Fuakava Foʻoú 2023
26 Sune–2 Siulai. Mātiu 28; Maʻake 16; Luke 24; Sione 20–21: “Kuo Toe Tuʻu”


“26 Sune–2 Siulai. Mātiu 28; Maʻake 16; Luke 24; Sione 20–21: ‘Kuo Toe Tuʻu’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Fuakava Foʻou 2023 (2022)

“26 Sune–2 Siulai. Mātiu 28; Maʻake 16; Luke 24; Sione 20–21,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2023

ʻĪmisi
folofola ʻa Sīsū kia Pita ʻi he matātahí

Fafanga ʻEku Fanga Sipí, tā ʻa Kamille Corry

26 Sune–2 Siulai

Mātiu 28; Maʻake 16; Luke 24; Sione 20–21

“Kuo Toe Tuʻu”

Kimuʻa pea mou vakai ki he ngaahi fakakaukau fakafaiako ʻi he fokotuʻutuʻu ko ʻení, lau ʻa e Mātiu 28; Maʻake 16; Luke 24; mo e Sione 20–21, pea fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ai e ngaahi vahe ko ʻení ke fakamālohia e tui ʻa kinautolu ʻokú ke akoʻí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Koeʻuhí ke tokoni ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau ako ʻi heʻenau ako fakatāutahá mo e fakafāmilí, kole ange ke nau tohi ha foʻi moʻoni mei he laukonga ʻo e uike ní ʻoku nau ongoʻi ʻoku totonu ke nau vahevahe mo e “māmani kotoa pē” (vakai, Maʻake 16:15). ʻI he fakaʻosinga ʻo e kalasí, fehuʻi ange pe ne nau maʻu ha ngaahi toe moʻoni kehe te nau fie vahevahe.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e akoʻí

Akoʻi ʻa e Tokāteliné

Mātiu 28; Maʻake 16; Luke 24; Sione 20

Koeʻuhí ko e toetuʻu ʻa Sīsuú, te tau toetuʻu foki mo kitautolu.

  • Te ke ala ʻoange ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ha ngaahi miniti siʻi ke nau toe vakai ki he laukonga ʻo e uike ní mo e “Toetuʻú” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá pea hiki ʻa e ngaahi moʻoni ne nau ako fekauʻaki mo e Toetuʻú. Tuku ki ha tokosiʻi ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau tohí, pea poupouʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke hiki honau nimá ʻi haʻanau fanongo ki ha taha ʻokú ne vahevahe ha foʻi moʻoni ʻoku meimei tatau mo ia ne nau tohí. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai e ngaahi moʻoni ko ʻení kiate kitautolú? ʻOku nau tākiekina fēfē ʻetau ngaahi fetuʻutakí? ʻOku nau tākiekina fēfē ʻetau ngaahi filí?

Luke 24:13–35

Te tau lava ʻo fakaafeʻi e Fakamoʻuí “ke tau [nofo].”

  • Ke tokoni ke fakatokangaʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e fekauʻaki ʻo ʻenau ngaahi aʻusiá mo e aʻusia ʻa e ongo ākonga ʻi he hala ki ʻEmeasí, tā ha foʻi hala ʻi he palakipoé, pea fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau hiki ha ngaahi fakaikiiki mei he fakamatala ʻi he Luke 24:13–35 ʻi ha tafaʻaki ʻe taha ʻo e halá. Hili ia, pea te nau lava leva ke hiki ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e halá ʻa ʻenau ngaahi aʻusia ko e kau muimui ʻo Sīsū Kalaisí. Hangē ko ʻení, te nau lava ʻo tohi “Naʻe taʻofi ʻa hona matá” (Luke 24:16) ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e halá, pea hiki ʻi he tafaʻaki ʻe tahá ʻa e ʻOku ʻikai ke tau faʻa fakatokangaʻi ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻa e ivi tākiekina ʻo e ʻEikí ʻi heʻetau moʻuí. Te tau lava fēfē ke fakaafeʻi ʻa e Fakamoʻuí ke nofo mo kitautolu?

ʻĪmisi
ko e hā ʻa Kalaisi kuo Toetuʻú ki he kau ʻAposetoló

Naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻa Tōmasi, “ʻOua naʻá ke taʻetui, kae tui” (Sione 20:27).

Sione 20:19–29

“ʻOku monūʻia ʻa kinautolu ʻoku ʻikai mamata, kae tuí.”

