Seminelí
Ngāue 17:1–14


Ngāue 17:1–14

Fekumi ʻi he Ngaahi Folofolá

ʻĪmisi
A young woman sits in her bedroom and reads her scriptures

Kuó ke fifili nai ki he ʻuhinga ʻoku fuʻu mahuʻinga ai ke ako e folofolá? ʻOku fakatātaaʻi ʻe he niʻihi ʻo e ngaahi aʻusia naʻe maʻu ʻe Paula mo hono ngaahi hoá ʻi he fononga fakafaifekau hono ua ʻa Paulá ʻa e mālohi ʻe lava ke tau maʻu mei he folofola ʻa e ʻOtuá. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ke ongoʻi ha holi lahi ange ke aʻusia e ngaahi tāpuaki ʻo hono ako fakaʻaho ʻo e folofolá.

Poupouʻi ʻa e ako folofola fakaʻahó. ʻOku ʻomi ʻe he ako folofola fakataautaha fakaʻahó ha faingamālie taʻetūkua ki he kau faiakó mo e kau akó ke nau ako ai ʻa e ongoongoleleí, fakatupulaki ʻenau fakamoʻoní, mo fanongo ki he leʻo ʻo e ʻEikí. Kumi maʻu pē ha ngaahi faingamālie ʻi he kalasí ke poupouʻi e ako folofola fakaʻahó. ʻE lava ʻe hono ʻoange ki he kau akó ha faingamālie ke vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau akó ke fakaʻaiʻai ai ʻa e niʻihi kehé ke nau kau foki ʻi he ako folofola fakaʻahó.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau haʻu mateuteu ke vahevahe ha meʻa mahuʻinga ne nau maʻu kimuí ni ʻi heʻenau ako folofola fakaʻahó.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ngaahi fakakaukau mei hoʻo ako folofolá

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki heʻenau ako folofola fakamuimuitahá pea vahevahe ha ngaahi fakakaukau mahuʻinga ne nau maʻu. Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tataki ʻaki e fealēleaʻaki ko ʻení. Mahalo ʻe tokoni ke fakamanatu ki he kau akó ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní ʻa e taumuʻa ako folofola kuo nau fokotuʻu maʻanautolu ʻi he seminelí. Te nau maʻu ha faingamālie ke fakafuofuaʻi ai ʻenau taumuʻá ʻi he fakaʻosinga ʻo e lēsoní.

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí kuó ke maʻu mei hoʻo ako folofola fakamuimuitahá?

  • Ko e hā ha ngaahi veesi pe fakamatala kuó ke toki ako naʻe ʻuhingamālie kiate koe? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Kapau ʻe fehuʻi atu ʻe haʻo kaungāmeʻa pe ko e hā ʻokú ke ongoʻi ai ʻoku mahuʻinga ke ako maʻu pē ʻa e folofolá, te ke tali fēfē ia?

Sīpinga ‘o e mahuʻinga ʻo e folofolá

ʻOku fakatātaaʻi ʻe he niʻihi ʻo e ngaahi aʻusia ʻa Paula lolotonga ʻene fononga fakafaifekau hono uá ʻa e mahuʻinga ʻo hono ako ʻo e folofolá. Hiki e ʻuluʻi tohi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó: Founga ʻe lava ke faitāpuekina ai ʻeku moʻuí ʻi hono ako ʻo e folofolá. ʻI hoʻo ako he ʻaho ní, kumi ha ngaahi fakakaukau te ke lava ʻo hiki ʻi lalo ʻi he ʻuluʻi tohi ko ʻení.

Fakakaukau ke hiki e ʻuluʻi tohi ko ʻení ʻi he palakipoé pea tānaki atu ki he lisí ‘i he lolotonga e lēsoní.

Kapau ʻe maʻu, fakaʻaongaʻi e Ngaahi Mape ʻo e Tohi Tapú, fika 13, “ Ko e Ngaahi Fononga Fakafaifekau ʻa e ʻAposetolo ko Paulá ,” ke kumi ʻa Tesalonika mo e ngaahi feituʻu kehe naʻe fononga ai ʻa Paula lolotonga ʻene fononga fakafaifekau hono uá.

