Fuakava Foʻoú 2023
25 Sepitema–1 ʻOkatopa. Kalētia: “ʻAʻeva ʻi he Laumālié”


“25 Sepitema–1 ʻOkatopa. Kalētia: ‘ʻAʻeva ʻi he Laumālié’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“25 Sepitema–1 ʻOkatopa. Kalētia,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻa e Palaimelí: 2023

ʻĪmisi
Hā ʻa Kalaisi kia Paula ʻi he fale fakapōpulá

Ko e ʻaʻahi ʻa e Fakamoʻui kuo toetuʻú kia Paula ʻi he fale fakapōpulá (vakai, Ngāue 23:11). ʻE lava ke fakatauʻatāinaʻi kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi mei he “haʻamonga ʻo e pōpulá” (Kalētia 5:1).

25 Sepitema–1 ʻOkatopa

Kalētia

“ʻAʻeva ʻi he Laumālié”

ʻI hoʻo lau ʻa e tohi Kalētiá, ko e hā ha ngaahi ongo ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e meʻa ʻoku fie maʻu ke ako ʻe he fānau ʻi ho kalasí?

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

ʻOange ki he fānaú ha ngaahi miniti siʻi ke nau tā ha meʻa kuo nau ako mei ha fealeaʻaki fakamuimuitaha ki he ongoongoleleí ʻi ʻapi pe ʻi he lotú. Tuku ke vahevahe ʻe he fānaú ʻa e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he fakatātā takitaha.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

Kalētia 5:22–23

ʻOku tokoniʻi au ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ke u ongoʻi e ʻofá, fiefiá mo e melinó.

ʻOku lava pē ke ʻiloʻi ʻe he fānau īkí ʻa e fua ʻo e Laumālié. ʻE teuteuʻi heni kinautolu ke nau fekumi ki he ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he toenga ʻo ʻenau moʻuí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo ha ʻū fuaʻiʻakau kehekehe, pea kole ki he fānaú ke nau fakamatalaʻi e ifo ʻo e fuaʻiʻakau takitaha. Fakamatalaʻi ange, ʻoku tatau ʻa e kehekehe ʻo e ifo ʻo e ngaahi fuaʻiʻakaú mo ʻetau lava ʻo ongoʻi e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi ha ngaahi founga kehekeh.r, hangē ko e ʻofá mo e melinó. Fakamatalaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi founga kuó ke ongoʻi ai ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo moʻuí, pea tuku ki he fānaú ke nau vahevahe ʻa e anga ʻenau ongoʻi e Laumālie Māʻoniʻoní ʻiate kinautolú.

ʻĪmisi
ngaahi foʻi ʻāpele ʻi ha fuʻu ʻakau

ʻOku lava ke aʻusia ʻe he fānaú ʻi he ngaahi taʻu motuʻa kotoa pē ʻa e “fua ʻo e Laumālié”.

  • Lau mo e fānaú e Kalētia 5:22–23 pea fakamatalaʻi e ngaahi lea ʻoku ʻikai ke nau maheni mo iá. Fakaafeʻi ʻa e fānau takitaha ke nau fili ha fua ʻo e Laumālié ʻoku lau ki ai ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, pea tokoni ke nau fakakaukau ki ha taimi naʻá ne aʻusia ai ia. Fakaafeʻi e fānaú ke nau tā ha ʻū fakatātā faingofua ʻo ʻenau ngaahi aʻusiá.

Kalētia 6:2

ʻOku finangalo ʻa Sīsū Kalaisi ke u tokoni kiate kinautolu ʻoku nau faingataʻaʻiá.

ʻOku tatau e fakahinohino ʻi he Kalētia 6:2 mo e akonaki ʻa ʻAlamā ʻi he Mōsaia 18:8 ki he kakai ne ʻamanaki ke papitaisó. Toʻo e faingamālie ko ʻení ke tokoni ai ki he fānaú ke nau teuteu ki he ngaahi fuakava ʻo e papitaisó.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo ha kiʻi tamasiʻi pe taʻahine ʻoku papitaiso (hangē ko e Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 104). Fehuʻi ki he fānaú pe ko e hā ʻoku fai ʻe he kiʻi tamasiʻí pe taʻahiné. Fakamatalaʻi ange ko e taimi ʻoku tau papitaiso aí, ʻoku tau fai ha ngaahi fuakava, pe ngaahi palōmesi. Lau e Kaletia 6:2 pe Mōsaia 18:8 ke tokoniʻi e fānaú ke nau ako ha taha ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tau palōmesi ke faí: fefuaʻaki hoʻomou kavengá. Fakaafeʻi e fānaú ke nau tā ha ʻū fakatātā ʻo e ngaahi founga te nau lava ai ʻo tokoni ki he niʻihi ʻoku nau fua ha ngaahi kavenga.

