“25 Sepitema–1 ʻOkatopa. Kalētia: ‘ʻAʻeva ʻi he Laumālié,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)
“25 Sepitema–1 ʻOkatopa. Kalētia,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2023
Naʻe ʻaʻahi ʻa e Fakamoʻui kuo toetuʻú kia Paula ʻi he fale fakapōpulá (vakai Ngāue 23:11). ʻE lava ke fakatauʻatāinaʻi kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi mei he “haʻamonga ʻo e pōpulá” (Kalētia 5:1).
25 Sepitema–1 ʻOkatopa
Kalētia
“ʻAʻeva ʻi he Laumālié”
ʻI hoʻo lau ʻa e tohi Kalētiá, hiki e ngaahi ongo fakalaumālie ʻokú ke maʻú. ʻE tokoni hono fai iá ke ke manatuʻi mo fakalaulauloto ki ai ʻi he kahaʻú.
Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú
‘Oku ʻomi ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ha tauʻatāina mei he pōpula fakalaumālié. Ka ʻi he taimi ʻe niʻihi ko e kakai kuo nau aʻusia ʻa e tauʻatāina ʻo e ongoongoleleí ʻoku nau tafoki mei ai ʻo “holi ke [nau] toe pōpula” (Kalētia 4:9). Ko e meʻa ʻeni naʻe fai ʻe ha niʻihi ʻo e Kāingalotu Kalētiá—naʻa nau tafoki mei he tauʻatāina ne foaki ange ʻe Kalaisi maʻanautolú (vakai Kalētia 1:6). Ko e Tohi ʻa Paula ki he Kakai Kalētiá, ko ha ui fakavavevave ia ke nau foki mai ki he “tauʻatāina ʻa ia kuo fakatauʻatāinaʻi ai ʻa kitautolu ʻe Kalaisí” (Kalētia 5:1). Ko e ui ko ʻení ko e taha ia e ui ʻoku fie maʻu ke tau fanongo mo tokanga ki ai he neongo ʻe liliu ʻa e ngaahi tūkungá, ka ʻoku hokohoko maʻu pē ʻa e fefaʻuhi ʻi he vahaʻa ʻo e tauʻatāiná mo e nofo pōpulá. Hangē ko ia naʻe akoʻi ʻe Paulá, ʻoku ʻikai feʻunga ke ui pē “ki he tauʻatāiná” (Kalētia 5:13); kuo pau foki ke tau “tuʻu maʻu” ai (Kalētia 5:1) ʻaki haʻatau falala kia Kalaisi.
Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá
ʻOku fakatauʻatāinaʻi au ʻe he fono ʻa Kalaisí.
Naʻe tohi ʻa Paula ki he Kāingalotu Kalētiá ʻi heʻene ʻiloʻi naʻe takihalaʻi kinautolu ʻe he ngaahi akonaki halá (vakai Kalētia 1:6–9). Ko e taha ʻo e ngaahi akonaki ko ʻení ko e pau ko ia ke kamu ʻa e kau Senitaile ne nau tali ʻa e ongoongoleleí mo tauhi ʻa e ngaahi tukufakaholo kehe ʻo e fono ʻa Mōsesé, kae lava ke fakamoʻui kinautolu (vakai Kalētia 2). Naʻe ui ʻe Paula ʻa e ngaahi tukufakaholo ko ʻení ko e “haʻamonga ʻo e pōpulá” (Kalētia 5:1). ʻI hoʻo lau ʻa e faleʻi ʻa Paula ki he kakai Kalētiá, kumi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ʻo tokoni ke mahino kiate koe ʻa e tauʻatāina moʻoní. Te ke lava foki ʻo fakalaulauloto ki he ngaahi tukufakaholo hala pe haʻamonga kehe ʻo e pōpulá ʻi hoʻo moʻuí. ʻOku ʻi ai nai ha meʻa ʻokú ne taʻofi koe mei hoʻo aʻusia ʻa e tauʻatāina ʻoku foaki mai ʻe he ongoongoleleí? Kuo “fakatauʻatāinaʻi” fēfē koe ʻe Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí? (Kalētia 5:1).
Vakai foki 2 Nīfai 2:27; 9:10–12.
Ko e ʻea hoko au ki he ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa kia ʻĒpalahamé.
