Fuakava Foʻoú 2023
12–18 Sune. Luke 22; Sione 18: “ʻOua Naʻa Fai Hoku Lotó, ka ko e Finangalo ʻOʻoú”


“12–18 Sune. Luke 22; Sione 18: ‘ʻOua Naʻa Fai Hoku Lotó, ka ko e Finangalo ʻOʻoú,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“12–18 Sune. Luke 22; Sione 18,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: 2023

ʻĪmisi
Ko Kalaisi mo e kau ākongá ʻi Ketisemani

Vao ʻAkau Ketisemaní, tā ʻa Derek Hegsted

12–18 Sune

Luke 22; Sione 18

“ʻOua Naʻa Fai Hoku Lotó, ka ko e Finangalo ʻOʻoú”

Ko e ako mo e fānaú mei he Luke 22 mo e Sione 18, ko ha faingamālie ia ke tokoniʻi ai kinautolu ke fakaloloto ʻenau ʻofa kia Sīsū Kalaisí mo ʻenau tui kiate Iá. Fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ʻa e founga te ke fai ai ʻení.

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Fakaʻaliʻali ha ʻū fakatātā ʻo e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he ongo vahe ko ʻení, hangē ko e Lotu ʻa Sīsū ʻi Ketisemaní (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 56) mo e ʻū fakatātā ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí. Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻoku hoko ʻi he fakatātaá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

Luke 22:39–46

Naʻe faingataʻaʻia ʻa Sīsū maʻaku koeʻuhi ʻokú Ne ʻofa ʻiate au.

Fakakaukau ki he founga te ke lava ai ʻo tokoni ki he fānaú ke nau ongoʻi e ʻofa ʻa Sīsū ʻiate kinautolú, lolotonga hoʻo aleaʻi e talanoa ʻo ʻEne mamahi ʻi Ketisemaní.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fai e talanoa ʻo e Luke 22:39–46 ki he fānaú, te ke lava ʻo ngāue ʻaki ʻa e “Vahe 51: Ko e Mamahi ʻa Sīsū ʻi he Ngoue ko Ketisemaní” (ʻi he Ngaahi Talanoa ʻo e Fuakava Foʻoú, 129–32, pe ko e vitiō fekauʻaki mo iá ʻi he ChurchofJesusChrist.org). Fakamatalaʻi ange, naʻe ongoʻi ʻe Sīsū ʻa e faingataʻa mo e loto-mamahi kotoa pē kuo ongoʻi ʻe he tokotaha kotoa pē. Fehuʻi ki he fānaú pe ko e hā ha meʻa te ne ʻai ha taha ke ne ongoʻi loto-mamahi pe lavea. Fakamoʻoni ange ʻe lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe Sīsū ke tau ongoʻi lelei ange ʻi he taimi ʻoku tau ongoʻi peheni aí.

  • Paasi takai ha fakatātā ʻo e Fakamoʻuí ʻi Ketisemani (hangē ko ia ʻi he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí). ʻI hono puke ʻe he fānau takitaha ʻa e fakatātaá, lea ʻaki ʻa e “Naʻe mamahi ʻa Sīsū koeʻuhí ko ʻEne ʻofa ʻia [hingoa ʻo e fānaú].” Fakaafeʻi e fānaú ke mou toe lau fakataha e ngaahi lea ko ʻení.

  • Hivaʻi fakataha mo e fānaú ha foʻi hiva fekauʻaki mo e ʻofa ʻa Sīsū Kalaisi ʻiate kitautolú, hangē ko e “ʻOku Ongo ʻa e ʻOfá” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 42–43). Tokoniʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki ha ngaahi founga kuo nau ongoʻi ai e ʻofa ʻa Sīsuú.

Luke 22:41–43

Te u lava ʻo lotu ʻi he taimi ʻoku ou fie maʻu tokoni aí.