Lau ʻa e Ngāue 17:1–4 pea kumi ki he meʻa naʻe fai ʻe Paula ʻi he lotolotonga ʻo e kau Siu ʻi Tesaloniká.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga fekauʻaki mo e ngaahi ngāue ʻa Paulá?

  • Ko e hā ʻoku tokoni atu ʻa e fakamatala ko ʻení ke mahino kiate koe fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo e folofolá?

ʻOku fakamanatu mai ʻe he pōpoaki ʻa Paula ki he kau Siu ʻi Tesaloniká ʻoku fakamoʻoni ʻa e folofolá kia Sīsū Kalaisi mo Hono misiona fakalangí (vakai, Sione 5:39). Fakakaukau ke tānaki atu ʻa e moʻoni ko ʻení ki he lisi ʻi hoʻo tohinoa ako.

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e ngaahi meʻá ni fekauʻaki mo e taumuʻa ‘o e ngaahi folofolá. Mahalo te ke fie mamata ʻi he foʻi vitiō “Ko e Tāpuaki ʻo e Folofolá” mei he taimi 10:49–11:21 pe lau ʻa e fakamatala ʻi laló.

ʻĪmisi
Portrait of Elder D. Todd Christofferson. Photographed in March 2020.

ʻI he ikuʻangá, ko e taumuʻa mahuʻinga taha ʻo e folofola kotoa pē ko hono fakafonuʻaki hotau laumālié ʻa e tui ki he ʻOtua ko e Tamaí mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí—tui ʻokú Na moʻui; tui ki he palani ʻo ʻetau Tamaí ki heʻetau moʻui taʻe-faʻamaté mo e moʻui taʻengatá; tui ki he Fakalelei mo e Toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí ʻa ia ʻoku lava ai ke fakahoko ʻa e palani ko ʻeni ʻo e fiefiá; tui ki hono moʻui ʻaki ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, pea mo e tui ke ʻiloʻi “ko e ʻOtua moʻoni pē tahá, mo Sīsū Kalaisi, ʻa ia [naʻá Ne] fekaú ( Sione 17:3).”

(D. Todd Christofferson, “Ko e Tāpuaki ʻo e Folofolá,” Ensign pe Liahona, Mē 2010, 34)

  • Ko e fē ʻi he ngaahi tāpuaki naʻe fakamatala ki ai ʻa ʻEletā Kulisitofasoní kuó ke aʻusia ʻi hoʻo ako folofolá?

  • Ko e hā ha ngaahi veesi folofola kuó ne fakatupulaki hoʻo tui ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí? Naʻe tokoniʻi fēfē koe ʻe he ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ke fakatupulaki hoʻo tuí?

Neongo naʻe tui mo ului ha kakai fefine mo e tangata tokolahi ʻo Tesalonika tuʻunga ʻi he ngaahi akonaki ʻa Paulá, ka naʻe ʻi ai ha niʻihi kehe naʻa nau feinga ke puke pōpula ʻa Paula mo Sailosi (vakai, Ngāue 17:4–5). Naʻe lava ʻa Paula mo Sailosi ʻo hola mei he kau fakatangá ʻo na ʻalu ki he kolo ofi mai ko Pēleá, ʻa ia naʻe hokohoko atu ai ʻena malangá.

Lau ʻa e Ngāue 17:10–12 , ʻo kumi ki he founga naʻe tali ʻaki ʻe he kakai ʻo Pēleá ʻa Paula mo Sailosí. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ha ngaahi foʻi lea mo ha ngaahi kupuʻi lea ʻokú ke ongoʻi ʻoku mahuʻinga.

  • Naʻe tokoniʻi fēfē ʻe hono ako fakaʻaho ʻo e folofolá ʻa e kakai ko ʻení?

