Fuakava Foʻoú 2023
11–17 Tīsema. Fakahā 6–14: “Naʻa Nau Ikuna … ʻaki ʻa e Taʻataʻa ʻo e Lamí”


“11–17 Tīsema. Fakahā 6–14: ʻNaʻa Nau Ikuna … ʻaki ʻa e Taʻataʻa ʻo e Lamí,ʼ” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“11–17 Tīsema. Fakahā 6–14,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2023

ʻĪmisi
Ko Sīsū ʻoku ʻafio ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi fetuʻú

Fakatahatahaʻi e ʻātí ʻe Eric Johnson: Ko e Fakataha Alēlea Lahí, tā ʻa Robert T. Barrett; fetuʻú ʻi he angalelei ʻa e European Space Agency

11–17 Tīsema

Fakahā 6–14

“Naʻa Nau Ikuna … ʻaki ʻa e Taʻataʻa ʻo e Lamí”

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo pehē: “Kapau ʻoku foʻou kiate koe he kamataʻangá ʻa e fakalea ʻo e folofolá, lau pē. He ʻikai hano taimí kuó ke fakatokangaʻi ʻa e fakaʻofoʻofa mo e mālohi ʻoku ʻi he ngaahi peesi ko iá” (“Ko e Kī ki he Maluʻi Fakalaumālié,” Liahona, Nōvema 2013, 27).

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Fakakaukauloto ki ha fefine ʻoku “langā pea faingataʻaʻia ke fāʻele.” Fakakaukauloto leva ki ha “fuʻu ngata lahi naʻe kulokula, kuo fitu hono ʻulú pea naʻe ʻi ai ʻa e nifo ʻe hongofulu” ʻokú ne ngaolo ʻi he tafaʻaki ʻo e fefiné, mo teuteu pē ke “fanauʻi leva ʻene tamasiʻí, ke ne kai ʻo ʻosi ia” (Fakahā 12:2–4). Ke mahino ʻa e ngaahi veesi ko ʻeni ʻo e fakahā ʻa Sioné, manatuʻi ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi fakatātā ko ʻení ʻa e Siasí mo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá mo e fakatuʻutāmaki te nau fehangahangai mo iá. Naʻe hangē ne ngali taukakapá ki he Kāingalotu ne nau aʻusia ʻa e fakatanga lahi ʻi he kuonga ʻo Sioné ke nau ikunaʻi ʻa e koví. ʻE lava foki ke faingataʻa ke tomuʻa ʻiloʻi ʻa e ikuna ko ʻení ʻi hotau kuongá, ʻi he taimi ʻoku hanga ai ʻe he filí ʻo “tauʻi ʻa e kakai māʻoniʻoní” pea ʻokú ne “pule ki he ngaahi faʻahinga, mo e ngaahi lea, mo e ngaahi puleʻanga kotoa pē” (Fakahā 13:7). Ka ʻoku fakahaaʻi ʻi he fakaʻosinga ʻo e fakahā ʻa Sioné ʻe ikuna kafakafa ʻe he leleí ʻa e koví. ʻE tō ʻa Pāpilone. Pea ʻe haʻu ʻa e Kāingalotú “mei he mamahi lahi” mo e ngaahi pulupulu hinehina—ʻo ʻikai koeʻuhí he naʻe ʻikai ʻuli honau ngaahi kofu tōtōlofá ka koeʻuhí he ʻe hanga ʻe he Kāingalotú ʻo “fō ke hinehina honau kofu tōtōlofá ʻi he taʻataʻa ʻo e Lamí” (Fakahā 7:14).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakataautahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Fakahā 6–11

Naʻe mamata ʻa Sione ki he ngaahi meʻa lahi naʻe hoko ʻi he hisitōlia ʻo e māmaní, tautautefito ki he ngaahi ʻaho kimui ní.

