OlTesteman 2022
Ol Tingting blong Kipim long Maen: Ol Histri Buk insaed long OlTesteman


“Ol Tingting blong Kipim long Maen: Ol Histri Buk insaed long OlTesteman,” Kam Folem Mi—Blong Wanwan Man, Woman mo Famli: OlTesteman 2022 (2021)

“Ol Tingting blong Kipim long Maen: Ol Histri Buk insaed long OlTesteman,” Kam Folem Mi—Blong Wanwan Man, Woman mo Famli: 2022

Pikja
tingting aekon

Ol Tingting blong Kipim long Maen

Ol Histri Buk insaed long OlTesteman

Ol buk ia, stat long Josua i go kasem Esta oli save gud olgeta olsem “ol histri buk” blong OlTesteman. Hemia i no minim se ol nara buk long OlTesteman oli no gat tumas samting long saed blong histri. Be, oli stap singaotem ol buk ia se oli ol histri buk from stamba tingting blong olgeta we oli bin raetem ol buk ia, we i blong soem han blong God long histri blong ol pipol blong Isrel. Stamba tingting i no blong putumaot gud loa blong Moses, olsem we ol buk blong Levitikas mo Dutronome oli stap putumaot. Ol buk ia oli no talemaot ol pres, o ol krae long wan poem olsem we i stap long ol buk blong Ol Sam mo Ol Krae. Stamba tingting i no blong raetemdaon ol toktok blong ol profet, olsem we i stap long ol buk blong Aesea mo Esikel. Be, ol histri buk ia oli stap talem wan stori.

Fasin blong Lukluk

Long wan nomol wei, stori ia, oli talem wetem wan kaen lukluk—sam wei blong lukluk long ol samting. Semmak olsem we i no posibol blong lukluk long wan flaoa, ston, o tri long moa wan wei long semtaem, nao i no posibol tu blong wan histri stori i soemaot ol defren lukluk blong man, o grup blong ol pipol we oli raetem histri. Lukluk ia, i putumaot ol samting we i fasem hem we i raetem ol buk ia long kantri mo pipol blong hem, mo tu, wanem i fasem hem long ol standet blong kalja mo bilif. Taem yumi save hemia, bae i helpem yumi blong andastanem se olgeta ia we oli bin raet mo putum tugeta ol histri buk ia, oli lukluk nomo long samfala ditel, mo oli lego sam narafalawan i stap.1 Oli talem sam samting we ol narawan oli no bin talem. Mo oli mekem las tingting blong olgeta folem ol ditel mo ol defren tingting we oli bin gat. Mo tu, bae yumi save luk ol defren kaen lukluk truaot long ol buk blong Baebol (mo samtaem insaed long wan semfala buk ia nomo).2 Moa bae yumi save abaot ol defren kaen lukluk ia, moa bae yumi save andastanem ol histri buk ia.

Wan lukluk we i semmak long evri histri buk blong OlTesteman, i lukluk ia blong ol pikinini blong Isrel, ol kavenan pipol blong God. Fet blong olgeta long Lod i bin helpem olgeta blong luk han blong Hem insaed long laef blong olgeta, mo olsem wanem God i kam insaed long ol afea blong kantri blong olgeta. I nomata se ol histri buk blong wol ia oli no luk ol samting long wei ia, lukluk ia long saed blong spirit i pat blong wanem i mekem ol histri buk blong OlTesteman ia oli impoten tumas long olgeta we oli stap lukaot blong bildimap fet blong olgeta long God.

Wanem I Stap Raon long Haf blong Ol Testeman

Ol histri buk ia oli stat long ples we buk blong Dutronome i finis, wetem ol yia we Ol Man Isrel oli bin stap wokbaot long waelples, bae i kam blong finis. Buk blong Josua i soem long ol pikinini blong Isrel we oli rere blong kam insaed long Kenan, promes graon blong olgeta, mo i tokbaot olsem wanem nao oli bin tekova long hem. Buk we i kam afta, Jajes i go kasem 2 Kronikel, i tokbaot eksperiens blong Isrel long graon ia blong promes, stat long taem we oli stat long hem i go kasem taem we oli bin winim Asiria mo Babilon. Ol buk ia blong Esra mo Nehemaea oli stap tokbaot we samfala grup blong Ol Man Isrel oli gobak long kapitol siti blong olgeta, Jerusalem, plante yia afta. Laswan, buk blong Esta i tokbaot stori blong Ol Man Isrel we oli laef olsem ol prisena anda long rul blong Pesia.

