Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
ʻAho 17–23 ʻo ʻAokosí. Hilamani 1–6: “Ko e Maka ‘o Hotau Huhuʻí”


“ʻAho 17–23 ʻo ʻAokosí. Hilamani 1–6: “Ko e Maka ʻo Hotau Huhuʻí,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Tohi ʻa Molomoná 2020 (2020)

“ʻAho 17–23 ʻo ʻAokosí. Hilamani 1–6,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2020

ʻĪmisi
ngaahi peau ʻoku fasi ʻi he maká

ʻAho 17–23 ʻo ʻAokosí

Hilamani 1–6

“Ko e Maka ʻo Hotau Huhuʻí”

ʻOkú ke ʻiloʻi moʻoni nai hoʻo kalasí? Feinga ke ke ʻiloʻi ha mēmipa ʻe taha ʻo e kalasí ʻi he uike takitaha. ʻI hoʻo fai iá, te ke manatuʻi lelei ange ai ʻenau ngaahi fie maʻú ʻi he lolotonga hoʻo teuteu ke faiakó.

Lekooti ʻa e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Fakakaukau ke ke fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau ōmai mateuteu ke vahevahe ha meʻa te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ke akoʻi ha tefitoʻi moʻoni ne nau ako ʻi he ngaahi veesi ko ʻení. Ko e hā ha ngaahi toe founga kehe te tau lava ai ke akoʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki ha niʻihi kehe?

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné

Hilamani 1–6

ʻOku fakamavaheʻi kitautolu ʻe he hīkisiá mei he Laumālié pea mo e mālohi ʻo e ʻEikí.

  • ʻOku fakamatalaʻi ʻe he fakamatala ki he uiké ni ʻi he Haʻu, ‘o Muimui ʻIate Aú—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí ha “siakale ʻo e hīkisiá” naʻá ne fakaʻauha ʻa e kakai Nīfaí. Mahalo naʻa lava ʻe ha taha ʻi he kalasí ke tā e fakatātā ʻo e siakale ko ʻení ʻi he palakipoé. Pea ʻe lava leva ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ke kumi ha ngaahi veesi ʻi he Hilamani 1–6 ʻoku nau ongoʻi ʻoku nau fakafōtunga e ngaahi konga kehekehe ʻo e siakalé pea hiki kinautolu ʻi he tafaʻaki ʻo e ngaahi konga ʻoku nau fekauʻakí ʻi he fakatātaá. (Kapau ʻe fie maʻu tokoni ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí, te ke lava ʻo fokotuʻu ange ke nau kumi ʻi he Hilamani 3:24–36; 4:11–26.) ʻOku tau tatau fēfē nai mo e kakai Nīfaí he taimi ʻe niʻihi? Te tau lava fēfē ke fakaʻehiʻehi mei heʻenau faʻahinga fakahehema ke hīkisiá? Te ke lava foki ke vahevahe ha ngaahi konga ʻo e “Vahe 18: Tokanga Telia ʻa e HīkisiáNgaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: ʻEselā Tafu Penisoni [2014], 229–40).

    ʻĪmisi
    siakale ‘o e hīkisiá

    Ko e “siakale ‘o e hīkisiá.”

  • Te ka ala fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau lau ʻa e Hilamani 4:13 mo e 24–26 mo kumi ha himi ʻokú ne akoʻi ʻa ʻetau fakafalala ki he ʻOtuá, hangē ko e “‘Oku Ou Fiemaʻu Koé” (Ngaahi Himi, fika 98). Ko e hā e ʻuhinga ʻoku fakamavaheʻi ai kitautolu ʻe he hīkisiá mei he ʻOtuá? Te tau lava fēfē ke fakatokangaʻi ʻetau fakafalala ki he ʻOtuá? ʻE lava ke fakamatalaʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e founga kuo fakamālohia ai kinautolu ʻe he Laumālie mo e mālohi ʻo e ʻEikí koeʻuhí he naʻa nau loto fakatōkilalo.

