“Lēsoni 197—Ko e Teuteu ki he Ngaahi Siví mo e Ngaahi Ngāue Faingataʻá: ʻKapau Te Mou Mateuteu, ʻE ʻIkai Te Mou Manavahē,’” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí (2025)
“Ko e Teuteu ki he Ngaahi Siví mo e Ngaahi Ngāue Faingataʻá,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí
Lēsoni 197: Ko e Lavameʻa ʻi he Akó
Ko e Teuteu ki he Ngaahi Siví mo e Ngaahi Ngāue Faingataʻá
“Kapau Te Mou Mateuteu, ʻE ʻIkai Te Mou Manavahē”
ʻI heʻetau feinga ke akó, ʻoku faʻa vahe mai ke tau fakahoko ha ngaahi ngāue faingataʻa. ʻI he vakai ʻa e toʻu tupú kia Sīsū Kalaisi mo fai honau fatongia ke teuteu pea vilitaki ʻi he akó, ʻe lava ke tokoniʻi kinautolu ʻe he Fakamoʻuí ke tuʻunga tatau mo ʻenau ngaahi ngāue fakaakó. ʻE lava ke tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ke mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi founga ke teuteu lelei ai ki he ngaahi siví mo e ngaahi ngāue faingataʻá.
Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó
Fefaʻuhi mo e ngaahi siví pe ngaahi ngāue fakaakó
Fakakaukau ke kamata e lēsoní ʻaki hono vahevahe e ngaahi tūkunga ko ʻení. Te ke lava ʻo vahevahe ʻa e sētesi ʻuluaki ʻo e meʻa takitaha pea kole ki he kau akó ke fakakaukau ki ha ngaahi ʻuhinga ʻe ala ongoʻi pehē ai ʻe Samu mo ʻEmá, kae ʻoua ʻe vahevahe kotoa ʻa e ngaahi tūkungá.
ʻOku ʻikai saiʻia ʻa Samu ke fai ha sivi ʻi he akó he ʻoku faʻa faingataʻa ke ne maʻu ha maaka lelei. ʻOkú ne faʻa ongoʻi hohaʻa ʻi he taimi ʻokú ne fai ai e siví pea hangē ʻoku ngalo e konga lahi ʻo e meʻa kuó ne akó.
ʻOku faingataʻaʻia ʻa ʻEma ʻi he taimi ʻoku vahe ange ai kiate ia ha ngaahi ngāue pe pepa lalahi ʻi heʻene ngaahi kalasi akó. ʻOkú ne ongoʻi lōmekina ʻi he lahi ʻo e ngāue ʻoku fiemaʻu ke ne faí pea ʻokú ne fakahehema ke fakatoloi ia kae ʻoua kuo toe ha ʻaho ʻe taha pe ua kimuʻa pea fiemaʻu ke fakahū e ngāué pe pepá. Ko hono olá, ʻoku faʻa taʻekakato pe hala ʻa e ngāue ʻokú ne fakahuú.
Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki ha ngaahi taimi ne nau ongoʻi tatau ai mo Samu pe ʻEmá. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻikai ko ha meʻa foʻou ʻa e fefaʻuhi ʻa e kau akó mo ʻenau falala ki he akó, tautautefito ki he ngaahi siví mo e ngaahi ngāue faingataʻá. ʻE ala tokoni ke fakamanatu kiate kinautolu ko e akó ko ha meʻa ia ʻoku hoko ʻi he moʻuí kotoa. ʻOku tau ʻi māmaní ke ako mo tupulaki.
Fakaafeʻi e kau akó ʻi heʻenau akó ke tokanga ki he ngaahi moʻoni mo e ngaahi ongo fakalaumālie ʻe lava ʻo tokoni ke nau lavameʻa ʻi he ngaahi sivi pe ngāue ʻi he akó.
Ko e ako mei he folofolá
Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻikai akoʻi pau mai ʻe he ngaahi folofolá ʻa e founga ke teuteu ai ki he ngaahi siví pe ngaahi ngāue fakaakó. Ka neongo ia, ʻi heʻetau fakatatau ʻa e ngaahi folofolá kiate kitautolú (vakai, 1 Nīfai 19:23), te tau lava ʻo maʻu ha ngaahi moʻoni te ne lava ʻo tokoniʻi kitautolu ʻi ha ngaahi founga kehekehe, kau ai e taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo ha ngaahi pole ʻi heʻetau akó.