Mo long ples ia nao, taemlaen blong OlTesteman i finis long hem. Sam long ol pipol we i fas taem blong olgeta blong ridim Baebol oli sapraes blong faenemaot se oli finis blong ridim stori blong OlTesteman bifo oli ridim moa long haf blong pej blong hem. Afta long Esta, yumi no gat tumas infomesen abaot histri blong Ol Man Isrel. Be, ol buk we oli kam afta—speseli buk blong ol profet—i go stret wetem taemlaen we ol histri buk oli presentem.3 Eksampol: seves blong profet Jeremaea i bin tekem ples long taem blong ol samting we oli bin hapen insaed long 2 King 22–25 (mo wan stori we i ron long saed blong hem insaed long 2 Kronikel 34–36). Sapos yu save hemia, bae i save lidim wei we yu stap ridim tufala histri storian ia mo ol buk blong ol profet.

Pikja
wan han we i stap holem wan pis blong pasol wetem wan pasol we i no finis we i stap long tebol

Sam ples long ol skripja oli olsem ol pisis blong pasol, we yumi no save olsem wanem nao oli fo wetem haf blong pasol we i stap.

Taem Wan Samting I No Go Stret Wetem Ol Narawan

Taem bae yu stap ridim OlTesteman, semmak wetem eni histri, bae yu stap rid abaot ol pipol we oli stap mekem samting, o talem sam samting we, long ae blong tedei, i luk defren, o i mekem tingting i no stap kwaet. Yumi mas ting blong luk sam samting olsem—olgeta we oli bin raetem OlTesteman oli bin lukluk wol ia long wan defren lukluk, we, long sam wei, i defren long lukluk blong yumi. Vaelens, ol rilesen folem kalja, mo rol blong ol woman, oli jes samfala poen we olgeta ia we oli bin raet bifo, oli lukluk long wan defren wei long hemia blong tedei.

?Wanem nao bae yumi mekem taem yumi kam fesem ol ples long ol skripja we i mekem tingting blong yumi i trabol? Faswan, bae i help blong lukluk long wanwan skripja ia wetem moa bigfala lukluk long wanem i bin stap hapen long tetaem ia. ?Olsem wanem nao samting ia i go wetem plan blong fasin blong sevem man we i kam long God? ?Olsem wanem nao i go wetem wanem yu save abaot huia stret i Papa long Heven mo Jisas Kraes? ?Olsem wanem nao i go wetem ol trutok we oli kamaot long revelesen long ol nara skripja, o wetem ol tijing blong ol profet we oli stap laef? ?Olsem wanem nao i go wetem ol kwaet toktok blong Spirit we Hem i talem long hat mo maen blong yu?

Long sam kes, skripja i no go nating wetem eni long ol samting ia. Samtaem, wan skripja ia i olsem wan pis blong pasol, mo i luk se hem i no gat wan ples wetem ol nara pis blong pasol we yu bin putum tugeta finis. Blong traem blong fosem pis ia blong i go wetem ol narawan, maet i no stret wei blong hem. Be i no stret wei tu blong givap blong finisim ful pasol ia. Be, maet bae yu putum pis pasol ia i stap long saed fastaem. Taem yu stap lanem moa mo putum tugeta moa pis blong pasol ia, bae yu save luk gud moa olsem wanem ol pis blong pasol ia oli go tugeta.