  • Naʻe fakatangaʻi ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻa ē ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Hilamani 3:33–34 ʻa honau kaungā kāingalotu ʻi he Siasí. Tuʻunga ʻi heʻenau hīkisiá, naʻa nau lolomi ʻa e masivá pea mo fakahoko ʻa e ngaahi faʻahinga kehekehe kotoa ʻo e angahalá (vakai, Hilamani 4:11–13). Fakakaukau ke mou lau fakataha ʻa e Hilamani 3:33–34 mo e 4:11–13, mo kole ki he kalasí ke nau aleaʻi ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo fakahaaʻi ha angaʻofa mo ha fakaʻapaʻapa lahi ange ki he niʻihi kehé, kau ai hotau kaungā kāingalotu ʻi he Siasí ʻoku nau kehe meiate kitautolú. Te ke toe lava foki ke fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakakaukau ki ha taha ʻoku nau ʻiloʻi ʻoku ngali faingataʻaʻia tuʻunga ʻi ha ngaahi tōʻonga taʻeʻofa ʻa ha niʻihi pea mo fakalaulauloto ki ha founga te nau lava ai ʻo tokoni ke fakamālohia mo poupouʻi e taha ko iá

Hilamani 3:33–35

ʻOku maʻu ʻa e fakamāʻoniʻoniʻí mei he fakavaivaiʻi hotau lotó ki he ʻOtuá.

  • ʻE lava ke fakafiemālie lahi e Hilamani 3:33–35 kiate kinautolu ʻi hoʻo kalasí ʻoku nau tofanga ʻi ha “fakatanga … [pe] ha faingataʻa lahi” (veesi 34). Mahalo te ke lava ʻo fakaafeʻi ha kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau kumi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ke maʻu ai ha faleʻi te nau ala fai ki ha taha ʻoku fakatangaʻi. Pe mahalo naʻa lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e founga naʻa nau maʻu ai “ʻa e fiefia mo e fiemālie” ‘i he taimi ʻo e faingataʻá ʻaki ʻenau fakahoko e ngaahi meʻa ʻoku fakamatalaʻi ʻi he veesi 35.

  • Fakakaukau ke ke fakaafeʻi e kalasí ke nau ako ‘a e Hilamani 3:33–35 pea mo e ngaahi fakamatala mo e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola fekauʻaki mo e fakamāʻoniʻoniʻí ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé.” Ko e hā ʻoku akoʻi ʻe he ngaahi veesi mo e ngaahi fakamatala ko ʻení fekauʻaki mo e fakamāʻoniʻoniʻí? ʻOku ʻomi fēfē ʻe he ʻaukaí mo e lotú ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Hilamani 3:35? ʻOku tau fakavaivaiʻi fēfē hotau lotó ki he ʻOtuá? (vakai, Hilamani 3:35). ʻOku tokoni fēfē ʻa e meʻá ni ke fakamāʻoniʻoniʻi kitautolu? Te ke lava foki ʻo teuteu mo tufaki ha ngaahi laʻi-pepa kuo paaki ai ha taha ʻo e ngaahi fakamatala pe ngaahi fakamoʻoni mei he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” pea fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau tohoʻi ha taha ke nau ako. Hili ia pea nau fevahevaheʻaki ʻa e meʻa naʻa nau ako fekauʻaki mo e fakamāʻoniʻoniʻí.

Hilamani 5:12

Kapau te tau ʻai ʻa Sīsū Kalaisi ko hotau makatuʻunga, ʻe ʻikai lava ke tau hinga.

  • ʻOku tuku mai ʻe Sētane “ʻene ngaahi matangi mālohí” ki he kotoa ʻo ʻetau moʻuí. Kuo ʻosi aʻusia ʻe ha tokolahi ʻi hoʻo kalasí ʻa e meʻá ni, pea ʻoku ngalingali ʻe toe lahi ange ha ngaahi matangi mālohi ʻi he kahaʻú. Ko e hā te ke lava ʻo fai ke tokoniʻi e kau mēmipa hoʻo kalasí ke nau mateuteu ki he ngaahi matangi mālohi ko ʻení ʻaki hano langa ʻenau moʻuí ʻia Sīsū Kalaisi?

