Fuakava Motuʻá 2022
28 Māʻasi–3 ʻEpeleli. ʻEkesōtosi 7–13: “Manatu ki he ʻAhó ni, ʻa ia Kuo Mou Haʻu ai Mei ʻIsipité”


“28 Māʻasi–3 ʻEpeleli. ʻEkesōtosi 7–13: ‘Manatu ki he ʻAhó ni, ʻa ia Kuo Mou Haʻu ai Mei ʻIsipité,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Motuʻá 2022 (2021)

“28 Māʻasi–3 ʻEpeleli. ʻEkesōtosi 7–13,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2022

ʻĪmisi
Mōsese, ʻĒlone, mo Felo

Tā fakatātaaʻi ʻo Mōsese mo ʻĒlone ʻi he fakamaauʻanga ʻo Feló, ʻe Robert T. Barrett

28 Māʻasi–3 ʻEpeleli

ʻEkesōtosi 7–13

“Manatu ki he ʻAhó ni, ʻa ia Kuo Mou Haʻu ai Mei ʻIsipité”

ʻI hoʻo lau mo fakalaulauloto ki he ʻEkesōtosi 7–13, hiki ʻa e ngaahi ongo ʻokú ke maʻú. ‘I hoʻo fakahoko maʻu pē ʻení, ʻe tupulaki hoʻo malava ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi fanafana ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Naʻe mamahi hokohoko ʻa ʻIsipite ʻi he mahaki fakaʻauhá, ka naʻe kei fakafisi pē ʻa Felo ke tukuange ʻa e kakai ʻIsilelí. Ka naʻe kei hokohoko atu hono fakahā ʻe he ʻOtuá Hono mālohí mo ʻoange ha ngaahi faingamālie kia Felo ke ne tali “ko au ko [e ʻEikí]” pea “ʻoku ʻikai ha toko taha ʻi māmani ʻo hangē ko aú” ( ʻEkesōtosi 7:5; 9:14). Lolotonga ko iá, kuo pau pē naʻe mamata ʻa Mōsese mo e kakai ʻIsilelí ʻi heʻenau ofo ʻi he ngaahi fakahā ko ʻeni ʻo e mālohi ʻo e ʻOtuá maʻanautolú. Ko e moʻoni naʻe fakapapauʻi ʻe he ngaahi fakaʻilonga hokohoko ko ʻení ʻa ʻenau tui ki he ʻOtuá mo fakamālohia ʻenau loto-fiemālie ke muimui ki he palōfita ʻa e ʻOtuá. Pea ʻi he ʻikai lava ʻe he ngaahi mahaki fakaʻauha fakalilifu ʻe hivá ʻo fakatauʻatāinaʻi ʻa e kakai ʻIsilelí, ko e mahaki fakaʻauha hono hongofulú—ʻa e pekia ʻo e ʻuluaki fohá, kau ai e ʻuluaki foha ʻa Feló—ne faifai pea naʻe fakangata ʻa e nofo pōpulá. ʻOku ngali feʻunga ʻeni koeʻuhí ko e tūkunga kotoa pē ʻo e pōpula fakalaumālié, ʻoku ʻi ai moʻoni ha founga pē ʻe taha ke hao mei ai. Tatau ai pē pe ko e hā ha toe meʻa kuo tau feinga ke fai ʻi he kuohilí, ʻoku ʻiate kitautolu ia ʻo hangē ko ia naʻe ʻi he fānau ʻa ʻIsilelí. ‘Oku ngata pē ʻi he feilaulau ʻo Sīsū Kalaisí, ko e ʻUluaki ʻAló—ʻa e taʻataʻa ʻo e Lami taʻe-hano melé—te ne fakahaofi kitautolú.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakatāutahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

ʻEkesōtosi 7–11

Te u lava ʻo fili ke fakamolū hoku lotó.

ʻOfa pē ʻoku ʻikai fehangahangai ho lotó mo e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻo hangē ko Feló. Ka ʻoku tau kei fehangahangai kotoa mo ha taimi ʻoku ʻikai molū ai hotau lotó ʻo hangē ko ia ʻoku totonu ke ʻi aí, ko ia ʻoku ʻi ai ha meʻa ke ako mei he ngaahi angafai ʻa Feló ʻa ia naʻe lekooti ʻi he ʻEkesōtosi 7–10. ‘I hoʻo lau fekauʻaki mo e ngaahi mahaki fakaʻauhá ʻi he ngaahi vahe ko ʻení, ko e hā e meʻa ʻokú ke mahuʻingaʻia ai ʻi he ngaahi tali ʻa Feló? ‘Okú ke fakatokangaʻi nai ha faʻahinga fakahehema tatau ke fakafefeka ho lotó? Fakalaulauloto ki he me‘a ʻokú ke ako mei he ngaahi vahe ko ʻení fekauʻaki mo e ʻuhinga ke maʻu ha loto ʻoku moluú.