ʻI he taimi naʻe lotu ai ʻa Sīsū ʻi Ketisemaní, naʻe hā mai ha ʻāngelo ke fakamālohia Ia. Te ke tokoni fēfē nai ke mahino ki he fānau ʻokú ke akoʻí, te nau lava foki mo kinautolu ʻo lotu ki he Tamai Hēvaní ke maʻu ha mālohí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Luke 22:41–43 ki he fānaú. Vahevahe ha aʻusia ʻa ia naʻá ke lotua ai ha tokoni pea fakamālohia koe ʻe he Tamai Hēvaní ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní pe fekauʻi atu ha taha ke tokoniʻi koe.

  • Hiki ʻi ha ʻū laʻipepa ha ngaahi meʻa te tau ala lea ʻaki ʻi ha lotu, hangē ko e “Tamai Hēvani,” “ʻOku ou fakamālō atu,” “ʻOku ou kole ki he ʻafiona,” mo e “ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.” Fokotuʻutuʻu kehekehe ʻa e ʻū laʻipepá ʻi he falikí, pea tokoniʻi ʻa e fānaú ke fokotuʻutuʻu kinautolu ʻi hono hokohoko totonú ʻa ia te tau lava ʻo lea ʻaki ia ʻi ha lotu. Ko e hā te tau lava ʻo fakamālōʻia ki he Tamai Hēvaní? Ko e hā mo ha toe meʻa te tau lava ʻo lea ʻaki kiate Ia? Fakamoʻoni ange ʻe lava ke lotu ʻa e fānaú ki he Tamai Hēvaní ʻi ha feituʻu pē pea ʻi ha faʻahinga taimi pē.

ʻĪmisi
Ko e lotu ʻa Kalaisi ʻi Ketisemaní

Ko e Lotu ʻa Kalaisi ʻi he Ngoue Ketisemaní, tā ʻa Hermann Clementz

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

Luke 22:39–46

ʻI Ketisemaní, naʻe toʻo ʻe Sīsū Kalaisi kiate Ia ʻa ʻeku angahalá mo e mamahí.

ʻE lava ke tokoni ki he fānaú ʻa e ʻilo fekauʻaki mo e meʻa ne fai ʻe Sīsū maʻatautolu ʻi Ketisemaní, ke fakatomala ai mei heʻenau ngaahi angahalá pea tafoki ki he Fakamoʻuí ʻi he taimi ʻoku nau aʻusia ai ha ngaahi ʻahiʻahi faingataʻá.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau lau e Luke 22:39–46, ʻo fekumi ki he ngaahi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻokú ne fakamatalaʻi e meʻa ne ongoʻi ʻe Sīsū ʻi Ketisemaní. Ko e hā e meʻa ne aʻusia ʻe Sīsū ʻa ia naʻá ne ngaohi Ia ke ongoʻi pehení? (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:16–19). ʻOange ha faingamālie ki he fānaú ke nau vahevahe ai ʻenau ngaahi ongo fekauʻaki mo Sīsū mo ʻEne feilaulau maʻatautolú.

  • Fakaafeʻi e fānaú ke vahevahe ha taimi ne nau ongoʻi loto-mamahi pe faingataʻaʻia ai. Fehuʻi ange pe ʻoku nau ʻilo ha taha kuó ne ongoʻi e meʻa tatau. Fakaafeʻi kinautolu ke nau lau ʻa e ʻAlamā 7:11–12. Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne mamahi maʻatautolú?

  • ʻOange ki ha tokotaha ha vaʻakau ʻoku lōloa ange ʻi he maokupu ʻo e matapā ki he lokiakó, pea kole ange ke ne puke faka-holisonitale ia pea feinga ke hū ʻi he matapaá. Fakamatalaʻi ange ʻoku fakafofongaʻi ʻe he vaʻakaú ʻa ʻetau ngaahi angahalá, ʻa ia ʻokú ne taʻofi kitautolu mei heʻetau hū ki he puleʻanga ʻa e ʻOtuá. Toʻo ʻa e vaʻakaú ke fakahaaʻi ange, naʻe toʻo ʻe Sīsū kiate Ia ʻa ʻetau ngaahi angahalá kae lava ke fakamolemoleʻi kitautolu ʻi he taimi te tau fakatomala aí.