    Te ke ala kamata ha fealēleaʻaki ʻaki hano fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo e ngaahi temipalé pe ngaahi fale kehe pea fakafehoanaki ʻetau moʻuí ki ha fale. Ko e hā ha ngaahi fili kuo pau ke fai ʻe ha taha tufunga? Ko e hā ha ngaahi fili ʻoku tau fai ʻokú ne uesia e founga langa ʻo ʻetau moʻuí? Hili ia pea te mou lava ke lau fakataha ʻa e Hilamani 5:12 mo aleaʻi hono ʻuhinga ʻo e langa ʻetau moʻuí ʻia Sīsū Kalaisí. ʻOku tākiekina fēfē ʻe Heʻene hoko ko hotau makatuʻungá ʻa e ngaahi fili ʻoku tau fai ʻi he langa ʻetau moʻuí?

    ʻE lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e founga hono tokoniʻi kinautolu ʻe he hoko ʻa e Fakamoʻuí ko honau makatuʻungá, ke nau matuʻuaki ai e ngaahi matangi mālohi ʻo e moʻuí. Tuku ange ha taimi ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakalaulauloto ai ki he faʻahinga moʻui ʻoku nau langá pea mo e founga te nau lava ai ʻo fakapapauʻi ʻoku fokotuʻu maʻu kinautolu ʻia Kalaisí. ʻE lava ke tokoni ʻa e talanoa fekauʻaki mo e Temipale Sōlekí ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” ʻi hoʻomou alēleá.

Hilamani 5:14–50

ʻOku fakamālohia ʻetau tuí ʻe he “lahi fau ʻo e ngaahi fakamoʻoni [kuo tau] maʻú.”

  • Ko e taha ʻo e ngaahi tāpuaki ʻo e fakatahataha ʻi he Lautohi Faka-Sāpaté ko e faingamālie ke fefakamālohiaʻaki ʻa e tuí—ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe he kakai Leimaná ʻi he Hilamani 5:50. Mahalo te mou lava ʻo lau fakataha ʻa e Hilamani 5:50 peá ke kole ange ki he kalasí ke nau fakapapauʻi ʻa e “ngaahi meʻa naʻe fanongo mo mamata ki ai [ʻa e kakai Leimaná]” ‘i he veesi 20–49. Hili ia pea ʻe lava ke fevahevaheʻaki e kau mēmipa ʻo e kalasí ha niʻihi ʻo e ngaahi aʻusia fakalaumālie naʻa nau fakalotoʻi kinautolu ʻoku moʻoni ʻa e ongoongoleleí—neongo kapau kuo teʻeki ai ke nau mamata ki ha kau ʻāngelo pe ngaahi pou afi. Ko e hā ha fakamoʻoni pau ne nau mamata ki ai fekauʻaki mo e ongoongolelei kuo toe fakafoki mai ʻo Sīsū Kalaisí?

ʻĪmisi
learning icon

Poupouʻi ʻo e Ako ʻi ʻApí

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Hilamani 7–12 ʻa e founga ne falala ai ʻa e ʻEikí kia Nīfaí pea mo foaki ange ki ai e mālohi lahí. Te ke lava ʻo fokotuʻu ange ki hoʻo kalasí, te nau lava ʻo ʻilo ʻa e founga ke maʻu lahi ange ai e falala ʻa e ʻOtuá ʻi heʻenau moʻuí ʻi heʻenau lau e ngaahi vahe ko ʻení,

ʻĪmisi
fakaʻilonga maʻuʻanga tokoni

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Fakamāʻoniʻoniʻi ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi.

  • Ko e fakamāʻoniʻoniʻí ko e “founga ia ʻo e tauʻatāina mei he angahalá, pea hoko ʻo haohaoa, maʻa, mo māʻoniʻoni tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Fakamāʻoniʻoniʻí,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org).

