Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
ʻAho 24–30 ʻo ʻAokosí. Hilamani 7–12: “Manatuʻi ‘a e ʻEikí”


“‘Aho 24–30 ʻo ʻAokosí: “Manatuʻi ‘a e ʻEikí,” Haʻu, ʻo Muimui ‘Iate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Tohi ʻa Molomoná 2020 (2020)

“ʻAho 24–30 ʻo ʻAokosí. Hilamani 7–12,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2020

ʻĪmisi
Ko Nīfai ʻi heʻene lotu ʻi he fale leʻo he ngoué

Tā fakatātaaʻi ‘o Nīfai ʻi he fale leʻo he ngoué ʻe Jerry Thompson

ʻAho 24–30 ʻo ʻAokosí

Hilamani 7–-12

“Manatuʻi ʻa e ʻEikí”

Naʻe poupouʻi ʻe Nīfai hono kakaí ke nau manatuʻi ʻa e ʻEikí. Te ke lava ʻo fai ʻa e meʻa tatau kiate kinautolu ʻokú ke akoʻí. ʻI hoʻo lau ko ia e Hilamani 7–12, lekooti e ngaahi ongo ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e founga te ke lava ai ʻo tokoni ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau manatuʻi ʻa e ʻEikí.

Lekooti ʻa e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau hiki ʻi he palakipoé ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí naʻa nau ʻilo ʻi he Hilamani 7–12, fakataha mo e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ʻe lava ke maʻu ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Hili ia pea ʻe lava ke mou fakakaukauʻi fakakalasi pe ko e fē ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e ngaahi veesi ko ʻení te mou aleaʻí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné

Hilamani 7–11

ʻOku fakahā ʻe he kau palōfitá ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ki he kakaí.

  • Ke tokoniʻi hoʻo kalasí ke nau ako mei he Hilamani 7–11 fekauʻaki mo e ngaahi tufakanga mo e ngaahi fatongia ‘o e kau palōfitá, te mou lava ʻo kamata ʻaki hano lau fakataha e fakamatala ki he “Palōfitá” ʻi he Fakahinohino ki he Folofolá (scriptures.ChurchofJesusChrist.org). ʻE lava ke fakapapauʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e ngaahi tufakanga ʻo e kau palōfitá ʻoku fakamatalaʻí, pea hiki kinautolu ʻi he palakipoé. Te ke lava leva ke kole ange ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau takitaha fakamanatu ha vahe mei he Hilamani 7–11. Kole ange ke nau kumi ki he founga hono fakahoko ʻe Nīfai e ngaahi tufakanga kuo hiki ʻi he palakipoé. ʻOku fakahoko fēfē ʻe hotau kau palōfita mo e kau ʻaposetolo moʻuí ʻa e ngaahi tufakanga ko ʻení? Te tau lava fēfē ke poupouʻi kinautolu ʻi honau ngaahi fatongiá?

  • Ko e hā kuo pau ke lea mālohi ai e kau palōfitá he taimi ʻe niʻihi, hangē ko Nīfaí? Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau lau ʻa e Hilamani 7:11–29, ʻo kumi e ngaahi fakatokanga naʻe fai ʻe Nīfaí pea mo e ngaahi ʻuhinga naʻe pau ai ke lea mālohi kiate kinautolú. Ko e hā ha ngaahi fakatokanga fakaepalōfita kuó ne ueʻi kitautolu ke tau fakatomala pea haʻu ki he ʻEikí? Te ke maʻu ha talafakatātā ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” naʻe fakaʻaongaʻi ʻe ʻEletā Niila L. ʻEnitasoni ke tokoni ke mahino kiate kitautolu ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e taʻetokanga ki he ngaahi fakatokanga fakaepalōfitá.

Hilamani 9:1–20; 10:1, 11–15

Kuo pau ke hokohoko atu hono langaki ‘o e tuí ʻo ʻikai ngata pē ʻi he ngaahi fakaʻilongá mo e ngaahi maná.

