Dagiti Kapanunotan a Laglagipen

Panagbasa kadagiti Daniw iti Daan a Tulag

Kadagiti libro iti Daan a Tulag nga umun-una sakbay ti libro ni Job, masarakantayo ti kaaduan nga estoria—dagiti salaysay a pakaammuan a mangiladawan kadagiti pasamak a naisurat a pakasaritaan manipud iti naespirituan a pannirigan. Nangbangon ni Noe iti maysa a daong, insalakan ni Moises ti Israel, nagkararag ni Anna a maaddaan iti maysa nga anak a lalaki, ken dadduma pay. Manipud ken ni Job, masarakantayo ti maysa a sabali nga estilo ti panagsurat, pinagbalin dagiti mannurat iti Daan a Tulag iti pagsasao a mayarig iti daniw a pangyebkas kadagiti napalaus a rikna wenno napapateg a pammadto iti nakallalagip a wagas.

Nakitatayon ti sumagmamano a pagarigan dagiti daniw a naiwaras iti unos ti pakasaritaan dagiti libro ti Daan a Tulag. Ket manipud iti libro ni Job nga agtultuloy, makitatayonto ti adu pay iti daytoy. Dumani intero a dandaniw dagiti libro ti Job, Dagiti Salmo, ken Dagiti Proverbio, kas paset dagiti sinurat ti propeta a kas kada Isaias, Jeremias, ken Amos. Gapu ta maigiddiat ti panagbasa kadagiti daniw iti panangbasa iti maysa nga estoria, masansan a ti pannakaawat iti daytoy ket agkasapulan iti sabali pay a wagas [approach]. Dagitoy ti sumagmamano a kapanunotan a mabalin nga aramidem a napatpateg ti panagbasam iti dandaniw iti Daan a Tulag.

Panagbalin a Mannakaammo iti Dandaniw a Hebreo

Umuna, mabalin a makatulong daytoy kenka a manglaglagip a ti dandaniw a Hebreo iti Daan a Tulag ket saan a maibatay iti ritmo [rhyeme], kas iti sumagmamano a kita ti dandaniw. Ket nupay gagangay a tampok [feature] dagiti nagkauna a daniw a Hebro ti ritmo, [rhythm], wordplay, ken panangulit kadagiti tono, gagangay a mapukawda iti patarus. Nupay kasta, maysa a tampok ti madlawmonto ket ti panangulit kadagiti kapanunotan wenno ideya, a no dadduma maawagan iti panagpapada [parallelism].” Naglaon daytoy a bersikulo manipud ken ni Isaias iti simple a pagarigan:

• Yusongmo ti pigsam, O Sion;

• yusongmo ti napintas a pagan-anaymo, O Jerusalem (Isaias 52:1).

Adu dagiti binatog nga agpapada iti maika-29 a Salmo—daytoy ti maysa a pagarigan:

• Ti timek ni Jehova mannakabalin;

• ti timek ni Jehova napno iti kinadaeg (Salmo 29:4).

Ket adtoy ti maysa a pagarigan a pakaipadaan ti maikadua a linia iti umuna ket mamagbalin a nalaklaka a maawatan ti binatog:

• Nangtedak pay kenka iti kinadalus dagiti ngipenmo iti amin a siudadmo,

• ken panagtarigagay ti tinapay iti amin iti lugarmo (Amos 4:6).

Kadagitoy a pagarigan, maulit ti ideya nga addaan bassit a paggidiatan. Mabalin a yunay-unay daytoy a teknik ti naulit nga ideya bayat ti panangusarmo kadagiti pagdudumaan iti ad-adda a naan-anay a mailadawan wenno mapadur-as daytoy.

Iti sabali pay a kasasaad, usaren ti dua a ragup ti balikas ti isu met la a pagsasao a mangiladawan kadagiti aggidiat a kapanunotan, kas iti daytoy a pagarigan:

• Ti naalumamay a sungbat pagbaw-ingenna ti pungtot:

• ngem ti makapaladingit a sao pataudenna ti unget (Dagiti Proverbio 15:1).

Saan a mapasamak a di ninamnama daytoy panagpapada [parallelism]. Naigagara nga inaramid daytoy dagiti mannurat. Daytoy ti mangipalubos kadakuada a mangyebkas iti naespirituan a rikna wenno kinapudno iti wagas a kasla agpada a nabileg ket napintas kadakuada. Ngarud no madlawmo ti panagpapada [parallelism] ti panangisurat iti Daan a Tulag, saludsodem iti bagim no kasano a matulonganka tapno maawatam ti mensahe ti mannurat. Kas pagarigan, ania ti mabalin a padpadasen nga ibaga ni Isaias babaen ti pananginaigna iti “pigsa” iti “nasayaat a pagan-anay” ken ti “Sion” iti “Jerusalem”? (Isaias 52:1). Ania ti maisingasingtayo maipapan ti ragup ti balikas a “naalumamay a sungbat” no ammotayo a dagiti “makapaladingit a sao” ti kasupadina? (Dagiti Proverbio15:1).

