʻoku ʻaonga kiate koe ʻi he ngaahi veesi ko ʻení?

ʻEfesō 6:10–18

ʻE tokoni e teunga tau ʻo e ʻOtuá ke maluʻi au mei he koví.

ʻI hoʻo lau ʻa e ʻEfesō 6:10–18, fakakaukau ki he ʻuhinga naʻe fakalau ai ʻe Paula ʻa e konga takitaha ʻo e teunga taú ʻi he founga naʻá ne fakahoko ai iá. ʻOku maluʻi koe ʻe he “mahafu tau kotoa ʻo e ʻOtuá” mei he hā? Ko e hā te ke lava ʻo fai ke ke tui kakato ange ai ʻa e konga takitaha ʻo e teunga taú ʻi he ʻaho kotoa pē?

Vakai foki e 2 Nīfai 1:23; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 27:15–18.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

ʻEfesō 1:10.Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā e sīpinga ʻo ha maea ke akoʻi fekauʻaki mo e veesi ko ʻení (vakai “Tānaki Fakataha ʻa e Meʻa Kotoa Pē ʻia Kalaisi”). Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí ha maea pea tuku ke nau puke mo vakaiʻi ia lolotonga hoʻo vahevahe ha ngaahi konga ʻo e pōpoaki ʻa ʻEletā Petinaá. ʻOku founga fēfē hono tānaki fakataha ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻia Kalaisí? ʻOku faitāpuekina fēfē kitautolu koeʻuhí ko e tānaki fakataha ko ʻení?

ʻEfesō 2:4–10; 3:14–21.Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau vahevahe ha ngaahi aʻusia ne nau ongoʻi ai e ʻofa mo e ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá mo Sīsū Kalaisi naʻe fakamatalaʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

ʻEfesō 2:12–19.Mahalo ʻe saiʻia ho fāmilí ke langa ha ʻā ʻaki ʻa e ʻū piló pe ha ʻū meʻa kehe ʻokú ke maʻu ʻi ʻapi hili iá pea holoki leva ki lalo. Neongo naʻe ʻuhinga ʻa Paula ki he “ʻā” ʻi he vahaʻa ʻo e kau Senitailé mo e kau Siú, ka ko e hā ha faʻahinga ʻā ʻokú ne fakamavahevaheʻi e kakaí he ʻahó ni? Kuo “holoki” fēfē ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ngaahi ʻā ko ʻení? ʻOku founga fēfē ʻEne “fakalelei [kitautolu] ki he ʻOtuá”? (veesi 16).

ʻEfesō 6:10–18.ʻE lava ke faʻu ʻe homou fāmilí haʻanau “mahafu tau ʻo e ʻOtuá” ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ʻū naunau fakaʻapí. ʻE lava ke maʻu ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí ha fakamatala mahinongofua ʻo e ʻū kongokonga kehekehe ʻo e teunga taú ʻi he “Ko e Teunga Tau Kakato ʻa e ʻOtuá” (Liahona, Sune 2016, 70–71). ʻOku founga fēfē hono maluʻi fakalaumālie kitautolu ʻe he konga takitaha ʻo e teunga taú? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke fetokoniʻaki ai ʻi hono “ʻai kiate [kitautolu] ʻa e mahafu tau kotoa ʻo e ʻOtuá” (ʻEfesō 6:11) ʻi he ʻaho kotoa pē?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Himi ʻoku fokotuʻu atú: “ʻE Kāinga Kuo Hao,” Ngaahi Himí, fika 161.

Ko Hono Fakatupulaki e Ako Fakataautahá

Tuku ke tataki ʻe he Laumālié hoʻo akó. Ke ke ongoʻingofua ʻa e Laumālié ʻi Heʻene tataki koe ki he ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ke ke ako ʻi he ʻaho takitaha, ʻo tatau ai pē pe ʻoku hoko ʻeni ke ke ako ai ha tefito naʻe ʻikai ke ke palani ki ai.

ʻĪmisi
ko ha tangata ʻi he teunga tau ʻo e kuonga ʻo e Fuakava Foʻoú

ʻE tokoni hono tui ʻo e teunga tau ʻa e ʻOtuá ke maluʻi fakalaumālie kitautolu.

Paaki