Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021
24–30 Mē. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58–59: “Femoʻuekina ʻi he Holi Lahi ʻi ha Ngāue Lelei”


“24–30 Mē. Tokāteline and Ngaahi Fuakava 58–59: ‘Femoʻuekina ʻi he Holi Lahi ʻi ha Ngāue Lelei,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021 (2020)

“24–30 Mē. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58–59,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí

ʻĪmisi
Hala Tauʻatāina ʻi Mīsulí

Tauʻatāina, Mīsuli, tā fakatātaaʻi ʻe Al Rounds

24–30 Mē

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58–59

“Femoʻuekina ʻi he Holi Lahi ʻi ha Ngāue Lelei”

ʻI hoʻo lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58–59 lekooti e ngaahi ongo fakalaumālie ʻokú ke maʻú. ʻE lava ke tokoni e ngaahi ongo ko ʻení ki hoʻo palani ke akoʻi e tokāteline naʻá ke akó ki he fānaú. Mahalo te ke maʻu foki ha ngaahi fakakaukau ʻi he fokotuʻutuʻu fakalēsoni ko ʻení ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí, pe ʻi he ngaahi makasini ʻa e Siasí.

Lekooti Hoʻo Ngaahi Ongó

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e fānaú ke vahevahe ha meʻa naʻa nau fai he lolotonga ʻo e uiké ke ako mei he folofolá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:27–28

Kuo foaki mai ʻe he Tamai Hēvaní ha mālohi kiate au ke u fili.

Tokoni ke ʻilo ʻe he fānaú ʻoku finangalo e Tamai Hēvaní ke tau fai ha ngaahi fili lelei te ne ʻomi ʻa e fiefiá ki heʻetau moʻuí pea ki he niʻihi kehé.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau ʻa e ngaahi kupuʻi lea mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:27–28 ke tokoni ke mahino ki he fānaú te nau lava ʻo fili ke fai lelei. ‘Ai ha fofonga fiefia ‘i he tafaʻaki ‘e taha ‘o e lokí, pea mo ha fofonga mamahi ʻi he tafaʻaki ʻe tahá. ʻOku tau ongoʻi fēfē nai ʻi he taimi ʻoku tau fili ai ke fai leleí? Fakamatalaʻi ange ha ngaahi tūkunga kehekehe fakataha mo ha ngaahi fili lelei pe kovi ki he tūkunga takitaha. Hili hono fakamatalaʻi e tūkunga mo e fili takitaha, kole ki he fānaú ke nau tuʻu he tafaʻaki ʻo e fofonga fiefiá kapau ʻoku lelei ʻa e filí pea ʻi he tafaʻaki ʻo e fofonga mamahí ʻo kapau ʻoku kovi.

  • Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha faʻoʻanga meʻa ʻoku ʻi ai ha ngaahi kala lanu kehekehe. Fakaʻaliʻali ange kiate kinautolu ha faʻoʻanga meʻa hono ua ʻoku ʻi ai ha foʻi kala pē ʻe taha. ʻEke ki he fānaú pe ko e fē ʻi he ongo faʻoʻanga meʻa ko ʻení te nau fie fakaʻaongaʻí. Ko e hā hono ʻuhingá? Fakamatalaʻi ange ko e malava ko ia ke filí, ko ha tāpuaki ia mei he Tamai Hēvaní. Fakamoʻoni ʻoku ʻofaʻi kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisi pea ʻokú Na finangalo ke tau fai e ngaahi fili ʻoku leleí.

  • Fakamatala ange ki he fānaú fekauʻaki mo ha taimi naʻá ke fai ai ha fili lelei pea fakamatalaʻi ʻa e ongo naʻá ke maʻu hili iá. Fakaafeʻi e fānaú ke nau tā ha fakatātā hoʻo talanoá pe ko haʻanau talanoa pē ʻa kinautolu. Hili iá pea tuku ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakatātaá mo e kalasí pea fakamatalaʻi e meʻa ne nau ako mei he talanoá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:7

ʻOku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke u loto houngaʻia.