  • Lau ki he fānaú e kupuʻi lea ko ʻeni mei he Kalētia 6:2: “Mou fetoutou fefuaʻaki hoʻomou kavengá.” Ke fakatātaaʻi e ʻuhinga ʻo e meʻá ni, ʻoange ki ha taha ʻo e fānaú ha meʻa mamafa ke ne hiki. Kole leva ki ha tokotaha fie tokoni ke tokoni ʻi hono hikí. Fakamatalaʻi ange ki he fānaú ʻoku lahi ha ngaahi meʻa ʻe lava ʻo hoko ko ha kavenga, hangē ko e ongoʻi puké, ongoʻi loto-mamahí pe tuēnoá. Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tokoni ki ha taha ʻokú ne maʻu e faʻahinga kavengá ni?

Kaletia 6:7–9

ʻOku ʻi ai e ngaahi nunuʻa ʻo ʻetau ngaahi ngāué, ʻa e leleí mo e koví fakatouʻosi.

ʻI hono akoʻi ko ia ʻoku tau utu ʻa e meʻa ʻoku tau tūtuuʻí, ʻo hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he Kalētia 6:7–9, ʻe lava ke ke akoʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki he ngaahi nunuʻa ʻo ʻenau ngaahi ngāué.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali ha tengaʻi ʻakau mo ha vesitapolo. Lau e Kaletia 6:7–9 ki he fānaú. Kole ki he fānaú ke nau fakatātā pē ʻoku nau tō ha tengaʻi ʻakau ʻi heʻenau fanongo ki he foʻi lea tūtuuʻi. Kole ange ke nau fakatātā pē ʻoku nau toʻo ha vesitapolo mei ha ʻakau ʻi heʻenau fanongo ki he foʻi lea utu.

  • Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha faʻahinga kehekehe ʻo e vesitapoló, pea tokoniʻi kinautolu ke nau ʻilo e ngaahi tengaʻi ʻakaú ʻi he vesitapolo takitaha. Tuku ʻa e tengaʻi ʻakaú ʻi ha faʻoʻanga meʻa, pea tuku ki he fānaú ke nau taufetongi ʻi hono fili ha taha ʻo e tengaʻi ʻakaú pea talaange pe ko e hā e vesitapolo ʻe tupu mei ai kapau te nau tō ia. Tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi ʻoku tala ʻe he ngaahi tengaʻi ʻakau ʻoku tau toó ʻa e vesitapolo te tau maʻú, ʻoku pehē foki ʻa hono tala ʻe he ngaahi fili ʻoku tau faí ʻa e ngaahi nunuʻa mo e ngaahi tāpuaki kuo pau ke tau maʻú.

  • Laineʻi e falikí ʻaki ha tepi. Fokotuʻu ha fofonga fiefia mo ha fofonga mamahi ʻi he ongo ngataʻanga ʻo e lainé. Fakaafeʻi ha taha ʻo e fānaú ke tuʻu ʻi he lotomālie ʻo e lainé, pea tokoniʻi e fānau kehé ke nau fakakaukau ki ha ngaahi fili ʻe iku ki he fiefiá pe mamahí. Ki he fili takitaha, kole ki he taha ʻi he lotomālié ke manga ki he tafaʻaki fiefiá pe tafaʻaki mamahí. Toutou fai ʻa e ʻekitivitií, pea tuku ki he fānau kehé ke nau taufetongi ʻi he tuʻu ʻi he tepí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

Kalētia 3:26–28

ʻOku hanga ʻe he papitaisó ʻo ngaohi kitautolu ke tau “taha pē ʻia Kalaisi.”

Naʻe akoʻi ʻe Paula ki he Kāingalotu Kalētiá ko e taimi te nau papitaiso aí te nau hoko ʻo “taha pē ʻia Kalaisi Sīsū.” Te ke tokoniʻi fēfē nai ʻa e fānaú ke nau faifeinga ki he uouangataha naʻe fakamatalaʻi ʻi he Kalētia 3:26–28?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau lau ʻa e Kalētia 3:26–28 mo fakakaukau ki he fehuʻi ko ʻení: Ko e hā e meʻa ʻoku hoko ʻi he taimi te u papitaiso aí? Mahalo te ke fie nofotaha ʻi he ngaahi kupuʻi lea hangē ko e “ʻai ʻa Kalaisi” pe “taha ʻia Kalaisi.” ʻOku ʻuhinga nai ʻa e ongo kupuʻi lea ko ení ki he hā? ʻOku faitatau fēfē nai ʻa hono “ʻai ʻa Kalaisí” mo hono toʻo kiate kitautolu ʻa Hono huafá? (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:75–79). Ko e hā te tau lava ʻo fai ke fakahaaʻi ki he niʻihi kehé kuo tau toʻo kiate kitautolu Hono huafá?