  • Ko ha founga ʻe taha ke aleaʻi ai ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ko hano vahevahe ʻa e kalasí ki ha kulupu ʻe ua pea fakaafeʻi ʻa e kulupu takitaha ke ne lau ʻa e Hilamani 9:1–20 pea nau fakakaukauloto ko kinautolu ʻa e kau tangata ʻe toko nimá pea mo e kau tuʻi fakamāú. Ko e hā nai ʻa e meʻa naʻe ongoʻi ʻe he kakai ko ʻení? Ko e hā naʻá ne tākiekina ʻa e kulupu takitaha ke kehekehe ʻenau talí ʻi he kikite fakaofo tatau pē? Te tau fakapapauʻi fēfē ʻoku hanga ʻe he ngaahi maná ʻo langaki ʻetau ngaahi fakamoʻoní ka ʻoku ʻikai ke nau hoko ko ha tupuʻanga? Te tau lava fēfē ke fakapapauʻi pe ʻoku moʻoni e lea ʻa e palōfita ʻi hotau kuongá?

Hilamani 10:1–12

ʻOku foaki ʻe he ʻEikí ʻa e mālohí kiate kinautolu ʻoku fekumi ki Hono finangaló mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú.

  • ʻE lava ʻe he fakamatala ʻo e tāpuakiʻi ʻe he ʻEikí ʻa Nīfaí ʻi he Hilamani 10 ʻo ueʻi ʻa e kau mēmipa hoʻo kalasí ke nau faivelenga ange ʻi he kumi mo fakahoko e finangalo ʻo e ʻEikí. ʻE lava ke lau ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí e veesi 1–12, ʻo kumi e meʻa naʻe fai ʻe Nīfai ke falala ai e ʻEikí kiate iá mo e founga hono tāpuakiʻi ia ʻe he ʻEikí. Hili ia pea te nau lava ʻo vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo ha kakai naʻa nau feinga mo fakahoko e finangalo ʻo e ʻEikí “ʻi he vilitaki taʻetuku” (Hilamani 10:4), mei he folofolá pe mei heʻenau moʻui pē ʻanautolú. Naʻe fēfē hono tāpuakiʻi ʻe he ʻEikí ʻa e kakaí ni ʻaki e mālohi ke “holo hifo” (Hilamani 10:9) e ngaahi moʻunga ʻi heʻenau moʻuí? ‘Oange ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ha taimi ke nau fakalaulauloto ai ki ha ngaahi founga te nau lava ai ke fekumi lelei ange ki he finangalo ʻo e ʻEikí mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú.

Hilamani 12

ʻOku finangalo ʻa e ʻEikí ke tau manatuʻi Ia.

  • Ko ha tokolahi ʻo e kau mēmipa hoʻo kalasí kuo nau ʻosi fai ha ngaahi fuakava ke manatuʻi maʻu pē ʻa Sīsū Kalaisi. Mahalo ʻe lava ke fevahevaheʻaki ha ngaahi meʻa ʻe tokoni ke nau “manatu maʻu ai pē kiate ia” (Molonai 4:3; TF 20:77), ʻi he taimi ʻo e tuʻumālié mo e taimi ʻo e faingataʻá fakatouʻosi. Hili ia pea ʻe lava ke fakatotolo ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ʻi he Hilamani 12 ki he ngaahi ʻuhinga naʻe faʻa ngalo ai ʻi he kakaí ʻa e ʻEikí. Te tau lava fēfē ke ikunaʻi e ngaahi fakahehema ʻoku fakamatalaʻi ʻi he vahe ko ʻení? Kuo tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he faingataʻá ke tau manatuʻi ʻa e ʻOtuá? (vakai, Hilamani 11:4–7).