Fakakaukau ke vahevahe ʻa e kalasí ki ha fanga kiʻi kulupu iiki ke fakakakato ʻa e ʻekitivitī ako ko ʻení.
Fekumi ʻi he folofolá ki ha ngaahi moʻoni ʻe lava ʻo tokoni atu ʻi hoʻo feinga ke lavameʻa ʻi he ngaahi siví mo e ngaahi ngāue fakaakó. Te ke lava ʻo kumi ʻiate koe pē ha ngaahi potufolofola, pe ko hoʻo ako ha niʻihi pe kotoa ʻo e ngaahi potufolofola ko ʻení:
-
Ko e hā ha ngaahi moʻoni naʻá ke maʻu ʻe lava ʻo tokoni atu ke ke lavameʻa ʻi he siví pe ngaahi ngāue fakaakó?
Ke tokoni ke feakoʻiʻaki ʻa e kau akó, fakakaukau ke fakaafeʻi kinautolu ke hiki ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi moʻoni ne nau maʻú.
ʻOku totonu ke lava ʻe he kau akó ʻo ʻiloʻi ha ngaahi moʻoni lahi mei he folofola ne nau akó. Ko ha ngaahi sīpinga ʻeni: ʻe lava ke fakamaama ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní hoku ʻatamaí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:15); kapau te u mateuteu, ʻoku ʻikai fiemaʻu ke u manavahē (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 38:9, 30); ʻi heʻeku lotu maʻu peé, ʻe fakatapui ʻe he ʻOtuá ʻeku ngāué ki he lelei ʻa hoku laumālié (vakai, 2 Nīfai 32:8–9); ʻOku ou lava ʻo fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻia Sīsū Kalaisi (vakai, Filipai 4:13).
Fakakaukau ke fakaafeʻi ha kau ako tokolahi ke nau tali ʻa e ʻuluaki fehuʻi ʻo e ongo fehuʻi ko ʻení. Te ke lava ʻo tuhu ki ha ngaahi moʻoni pau ʻi he palakipoé pea fakaafeʻi ʻa e kau ako naʻa nau tohi iá ke tali ʻa e fehuʻí mo fakakaukau ki he moʻoni ko iá.
-
ʻOkú ke pehē ʻe tokoniʻi fēfē koe ʻe he ngaahi moʻoni naʻá ke maʻú ʻi he ngaahi siví pe ngāue fakaakó?
-
Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ʻe he ʻEikí ʻi hoʻo ngāue fakaakó ʻi hoʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo akó?
Fakakaukau ke kole ki ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo e founga kuo nau maʻu ai e tokoni ʻa e ʻEikí ʻi heʻenau ngāue fakaakó, ko ha konga hoʻomou aleaʻi e ongo fehuʻi kimuʻá. Fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe ʻa e founga naʻe tokoniʻi ai ʻe he aʻusia ko iá ʻenau ngaahi ongo ki he Fakamoʻuí.
Fakahoko ha faleʻi
ʻOku fakataumuʻa ʻa e konga ko ʻeni ʻo e lēsoní ke tokoni ke fakakaukau e kau akó ki ha ngaahi founga pau te nau lava ai ʻo teuteu ke lavameʻa ʻi he ngaahi sivi faingataʻá pe ngaahi ngāué. Ke fai ʻení, te ke lava ʻo fakaʻaliʻali ʻa e ngaahi fakahinohino ko ʻení pea ʻoange ha taimi ki he kau akó ke faʻu ha tali mo hanau hoa pe kulupu tokosiʻi.
Fakakaukauloto naʻá ke maʻu ʻa e faingamālie ke fai ha faleʻi ki ha taha hangē ko Samu pe ko ʻEmá fekauʻaki mo e founga ke lavameʻa ai ʻi he ngaahi siví pe ngaahi ngāue fakaako faingataʻá. Hiki ʻa e faleʻi te ke faí. Fakakau ha ngaahi kupuʻi lea mei he folofolá ʻokú ke pehē ʻe ala tokoni. ʻE lava ke tokoni e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke takiekina hoʻo talí:
-
Ko e hā ha meʻa ʻe ala tokoni atu ke ke manatuʻi mo fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa kuó ke ʻosi akó?