Te ke lau ʻi he ngaahi vahe ko ʻení fekauʻaki mo ha tohi ʻoku ʻi ai ha meʻa fakamaʻu ʻe fitu. Kapau ʻokú ke fifili pe ko e hā hono ʻuhingá, ʻoku ʻikai ke ke tuenoa. Naʻe pehē foki mo e Palōfita ko Siosefa Sāmitá. Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Siosefa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he tohí ni mo hono ngaahi meʻa fakamaʻú ʻa e talanoa ʻo e “ʻi ai” ʻa e māmaní, ʻo fakafofongaʻi ʻe he meʻa fakamaʻu takitaha ha taʻu ʻe tahaafe (vakai Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77:6–7). Mahalo te ke fie ʻilo ʻoku fakamatalaʻi fakanounou e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he ʻuluaki meʻa fakamaʻu ʻe faá ʻi he mata meʻa-hā-mai ʻa Sioné ʻi ha veesi pē ʻe valu (Fakahā 6:1–8). ʻOku fakamatalaʻi ʻe he veesi ʻe tolu hono hokó ʻa e meʻa fakamaʻu hono nimá (veesi 9–11). Ko e ngaahi meʻa ne hoko ʻi he ongo meʻa fakamaʻu fakaʻosí ʻoku ʻi he toenga ʻo e tohi ʻa Fakahā. ʻI hono fakalea ʻe tahá, ko e tefitoʻi taumuʻa ʻo e mata meʻa-hā-mai ʻa Sioné ko e ngaahi ʻaho fakaʻosí—ʻa hotau kuongá. Fakalaulauloto ʻi hoʻo laú ki he ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke ʻiloʻi e meʻa naʻe tohi ʻe Sione fekauʻaki mo e ngaahi ʻaho kimui ní.

ʻI hoʻo lau fekauʻaki mo e ngaahi meʻa naʻe kikiteʻi ʻe Sione ʻe hokó, fakakaukau ki he ngaahi fokotuʻu mo e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

Fakahā 12–13

ʻOku hoko atu ʻa e Tau ʻi he Langí ʻi māmani.

ʻOku ʻikai ke lahi ʻetau ʻilo ki he Tau ʻi he Langí, ka ʻoku ʻi ai ha fakamatala mahino mo nounou fekauʻaki mo ia ʻi he Fakahā 12:7–11. ʻI hoʻo lau ‘a e ngaahi veesi ko ʻení, fakakaukauloto ʻokú ke kau ʻi he fakakikihi ko ʻeni ʻi he maama fakalaumālié. Ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo e founga ʻoku ikunaʻi ai ʻa Sētané? (vakai veesi 11).

ʻOku hoko atu ʻa e tau naʻe kamata ʻi he langí ʻi he māmaní, ʻi he vilitaki ʻa Sētane ke “tauʻi [ʻa kinautolu] mo e fakamoʻoni ʻo Sīsū Kalaisí” (Fakahā 12:17). Ko e hā ʻokú ke ako mei he Fakahā 13 fekauʻaki mo e founga ʻokú ne fakahoko ai e tau ko iá he ʻaho ní? ʻOku hokohoko fēfē atu ʻe he “taʻataʻa ʻo e Lamí” mo e “lea ʻo [hoʻomou] fakamoʻoní” (Fakahā 12:11) ke tokoniʻi koe ʻi he tau ko ʻení?

Vakai foki 1 Nīfai 14:12–14; Molonai 7:12–13; Mōsese 4:1–4; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:36–37; Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Tau ʻi he Langí,” topics.ChurchofJesusChrist.org.

Fakahā 14:6–7

“Ne u mamata ki ha ʻāngelo kehe ʻe taha … kuo ʻiate ia ʻa e ongoongolelei taʻengatá.”

Naʻe fakahoko ha taha ʻo e kikite ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻi he taimi naʻe hā mai ai ʻa Molonai kia Siosefa Sāmita ʻo tataki ia ki he ʻū lekooti ʻa ia naʻá ne liliu mo pulusi ʻo hoko ko e Tohi ʻa Molomoná. ʻOku ʻi he tohí ni ʻa e “ongoongolelei taʻengatá” ʻa ia ʻoku fekauʻi kitautolu ke tau malanga ʻaki ki he “puleʻanga kotoa pē, mo e faʻahinga, mo e lea, mo e kakai” (Fakahā 14:6).

Ke ako fekauʻaki mo ha kau ʻāngelo kehe kuo nau kau ʻi hono fakafoki mai ʻo e ongoongolelei taʻengatá, vakai Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 13; 27:5–13; 110:11–16; 128:20–21.

Vakai foki “Ko e Fakafoki Mai ʻa e Kakato ʻo e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani ʻo e Taʻu Uangeaú,” ChurchofJesusChrist.org.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

Fakahā 7:9, 13–15.Ko e hā ʻe lava ke akoʻi mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku tau tui teunga hina ai ki he ngaahi ouau papitaisó mo e temipalé?

