Fuakava Foʻoú 2023
23–29 ʻOkatopa. 1 mo e 2 Tīmote; Taitusi; Filimone: “Ka ke ʻi he Kakai Tuí ko e Fakaʻilonga”


“23–29 ʻOkatopa. 1 mo e 2 Tīmote; Taitusi; Filimone: ‘Ka ke ʻi he Kakai Tuí ko e Fakaʻilonga,’” Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“23–29 ʻOkatopa. 1 mo e 2 Tīmote; Taitusi; Filimone,” Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2023

ʻĪmisi
kau fefine ʻe toko tolu ʻoku nau lue ʻi tuʻa ʻi he temipalé

23–29 ʻOkatopa

1 mo e 2 Tīmote; Taitusi; Filimone

“Ke ʻi he Kakai Tuí ko e Fakaʻilonga”

ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku tokoni ke ako e folofolá mo fakakaukau ki ha ngaahi fehuʻi. Fakaafeʻi ʻa e Laumālié ke Ne tataki koe ki ha ngaahi tali lolotonga hoʻo akó, pea lekooti ha faʻahinga ueʻi fakalaumālie pē ʻokú ke maʻu.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻI he ngaahi tohi ko ia naʻe tohi ʻe Paula kia Tīmote, Taitusi mo Filimoné, ʻoku tau maʻu ai ha kihiʻi mahino ki he fakakaukau mo e ongo ʻa ha tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí. ʻOku ʻikai hangē ʻeni ko e ngaahi tohi kehe ʻa Paulá ke fakataumuʻa ki ha haʻofanga kakai, ka naʻe tohi ʻeni ia ki ha niʻihi fakafoʻituitui—ko e ngaahi kaungāmeʻa mamae mo e kaungāngāue ʻo Paula ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá—pea ko hono lau iá ʻoku hangē haʻate fakafanongo ki ha fepōtalanoaʻakí. ʻOku tau vakai ki hono poupouʻi ʻe Paula ʻa Tīmote mo Taitusi ʻi hona fatongia ʻi he Siasí, ko ha ongo takimuʻa ki ha kāingalotu. ʻOku tau vakai ki heʻene kole fakamātoato ki hono kaungāmeʻa ko Filimoné ke fakalelei mo ha taha ʻi he Kāingalotú pea lau ia ko hano tokoua ʻi he ongoongoleleí. Naʻe ʻikai ke fakataumuʻa ʻa e ngaahi lea ʻa Paulá kiate kitautolu, pea mahalo naʻe ʻikai ke ne teitei ʻamanaki ʻe ʻi ai ha ʻaho ʻe lau ia ʻe ha fuʻu kakai tokolahi. Ka ʻoku tau maʻu ʻi he ngaahi tohi ko ʻení ha faleʻi mo ha fakalotolahi kiate kitautolu, ʻo tatau ai pē pe ko e hā hotau fatongia fakataautaha ʻi he ngāue ʻa Kalaisí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakataautahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Ko hai ʻa Tīmote mo Taitusi?

Naʻe ngāue fakafaifekau fakataha ʻa Tīmote mo Taitusi mo Paula ʻi ha niʻihi ʻo ʻene ngaahi fononga fakafaifekaú. Lolotonga ʻenau ngāué, ne fakaʻapaʻapa mo falala ʻa Paula kiate kinaua. Ne uiuiʻi ʻa Tīmote kimui ke ne hoko ko ha taki ʻo e Siasí ʻi ʻEfesō, pea uiuiʻi ʻa Taitusi ke ne hoko ko ha taki ʻo e Siasí ʻi Keliti. ʻI he ngaahi tohi ko ʻení, naʻe ʻoange ai ʻe Paula kia Tīmote mo Taitusi ha fakahinohino mo ha fakalotolahi fekauʻaki mo hona ngaahi fatongiá, ʻa ia naʻe kau ai ʻa hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí mo hono ui ʻo e kau tangata ke nau hoko ko ha kau pīsopé.

Vakai foki e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá,“Tīmoté, Ongo Tohi kia,” “Taitusí, Tohi kia.”

ʻĪmisi
ko ha ongo faifekau ʻokú na talanoa ki ha tangata

“ʻOua naʻa manukiʻi hoʻo kei siʻí ʻe ha taha; ka ke ʻi he kakai tuí ko e fakaʻilonga” (1 Tīmote 4:12).

1 Tīmote 4:10–16

“Ka ke ʻi he kakai tuí ko e fakaʻilonga.”

