Seminelí
Lēsoni 102—Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:51–95: “ʻUnuʻunu Mai Kiate Au pea Te u ʻUnuʻunu Atu Kiate Kimoutolu”


“Lēsoni 102—Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:51–95: ʻʻUnuʻunu Mai Kiate Au pea Te u ʻUnuʻunu Atu Kiate Kimoutolu,’” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí (2025)

“Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:51–95,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí

Lēsoni 102: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:51–95

“Unuʻunu Mai Kiate Au pea Te u ʻUnuʻunu Atu Kiate Kimoutolu”

mafao mai e toʻukupu ʻo e Fakamoʻuí

ʻI he konga ko ʻeni ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88, naʻe fakahā ai ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e founga ʻokú Ne puleʻi ʻaki ʻEne ngaahi fakatupú pea fakaafeʻi kitautolu ke tau ʻunuʻunu ofi ange kiate Ia. ʻE lava ke tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ke maʻu ʻe he kau akó ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e ʻunuʻunu ofi ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ngaahi Vā Fetuʻutaki Vāofí

Fakakaukau ke kamata e kalasí ʻaki hano faʻu ha fealēleaʻaki fekauʻaki mo hono fakatupulaki ha vā fetuʻutaki vāofí. Te ke lava ʻo fakaafeʻi ʻa e tokotaha ako takitaha ke ne hiki ʻi he palakipoé ʻa e hingoa ʻo ha taha ʻoku nau ongoʻi ofi ki ai. Kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻa e ʻuhinga ne nau fili ai e tokotaha ko iá.

ʻE lava ke ke ʻeke ha ngaahi fehuʻi vakaiʻi hangē ko ʻení:

  • Ko e hā ʻokú ne ʻai ha vā fetuʻutaki ʻi he vahaʻa ʻo ha ongomeʻa ke vāofí? Ko e hā ʻokú ne fakatupu ʻa e vāmamaʻó?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke toe faʻu ha vā fetuʻutaki vāofi mo ha taha kuó ke fakamamaʻo mei ai?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88, ʻa Hono mālohi ʻokú ne puleʻi ʻEne ngaahi fakatupú (vakai, veesi 41–45). Naʻá ne akoʻi ko e taimi ʻoku tau mamata ai ki he ngaahi fetuʻú mo e ngaahi palānite ʻi he langí, kuo tau “mamata ki he ʻOtuá ʻoku hāʻele ʻi hono ngeiá mo e māfimafí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:47). Naʻe fai leva ʻe Sīsū Kalaisi ha talanoa fakatātā ke akoʻi fekauʻaki mo e vā fetuʻutaki ʻo e ʻOtuá mo ʻEne ngaahi fakatupú. ʻOkú ne akoʻi kuo fakatupu ʻe he ʻOtuá ha ngaahi māmani lahi ʻo nofoʻi ʻe Heʻene fānaú pea ʻokú Ne ʻaʻahi kiate kinautolu takitaha. Naʻe fekauʻi ʻe he ʻEikí Hono ngaahi kaungāmeʻá ke nau ui kiate Ia lolotonga ʻEne ofi kiate kinautolú (vakai, veesi 51–62).

“ʻUnuʻunu mai kiate au”

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:63, ʻo kumi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fakaafeʻi kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi ke tau fakahokó.

  • Ko e hā ha ngaahi fakaafe ʻokú ke pehē ʻoku ʻuhingamālie fakataautaha?

  • Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni te ke lava ʻo maʻu mei he ngaahi fakaafe ko ʻení?

    ʻE lava ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni kehekehe—hangē ko ʻení, ʻi heʻeku ʻunu ʻo ofi kia Sīsū Kalaisí, te Ne ʻunuʻunu ofi mai kiate au. Mahalo te ke fie fakamahinoʻi ange ko e taimi ʻoku tau ʻunuʻunu ofi ai kia Sīsū Kalaisí, ʻoku tau ʻunuʻunu foki ai ke ofi ki he Tamai Hēvaní.

    Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, te mou lava ʻo aleaʻi ʻa e founga ʻoku fakatātaaʻi ai ia ʻi he talanoa fakatātaá. ʻE lava foki ke tokoni ha niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e ʻuhinga ʻo e ʻunu ke ofi ange ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ha ngaahi founga ʻokú Na ʻunuʻunu ofi mai ai kiate kitautolu?

  • Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻe ala fiemaʻu ai ʻe ha taha ke ne ongoʻi ofi ange ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi?

ʻOange ha faingamālie ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he tuʻunga vāofi ʻoku nau ongoʻi ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí. Te ke lava ʻo fakaafeʻi kinautolu ke tohi ʻa e “Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi” ʻi ha peesi ʻi heʻenau tohinoa akó. Hili iá pea kole ki he kau akó ke tā ha fakatātā ʻokú ne fakafofongaʻi kinautolu. ʻE lava ke fakakaukauloto ʻa e kau akó ki he ngaahi taimi kuo nau ongoʻi ofi ai ki he ʻOtuá mo Hono ʻAló pea mo e meʻa naʻe tokoni ke nau ongoʻi peheni aí. ʻE lava foki ke fakakaukau ʻa e kau akó ki he tuʻunga vāofi lolotonga ʻoku nau ongoʻi ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

Fakamanatu ki he kau akó kapau ʻoku tau ongoʻi mamaʻo mei he ʻEikí, te tau lava ʻo ngāue ke liliu hotau tūkungá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi fiemaʻu ʻoku nau maʻú pea mo e founga ʻe tāpuekina ai kinautolu kapau naʻa nau ofi ange ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi. Poupouʻi e kau akó ke nau fekumi ki ha fakahā fakatāutaha ke ʻiloʻi ʻa e meʻa te nau lava ʻo fai ke nau ofi ange ai kiate Kinauá.