-
Te ke lava fēfē ʻo fakaʻehiʻehi mei hono tohoakiʻi hoʻo tokangá lolotonga hoʻo akó?
-
Ko e hā ha meʻa ʻe ala tokoni atu ke ke fakaʻehiʻehi mei he fakatoloí?
-
Ko e hā e meʻa ʻe ala tokoni atu ke fakaleleiʻi hoʻo malava ke fakakaukau leleí?
-
Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo fai ke fakakau ʻa e ʻEikí ʻi hoʻo teuteú?
Hili hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi feʻunga ke faʻu ʻenau ngaahi talí, fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe ʻenau ngaahi talí mo e kalasí. Te ke lava ʻo hiki ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi fakakaukau ʻoku vahevahé pea poupouʻi e kau akó ke lekooti ʻi heʻenau tohinoa akó ha faleʻi ne teʻeki ke nau fakakaukau ki ai. Te ke lava foki ʻo fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo e founga kuo tokoniʻi ai kinautolu ʻe ha niʻihi ʻo e ngaahi fokotuʻu ko ʻení.
Kapau ʻoku fiemaʻu tokoni ʻa e kau akó ʻi hono fakakaukauʻi ha ngaahi fakakaukau, ʻe lava ke ke ʻoange ha ngaahi fokotuʻu, kau ai ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻá ni:
-
Hiki ha fakamatala ʻo e meʻa ʻokú ke ako ʻi he kalasí pea toutou vakaiʻi kinautolu. Fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke akó ki hao kaungā-ako, mēmipa ʻo e fāmilí, pe kaungāmeʻa.
-
Tuku hoʻo telefoní ki he tafaʻakí pea taʻofi hoʻo hū ki he ngaahi saiti ʻinitaneti ʻokú ne tohoakiʻi e tokangá lolotonga hoʻo akó.
-
Vahevahe lelei hoʻo akó ʻi ha ngaahi ʻaho pe uike. Fokotuʻu ha taimi-tēpile pea tauhi ki ai. Kapau te ke tōmui, ʻoua naʻá ke tatali kae ʻoua kuo aʻu ki he ngataʻangá.
-
Kumi ha feituʻu lōngonoa ke ke ako ai, pea ako ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi taimi ʻo e ʻahó ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke ke fuʻu helaʻia aí. Tokangaʻi ho sinó ʻaki hano kai ha meʻakai totonu, mohe feʻunga, mo fakamālohisino maʻu pē.
-
Tuku ha taimi ke akoʻi mo teuteuʻi ai ho laumālié ʻo fakafou ʻi he ako folofolá. Lotu pea ʻaukai ki ha tokoni mo ha fakahinohino.
ʻE lava ke maʻu e ngaahi fakakaukau kehe ke tokoni ʻi he ngaahi sivi fakaakó ʻi he konga “Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó”.
Fakakaukau ki he meʻa naʻá ke akó
Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he meʻa kuo nau ako mo ongoʻi ʻi he lēsoní ʻe lava ʻo tokoni kiate kinautolu ʻi heʻenau moʻuí. Ko e founga ʻe taha ke fai ai ʻení ko hono ʻai ke tali ʻe he kau akó e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau tohinoa akó.
-
Ko e hā ha meʻa kuó ke ako pe ongoʻi he ʻahó ni ʻokú ke fie manatuʻi?
-
Ko e hā ha ngaahi founga naʻá ke ako he ʻahó ni ʻokú ke fie fakakau ʻi hoʻo akó?
Fakakaukau ke fakamanatu ki he kau akó ko e hoko ko ia ko ha tokotaha ako lavameʻá ʻoku fiemaʻu ki ai ha taimi, teuteu, faʻa kātaki, mo e fakaangaanga. Poupouʻi kinautolu ke hoko atu ʻenau falala ki he Fakamoʻuí ki ha tokoni mo ha ʻamanaki leleí.