  • ʻE lava ke hoko hoʻo kalasi Lautohi Faka-Sāpaté ko ha feituʻu ke fefakamālohiaʻaki ai ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa ʻenau tui ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke nau lava ʻo mamata ki aí. Mahalo te mou lava ʻo kamata ʻaki hano kole ki ha taha ke ne fakamatalaʻi nounou e aʻusia ʻa Tōmasi ʻi he Sione 20:19–29.   ʻE lava ke lisi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻi he palakipoé ha ngaahi meʻa ʻoku kole mai ʻe he ʻOtuá ke tau tui taʻe-mamata ki ai. Hili ia pea te ke lava ʻo kole ange ke nau vahevahe ha ngaahi aʻusia kuó ne fakamālohia ʻenau fakamoʻoni ki he ngaahi meʻa ko ʻení pea mo e ngaahi tāpuaki kuo nau maʻu ʻi heʻenau tuí.

Sione 21:1–17

ʻOku fakaafeʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ke tau fafanga ʻEne fanga sipí.

  • Ko e hā ʻe ala tokoni ke tali ʻe he kau mēmipa ʻo hoʻo kalasí e fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke “fafanga [ʻEne] fanga sipí”? Te ke ala kamata ʻaki hano kole ange ke nau lau fakalongolongo ʻa e Sione 21:15–17, pea fetongi e hingoa Saimoné ʻaki honau hingoá mo e “ʻeku fanga lamí” mo e “fanga sipí” ʻaki e hingoa ʻo ha kakai ʻoku nau ongoʻi ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke nau tokoniʻi—hangē ko ʻení, kakai ʻoku nau ngāue fakaetauhi ki aí, ngaahi kaungāʻapí, pe kakai ʻoku nau ʻilo ʻi he ngāueʻangá pe ʻapiakó. Hili ha ngaahi miniti siʻi, pea ʻe lava leva ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e ngaahi ongo kuo nau maʻú. Ko e hā ʻoku tau ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mei Heʻene ngaahi ngāue ʻi he Sione 21:4–13? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke fafanga e fanga lami mo e fanga sipi ʻa e Fakamoʻuí? ʻE lava ke tokoni ʻa e fakamatala ʻa ʻEletā Keuli E. Sitīvenisoni ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” ke tali ʻa e fehuʻi ko ʻení.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoní

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Te tau lava fēfē ʻo “fafanga [ʻEne] fanga sipí”?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Māvini J. ʻEsitoni ʻa e founga te tau lava ai ʻo fakahoko e fekau ʻa e ʻEikí ke fafanga ʻEne fanga sipí:

“Ko hai ʻoku tauhisipí? Ko e tangata, fefine, mo e fānau kotoa pē ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko e tauhisipi. ʻOku ʻikai fie maʻu ke toe uiuiʻi. ʻOku fekauʻi kitautolu ki he ngāue ko ʻení, mei he taimi pē ʻoku tau ʻalu hake ai mei he vai ʻo e papitaisó. ʻOku tau tokoni ʻi he ʻofa ki he niʻihi kehé he ko e meʻa ia kuo fekau ʻe hotau Fakamoʻuí ke tau faí. Ko ha taimi pē ʻoku faingataʻaʻia fakatuʻasino pe fakalaumālie ai hotau kaungāʻapí, ʻoku tau lele ke tokoni. ʻOku tau fefuaʻaki ʻetau ngaahi kavengá koeʻuhí ke nau maʻamaʻa. ʻOku tau tangi fakataha mo kinautolu ʻoku tangí. ʻOku tau fai ha fakafiemālie kiate kinautolu ʻoku fie maʻu ha fakafiemālié [vakai, Mōsaia 18:8–9]. ʻOku fie maʻu ʻeni ʻe he ʻEikí meiate kitautolu, ʻi he ʻofa. Pea ʻe hokosia ʻa e ʻaho ʻe ʻekeʻi ai meiate kitautolu ʻa e meʻa ʻoku tau fai ʻi he ngāue fakaetauhi ki Heʻene tākangá [vakai, Mātiu 25:31–46]” (“Ko Hono Tauhi ʻo e Ngaahi Laumālié,” Liahona, Nōvema 2018, 111).

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Tuku ha taimi ke vahevahe ai e kau akó. “ʻI he taimi ʻoku vahevahe ai ʻe he kau akó e meʻa ʻoku nau akó, ʻoku ʻikai ngata pē ʻi heʻenau ongoʻi hono fakamālohia ʻe he Laumālié ʻenau fakamoʻoní, ka te nau fakalotolahiʻi foki e toenga ʻo e kalasí ke nau ʻiloʻi e moʻoní ʻiate kinautolu pē. … Tuku ha taimi ke feʻinasiʻaki ai e kau akó he lēsoni kotoa pē—mahalo ko e taimi ʻe niʻihi te ke ʻiloʻi ko e ngaahi fealēleaʻaki ko ʻení ko e lēsoní ia” (Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 31).

Paaki