Ngaahi fakaafé mo e ngaahi tāpuakí

ʻE lava ke fakakakato ʻe he kau akó ʻa e saati ko ʻení ʻi he palakipoé pe ʻi heʻenau tohinoa akó. ʻO ka fiemaʻu, tokoni ke mahino ki he kau akó ha ngaahi kupuʻi lea kehekehe ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:63–69. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakamahinoʻi ʻa e veesi 65 ʻaki hono fakamatalaʻi ange ʻoku ʻikai totonu ke tau maʻu ha ngaahi taumuʻa taʻetotonu pe feinga ke fakafiemālieʻi e ngaahi holi fakamāmaní ʻi he taimi ʻoku tau lotu aí. Te ke lava ʻo tokoni ke mahino ki he kau akó ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ʻaonga ʻi he veesi 64–65 ki he taau pe mahuʻinga.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:63–69, pea fakakakato ʻa e saati ko ʻení:

Ngaahi Founga ke ʻUnuʻunu Ofi Ai ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí

Ngaahi Tāpuaki mei he ʻUnuʻunu Ofi ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí

Ko e founga ʻe taha ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ko hono fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne pukepuke ha fakatātā ʻo e Fakamoʻuí ʻi muʻa ʻi he kalasí. Kole ki ha tokotaha ako ʻe taha ke tuʻu ʻi mui ʻi he loki akó.

ʻI hono vahevahe ʻe he kau akó ʻa e meʻa naʻa nau maʻú, ʻe lava ke manga mai ʻa e tokotaha ako ʻi mui ʻi he kalasí ke ofi ange ki he tokotaha ako ʻokú ne pukepuke ʻa e fakatātā ʻo e Fakamoʻuí. ʻE lava foki ke manga atu mo e tokotaha ako ʻokú ne pukepuke ʻa e fakatātā ʻo e Fakamoʻuí ke ofi ange mo ia.

Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi fakamatala ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi founga ke ʻunuʻunu ofi ange ai ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.

ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke mou aleaʻi ʻa e meʻa naʻe maʻu ʻe he kau akó ʻi he ngaahi veesi ne nau laú:

  • ʻOkú ke pehē ʻe tokoni fēfē hoʻo fai e ngaahi ngāue ko ʻení ke ke ofi ange ai ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi?

  • ʻE takiekina fēfē nai ʻe he ngaahi tāpuaki ko ʻení ho vā fetuʻutaki mo Kinauá?

Ko ʻeku palaní

Fakakaukau ke huluʻi ʻa e foʻi vitiō “Founga ‘Eku #FanongoKiateIá: ʻEletā Teili G. Lenilani” (3:00). Kole ki he kau akó ke kumi ʻa e meʻa ʻoku akoʻi ʻe ʻEletā Lenilani fekauʻaki mo e ʻunu ke ofi ange kia Sīsū Kalaisí. Aleaʻi ʻa e meʻa naʻe ako ʻe he kau akó mei heʻene aʻusiá.

ʻI hono fakaafeʻi ʻo e kau akó ke tali ʻa e ongo fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau tohinoa akó, ʻe lava ke teuteu ai kinautolu ke vahevahe mo e kalasí. Te ke lava foki ʻo vahevahe ha aʻusia fakataautaha fekauʻaki mo e meʻa kuó ke fai ke ʻunuʻunu ofi ai kia Sīsū Kalaisí mo e founga kuó ke ongoʻi ai ʻEne ʻunuʻunu ofi atu kiate koé.

  • ʻOkú ke feinga fēfē ke ʻunuʻunu ofi ange ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí?

  • Kuo tāpuekina fēfē nai koe pe ko ha taha ʻokú ke ʻiloʻi ʻi hoʻo feinga faivelenga ke ʻunuʻunu ofi ange kiate Kinauá?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fekumi ki he Laumālie Māʻoniʻoní ke tataki kinautolu ke ʻiloʻi ʻa e meʻa te nau lava ʻo fai ke ʻunuʻunu ofi ange ai ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí. Fakamanatu ki he kau akó mahalo kuo nau ʻosi maʻu ha ngaahi ueʻi fakalaumālie lolotonga ʻa e lēsoní.

ʻE lava ke hiki ʻe he kau akó ʻa e founga te nau feinga ai ke ʻunuʻunu ofi ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí, founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu ʻi he ngaahi faingataʻa ʻoku nau fehangahangai mo iá, pea mo ha faʻahinga faingataʻa pē ʻe fiemaʻu ke nau ikunaʻi. ʻE lava ke tohi e kau akó ʻi heʻenau ngaahi fakatātaá pe hiki ha kiʻi fakamatala te nau ʻalu mo ia ki ʻapi.

Poupouʻi e kau akó ke vahevahe mo e Tamai Hēvaní ʻi heʻenau ngaahi lotú ʻa e meʻa ʻoku nau palani ke faí pea mo kolea ʻEne tokoní.