Fakatokangaʻi ange ʻoku fakamahino ʻe he Liliu ʻa Siosefa Sāmita ʻo e ʻEkesōtosi 7:3, 13; 9:12; 10:1, 20, 27; 11:10 naʻe ʻikai fakafefeka ʻe he ʻEikí ʻa e loto ʻo Feló—naʻe fakafefeka pē ʻe Felo hono loto ʻoʻoná.

Ko e hā ʻokú ke ako mei he ngaahi potufolofola ko ʻení fekauʻaki mo hono fakatupulaki ha loto ʻoku moluú? 1 Nīfai 2:16; Mōsaia 3:19; ʻAlamā 24:7–8; 62:41; ʻEta 12:27.

Vakai foki, Michael T. Ringwood, “Ko e Faingofua mo e Loto-Fiemālie ke Tuí,” Liahona, Nōvema 2009, 100–102.

ʻEkesōtosi 12:1–42

‘Oku fakataipe ʻe he Laka-Atú ʻa e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

Ko e founga pē ʻe taha ke fakahaofi ai ʻa e kakai ʻIsilelí mei he mahaki fakaʻauha hono hongofulú ne fakamatalaʻi ʻi he ʻEkesōtosi 11:4–5, ko e muimui pē ki he ngaahi fakahinohino naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí kia Mōsese ʻi he ʻEkesōtosi 12, ko ha ouau ne ʻiloa ko e Laka-Atú. ʻOku akoʻi mai ʻe he Laka-Atú ʻi he ngaahi fakaʻilongá ʻoku hangē pē ko e fakahaofi ʻe he ʻEikí ʻa e kau ʻIsilelí mei he nofo pōpula ʻi ʻIsipité, te Ne lava foki ʻo fakahaofi kitautolu mei he pōpula ʻo e angahalá. Ko e hā ʻokú ke maʻu ʻi he ngaahi fakahinohinó mo e ngaahi fakaʻilonga ʻo e Laka-Atú ʻokú ne fakamanatu atu kau kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí? Ko e hā ʻoku fokotuʻu atu ʻe he ngaahi fakaʻilonga mo e fakahinohino ko ʻení fekauʻaki mo e founga ke maʻu ai e ngaahi tāpuaki ʻo ʻEne Fakaleleí? Hangē ko ʻení, ko e hā ʻe lava ʻo fakafofongaʻi ʻe he vali toto ʻa e fuʻu pou ʻe ua mo e ʻakau fakalava ʻi he matapaá? (veesi 7). ʻOku ʻuhinga ki he hā ke “ʻai homou topuvaʻé ʻi homou vaʻé, mo homou tokotokó ʻi homou nimá”? (veesi 11).

Vakai foki, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 89:21.

ʻĪmisi
kakai ʻoku nau maʻu ʻa e sākalamēnití

ʻOku tokoni e sākalamēnití ke tau manatuʻi hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí.

ʻEkesōtosi 12:14–17, 24–27; 13:1–16

ʻOku tokoni ʻa e sākalamēnití ke u manatuʻi hono fakahaofi au ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisí.

Na‘e finangalo ʻa e Fakamoʻuí ke manatuʻi maʻu pē ʻe he kakai ʻIsilelí naʻá Ne fakahaofi kinautolu, ʻo aʻu ki he ngalo atu ʻenau nofo pōpulá. Ko e ‘uhinga ʻeni naʻá Ne fekauʻi ai kinautolu ke fakahoko e kātoanga ʻo e Laka-Atú he taʻu takitaha. ʻI hoʻo lau ʻEne ngaahi fakahinohinó ʻi he ʻEkesōtosi 12:14–17, 24–27; 13:1–16, fakakaukau ki he meʻa ʻokú ke fakahoko ke manatua ai e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá kiate koé. Te ke lava fēfē ʻo fakatolonga e manatu ko iá “ʻi homou ngaahi toʻu tangatá”? (vakai, ʻEkesōtosi 12:14, 26–27).

Ko e hā ha ngaahi faitatau ʻokú ke vakai ki ai ʻi he ngaahi taumuʻa ʻo e kātoanga ʻo e Laka-Atú pea mo e sākalamēnití? ʻOku founga fēfē hono hanga ʻe he laukonga fekauʻaki mo e Laka-Atú ʻo fakamanatu atu kiate koe ʻa e sākalamēnití mo fakamahuʻingaʻi lahi ange ʻa e ouau ko iá? Fakakaukau ki he meʻa te ke lava ʻo fai ke “manatu maʻu ai pē” kia Sīsū Kalaisi (Molonai 4:3; 5:2; vakai foki, Luke 22:7–8, 19–20).

