Kapitulo 3

“Hupot ngadto sa mga Pakigsaad”

Pagpangbiya, Pagpanglalin, ug Pagpanimuyo

Niadtong Hunyo 27, 1844, usa ka armadong panon sa manggugubot misulong sa gamay nga prisohan sa Carthage, Illinois, diin walay katarungan nga gipriso si Joseph Smith uban sa iyang igsoon nga si Hyrum ug nila ni Elder John Taylor ug Willard Richards. Dihang mibiya ang panon sa manggugubot, sila si Joseph ug Hyrum patay na ug si Elder Taylor samaran.

Ang pagkamatay nila ni Joseph ug Hyrum Smith wala magtapos sa hugot nga pagtuo ug debosyon sa mga Santos. Wala usab kini magtimaan sa katapusan sa pagpanggukod sa mga miyembro sa Simbahan. Tungod sa padayon nga pangpanggukod, ang bag-ong lider sa Simbahan, si Presidente Brigham Young, sa kadugayan mitambag sa mga Santos sa pagbiya sa Nauvoo, Illinois, alang sa bag-ong pinuy-anan, diin sila naglaum nga magpuyo ug magsimba nga malinawon. Daghan ang mituman ni Presidente Young, nagsugod sa ilang pagpangbiya niadtong Pebrero 1846.

Paingon na niining lisud nga panahon, ang pormal nga organisasyon sa Female Relief Society nahunong. Hinoon, ang tinguha sa mga sister sa paghupay sa pag-antus, paglig-on sa mga pamilya, ug ang pakamatinud-anon ug pagkabalaan padayon nga misanag. Gituman nila ang sugo nga gihatag sa Ginoo sa una nilang presidente sa Relief Society: “Hupot ngadto sa mga pakigsaad nga ikaw mihimo.”¹

Pagpangbiya: Gipaluyohan pinaagi sa mga Pakigsaad

Ang unang mga sister sa Relief Society, sama sa karaang mga katawhan ni Ammon, “naila tungod sa ilang kasibut ngadto sa Dios” ug “malig-on sa hugot nga pagtuo diha kang Kristo.”² Gitudloan sila ni Propeta Joseph Smith, ug sila napanalanginan pinaagi sa ilang pormal nga organisasyon ubos sa awtoridad sa priesthood. Karon gikinahanglan nila ang mga panalangin sa templo.

Kapin sa 5,000 ka mga Santos ang nagdasok sa Templo sa Nauvoo human sa pagpahinungod niini aron madawat nila ang endowment ug ordinansa sa pagbugkos sa dili pa mobiya alang sa ilang biyahe padulong sa wala pa mahibaloi nga umaabut. Nangadto sila sa templo sa tibuok adlaw hangtud sa gabii. Si Presidente Brigham Young misulat nga ang mga Santos matinguhaon kaayo nga makadawat sa mga ordinansa diin “akong gihatag ang akong kaugalingon sa hingpit ngadto sa buhat sa Ginoo didto sa Templo gabii ug adlaw, nga dili matulog sobra sa upat ka oras, sa kasagaran, matag adlaw, ug mopauli makausa sa usa ka semana.”³

Ang kusog, gahum, ug mga panalangin sa mga pakigsaad sa templo makasuporta sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw atol sa ilang biyahe, kon sila mag-antus sa kabugnaw, kainit, kagutom, kakabus, sakit, mga aksidente, ug kamatayon. Nalig-on sila ug natugyanan sa gahum—espirituhanong giandam alang sa pagbiya sa Nauvoo sa malisud nila nga biyahe ngadto sa kamingawan.