Insublina ti Kararuak, ni Walter Rane

Dandaniw a Hebreo kas maysa a Kabarbaro a Gayyem

Mabalin a makatulong nga idiligmo ti panagbasa kadagiti daniw iti panangam-ammo iti maysa a kabarbaro a tao. Kas pagarigan, mabalinmo nga idilig ti panagbasa kadagiti daniw iti Daan a Tulag iti panangam-ammom iti maysa a tao manipud iti adayo a pagilian ken ganggannaet a kultura a saan nga agsao iti pagsasaotayo—ken naigiddato a dua ribu ti tawenna. Nalabit kunanto daytoy a tao dagiti banag a saantayo a maawatan iti damona, ngem saan a kayat a sawen dayta nga awan ti pateg ti ibagana kadatayo. Babaen iti sumagmamano a panaganus ken panangngaasi, makapagbalin a maipatpateg a gayyem ti kabarbaro nga am-ammotayo iti kamaudiananna. Kasapulantayo laeng a mangbubos iti sumagmamano a panawen a kaduatayo ida, a mangpadpadas a mangkita kadagiti banag manipud iti panniriganna. Mabalin a makitatayo pay nga iti puspusotayo pudno maawatantayo a nasayaat ti tunggal maysa.

Isu nga iti umuna a gundaway a panangbasam iti maysa a binatog manipud ken ni Isaias, kas pagarigan, ibilangmo daytoy nga umuna a pakaunam iti baro nga am-ammom. Saludsodem iti bagim, “Ania ti impresionko iti sapasap?” Kasano ti iparikna kenka ti binatog—uray no dimo maawatan ti tunggal balikas? Kalpasanna basaem manen daytoy, iti sumagmamano a gundaway no mabalin. Makita ti sumagmamano a tao ti nainayon a kaipapanan babaen ti napigsa a panangbasada iti binatog. Kitaen dagiti nalawag a balikas a pinili ni Isaias, nangnangruna a balikas a mangipinta iti maysa a ladawan iti panunotmo. Kasano ti iparikna kenka dagita a ladawan? Ania ti isingasing ti panangiladawan maipapan no kasano ti narikna ni Isaias? Ti ad-adda a panagadalmo kadagiti balikas dagitoy a mannaniw iti Daan a Tulag, ad-adda met a makitam nga irantada ti mangpili kadagiti balikas ken teknikda a mangyebkas iti nauneg a naespirituan a mensahe.

Makapagbalin a nasasayaat a gagayyem dagiti daniw gapu ta tulongandatayo a makaawat iti rikna ken padpadastayo. Naipangpangruna a napateg dagiti daniw iti Daan a Tulag, gapu ta tulongandatayo a makaawat kadagiti kapatgan a rikna ken padpadastayo— dagiti adda pakainaiganna iti relasiontayo iti Dios.

Bayat ti panagadalmo iti dandaniw iti Daan a Tulag, laglagipem a ti panagadal iti nasantuan a kasuratan ket kapatgan no iturongnatayo ken ni Jesucristo. Agsapul kadagiti simbolo, panangiladawan, ken kinapudno a mangpapigsa iti pammatiyo Kenkuana. Dumngeg kadagiti parikna manipud iti Espiritu Santo bayat ti panagadalmo.

Literatura iti Sirib

Ti maysa a kategoria ti dandaniw iti Daan a Tulag ket ti awagan dagiti iskolar iti literatura iti sirib.” Ti Job, Dagiti Proverbio ken ti Eclesiastes ti maibilang iti daytoy a kategoria. Idinto a yebkas dagiti salmo dagiti rikna ti panagdayaw, panagleddaang, ken panagrukbab, agpokus ti literatura iti sirb iti balakad a napateg iti amin wenno nauneg a saludsod a mainaig iti pilosopia. Ti libro ti Job, kas pagarigan, agsukisok iti linteg ti Dios ken dagiti gapu iti panagsagaba ti tao. Mangidiaya dagiti Proverbio iti balakad maipapan no kasano ti agbiag iti nasayaat, pakairamanan ti nainsiriban a balikas a naurnong ken naipasa manipud kadagiti immun-una a kaputotan. Ket ti Eclesiastes ti mangigapu iti maysa a tao wenno maysa a banag a mabuya nga addaan panagduadua—no kasla apagbiit ken nakakatkatawa ti amin a banag, sadino a masarakantayo ti pudno a kaipapanan? Mabalinmo a panunoten ti literatura iti sirib kas napanunotan a pannakisarsarita kadagiti naparegta a mannursuro nga agtarigagay a mangibinglay iti sumagmamano a pammaliiw maipapan iti Dios ken iti lubong a pinarsuana—ket nalabit a makatulong kenka a makaawat a nasaysayaat bassit ngem iti iramidmo kasakbayanna.