Luke 22:39–44

ʻE lava ke u muimui ki he sīpinga ʻa Sīsuú ʻaki ʻeku talangofua ki he Tamai Hēvaní.

Naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻa ʻEne talangofua ki he Tamaí ʻi Heʻene pehē, “Kae ʻoua naʻa fai hoku lotó, ka ko e fingangalo ʻoʻoú” (Luke 22:42). Te ke tokoniʻi fēfē e fānaú ke nau ako mei he sīpinga ʻa Sīsuú?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Tokoniʻi ʻa e fānaú ke nau ako maʻuloto ʻa e kupuʻi lea “ʻOua naʻa fai hoku lotó, ka ko e finangalo ʻoʻoú” (Luke 22:42) pea aleaʻi hono ʻuhingá. Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tau talangofua ai ki he finangalo ʻa e Tamai Hēvaní?

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau ʻiloʻi ha ngaahi ʻuhinga ʻoku faingataʻa ai he taimi ʻe niʻihi ke fai e meʻa ʻoku finangalo ki ai ʻa e Tamai Hēvaní. Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuo tau maʻu ʻi heʻetau talangofua ki he Tamai Hēvaní, neongo ʻene faingataʻá?

Luke 22:50–51

Naʻe ʻofa ʻa Sīsū ʻi Hono ngaahi filí.

ʻOku ʻikai faingofua hono ako e founga ke hoko ai ko ha tokotaha faʻa fakaleleí, tautautefito ki he taimi ʻoku ʻikai angaʻofa mai ai e niʻihi kehé kiate kitautolú. ʻE lava fēfē ke ueʻi fakalaumālie ʻe he talanoa ʻi he Luke 22:50–51 ʻa e fānau ʻokú ke akoʻí, ke nau angaʻofa ʻi he ngaahi tūkunga kotoa pē?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaafeʻi e fānaú ke nau lau e Luke 22:50–51. Ko e hā ʻoku tau ako mei he talanoa ko ʻení fekauʻaki mo Sīsuú? Lolotonga e uiké, kole ki ha niʻihi ʻo e mātuʻa ʻa e fānaú ke nau tala atu ha ngaahi taimi naʻe angaʻofa ai ʻenau fānaú, neongo ʻene faingataʻá. Vahevahe e ngaahi talanoa ko iá mo e kalasí. (Fakamanatu ki he fānaú ʻoku ʻikai ʻuhinga ʻa e angaʻofá ke fakaʻatā e niʻihi kehé ke fakamamahiʻi kinautolu; ʻoku totonu ke nau talanoa ki heʻenau mātuʻá pe ko ha taha lahi falalaʻanga kapau ʻoku fakamamahiʻi kinautolu ʻe ha taha.)

  • Hivaʻi fakataha ha foʻi hiva fekauʻaki mo e angaʻofá, hangē ko e “ʻI Heʻetau Tokoní” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 108b). Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he hiva ko ʻení fekauʻaki mo e angaʻofá? Te tau fakahaaʻi fēfē ʻa e angaʻofa ki he niʻihi kehé ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí?

ʻĪmisi
fakaʻilonga akó

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakaafeʻi e fānaú ke nau vahevahe ʻenau fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí mo honau ngaahi fāmilí. Te nau lava foki ʻo kole ki he kau mēmipa honau fāmilí ke vahevahe ʻenau fakamoʻoni kiate Iá.

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Fakaafeʻi e fānaú ke vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau ʻiló. “Kole [ki he fānaú] ke nau vahevahe atu ʻenau ngaahi fakakaukaú, ngaahi ongó pea mo e aʻusia ʻoku fekauʻaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ke akoʻí. Te ke ʻilo ai ʻoku faingofua, haohaoa pea ongo moʻoni ʻenau ngaahi fakakaukaú” (Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí26).

Paaki