Sama sa daghang sister sa Relief Society, si Sarah Rich gituboy pinaagi sa mga panalangin sa templo samtang nag-atubang siya og mga hagit sa pagpangbiya. Sa wala pa mobiya sa Nauvoo, nakadawat siya og tawag gikan ni Brigham Young sa pagtrabaho sa templo. Sa wala madugay miingon siya:

“Daghang panalangin ang among nadawat sa balay sa Ginoo, nga nakahatag kanamo og kalipay ug kahupayan taliwala sa tanan namong kasub-anan ug nakahatag kanamo og hugot nga pagtuo sa Dios, nahibalo nga Siya mogiya kanamo ug mosuporta kanamo sa wala pa mahibaloi nga biyahe nga nagpaabut kanamo sa unahan. Kay kon dili pa tungod sa hugot nga pagtuo ug kahibalo nga gitugyan ngari kanamo didto sa templo pinaagi sa impluwensya ug tabang sa Espiritu sa Ginoo, ang among biyahe susama ra unta sa pag-ambak ngadto sa kangitngit. Sa pagsugod … sa mao gayud nga tingtugnaw ug diha sa among kabus nga kahimtang, maingon nga daw naglakaw kami ngadto sa mga ba-ba sa kamatayon. Apan kami adunay hugot nga pagtuo sa Langitnong Amahan, ug among gibutang ang among pagsalig Kaniya sa pagbati nga kami Iyang mga pinili nga katawhan ug misagop sa Iyang ebanghelyo, ug imbis magsubo, among gibati ang pagmaya nga ang adlaw sa among pagkaluwas miabut na.”⁴

Sumala sa gipasabut ni Sister Rich, ang pagpangbiya dili usa ka “pag-ambak ngadto sa kangitngit” sa matinud-anong mga Babaye nga Santos sa Ulahing Adlaw. Gisuportahan sila sa ilang mga pakigsaad. Sama sa mga anak sa Israel sa karaan, misunod sila sa propeta ngadto sa kamingawan nga naglaum og kalingkawasan. Agi og pangandam sa pagpangbiya, si Presidente Brigham Young mihimo sa mosunod nga pamahayag ngadto sa mga Santos: “Kini mahimo nga atong pakigsaad—nga kita maglakaw diha sa tanan nga mga ordinansa sa Ginoo.”⁵ Ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nanglakaw ngadto sa kamingawan nga gibugkos sa pakigsaad sa Dios, sa ilang mga pamilya, ug sa ilang mga kaubanan.

Pagpanglalin, Hugot nga pagtuo, Gugmang putli, ug Pagsuporta sa usag usa

Sa wala pa mobiya sa Nauvoo, usa ka grupo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw misulat sa mosunod nga mensahe diha sa bongbong sa assembly hall sa gibiyaan nila nga templo: “Ang Ginoo nakakita sa among pagsakripisyo: nga nagsunod kanamo.”⁶ Kini nga mga pulong nag-summarize sa ilang dedikasyon ug hiniusang paningkamot. Ang mga Santos mihimo sa panaw uban sa espiritu sa pagsakripisyo, pagpahinungod, ug hugot nga pagtuo sa Dios. Wala nila himoa ang biyahe nga magtinagsa apan isip “Campo sa Israel,” usa ka komunidad nga giorganisar ngadto sa ginagmayng company, gitawag og mga pundok, alang sa pagsuporta sa usag usa.

Sa usa ka pagpadayag nga gihatag ngadto ni Brigham Young “kabahin sa Campo sa Israel sa ilang mga pagbiyahe ngadto sa Kasadpan,” ang Ginoo mimando sa mga pioneer nga “himoa nga ang matag pundok modala og managsama nga bahin, sumala sa bili sa ilang mga katigayunan, sa pag-amuma sa kabus, sa mga biyuda, sa mga walay amahan, ug sa mga banay niadto kinsa mikuyog sa kasundalohan.”⁷

Sa kasagaran atol sa paglalin, ang gidaghanon sa mga lalaki ngadto sa mga babaye ug mga bata mas diyutay. Sa tingpamulak niadtong 1847, human ang mga Santos nagpalabay sa tingtugnaw sa dapit nga ginganlan og Winter Quarters, mga 520 ka lalaki, inubanan sa 35 ka mga babaye ug 42 ka mga bata, miapil sa Mormon Battalion sa pagsanong sa tawag nga moserbisyo sa militar sa Estados Unidos. Laing 143 ka mga lalaki, 3 ka babaye, ug 2 ka mga bata hinay-hinay nga mipadayon sa una nga pundok sa pioneer, nag-andam sa agianan alang sa uban. Usa ka sister ginganlan og Presendia Kimball nahinumdom: “Diyutay ra nga mga lalaki ang nahibilin sa pagpatubo og lugas ug mga utanon, ug sa pagpanalipod sa mga babaye ug mga bata. … Sa ingon gibilin ang mga tigulang, luyahon, mga babaye ug mga bata.”⁸

Ang mga Santos napanalanginan sa gahum sa priesthood pinaagi sa pagpandong sa mga kamot sa kaigsoonan nga naghupot sa priesthood. Gisuportahan usab sila pinaagi sa mga sister nga may hugot nga pagtuo sa Dios, gugmang putli, kusog , ug mga pag-ampo.