  • “Ko ʻetau fakatomala moʻoní pē, ʻe toʻo atu leva ʻe Kalaisi ʻa e mafasia ʻo e ongoʻi halaia ʻi heʻetau angahalá. Te tau lava ʻo ʻiloʻi ʻiate kitautolu pē kuo fakamolemoleʻi mo fakamaʻa kitautolu. ʻE fakapapauʻi mai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate kitautolu; ko Ia ʻa e Tokotaha Fai-fakamāʻoniʻoní. He ʻikai ha toe fakamoʻoni ʻe taha ʻo e fakamolemolé ʻe lelei ange ai” (Dieter F. Uchtdorf, “Ko e Tuʻunga ʻo e Foki Lelei Maí,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 101).

  • “Ko e fakamāʻoniʻoniʻi ʻi he taʻataʻa ʻo Kalaisí ʻoku ʻuhinga ia ke hoko ʻo maʻa, haohaoa, mo māʻoniʻoni. Kapau ʻoku toʻo ʻe he fakatonuhiá ʻa e tautea ʻo e angahala he kuo hilí, pea tā ʻoku toʻo ʻe he fakamāʻoniʻoniʻí ʻa e mele pe ngaahi nunuʻa ʻo e angahalá” (D. Todd Christofferson, “Fakatonuhiá mo e Fakamāʻoniʻoniʻí,” Ensign, June 2001, 22).

  • “Ko e taimi ʻoku fakavaivaiʻi kakato ai e lotó, holí, mo e ngaahi ongo ʻa ha taha ki he ʻOtuá pea mo ʻEne ngaahi fie maʻú, ʻoku fakamāʻoniʻoniʻi ʻa e tokotaha ko iá” (Brigham Young, “Discourse,” Deseret News, Sept. 7, 1854, 1).

  • ʻOku fakamāʻoniʻoniʻi kitautolu ʻe he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní koeʻuhí ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí (vakai, Hepelū 13:12; ʻAlamā 13:10–12; 3 Nīfai 27:19–20; Molonai 10:32–33; TF 76:40–42).

  • Pea naʻa mo e ʻosi hono fakamāʻoniʻoniʻi kitautolú, ʻoku kei lava pē ke fai ha hinga mei he ʻaloʻofa fakalangí (vakai, TF 20:30–34).

Ko ha fakavaʻe pau

ʻI he lolotonga ko ia hono langa ʻo e Temipale Sōlekí, naʻe ʻilo ha ngaahi mafahifahi ʻi he ngaahi maka fakavaʻé. Neongo naʻe meimei taʻu ʻe hiva ke aʻu ki he tuʻunga ko ʻeni ʻo e langá, ka naʻe tuʻutuʻuni ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi ke taʻaki e maka fakavaʻe mafahifahí kae fetongi ʻaki ha ngaahi maka ʻoku lelei angé. Naʻe taʻu ʻe nima hono taʻaki e fakavaʻe maka mafahifahí mo toe langa ʻo aʻu hake ki he funga kelekelé. Naʻe pehē ʻe Palesiteni ʻIongi, “‘Oku ou fie fakapapauʻi ʻoku langa e tempale ko iá ʻi ha founga ʻe tuʻu ʻo aʻu ki he nofotuʻí” (“Remarks,” Deseret News, Oct. 14, 1863, 97).

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Fai ha Fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi. Mahalo naʻe ʻikai ongoʻi ʻe ʻAminatapi ko e taha feʻunga taha ia ke ne akoʻi ʻa e kakai Leimaná ke nau fakatomala mo maʻu ha tui kia Kalaisi (vakai, Hilamani 5:35–41). Ka naʻá ne vahevahe ʻa e meʻa naʻá ne ʻiló, pea naʻe hoko ʻene fakamoʻoní ko ha ivi tākiekina mālohi fau. Ko e hā ʻokú ke ako mei he sīpinga ko ʻení?

Paaki