Bae i help tu blong tingbaot se, antap long fasin ia blong lukluk samting long wan kaen wei nomo, ol histri blong skripja, insaed long olgeta i save gat mistek blong man (luk long Ol Toktok blong Bilif 1:8). Eksampol: Ova long plante handred yia, “i gat plante klia mo gudgudfala samting we oli bin tekemaot long [Baebol],” we i tekem samfala impoten trutok abaot doktrin mo ol odinens (1 Nifae 13:28; luk tu long ol ves 29,40). Long semtaem, yumi mas wantem talemaot se ol lukluk blong yumi tu, oli no luk i go longwe tumas: oltaem bae i gat ol samting we bae yumi no andastanem fulwan, mo bae i gat ol kwestin we yumi no save ansarem yet.

Stap Faenem Ol Ston Ia we Oli Sas

Be long semtaem, ol kwestin we i no gat ansa long ol, oli no nid blong oli holemtaet yumi blong kasem ol ston ia blong trutok we i no save finis, we yumi save faenem insaed long OlTesteman—iven sapos ol ston ia we oli sas, samtaem oli haed insaed long graon we i gat fulap ston, we i fulap long ol eksperiens blong trabol mo ol pua joes we ol pipol we oli no stret mo gud oli mekem. Maet ol ston ia we oli sas tumas, oli ol stori mo ol skripja we oli testifae abaot lav ia blong God—speseli ol ples ia we oli poenem maen blong yumi blong i lukluk long sakrifaes ia blong Jisas Kraes. Taem yu lukluk long ol ston we oli sas ia long eni kaen wei, bae oli saen we oli saen tedei, semmak olsem we oli bin saen long bifo. Mo from se ol stori ia oli tokbaot wan kavenan pipol blong God—ol man mo ol woman we oli bin gat ol wiknes blong man, be yet, oli bin lavem mo givim seves o wok blong Lod—ol ston ia we oli sas we oli gat trutok ia, oli fulap i stap insaed long ol histri buk blong OlTesteman.

Ol Not

  1. Ol histri storian blong Baebol we yumi gat tedei, oli wok blong plante man, we oli no gat nem, we oli raetem mo oli bin putum tugeta ol buk ia; olgeta ia, samtaem oli bin wok plante yia, iven plante handred yia, afta long taem ia we oli tokbaot. Oli bin dipen long plante defren histri we i stap, mo oli bin mekem ol desisen abaot wanem blong putum insaed long ol histri blong olgeta, mo wanem blong no putum insaed.

  2. Eksampol: i nomata se 1–2 Kronikel i kavremap semfala yia olsem 1 Samuel 31 i go kasem en blong 2 King, 1–2 Kronikel i tokbaot bigwan ol defren ditel mo i givim wan defren lukluk. Hem i no semmak long 1 Samuel–2 King; 1–2 Kronikel i lukluk moa long Saot Kingdom blong Juda, mo plante taem, hem i no tokbaot ol nogud stori blong Deved mo Solomon (eksampol, yu save komperem 2 Samuel 10–12 wetem 1 Kronikel 19–20 mo 1 King 10–11 wetem 2 Kronikel 9). Kam Folem Mi i lukluk bigwan long stadi blong histri we i stap long 1mo 2 King, nomata se i impoten tu blong stap komperem histri ia wetem 1mo 2 Kronikel. Maet bae i help blong save se wok blong buk blong 1 Samuel–2 King i bin stat bifo rul blong Babilon i rul ova long Juda, mo i bin finis long taem we oli bin muvaot long Babilon. Histri ia we i kam 1–2 Kronikel, oli bin putum tugeta afta we Ol Jiu oli bin gobak long Jerusalem, afta we oli bin stap aot. Taem yu stap rid, maet bae yu wantem tingting long ol defren situesen ia we i save spolem lukluk blong olgeta we oli bin putum tugeta olgeta defren histri ia.

  3. Long stat blong risos ia, bambae yu faenem “Bigfala Lukluk long OlTesteman,” we i wan taemlaen we i soem olsem wanem seves blong wanwan profet i go wetem histri blong Isrel (long bes wei we oli save mekem hemia). Bambae yu luk se plante long ol histri buk ia blong OlTesteman oli foldaon kolosap long en blong taemlaen ia—jes bifo mo jes afta we ol enemi blong ol pikinini blong Isrel oli winim olgeta, mekem oli prisena, mo mekem olgeta oli seraot olbaot.

Printim