Uban sa mga sakit nga midagsang, ang mga sister nagsilbi isip mga doktor ug mga nurse sa kaugalingon nilang mga pamilya ug sa usag usa, sama sa gihimo didto sa Nauvoo. Si Drusilla Dorris Hendricks nahinumdom, “Walay usa ka karwahe sa tibuok campo, apan ang tanan gitakbuyan og sakit [apan] kini among giantus sama sa paglahutay ni Job.”⁹ Daghan ang nangamatay, ilabi na ang mga bata.¹⁰

Si Eliza Partridge Lyman nanganak og usa ka lalaki pagka Hulyo 14, 1846, sulod sa karwahe. Sama sa daghang mga masuso sa mga pioneers, ang bata wala makalahutay. Sa journal, gihulagway ni Eliza ang iyang mga kasinatian:

Hulyo 14, 1846: “Hilabihan ka dili komportable ang akong sitwasyon nga nagmasakiton. Ang makapagtong nga kainit sa adlaw diha sa karwahe sa tibuok adlaw ug ang bugnaw nga hangin sa gabii, hilabihan ang kausaban nga makadaut sa lawas.”

Oktubre 15, 1846: “Nakapuyo na kami sa among balay nga troso karon. Ang primero gayud nga balay nga nasudlan sa akong anak. Labihan ang akong pasalamat sa pribilehiyo nga makalingkod tapad sa kalayo diin ang hangin dili makapatuyang og huros sa bisan asang direksyon, ug diin ako makapainit nga ang pikas bahin sa lawas dili mokaging sa kabugnaw. Ang among balay walay salog ug uban nga mga panghupay apan ang mga bongbong niini nagsalipod kanamo gikan sa hangin apan ang atop motulo kon may ulan.”

Disyembre 6, 1846: “[Na] sakit ang akong anak ug nagkagrabe pa. Tibuok adlaw siyang naghilak apan wala akoy makita nga hinungdan.”

Disyembre 12, 1846: “Ang bata namatay ug nagbangutan ako sa iyang pagkawala. Among gihimo ang tanan alang kaniya, apan ang tanang gihimo wala magpulos; padayon siyang nagkaluya sukad sa iyang pagkasakit. Ang akong igsoon nga si Caroline ug ako magtukaw matag gabii sa paningkamot nga maluwas siya gikan sa kamatayon, kay dili kami makadawat nga mawala siya, apan kami walay nahimo. …

“Sa gihapon anaa ang akong mga higala nga suod kanako. Kon wala sila tingali mangandoy ako sa pagpanamilit sa kalibutan, tungod kay kini puno sa kasagmuyo ug kasub-anan. Apan nagtuo ako nga adunay gahum nga nagtan-aw kanamo ug naghimong husto sa tanang butang.”¹¹

Sigon sa giingon ni Eliza, gisuportahan siya sa panaghigalaay sa mahunahunaong mga sister. Sa wala madugay gihatag usab niya ang sama nga panaghigalaay ug kamanggiloy-on, nagtabang sa ubang mga babaye nga nag-atubang og sama nga kasub-anan. Pagka Hunyo 1, 1847, misulat siya: “Ang anak ni Sister Elvira Holmes namatay. Nakadawat ko og imbitasyon … sa pag-adto ug pagpalabay sa adlaw uban kaniya diin akong gibuhat. Mibisita uban kaniya sa gilubngan sa iyang anak.”¹²