Naʻe hohaʻa ha niʻihi ʻo e Kāingalotu Kalētiá koeʻuhí naʻe ʻikai ko ha hako moʻoni kinautolu ʻo ʻĒpalahame, pea he ʻikai ai te nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa kia ʻĒpalahamé, ʻo kau ai ʻa e hakeakiʻí. Fakatatau ki he Kalētia 3:7–9, 13–14, 27–29, ko e hā ha meʻa ʻokú ne fakafeʻungaʻi ha taha ke ne hoko ai ko ha “hako ʻo ʻĒpalahame”?
Ke ako fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ne talaʻofa kia ʻĒpalahamé mo e ngaahi tāpuaki te tau lava ʻo maʻu ʻi heʻetau hoko ko hono hakó, vakai ki he Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Fuakava Faka-ʻĒpalahamé,” topics.ChurchofJesusChrist.org. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate koe ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa kia ʻĒpalahamé?
Naʻe maʻu ʻe ʻĒpalahame e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.
Naʻe fakamatalaʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá: “He ʻikai ke tau lava ʻo tui naʻe taʻe ʻilo ʻa e kakai ʻo e kuonga muʻá ʻi he ngaahi kuongá kotoa ki he faʻunga ʻo e langí ʻo hangē ko ha fakakaukau ʻa ha tokolahi, koeʻuhí he ko e meʻa kotoa pē naʻe fakahaofi, naʻe fakahaofi ia ʻi he mālohi ʻo e palani maʻongoʻonga ʻo e huhuʻí, ʻo tatau ai pē mo e ki muʻa pea toki hāʻele mai ʻa Kalaisí. … Naʻe fai ʻe ʻĒpalahame ha feilaulau, pea neongo ʻeni, naʻe malangaʻi ʻa e Ongoongoleleí kiate ia” (“The Elders of the Church in Kirtland to Their Brethren Abroad,” The Evening and the Morning Star, Mar. 1834, 143, JosephSmithPapers.org). ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe mahuʻinga ai ki he Kāingalotu ʻi he kuonga ʻo Paulá ke nau ʻiloʻi naʻe maʻu ʻe ʻĒpalahame mo e kau palōfita kehe ʻo e kuonga muʻá ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ke ʻiloʻi ʻení? (Vakai Hilamani 8:13–20; Mōsese 5:58–59; 6:50–66.)
Vakai foki e Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita (2007), 53–63.
Kapau te u “ʻaʻeva ʻi he Laumālié,” te u maʻu ʻa e “fua ʻo e Laumālié.”
ʻE ala tokoni hono ako ʻo e ngaahi veesi ko ʻení ke ke fakafuofuaʻi ai ʻa hoʻo ʻaʻeva kakato ʻi he Laumālié. ʻOkú ke aʻusia nai ʻa e fua ʻo e Laumālié ʻoku fakamatala ki ai ʻi he veesi 22–23? Ko e hā ha ngaahi fua, pe ola, ʻo e moʻui fakalaumālié kuó ke fakatokangaʻi? Fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku fie maʻu ke ke fai ke fakatupulaki ai ʻa e fua ko ʻení. ʻE fakalakalaka fēfē ʻa e ngaahi vā fetuʻutaki mahuʻinga ʻi hoʻo moʻuí ʻi hono fakatupulaki ʻo e fua ko ʻení?
Kuo pau ke u fekumi ki he “fua ʻo e Laumālié” ʻi heʻeku moʻuí.
Kapau ʻokú ke feinga ke ʻaʻeva ʻi he Laumālié ka ʻoku hangē ʻoku ʻikai hā mei hoʻo ngaahi feingá ʻa e fua ne talaʻofa maí, lau ʻa e Kalētia 6:7–10. Ko e hā ha pōpoaki ʻokú ke ongoʻi ko e pōpoaki ia ʻa e ʻEikí maʻau ʻi he ngaahi veesi ko ʻení?
Vakai foki ʻAlamā 32:28, 41–43; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:32–34.
Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí
-
Kalētia 3:11.ʻOku ʻuhinga nai ki he hā ke “moʻui ʻa e tonuhiá ʻi he tuí”? ʻOku founga fēfē nai ʻetau moʻui fakafāmili ʻi he tuí?