  • Koeʻuhí ke fakamahino ʻa e ngāue ʻoku fie maʻu ke manatuʻi ha faʻahinga meʻá, te ke lava ʻo ʻoange ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ha ngaahi miniti siʻi ke nau lau mo ako ai ʻa e Hilamani 12. Hili ia pea te ke lava ʻo fai ange ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e vahé ke ʻiloʻi pe ko e hā e meʻa ʻoku nau manatuʻí. Mahalo ʻe lava ke nau vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau fai ke manatuʻi ai ha fakamatala ki ha sivi. ʻOku tatau fēfē ʻeni mo e ngāue ʻoku fie maʻu ke “manatuʻi ʻa e ‘Eikí”? (Hilamani 12:5). ʻOku kehe fēfē ia? Fakaafeʻi ʻa e kalasí ke nau kumi ha veesi pe kupuʻi lea mei he Hilamani 12 te nau lava ʻo fakaʻaliʻali ʻi honau ʻapí pe ako maʻuloto ke ne fakamanatu kiate kinautolu ke nau manatuʻi e ngaahi lelei mo e mālohi ʻo e ʻOtuá.

ʻĪmisi
learning icon

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Koeʻuhí ke poupouʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau lau ʻa e Hilamani 13–16, te ke lava ʻo fakamatalaʻi ange ko e ngaahi kikite ʻa Samuela ko e tangata Leimaná ki he ngaahi meʻa ʻe hoko fekauʻaki mo e aloʻi pea mo e Tutuki ʻo e Fakamoʻuí, ʻe lava ʻo fakafehoanaki ia mo e ngaahi meʻa ʻi hotau kuongá ʻa ia ʻe muʻomuʻa ʻi he Hāʻele ʻAnga Ua mai ʻa e Fakamoʻuí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga maʻuʻanga tokoni

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Fakafanongo ki he fakahinohino ‘a e kau palōfitá.

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Niila L. ʻEnitasoni ʻa e aʻusia ko ʻení:

“Ko kinautolu ʻoku nau fili ke tauhi ki he ʻEikí te nau fanongo tokanga maʻu pē pea tautautefito ki he Palōfitá. …

“… Tuku ke u fakatātaaʻi atu ʻaki ha meʻa naʻe hoko. Naʻe nofo taʻu lahi homau fāmilí ʻi he siteiti ʻo Folōlitá. Koeʻuhí ko e lahi ʻa e ʻoneʻoné ʻi Folōlitá, kuo tō ʻa e ngaahi konga kimuʻa ʻo e ngaahi ʻapí ʻaki ha musie lau lalahi, ʻoku mau ui ko e Seni ʻOkusitino. ʻOku ʻi ai ha fili fakatuʻutāmaki ʻo e musie ʻi Folōlitá ko ha kiʻi ʻinisēkite siʻisiʻi ʻoku ui ko e heʻe (mole cricket).

“Lolotonga haʻaku tuʻu ʻi ha efiafi ʻe taha mo hoku kaungāʻapí ʻi he sitepu ʻi muʻá, naʻá ne fakatokangaʻi ha kiʻi ʻinisēkite ʻoku kolosi ʻi hoku saiti uoká. Naʻá ne fakatokanga mai, “Sai ke ke fana hoʻo musié.” “Ko ha kiʻi heʻe ʻē.” Naʻá ku ʻosi fana ʻa e musié ʻaki ha fana ʻinisēkite ʻi ha ngaahi uike siʻi kimuʻa, pea naʻe ʻikai ke u ongoʻi ʻoku maʻu haku taimi pe paʻanga ke toe fakahoko vave ia.

“‘I he maama ʻa e pongipongi hono hokó, naʻá ku siofi fakalelei ʻa e musié. Naʻe maʻuiʻui mo fakaʻofoʻofa ʻene lanumatá. Naʻá ku sio ki he musié ke fakapapauʻi pe te u lava ʻo sio ki ha fanga kiʻi ʻinisēkite. Naʻe ʻikai ke u sio ki ha meʻa. ʻOku ou manatuʻi ʻeku fakakaukaú, “Sai, mahalo ko e hala lotoʻapi mai pē ʻa e kiʻi heʻé ʻi hoku ʻapí, ko ʻene ʻalu ki he ʻapi hoku kaungāʻapí.” …