Niana nga mga kahimtang sa pagsulay, ang mga sister misalig sa gahum sa ilang mga pakigsaad. Si Bathsheba W. Smith, ang ikaupat nga kinatibuk-ang presidente sa Relief Society, sa kadugayan nahinumdom kabahin niadtong mga kasinatian:

“Dili na lang ko mangahas sa paghulagway kon giunsa namo sa pagbiyahe latas sa unos nga snow, hangin, ug ulan; giunsa sa paghimo ang mga karsada, sa pagtukod og mga taytayan, ug paghimo sa mga balsa; giunsa sa mga hayop sa pagguyod kada adlaw ubos sa nihit nga pagkaon; giunsa sa among mga campo pag-antus gikan sa kakabus, mga sakit, ug kamatayon. Kami nahupay ra … pinaagi sa publiko ug pribadong mga miting sa kalinaw, nag-ampo ug nanganta sa mga kanta sa Zion, ug naglipay nga among nabiyaan ang mga mangugubot ngadto sa layo. Kami padayon nga nahupay pinaagi sa pagkakita sa gahum sa Dios nga gipadayag pinaagi sa pagpandong sa mga kamot sa mga elder, hinungdan nga ang masakiton nangaayo, ug ang bakul nakalakaw. Ang Ginoo among kauban ug ang iyang gahum gipakita sa matag adlaw.”¹³

Ang mga babaye nakakaplag usab og espirituhanong kalig-on diha sa usag usa nga paghigugmaay ug kamanggiloy-on. Sa tibuok nga biyahe, samtang giantus nila ang mga pagsulay nga balatian ug pagkamatay, nag-ampo sila uban sa hugot sa pagtuo alang sa usag usa ug naghupay sa usag usa. “Ang gugma sa Dios midagayday gikan sa kasingkasing ngadto sa laing kasingkasing,” misulat si Helen Mar Whitney, “hangtud nga ang dautan ingon og wala nay gahum sa iyang mga paningkamot sa pagbabag kanamo ug sa Ginoo, ug ang pintas niyang mga pana, sa pipila ka mga hitabo, dili na makadulot.”¹⁴

Naghinumdom sa dinasig nga instruksyon gikan ni Propeta Joseph Smith, kini nga matinud-anong pioneer nga mga babaye adunay panan-awon sa ilang gahum ug potensyal alang sa pagserbisyo. Nakatabang sila sa pag-establisar og mga panimalay ug mga komunidad. Pinaagi sa mga buhat sa hugot nga pagtuo ug gugmang putli, nakaluwas sila og mga kalag. Ang ilang mga sakripisyo adunay balaanon nga epekto sa ilang kaugalingon ug ngadto sa mga midawat sa ilang mga halad.

Bisan og wala pa ang pormal nga mga miting sa Relief Society, ang mga pioneer nga babaye misunod sa mga propetikanhong pagtulun-an ug mihupot sa ilang mga pakigsaad sa templo, ug sa paghimo niini mitampo sila sa usa ka talagsaon nga hugna sa kasaysayan sa Simbahan ug sa mga Amerikano sa Kasadpan. Usa ka prominente nga dili–Santos sa Ulahing Adlaw nga historian misulat: “Kay ako dili modawat sa pagtuo nga anaa kanila wala kana magpasabut nga ako nagduda sa ilang walay puas nga debosyon ug kabayanihon sa ilang pagserbisyo. Ilabi na sa ilang mga babaye. Ang ilang mga babaye dili katuohan.”¹⁵

Pamuy-anan: “Kanunay nga Andam… sa Paghimo sa mga Buhat sa Gugma ug sa Gugmang Putli”

Dihang miabut ang unang mga panon sa pioneer ngadto sa Walog sa Salt Lake, nananom sila ug nagtukod og mga kapuy-an alang sa ilang kaugalingon nga pagpakabuhi. Ila usab nga gibuhat ang pagsangkap sa mga panginahanglan sa uban. Si Presidente Brigham Young mitambag sa mga Santos sa pagtabang niadtong nanginahanglan, sa espiritwal ug sa temporal. Ang iyang tambag mao ang sama sa kang Amulek nga pag-awhag diha sa Basahon ni Mormon ngadto sa kabus nga mga Zoramite: “Kon kamo mosalikway sa timawa, ug sa hubo, ug dili moduaw sa masakiton ug sa may balatian, ug mohatag sa inyong kabtangan, kon kamo aduna, ngadto sa nanginahanglan—ako moingon nganha kaninyo, kon kamo dili mobuhat sa bisan hain niini nga mga butang, tan-awa, ang inyong pag-ampo makawang, ug dili ninyo mapahimuslan, ug kamo ingon sa mga nagpakaaron-ingnon kinsa naglimud sa hugot nga pagtuo.”¹⁶