Te ke lava foki ʻo fakalaulauloto ki ha ngaahi meʻa kehe ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke ke manatuʻi, hangē ko ʻení, vakai, Hilamani 5:6–12; Molonai 10:3; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 3:3–5, 10; 18:10; 52:40.

Vakai foki, Sione 6:54; “Ko e Sākalamēniti ʻo e ʻOhomohe ʻa e ʻEikí,” ʻi he Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Hauati W. Hanitā (2015), 215–25.

ʻĪmisi
family study icon

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

ʻEkesōtosi 7–12.Mahalo ʻi he hili hoʻomou lau fekauʻaki mo e ngaahi mahaki fakaʻauha naʻe tuku atu ʻe he ʻEikí ki he kakai ʻIsipité ko e fakaʻilonga ʻo Hono mālohí, ʻe lava homou fāmilí ʻo vahevahe ha ngaahi founga ʻoku fakahā ai ʻe he ʻEikí ʻa Hono mālohí he ʻaho ní.

ʻEkesōtosi 8:2832; 9:27–28, 34–35.‘E lava ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi veesi ko ʻení ke kamata ha fealeaʻaki fekauʻaki mo e mahuʻinga hono tauhi ʻetau leá. Mahalo ʻe lava e kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻo vahevahe ha ngaahi aʻusia kuo nau vakai ai ki hono fakahoko ʻe he niʻihi kehé ʻa e meʻa ne nau loto ke fakahokó.

ʻEkesōtosi 12:1–42.Hili hono lau fakataha e ʻEkesōtosi 12:1–42 te mou lava ʻo hiki ʻi ha fanga kiʻi laʻipepa ʻa e ngaahi meʻa te mou lava ʻo fai ko e fāmili ke manatuʻi e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Koeʻuhí naʻe fakafofongaʻi ʻe he toto ʻo e lamí ʻi he ongo pou ʻi he matapaá (vakai, veesi 23) ʻa e Fakamoʻuí, te mou lava ʻo fakapipiki takai e fanga kiʻi laʻipepa ko ʻení ʻi ha kau matapā ʻi homou ʻapí. Te mou lava foki ʻo kai ha niʻihi ʻo e meʻakai mei he Laka-Atú, ʻo hangē ko e mā taʻefakatupú (mā pakupaku pe tōtia) pe laʻiʻakau mahi (pasilī pe lātisi), pea aleaʻi e founga ʻoku tokoni ai e Laka-Atú ke tau manatuʻi e founga naʻe fakahaofi ʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa Hono kakaí. Hangē ko ʻení, naʻe fakamanatu ange ʻe he mā taʻefakatupú naʻe ʻikai ke ʻi ai ha taimi ke tupu ai ʻenau maá kimuʻa pea nau hola mei he nofo pōpulá. Naʻe fakamanatu ange ʻe he laʻiʻakau mahí ʻa e mamahi ʻo e nofo pōpulá.

ʻEkesōtosi 12:14, 24–27.Mahalo te mou lava ʻo toe vakaiʻi fakafāmili ʻa e ngaahi veesi ko ʻení kimuʻa ʻi hoʻomou houalotu sākalamēniti hono hokó. ‘Oku felāveʻi fēfē ʻa e ngaahi veesi ko ʻení mo e sākalamēnití? Te tau lava fēfē ʻo ngaohi ange ʻa e sākalamēnití ko ha “fakamanatu” ʻo e meʻa kuo fakahoko ʻe he Fakamoʻuí maʻatautolú?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai, fokotuʻutuʻu fakalēsoni ʻo e uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Ke Tau Fakamanatu,” Ngaahi Himí, fika 101.

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Vahevahe ha ngaahi lēsoni fakataumuʻa. Fakaafe‘i e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke kumi ha ngaahi meʻa ʻe tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he potufolofola ʻoku mou laú. Hangē ko ʻení, ʻe lava ʻa e ngaahi meʻa ʻoku molū mo fefeká ʻo tokoni ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau aleaʻi e faikehekehe ʻi hono maʻu ha loto ʻoku moluú mo ha loto ʻoku fefeká.

ʻĪmisi
Ko e fāmili Hepelū mo e meʻatokoni ʻo e Laka-Atú

Tā fakatātaaʻi ʻo e maʻu meʻatokoni ʻo e Laka-Atú, ʻe Brian Call

Paaki