Te ke tokoni fēfē ke mahino ki he fānaú ʻa hono mahuʻinga ʻo e fakamālō ki he Tamai Hēvaní koeʻuhi ko honau ngaahi tāpuakí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Talaange ki he fānaú ha meʻa ʻokú ke houngaʻia ai, pea kole ange ke nau vahevahe ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau houngaʻia aí. Lau ‘a e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:7 pea tokoni ki he fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi founga ʻe lava ke nau fakamālōʻiaʻi ai ʻa e Tamai Hēvaní koeʻuhí ko honau ngaahi tāpuakí. Ko e hā ha meʻa te nau lava ʻo ngaohi ke nau foki mo ia ki ʻapi ke fakamanatu kiate kinautolu ke fakamālō ki he Tamai Hēvaní koeʻuhí ko honau ngaahi tāpuakí?

  • Hivaʻi fakataha ha foʻi hiva fekauʻaki mo e loto houngaʻiá, hangē ko e “Moʻui Lelei mo e Mālohi” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú,18). Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau fetongi ʻa e ngaahi lea ʻi he hivá ʻaki ha ngaahi meʻa kehe ʻoku nau loto houngaʻia ai.

  • Tuku ke tā ʻe he fānaú ha ngaahi fakatātā ʻo e ngaahi meʻa ʻoku nau houngaʻia aí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:9–12

Ko e Sāpaté ko e ʻaho ia ʻo e ʻEikí.

ʻI hoʻo vahevahe ʻa e fiefia kuó ke maʻu ʻi hono tauhi e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoní, ʻe lava ke ke tokoni ke vakai e fānaú ko e ʻaho Sāpaté ko ha ʻaho ia ʻoku tau moihū ai ki he ʻEikí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • ʻOmi ha ngaahi fakatātā pe ngaahi meʻa ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e ngaahi meʻa lelei te tau lava ʻo fai ʻi he ʻaho Sāpaté ke hū ai ki he ʻEikí pea maʻu ʻa e fiefiá. ʻOku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59: 9–12 pea mo e “Tauhi ‘o e ‘Aho Sāpaté” (Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú, 30–31). Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 108 ʻi he Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí pe ko ha ipu sākalamēniti pe konga mā ke fakafofongaʻi e sākalamēnití. ʻOku tokoni fēfē ʻa e ngaahi meʻá ni ke tau ofi ange ai ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻi he ʻaho Sāpaté?

  • Fakakakato mo e fānaú ʻa e peesi ʻekitivitī ʻo e uike ní ke nau maʻu ai ha ngaahi fakakaukau ki hono tauhi e Sāpaté ko ha ʻaho māʻoniʻoní.

    ʻĪmisi
    mā mo e ngaahi ipu sākalamēnití

    ʻOku tokoni hono maʻu e sākalamēnití ke tau tauhi e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoni.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:27–28

Ko e tauʻatāina ke filí ʻa e mālohi ko ia ke filí.

Kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá ʻa e mālohi ke filí, pea ʻi he mālohi ko iá, te tau lava ke “fakahoko [ha] māʻoniʻoni lahi” (veesi 27). Te ke tokoniʻi fēfē e fānau ʻokú ke akoʻí ke nau ʻilo neongo ʻoku ʻi ai e faiangahalá ʻi he māmaní, ka “ʻoku ʻiate kinautolu ʻa e mālohi” ke “fai lelei”? (veesi 28).

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha laʻipepa kuo tohi ai ʻa e foʻi lea ko e fili ʻi he tafaʻaki ʻe tahá mo e foʻi lea ko e nunuʻa ʻi he tafaʻaki ʻe tahá. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi ai e nunuʻa pe ola ʻo e ngaahi filí, ʻa ia ʻe fakanatula pē ʻene hoko mai hili e ngaahi filí. Fakaafeʻi ha taha ʻo e fānaú ke toʻo hake e laʻipepá ke fakahaaʻi ko e taimi ko ia ʻokú ke toʻo hake ai e laʻipepá, ʻokú ke fakatou maʻu ʻa e filí pea mo e nunuʻa ʻo e fili ko iá. Kole ki ha taha ʻo e fānaú ke lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:27–28. Ko e hā ha ngaahi fili ʻoku tau fai ke “fakahoko [ai ha ngaahi] māʻoniʻoni lahi” pe ngaahi ola lelei? (veesi 27). Ko e fē nai ha taimi kuo tau fai ai ha ngaahi fili lelei naʻe tāpuekina ai e niʻihi kehé ʻe hono ngaahi olá?