Si Sister Emmeline B. Wells, nga sa wala madugay miserbisyo isip ikalima nga kinatibuk-ang presidente sa Relief Society, mihulagway sa pagkamaayo ug pagserbisyo sa mga sister: “Sa dihang ang mga Santos mibiya sa Nauvoo ug atol sa ilang mga pagbiyahe, ang mga miting sa Relief Society kinahanglan nga mahunong, bisan pa wala mapasagdi sa mga sister ang institusyon, ni ang mga saad nga gihimo ngadto kanila ni Presidente Joseph Smith, apan nagpadayon sa mabination nilang mga buhat kanus-a o bisan asa anaa ang oportunidad; kanunay silang andam uban ang matinguhaon nga mga kamot ug malumo nga mga pagbati sa paghimo og mga buhat sa gugma ug sa gugmang putli, ug daghan ang nanginahanglan niana nga mabinationg mga buhat kay mao kadto ang mga adlaw sa paghago, ug sa pag-antus, sa kanihit ug sa kalisud.”¹⁷

Niadtong 1854, si Matilda Dudley nakamatikod sa daghang panginahanglan tali sa lokal nga mga American Indian. Milihok gamit ang kaugalingon niyang paningkamot ug sa kadugayan pinaagi sa instruksyon gikan ni Presidente Brigham Young, giorganisar niya ang mga sister ubos sa pagdumala sa iyang bishop sa paghimo og mga sinina alang sa lumad nga mga babaye ug mga bata. Ang susama nga grupo nga napalambo sa ubang mga pamuy-anan isip mga Babaye nga Santos sa Ulahing Adlaw misunod sa manggiloy-ong mga pagbati sa ilang mga kasingkasing ug miserbisyo aron makab-ot ang mga panginahanglan niadtong mga anaa sa ilang palibut.

Kini nga sumbanan nagpadayon samtang nagkadaghan ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nangabut sa Walog sa Salt Lake. Ang mga lider sa Simbahan nanawagan sa mga tawo nga puy-an ang mga layo nga utlanan sa teritoryo, magpalapad sa mga dapit sa amihanan ug sa habagatang mga dapit sa Siyudad sa Salt Lake. Ang mga sister nahinumdom sa panulundon ug sa pasiunang mga baruganan sa Female Relief Society sa Nauvoo, ug daghang grupo ang giestablisar niadto nga mga pamuy-anan aron sa pagserbisyo sa uban ug sa paghupay sa mga kabus.

Si Lucy Meserve Smith, sama pananglit, nangulo og grupo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw didto sa Provo, Utah. Siya ug ang ubang mga sister misanong sa panawagan sa pagtabang sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga nangabut sa Utah. Sa Oktubre 1856 nga kinatibuk-ang komperensya, gipahibalo ni Presidente Brigham Young nga ang nagkariton nga mga pioneer natanggong gatusan ka milya ang gilay-on. “Ang inyong tinuohan, relihiyon, ug propesyon sa relihiyon, dili gayud makaluwas og usa ka kalag ninyo sa celestial nga gingharian sa atong Dios, gawas kon mobuhat kamo bisag sa ingon nga mga baruganan sama sa gitudlo nako ninyo karon. Lakaw ug dad-a kadtong mga tawhana karon nga anaa sa kapatagan, ug hikutara gayud kadtong mga butang nga gitawag nato nga temporal, o temporal nga mga katungdanan, kondili ang inyong pagtuo makawang lang.”¹⁸

Si Sister Smith mirekord sa iyang autobiography nga pagkahuman sa pag-awhag ni Presidente Young, kadtong mga nanambong milihok aron sa paghatag og kahupayan sa ilang mga kaigsoonan. Ang mga babaye “mihubo sa ilang mga petticoat [mga lagpad nga sapaw nga sinina isip kabahin sa uso nianang panahona ug naghatag usab og kainit], mga stocking, ug tanang butang nga ilang ikatahag, didto gayud sa Tabernakulo, ug gipahimutang [kini] ngadto sa mga karwahe aron ipadala ngadto sa mga Santos sa kabukiran.”