  • Lau fakataha ʻa e Kalētia 3:28, pea feinga ke ʻiloʻi ha ngaahi founga ʻe niʻihi ne ui ʻaki ʻe he kakaí kinautolu ʻi he taimi ne nau papitaiso ai ʻi he kuonga ʻo Paulá. Tokoniʻi e fānaú ke nau tala atu ha ngaahi founga ʻe niʻihi ʻoku nau ʻiloʻi ʻaki kinautolu ʻi he ʻahó ni. Ko e hā ʻoku feinga ʻa Paula ke akoʻi mai fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke tau vakai ʻaki kiate kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau papitaiso aí?

Kalētia 5:16, 22–23

Kapau te u “ʻaʻeva ʻi he Laumālié,” te u maʻu ʻa e “fua ʻo e Laumālié.”

ʻI he taimi ʻoku tau papitaiso ai mo maʻu e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, te tau lava ʻo maʻu lahi ange ʻa e fua ʻo e Laumālié ʻi heʻetau moʻuí. Te ke tokoni fēfē nai ki he fānaú ke nau ʻiloʻi ʻa e fua ko ʻení ʻi heʻenau moʻuí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • ʻOange ki he fānau takitaha ha laʻipepa (te ke lava ʻo kosi ha laʻipepa ki ha ngaahi fuo ʻo ha fuaʻiʻakau), pea kole ki he fānaú ke nau kumi ʻa e “fua ʻo e Laumālié” ʻoku maʻu ʻi he Kalētia 5:22–23. Fakaafeʻi kinautolu ke nau tohi ha taha ʻo e ngaahi fuá ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo ʻenau pepá pea mo ha foʻi lea ʻoku fehangahangai mo hono ʻuhingá ʻi he tafaʻaki ʻe tahá. (Tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi lea ʻoku ʻikai ke nau maheni mo iá.) Fakaafeʻi ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fuá ki he kalasí. Ko e hā te tau lava ʻo fai ke ʻiate kitautolu maʻu ai pē ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní?

  • Fakaafeʻi e fānaú ke nau lau fekauʻaki mo e fua ʻo e Laumālié ʻi he Kalētia 5:22–23 pea tohi pe tā ha fakatātā kau ki ha taimi ne nau ongoʻi ai ha taha ʻo e ngaahi fua ko iá. Kole ange ke nau vahevahe ʻenau talanoá pe fakatātaá ki ha taha kehe ʻi he kalasí. Ko e hā e ʻuhinga ʻoku hoko ai e fuaʻiʻakaú ko ha founga lelei ke tokoniʻi kitautolu ke mahino e founga ʻoku tākiekina ʻaki ai kitautolu ʻe he Laumālié?

Kalētia 6:7–9

ʻOku ʻi ai e ngaahi nunuʻa ʻo ʻetau ngaahi ngāué, ʻa e leleí mo e koví fakatouʻosi.

Tokoniʻi e fānaú ke mahino kiate kinautolu ʻoku hoko mai ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo ʻetau ʻulungāngá ʻi he taimi pē ko iá pea taimi ʻe niʻihi ʻe ala hoko mai ia ʻi hono “faʻahitaʻu totonu” (veesi 9).

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau fakataha e Kalētia 6:7–9. ʻOange ha lisi ʻo e ngaahi ngāué (pe tengaʻi ʻakau ʻoku tau “tūtuuʻi”) mo e ngaahi nunuʻá (pe fuaʻiʻakau ʻoku tau “utú”). Kole ki he fānaú ke nau fakatauhoa ʻa e ngaahi ngāué ki honau ngaahi nunuʻá.

  • Fakaafeʻi e fānaú ke nau lisi ha niʻihi ʻo e ngaahi tāpuaki ʻoku nau ʻamanaki atu ke maʻu mei he Tamai Hēvaní. Tokoniʻi ke nau fakakaukau ki he “ngaahi tengaʻi ʻakau” kuo pau ke nau tō kae lava ke nau “utu” e ngaahi tāpuaki ko ʻení.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akó

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Tokoniʻi e fānaú ke nau fekumi ki ha ngaahi founga ʻoku fakaʻaongaʻi ai e ngaahi moʻoni ne nau ako he ʻaho ní ki heʻenau moʻui fakaʻahó. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakaafeʻi ke nau vakai ki he ngaahi nunuʻa lelei, pe “fua,” ʻoku maʻu koeʻuhí ko e ngaahi fili lelei ʻoku nau faí.

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Liliu ʻa e ngaahi ʻekitivitií ke feʻunga mo e taʻu motuʻa ʻo e fānaú. ʻOange ki he fānaú e ngaahi faingamālie ke nau kau mai, kae manatuʻi ʻe fakatatau ʻenau malava ke fai iá ki honau ngaahi taʻu motuʻá mo e matuʻotuʻá. Mahalo ʻe fie maʻu ʻe he fānau iiki angé ha tataki mo ha fakahinohino lahi ange. ʻI he matuʻotuʻa e fānaú, ʻe lava ke nau kau lahi ange pea mahalo naʻa lelei ange hano vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú. (Vakai ki he Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 25–26.)

Paaki