Fakahā 7:14–17.Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau vahevahe ʻenau ngaahi ongo fekauʻaki mo e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení. ʻE lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe Heʻene ngaahi talaʻofá ʻi he taimi ʻoku tau “mamahi lahi”? aí (veesi 14).

Fakahā 12:7–11; 14:6.Mahalo ʻe fiefia ha kau mēmipa ʻe niʻihi ʻo e fāmilí ke tā ha ʻū fakatātā ʻo e ngaahi meʻa-hā-mai ne fakamatalaʻi ʻi he tohi Fakahā. Hangē ko ʻení, ʻe lava ʻa e tā fakatātā ne fakatefito ʻi he Fakahā 12 ʻo iku ki ha ngaahi fealeaʻaki fekauʻaki mo e Tau ʻi he Langí (vakai veesi 7–11). ʻE lava ke iku e ngaahi fakatātā ʻoku fakatefito ʻi he Fakahā 14:6 ki ha ngaahi fealēleaʻaki fekauʻaki mo hono Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí.

Hili hono lau fakataha e Fakahā 14:6, fakakaukau ke fakaʻaliʻali ha ngaahi fakatātā ʻo e ʻāngelo ko Molonaí mo ha kau ʻāngelo kehe ne nau tokoni ke fakafoki mai ʻa e ongoongoleleí ʻi hotau kuongá ni (vakai ki he ngaahi fakatātā ʻi he fakaʻosinga ʻo e fokotuʻutuʻu ko ʻení). Mahalo ʻe lava ke taufetongi e kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻi hono puke hake ha taha ʻo e ngaahi fakatātaá mo vahevahe ha ngaahi ʻuhinga ʻoku nau houngaʻia ai ʻi he haʻu ʻa e kau ʻāngeló “[ʻoku nau maʻu] ʻa e ongoongolelei taʻengatá ke malanga ʻaki kiate [kitautolú].”

Fakahā 12:11.Ko e hā nai e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea “lea ʻo ʻenau fakamoʻoní”? ʻOku tokoni fēfē ʻetau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí ke tau ikunaʻi mo e niʻihi kehé ʻa Sētane?

Fakahā 13:11–14.Ko e hā ha ngaahi fakakaukau ʻoku maʻu ʻe he kau mēmipa homou fāmilí fekauʻaki mo e manu fekai kākaá? Te tau ʻiloʻi mo fakaʻehiʻehi fēfē mei he ngaahi kākā ʻoku tau mamata ki ai ʻi he māmaní he ʻaho ní?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Te u Loto-toʻa,” Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 85.

Ko Hono Fakatupulaki e Ako Fakataautahá

Fakafemoʻuekinaʻi koe ʻi he folofolá. Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, “ʻOku matuʻaki mahuʻinga e femoʻuekina fakaʻaho ʻi he folofola ʻa e ʻOtuá ki heʻetau moʻui fakalaumālié ʻo tautautefito ʻi he ngaahi ʻaho ko ʻeni ʻo e fakautuutu e moveuveú” (“Fanongo Kiate Ia,” Liahona, Mē 2020, 90). Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ke “femoʻuekina … ʻi he folofola ʻa e ʻOtuá”?

ʻĪmisi
Ko e tukituki ʻa Kalaisi ʻi ha matapā

Takai fakatoʻomataʻu mei he taupotu taha ki ʻolunga ʻi toʻohemá: Ko hono ʻOmi ʻe Molonai e ʻŪ Lauʻi Peleti Koulá, tā ʻe Gary L. Kapp; Upon You My Fellow Servants, tā ʻe Linda Curley Christensen mo Michael T. Malm (Ko e foaki ʻe Sione Papitaiso ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné kia Siosefa Sāmitá); Ngaahi Kī ʻo e Puleʻangá, tā ʻa Linda Curley Christensen mo Michael T. Malm (Ko e foaki ʻe Pita, Sēmisi, mo Sione ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí kia Siosefa Sāmitá; Meʻa-hā-mai ʻi he Temipale Ketilaní, tā ʻe Gary E. Smith (Ko e hā ʻa Mōsese, ʻIlaiase, mo ʻIlaisiā kia Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoní).

Paaki