Padayon silang nagtigom og mga panghapin sa higdaanan ug sinina alang sa mga Santos nga moabut nga gamay ra og mga gamit sa ilang gagmay nga kariton. Si Sister Smith misulat: “Among gihimo ang tanan, uban sa tabang sa buotang mga kaigsoonan, sa paghupay sa nanginahanglan samtang nangabut sila dala ang ilang mga kariton sa ulahing bahin sa tinglarag. … Tungod kay ang among kapunongan nagkulang sa pundo nianang higayuna, wala kaayo kami mahimo, apan ang upat ka mga bishop naglisud sa pagpas-an sa mga panghapin sa higdaanan ug sa ubang mga sinina nga among natigom sa una namong paghimamat. Wala kami mohunong sa among paningkamot hangtud ang tanan komportable na.” Si Sister Smith miingon nga sa dihang miabut ang mga pundok sa nagkariton, ang usa ka building sa lungsod “puno sa mga suplay alang kanila.” Siya mipadayon: “Wala pa gayud ako mobati og labaw pa nga katagbawan ug, tingali moingon ko nga, kahimuot sa bisan unsang paghago nga akong nahimo sa kinabuhi, sa ingon ka hiniusa nga pagbati nga mipatigbabaw. Moadto lamang ako sa tindahan ug mosulti sa akong gikinahanglan; kon panapton man, ihatag kini nga walay bayad. [Kami] milunang sa snow hangtud nga nangabasa ang among mga sinina og mga usa ka pye ang gitas-on aron sa pagpahimutang sa tanan.”¹⁹

“Unsa ang Sunod Buhaton alang sa Andam nga mga Kamot?”

Kini nga mga sister sa Relief Society mipakita og gugmang putli, “ang tiunay nga gugma ni Kristo,”²⁰ samtang ilang gipanghatag ang ilang mga petticoat ug piniraso nga mga baga nga habol aron pagluwas sa gitugnaw og maayo, himatyon sa kagutom nga mga Santos kinsa wala pa gayud nila mahimamat. Ilang nakaplagan ang hingpit nga kalipay dinhi niini nga pagserbisyo. Human nila mahimo ang tanan sa pagtabang sa nagkariton nga mga pioneer, padayon nilang gitabangan ang uban. Ang mga pulong ni Lucy Meserve Smith nagpahayag sa mga pagbati sa ilang kasingkasing: “Unsa ang sunod buhaton alang sa andam nga mga kamot?”²¹ Kini nga pangutana nagpaila sa kamaayo sa Relief Society nga mga babaye—kaniadto ug karon.

Kapin sa 5,000 ka mga Santos nakadawat og mga panalangin sa templo didto sa Nauvoo, Illinois, sa wala pa mobiya alang sa ilang biyahe ngadto sa Walog sa Salt Lake.

Samtang nagbiyahe ang mga Santos ngadto sa Walog sa Salt Lake, ang mga babaye nagtinabangay sa pag-atiman sa ilang mga pamilya.

Daghan sa mga Babaye nga Santos sa Ulahing Adlaw nanganak panahon sa ilang pagbiyahe ngadto sa Walog sa Salt Lake.

Ang mga sister “kanunay nga andam uban ang matinguhaon nga mga kamot ug malumo nga mga pagbati sa paghimo og mga buhat sa gugma” (Emmeline B. Wells).

Niadtong 1856, ang mga sister sa Relief Society nagtigom og mga baga nga habol alang sa nanagkalisud nga mga nagkariton nga pioneer.

Ang mga sister sa Relief Society padayon nga nagserbisyo ug nag-awhag sa usag usa human sa ilang pag-abut sa Walog sa Salt Lake.