-
Kalētia 4:1–7.Te ke lava ʻo fakafeʻiloaki ʻa e Kalētia 4 ʻaki hano aleaʻi ʻa e ngaahi faikehekehe ʻi he kau tamaioʻeiki ʻa e tuʻí mo ʻene fānaú. Ko e hā ha ngaahi faingamālie pe meʻa ʻoku malava ʻe ha foha ʻo ha tuʻí ʻoku ʻikai maʻu ia ʻe ha tamaioʻeiki? Fakakaukau ki he meʻá ni ʻi hoʻomou lau fakataha ʻa e veesi 1–7. Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo hotau vā mo e Tamai Hēvaní?
-
Kalētia 5:16–26.Fakakaukau ke aleaʻi ʻa e faikehekehe ʻi he “ngaahi ngāue ʻa e kakanó” mo e “fua ʻo e Laumālié.” Ke ʻai ke fakalata hoʻomou fealeaʻakí, ʻe lava ke fakahingoa ʻe homou fāmilí ha ngaahi fuaʻi ʻakau kehekehe ʻaki ʻa e ngaahi lea naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Paula ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e fua ‘o e Laumālié. Hili iá pea ʻe fili leva ʻe he mēmipa takitaha ha foʻi fua ʻe taha, ʻo fakamatalaʻi ia, pea talanoa kau ki ha tokotaha ʻokú ne fakafōtunga ʻa e fua ko iá. ʻE lava ke hoko heni ha fealeaʻaki fekauʻaki mo e ngaahi founga ʻe lava ai ʻe homou fāmilí ʻo fakaafeʻi ʻa e Laumālié ki homou ʻapí mo tanumaki ʻa e fua ko ʻení. Hili ʻa e fealeaʻakí, te mou lava ʻo maʻu meʻatokoni fakataha ʻi ha salati fuaʻi ʻakau.
-
Kalētia 6:1–2.Mahalo naʻa ʻi ai ha ngaahi taimi ʻoku “moʻua ha tangata ʻi ha kovi” ʻi homou fāmilí. Ko e hā ha faleʻi ʻokú ke maʻu ʻi he Kalētia 6:1–2 fekauʻaki mo e meʻa ke fai ʻi ha tūkunga pehē?
-
Kalētia 6:7–10.Kapau ne ʻi ai ha taimi kuo mou tō fakataha ai mo homou fāmilí ha ngoue, te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e aʻusia ko iá ke fakatātaaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni “ko ia ʻoku tūtuuʻi ʻe he tangatá, ko ia te ne utú foki” (veesi 7). Pe te ke ʻeke ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí fekauʻaki mo e fuaʻi ʻakau pe vesitapolo ʻoku nau saiʻia taha aí pea aleaʻi ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ke tupu ai ha fuʻu ʻakau kai ko iá. (Vakai ki he fakatātā ʻi he fakaʻosinga ʻo e fokotuʻutuʻu ko ʻení.) Te mou lava ʻo talanoa fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ʻoku fakaʻamu homou fāmilí ke maʻú mo e founga ke “utu” ai ʻa e ngaahi tāpuaki ko iá.
Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.
Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Akoʻi Au Ke u ʻEva he Maamá,” Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 70.
Ko Hono Fakatupulaki ʻo ʻEtau Founga Akoʻí
Tokoni ke fakatatau ʻe homou fāmilí ʻa e folofolá kiate kinautolu. Naʻe pehē ʻe Nīfai, “Naʻá ku fakatatau ʻa e ngaahi folofola kotoa pē kiate kimautolu, koeʻuhí ke ʻaonga ia kiate kimautolu pea mau poto ai” (1 Nīfai 19:23). Ke tokoni ki ho fāmilí ke nau fai ʻeni, te ke lava ʻo fakaafeʻi ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi taimi ne nau aʻusia ai ʻa e fua ʻo e Laumālié ne fakamatalaʻi ʻi he Kalētia 5:22–23. (Vakai Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí,21.)
Naʻe akoʻi ʻe Paula ʻi he taimi ʻoku tau ʻaʻeva ai ʻi he Laumālié, te tau aʻusia ʻa e “fua ʻo e Laumālié” ʻi heʻetau moʻuí.