“Dagiti Kapanunotan a Laglagipen: ‘Kunanto ni Jesus iti Amin nga Israel, “Agawidkayon,”’” Umaykayo, Sumurot Kaniak—Para kadagiti Indibidual ken Pamilia: Daan a Tulag 2022 (2021)
“Dagiti Kapanunotan a Laglagipen: ‘Kunanto ni Jesus iti Amin nga Israel, “Agawidkayon,”’” Umaykayo, Sumurot Kaniak—Para kadagiti Indibidual ken Pamilia: Daan a Tulag 2022
Dagiti Kapanunotan a Laglagipen
“Kunanto ni Jesus iti Amin nga Israel, ‘Agawidkayon’”
Iti disierto ti Sinai, inummong ni Moises dagiti annak ti Israel iti sakaanan ti maysa a bantay. Idiay nga impakdaar ti Apo a kayatna nga isubli daytoy a grupo dagiti kallabes a nawayawayaan nga adipen iti maingel a tattao. “Dakayonto kaniak,” kinunana, “ti maysa a pagarian dagiti saserdote, ken maysa a nasantuan a nasion” (Exodo 19:6). Inkarina a dumur-as ken rumang-aydanto, uray no nalikmutanda iti ad-adu nga amang ken nabilbileg a kabusor (kitaen iti Deuteronomio 28:1–14).
Mapasamakto amin daytoy gapu ta adu ken napipigsa wenno nalalaing dagiti Israelita. Mapasamakto, inlawlawag ti Apo, “No umannugotkayo a napaypayso ket salimetmetanyo ti timekko” (Exodo 19:5). Daytoy ti bileg ti Dios, saan a ti bukodda, a mamagbalin kadakuada a nabileg.
Ngem saan a kanayon a tungpalen dagiti Israelita ti timekna, ket iti napalabas a panawen insardengda ti nagtungpal kadagiti katulaganna. Adu dagiti nangrugi iti panagdaydayaw iti dadduma pay a dios ken panangpilida kadagiti kannawidan ti kultura iti aglawlawda. Sinupringda ti mismo a banag a nangaramid kadakuada a maysa a nasion, a naisalsalumina iti tunggal maysa—ti natulagan a paginaiganda iti Apo. No awan ti bileg ti Dios a mangsalsalaknib kadakuada (kitaen iti 2 Ar-ari 17:6–7), awan ti manglapped kadagiti kabusorda (kitaen iti 2 Cronicas 36:12–20).
Ti Pannakawarawara
Namin-adu a gundaway iti nagbaetan ti agarup 735 ken 720 BC, sinakup dagiti Asirio ti Akin-amianan a Pagarian ti Israel, a pagtaengan iti sangapulo kadagiti sangapulo-ket-dua a tribu, ken inkuyogda ti rinibribu nga Israelita nga agbalin a balud iti nadumaduma a paset ti Imperio ti Asiria (kitaen iti 2 Ar-ari 17:1–7).1 Nagbalin a maam-ammo dagitoy nga Israelita kas “dagiti napukaw a tribu,” iti maysa a paset gapu ta naikkatda iti nakayanakanda a daga ken naiwaraswarasda kadagiti sabali a nasion. Ngem kasta met a napukawda pay iti naun-uneg a kaipapanan: iti panaglabas ti panawen napukawda ti kaipapanan ti kinasiasinoda kas natulagan a tattao ti Dios.
Gapu ta ti Akin-Abagatan a Pagarian ti Juda ket, no dadduma, nalinlinteg ngem iti Akin-amianan a Pagarian, nagpaut iti nabaybayag pay.2 Ngem idi agangay timmallikud dagiti tao sadiay manipud iti Apo. Dimmarup dagiti Asirio ket pinarmekda ti kaaduan nga Akin-abagatan a Pagarian; ti laeng Jerusalem ti namilagruan a nataginayon (kitaen iti 2 Ar-ari 19; Isaias 10:12–13). Idi agangay, iti nagbaetan ti 597 ken 580 BC, dinadael dagiti taga Babilonia ti Jerusalem, agraman iti templo, ket naipanaw a balud iti adu a nagindeg iti siudad (kitaen iti 2 Ar-ari 24–25; 2 Cronicas 36; Jeremias 39; 52). Agarup 70 a tawen kalpasanna, napalugodan ti maysa a nabati iti Juda nga agsubli iti Jerusalem ket bangonenna manen iti templo. Adu, nupay kasta, ti nagtalinaed iti Babilonia.3
Bayat ti pananglabas dagiti kaputotan, dagiti Israelita manipud iti amin a tribu “naiwaraswaras … babaen ti allawig iti amin a nasnasion nga isuda dida nammuan” (Zacarias 7:14; kitaen met iti Amos 9:8–9). Adda dagiti inyadayo ti Apo nga inturong kadagiti sabali a daga (kitaen iti 2 Nephi 1:1–5; Omni 1:15–16). Pimmanaw dagiti dadduma iti Israel tapno malibasanda ti pannakabalud (kitaen iti 2 Ar-ari 25:22–26; Jeremias 42:13–19; 43:1–7) wenno dagiti gapu a mainaig iti politika wenno ekonomia.4
Awagantayo dagitoy a pasamak iti pannakaiwaraswaras ti Israel. Ket napateg a maammuan maipapan iti pannakaiwaraswaras para iti sumagmamano a rason. Iti maysa a banag, daytoy ti kangrunaan a topiko iti Daan a Tulag: Adu dagiti propeta iti Daan a Tulag ti sasaksi iti agtultuloy a panagbaba iti ayo a naespirituan a nagbanag iti pannakaiwaraswaras ti Israel. Nasirmatada ti pannakaiwaraswaras ket naballaagan maipapan iti daytoy, ket sumagmamano kadakuada ti nagbiag babaen iti daytoy.5 Dayta ti makatulong a manglagip no basaem dagiti libro ni Isaias, Jeremias, Amos, ken adu a sabali pay a libro iti naud-udi a paset ti Daan a Tulag. Addaan iti daytoy a konteksto iti panunot, no basaem dagiti padto maipapan iti Asiria ken Babilonia, ti panagrukbab iti didiosen ken pannakabalud, pannakaperdi ken pannakaisubli iti kamaudianan, maammuamto no ania ti pagsasaritaanda.