  • Tohi ha ngaahi kupuʻi lea mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:27–28 ʻi ha ʻū laʻipepa pea ʻoange ke taki taha e fānaú. Fakaafeʻi kinautolu ke lau fakalongolongo pea fakalaulauloto ki heʻenau kupuʻi leá. Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau tangutu ʻo fakatatau ki he fakahokohoko ʻoku ʻasi ai ʻenau kupuʻi leá ʻi he veesi 27–28 pea fevahevaheʻaki ʻa e meʻa kuo nau akó. Ko e hā e pōpoaki ʻa e ʻEikí kiate kitautolu ʻi he ongo veesi ko ʻení?

  • Hivaʻi ha foʻi hiva fekauʻaki mo e ngaahi filí, ʻo hangē ko e “Fili ʻa e Moʻoní (Ngaahi Himí, fika 146). Fai ha ngaahi fehuʻi ke tokoni ki he fānaú ke fakalaulauloto ki he ngaahi lea ʻo e foʻi hivá— hangē ko ʻení, Ko hai ʻoku tokoni ke tataki koe ke fai ʻa e fili ʻoku totonú? Ko hai ʻokú ne feingaʻi koe ke fai e fili ʻoku halá? Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ʻi hoʻo fili ʻa e totonú?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:9–16

Ko e Sāpaté ko e ʻaho ia ʻo e ʻEikí.

Naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻoku tokoni ʻetau tauhi e Sāpaté ke “tauhi ai [kitautolu] ke maʻa ange mei māmani” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59: 9). Te ke tokoniʻi fēfē ʻa e fānau ʻokú ke akoʻí ke tauhi e Sāpaté ke māʻoniʻoni pea ʻai ia ko ha fakaʻilonga ʻo ʻenau ʻofa ki he Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisi?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaafeʻi e fānaú ke lau tautau toko ua ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:9–16 pea kole ki he hoa takitaha ke hiki ha meʻa ʻoku nau ako mei he veesi takitaha fekauʻaki mo e ʻaho Sāpaté. Hili ha ngaahi miniti siʻi, kole ki he hoa takitaha ke vahevahe mo e kalasí ʻa e meʻa ne nau tohí. Ko e hā te tau fai ʻo kehe ange ʻi he ʻaho Sāpaté koeʻuhí ko e meʻa kuo tau akó?

  • Teuteu ha kiʻi vaʻinga fakatauhoa faingofua ʻe lava ai e fānaú ʻo fakatauhoa ʻe ngaahi kupuʻi lea mei he Tokāteline mo e Nngaahi Fuakava 59: 9–16 ki he ngaahi veesi folofola totonú. Fili e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau akoʻi ʻa e meʻa ʻoku finangalo ‘a e ʻEikí ke tau fai ‘i he ‘aho Sāpaté. Aleaʻi pe ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi kupuʻi leá kiate kitautolu fekauʻaki mo e ʻaho ʻo e ʻEikí pea mo e founga te tau lava ʻo ofi ange ai kiate Iá.

  • Ko e ʻaho Sāpaté ko e “ʻaho [ia] ʻo e ʻEikí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:12)—ko ha ʻaho ʻoku tau fakahā ai ʻoku tau manatuʻi ʻa e ngaahi ngāue ʻa e ʻEikí ʻi heʻetau hū kiate Iá (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ ʻAho Sāpaté”). Tokoni ki he fānaú ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi ngāue ko ʻení ʻaki hono fakaafeʻi kinautolu ke lau e ngaahi potufolofola ko ʻení pea fakaʻaliʻali ange kiate kinautolu ha ngaahi fakatātā ʻoku nau fekauʻaki: Sēnesi 2:1–3 (vakai, Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 3); Sione 20:1–19 (vakai, Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 59). Ko e hā mo ha toe ngāue maʻongoʻonga ʻa e ʻEikí te tau lava ʻo manatuʻi ʻi he ʻaho Sāpaté? Ko e hā mo ha toe meʻa ʻoku tau ako fekauʻaki mo e ʻaho Sāpaté mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:9–16?

ʻĪmisi
fakaʻilonga akó

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakaafeʻi e fānaú ke vahevahe mo honau fāmilí ha meʻa te nau lava ʻo fai ke tauhi e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoni.

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Langaki e loto-falala ʻa e fānaú. ʻE ʻi ai ha fānau ʻe niʻihi mahalo he ʻikai te nau ongoʻi te nau lava ʻo ako ʻa e ongoongoleleí ʻiate kinautolu pē. Palōmesi ange ki he fānaú ʻe tokoni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke nau ako.

Paaki