Naʻe kei siʻi ʻa Tīmote, ka naʻe ʻiloʻi ʻe Paula ʻe lava ke ne hoko ko ha taki māʻongoʻonga ʻo e Siasí neongo ʻene kei taʻu siʻí. Ko e hā ha faleʻi naʻe fai ʻe Paula kia Tīmote ʻi he 1 Tīmote 4:10–16? ʻE tokoni fēfē ʻa e faleʻi ko ʻení ke ke tataki ai e niʻihi kehé ki he Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongoleleí?

Vakai foki ʻAlamā 17:11.

2 Tīmote

“He naʻe ʻikai foaki ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu ʻa e laumālie ʻo e manavasiʻí; ka ko e mālohi, mo e ʻofa, mo e loto fakapotopoto.”

ʻOku pehē ko e 2 Tīmoté ko e tohi fakaʻosi ia naʻe tohi ʻe Paulá, pea ʻoku hangē naʻá ne ʻosi ʻiloʻi naʻe vave pē taimi ke ne mate aí (vakai 2 Tīmote 4:6–8). Naʻe mei ongoʻi fēfē nai ʻa Tīmote, ʻi heʻene ʻiloʻi ʻe vavé ni pē ha ʻikai ke ne toe feʻao mo hono faifakahinohinó mo e taki falalaʻangá? Ko e hā naʻe lea ʻaki ʻe Paula ke fakalotolahiʻi iá? Te ke lava foki ʻo lau mo fakakaukau ki hoʻo ngaahi faingataʻá mo e ilifiá. Ko e hā ha ngaahi pōpoaki ʻo e ʻamanaki leleí mo e fakalotolahí ʻoku ʻomi ʻe he ʻEikí maʻau ʻi he 2 Tīmote?

Vakai foki e Kelly R. Johnson, “Mālohi Tuʻuloá,” Liahona, Nōvema 2020, 112–14.

2 Tīmote 3

ʻOku hoko hono moʻui ʻaki ʻo e ongoongoleleí ke malu ai mei he ngaahi fakatamaki fakalaumālie ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí.

ʻOku tau moʻui ʻi he “ngaahi ʻaho fakamui” naʻe lea ki ai ʻa Paulá, pea kuo hoko mai ʻa e “kuonga fakatuʻutāmakí” (2 Tīmote 3:1). ʻI hoʻo lau ʻa e 2 Tīmote 3, hiki ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi ʻaho fakamuí ʻa ia ʻoku fakamatala ki aí (vakai foki 1 Tīmote 4:1–3):

Te ke lava nai ʻo fakakaukau ki ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi fakatuʻutāmaki ko ʻení ʻi he māmaní—pe ʻi hoʻo moʻuí? ʻOku founga fēfē ʻa e “ngaolo ki [ho] falé” ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki ko ʻení “ʻo taki pōpula [koe]”, ʻo hangē ko e kakai ne fakamatalaʻi ʻi he veesi 6? Ko e hā ha faleʻi ʻokú ke maʻu ʻi he 2 Tīmote 3, mo ha feituʻu kehe ʻi he ngaahi tohi ko ʻení, te ne lava ʻo maluʻi koe mo homou fāmilí mei he ngaahi fakatuʻutāmaki fakalaumālie ko ʻení? (hangē ko ʻení, vakai, 1 Tīmote 1:3–11; 2 Tīmote 2:15–16; Taitusi 2:1–8).

Ko hai ʻa Filimone?

Ko Filimoné ko ha Kalisitiane ia naʻe fakaului ʻe Paula ki he ongoongoleleí. Naʻe ʻi ai ha pōpula ʻa Filimone ko ʻOnesimosi, ʻa ia naʻe hola ki Loma. Naʻe fetaulaki ai ʻa ʻOnesimosi mo Paula pea ului ki he ongoongoleleí. Naʻe fekauʻi ʻe Paula ʻa ʻOnesimosi ke foki kia Filimone mo ha tohi fakalotolahi kia Filimone ke ne tali ʻa ʻOnesimosi “ʻe ʻikai kei hangē ha tamaioʻeikí, ka ke māʻolunga ʻi he tamaioʻeikí, ko ha tokoua ʻofeina” (Filimone 1:16).

Filimone

ʻOku fetauhiʻaki ʻa e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ʻo hangē ha tuongaʻane mo e tuofefiné.

ʻI hoʻo lau e tohi ʻa Paula kia Filimoné, fakalaulauloto ki he founga te ke fakaʻaongaʻi ai ʻene faleʻí ki ho vā fetuʻutaki mo e niʻihi kehé. ʻOku ʻoatu ʻi lalo ha ngaahi fehuʻi te ke lava ʻo fakakaukau ki ai:

  • Veesi 1–7: Ko e hā ʻoku fokotuʻu atu ʻe he ngaahi foʻi lea hangē ko e “kaungā ngāue” mo e “kaungā tau” fekauʻaki mo e ngaahi vā fetuʻutaki ʻi he Kāingalotú? Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai ne “fakafiemālieʻi” koe ʻe ha tokoua pe tuofefine ʻia Kalaisi?