Ti pannakaawat iti pannakaiwaraswaras ti Israel ket makatulong met kenka a nasaysayaat a maawatam ti Libro ni Mormon, gapu ta ti Libro ni Mormon ti maysa a kasuratan ti maysa a sanga ti nawarawara nga Israel (kitaen iti 1 Nephi 15:12). Mangrugi daytoy a kasuratan iti pamilia ni Lehi nga agliblibas iti Jerusalem iti agarup 600 BC, kasakbayan laeng ti idadarup dagiti taga Babilonia. Ni Lehi ti maysa kadagita a propeta a nangipadto maipapan ti pannakawarawara ti Israel.6 Ket tinulongan ti pamiliana a mangipatungpal iti dayta a padto, a nangala iti sanga ti balay ti Israel ken nagmula iti daytoy iti sabali a bangir ti lubong, kadagiti kontinente ti America.
Ti Pannakadadael ti Jerusalem ni Nebuzar-adan, ni William Brassey Hole, © Providence Collection/licensed from goodsalt.com
Ti Panagguummong
Nupay kasta, ti pannakaiwaraswaras ti Israel, ti kagudua laeng ti estoria. Saan a nalipatan ti Apo dagiti taona, wenno naan-anay a binaybay-anna ida, uray no nanglipatdan Kenkuana. Dagiti adu a padto a maiwaraswarasto ti Israel ket buyogan ti adu a kari nga iti maysa nga aldaw ummongento ti Dios ida.7
ita nga aldaw dayta nga aldaw—ti aldawtayo. Nangrugin ti panaguummong. Idi 1836, rinibu a tawen kalpasan ti panangummong ni Moises kadagiti annak ti Israel iti sakaanan ti Bantay Sinai, nagparang ni Moises iti Templo ti Kirtland tapno ikumitna ken ni Joseph Smith “dagiti tulbek ti panaguummong ti Israel manipud iti uppat a paset ti daga” (Doktrina ken Katulagan 110:11). Ita, babaen ti panangiturong dagiti agig-ggem kadagitoy a tulbek, maum-ummongen dagiti tribu ti Israel manipud iti tunggal nasion a kabaelan a papanan dagiti katulongan ti Apo.
Inawagan ni Presidente Russell M. Nelson daytoy a panaguummong iti “ ti kapatgan a banag mapaspasamak ditoy daga iti agdama. Awan ti sabali pay a maidasig iti kadakkelna, awan ti sabali pay a maidasig iti kinapategna, awan ti sabali pay a maidasig iti kinatan-okna. Ket no pilienyo, no tarigagayanyo, makapagbalinkayo a maysa a dakkel a pasetna.”8
Kasano nga aramidem daytoy? Ania ti kayat a sawen ti mangummong iti Israel? Kayatna kadi a sawen ti panangpasubli iti sangapulo a tribu iti daga iti naminsan a nagindeganda? Kinapudnona, kaipapananna ti maysa a banag nga adayo nga amang a nain-indaklan, adayo nga amang nga agnanayon. Kas inlawlawag ni Presidente Nelson:
“No saritaentayo maipapan iti panaguummong, isasaotayo laeng daytoy a kangrunaan a kinapudno: tunggal maysa kadagiti annak ti Nailangitan nga Ama, iti agsumbangir ti belo, ket maikari a dumngeg iti mensahe ti naisubli nga ebanghelio ni Jesucristo. …
“Ania man nga oras nga aramidenyo ti ania man a banag a mangtulong iti asino man—iti agsumbangir ti belo—mangala iti addang iti panangaramid kadagiti katulagan iti Dios ken panangawat kadagiti kasapulan nga ordinansa ti panagbuniag ken ti templo, tumultulongkayo a mangummong iti Israel. Kas iti dayta ti kasimplena.”9
Mapasamak daytoy, kas kinuna ni Isaias, “tunggal maysa” (Isaias 27: 12) wenno, kas impadles ni Jeremias, “maysa a siudad, ken dua ti maysa a pamilia” (Jeremias 3:14).
Ti panaguummong iti Israel kaipapananna ti panangisubli kadagiti annak ti Dios Kenkuana. Kayatna a sawen ti panangisubli kadakuada iti natulagan a pagnaigan Kenkuana. Kayat a sawen ti panangipasdek manen iti “nasantuan a nasion” nga insingasingna nga ipasdek iti nabayagen a naglabas a panawen (Exodo 19:6).
Agawidkayon
Kas maysa nga agtungtungpal iti katulagan, pasetka ti balay ti Israel.10 Naummongkayon, ket maysakayo nga agum-ummong. Ti nabayagen a sinigsiglo nga estoria nga epiko a nangrugi iti katulagan iti nagbaetan ti Dios ken ni Abraham ket mangbangbangon iti kapatgan a pasetna, ket dakayo ti kangrunaan nga agak-akem. Ita ti panawen a “kunanto ni Jesus iti Israel, ‘Agawidkayon.’”11
Daytoy ti mensahe dagiti agum-ummong: Agawidkayon iti katulagan. Agawidkayon iti Zion. Agawidkayon ken ni Jesucristo, ti Nasantuan ti Israel, ket Isunto ti mangyawid kadakayo iti Dios, ti Amayo.