“Ka, ko e talanoá, naʻe iku fakamamahi. Naʻá ku hū mai he matapā muʻá ʻi ha pongipongi ʻe taha, fakafuofua ko e ʻosi ia ha ʻaho ʻe 10 ʻo ʻeku talanoa mo hoku kaungāʻapí. Fakaʻohovale, ʻo hangē naʻe toki hoko peé, hono kāpui ʻe he musie mae lanu melomeló hoku loto ʻataʻataá. Naʻá ku lele ki he falekoloa ki he ngaahi meʻa fakangoué, fakatau ha faitoʻo ʻinisēkite, pea kamata fana, ka kuo fuʻu tōmui. Kuo uesia ʻa e musié, pea ke toe fakaake ia ki hono tuʻunga ʻi muʻá, ʻe fie maʻu ha musie foʻou, ngāue laulau houa, mo ha fakamole lahi fau.

“Naʻe mahuʻinga e fakatokanga ʻa hoku kaungāʻapí ki he tuʻunga lelei hoku loto ʻataʻataá. Naʻá ne ʻilo ʻe ia ha meʻa naʻe ʻikai ke u lava ʻo mamata ki ai. Naʻá ne ʻilo ha faʻahinga meʻa naʻe ʻikai ke u ʻiloʻi. Naʻá ne ʻilo ʻoku nofo ʻa e fanga heʻé ʻi he kelekelé pea ʻoku nau toki ngāue pē ʻi he poʻulí, ʻo ʻikai ai ke ʻaonga ʻeku fakasio ʻi he taimi ʻahó. Naʻá ne ʻilo naʻe ʻikai ke kai ʻe he fanga heʻé ʻa e lau ʻo e musié ka ʻoku nau kai ʻa e aká. Naʻá ne ʻilo ʻe lava ke kai ʻe he fanga kiʻi manu meimei ʻinisi ʻe taha ko ʻení ha ngaahi aka lahi kimuʻa peá u toki lava ʻo sio ki hono nunuʻá ʻi he funga kelekelé. Naʻá ku aʻusia ha ngaahi nunuʻa lahi koeʻuhí ko ʻeku fakafalala ki heʻeku ʻiló. …

“… ʻOku ʻi ai ha ngaahi heʻe fakalaumālie ʻoku nau tanu ʻi lalo ʻi hotau ngaahi holisi maluʻí mo nau ʻohofi hotau ngaahi aka pelepelengesí. Ko e fanga kiʻi ʻinisēkite ʻo e angahala tokolahi ko ʻení ʻoku nau ʻasi iiki, pea ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai meimei fakatokangaʻi. …

“ʻOua muʻa naʻa tau muimui ʻi he sīpinga naʻá ku fakahā ʻi he fefaʻuhi mo e fanga heʻe ʻo Folōlitá. ʻOua naʻa tau teitei tukunoaʻi ʻa e ngaahi fakatokangá. ʻOua naʻa tau teitei fakahōhōloto ʻi heʻetau tauʻatāiná. Tau fakafanongo maʻu pē muʻa mo ako ʻi he loto fakatōkilalo mo e tui, vēkeveke ke fakatomala ʻo kapau ʻe fie maʻu”(“Prophets and Spiritual Mole Crickets,” Ensign, Nov. 1999, 16–18).

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Fakahaaʻi ʻa e ʻofá. “Fakatatau mo ho tūkungá, fakahaaʻi ha ʻofa kiate kinautolu ʻokú ke akoʻí, ʻe ala ʻuhinga ia ke fai ange ha ngaahi lea fakahīkihikiʻi moʻoni, mahuʻingaʻia ʻi heʻenau moʻuí, fakafanongo tokanga kiate kinautolu, fakakau kinautolu ʻi he lēsoní, fai ha ngaahi ngāue tokoni ʻofa kiate kinautolu, pe fakafeʻiloaki fiefia pē kiate kinautolu ʻi hoʻomou fetaulakí” (Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 6).

Paaki