  • Veesi 8–16: ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “fekau” mo e “fakakolekole”? Ko e hā naʻe fili ai ʻe Paula ke fakakolekole ʻa Filimone kae ʻikai fekau ki aí? Ko e hā naʻe ʻamanaki ʻa Paula ʻe fakahoko ʻi hono fakafoki ʻo ʻOnesimosi kia Filimoné?

  • Veesi 16: ʻOku ʻuhinga ki he hā ke hoko “ko ha tokoua [pe tuofefine] ʻofeina … mo e ʻEikí”? ʻOkú ke ʻiloʻi nai ha taha ʻoku fie maʻu ke ke tali ʻi he foungá ni?

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

1 Tīmote 2:9–10.ʻOku ʻuhinga ki he hā ke “teuʻi ‘aki ‘a [kitautolu] … ʻi he ngaahi ngāue leleí”? Ko e hā ha ngaahi ngāue lelei ʻe lava hotau fāmilí ʻo fakahoko he uiké ni? Te mou lava ʻo hivaʻi fakataha ha foʻi hiva fekauʻaki mo e fai leleí, hangē ko e “Kuó u Fai ha Lelei?” (Ngaahi Himí, fika 129).

1 Tīmote 4:12.Ke tokoni ki he kau mēmipa homou fāmilí ke nau loto-holi ke “ʻi he kakai tuí ko ha fakaʻilonga,” fakakaukau ke fakaafeʻi ke nau tā ha fakatātā ʻo e kakai kuo nau hoko ko ha tā sīpinga lelei kiate kinautolu. Kuo ueʻi fakalaumālie fēfē kitautolu ʻe he kakai ko ʻení ke tau muimui ʻia Sīsū Kalaisi? ʻE lava e pōpoaki ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ko e “Hoko ko ha Faʻifaʻitakiʻanga mo ha Maama” (Liahona, Nōvema 2015, 86–88) ʻo ʻoatu ha ngaahi fakakaukau ʻi he founga ke hoko ai ko ha sīpinga ki he niʻihi kehé.

1 Tīmote 6:7–12.ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku hoko ai ʻa e “ʻofa ki he koloá, ko e tefito ia ʻo e kovi kotoa pē”? Ko e hā hono fakatuʻutāmaki ʻo e tokanga taha ʻetau moʻuí ʻi he paʻangá pe koloá? Te tau lava fēfē ʻo fiemālie ʻi he ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻú?

2 Tīmote 3:14–17Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻe kinautolu ʻoku ʻiloʻi mo ako ʻa e folofolá? ʻE lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻa e potufolofola ʻoku nau pehē ʻoku “ʻaonga” kiate kinautolú.

Filimone 1:17–21.Ko e hā ʻa e meʻa naʻe loto-fiemālie ʻa Paula ke fai maʻa ʻOnesimosí? ʻOku faitatau fēfē ʻeni mo e meʻa naʻe finangalo ʻa e Fakamoʻuí ke fakahoko maʻatautolú? (vakai foki e 1 Tīmote 2:5–6; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:3–5). ʻE lava fēfē ke tau muimui ki he ngaahi sīpinga ʻa Paula mo e Fakamoʻuí?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Ulo Atu,” Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 96.

Ko Hono Fakatupulaki ʻo ʻEtau Founga Akoʻí

Akoʻi ʻa e tokāteline mahino mo faingofua. ʻOku fakaʻofoʻofa ʻa e ongoongolelei ʻa e ʻEikí ʻi heʻene mahinongofuá (vakai Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133:57). Feinga ke akoʻi e tokāteline haohaoa mo faingofuá, kae ʻoua ʻe feinga ke fakafiefiaʻi ho fāmilí ʻaki ʻa e ngaahi lēsoni ʻoku fie maʻu ha teuteu lahi ki aí (vakai 1 Tīmote 1:3–7).

ʻĪmisi
ko e ako folofola ha fānau ʻe toko ua

“Koeʻuhí, ʻoku talu hoʻo kei siʻi, naʻá ke ʻilo ʻa e ngaahi tohi māʻoniʻoni, ʻa ia ʻoku faʻa fakapoto koe ki he fakamoʻuí ʻi he tui ʻa ia ʻoku ʻia Kalaisi Sīsuú” (2 Tīmote 3:15).

Paaki