Ko ha moʻoni ʻeni ʻe taha ʻe lava ke maʻu mei he fakamatalá ni: ʻe lava ke teuteuʻi kitautolu ʻe hono ako maʻu pē ʻo e folofolá ke tau ʻiloʻi mo tui ki he moʻoní. Fakakaukau ke tānaki atu ʻa e moʻoni ko ʻení ki he lisi ʻi hoʻo tohinoa akó.

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó e moʻoni ko ʻení, ʻe lava ke ke fehuʻi ange:

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e founga ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ai ʻa e moʻoni ko ʻení ki he ngaahi tūkunga te ke ala fehangahangai mo ia ʻi hoʻo moʻuí?

Kapau ʻoku fiemaʻu tokoni e kau akó, fakakaukau ke fakaʻaongaʻi e ngaahi tūkunga ko ʻení:

Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ʻi hono ako maʻu pē ʻo e folofolá ʻi he ngaahi tūkunga ko ʻení:

  • ʻOku fakamatalaʻi ʻe ha taha ʻo hoʻo kau faiako ʻi he akó ha foʻi fakakaukau ʻoku fehangahangai mo hoʻo tuí.

  • ʻOku poupouʻi koe ʻe ha niʻihi ʻo ho ngaahi kaungāmeʻá ke ke fakahoko ha ngaahi tōʻonga ʻoku fepaki mo hoʻo ngaahi tuʻunga moʻuí ʻaki haʻo pehē, “He ʻikai hano maumau ka ke ka fakahoko tuʻo taha pē ia.”

  • ʻI he konifelenisi lahí, ʻoku akoʻi ʻe ha ʻAposetolo ha meʻa ʻoku fepaki mo e ngaahi ākenga lolotonga ʻo e māmaní.

Ngaahi tāpuaki kehe ‘o hono ako ‘o e folofolá

ʻOku fakatātaaʻi ʻe he ngaahi moʻoni kuó ke ʻilo mei he Ngāue 17 ha niʻihi pē ʻo e ngaahi tāpuaki te tau lava ʻo maʻu mei hono ako ʻo e folofolá.

Fakaʻaongaʻi ha ngaahi miniti siʻi ke ako ha niʻihi pe kotoa ʻo e ngaahi potufolofola ko ʻení, ʻo kumi ha ngaahi tāpuaki kehe te tau lava ʻo maʻu mei he ʻOtuá ʻi hono ako ʻEne folofolá mo e ngaahi lea ʻa ʻEne kau palōfitá, ʻo hangē ko ia ʻoku hā ʻi he folofolá. Tānaki atu hoʻo ngaahi fakakaukaú ki hoʻo lisí ʻi hoʻo tohinoa akó.

Fakakaukau ke vahevahe ʻa e kau akó ki ha ngaahi kulupu pea vahe ha veesi ki he kulupu takitaha. Fakaafeʻi e kau ako mei he kulupu takitaha ke tānaki atu ʻenau ngaahi fakakaukaú mei he potufolofola ne nau akó ki he lisi ʻi he palakipoé.

  • Ko e hā ʻoku makehe kiate koe mei he lisi naʻá ke faʻú?

  • Ko e fē ʻi he ngaahi tāpuaki mei hoʻo lisí ʻokú ke fakaʻamua ke aʻusia he taimi ní? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fakahoko ke hoko hoʻo ako ‘a e folofolá ko ha aʻusia ‘oku toe mahuʻinga mo toputapu angé?

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuó ke aʻusia ʻi hono ako maʻu pē e ngaahi folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he ʻū tohi folofolá?

Fakakaukau ke vahevahe ha aʻusia fakataautaha mo ha fakamoʻoni fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki naʻe maʻu mei hono ako maʻu pē ʻo e folofolá.

Faʻu ha palani

Kuo fakaafeʻi koe ke ke fokotuʻu ha taumuʻa ʻoku felāveʻi mo hoʻo ako folofola fakaʻahó, ko ha konga ia hoʻo kau ʻi he seminelí. Fakaʻaongaʻi ha kiʻi taimi ke ke vakaiʻi ai hoʻo fakalakalaka ʻoku fekauʻaki mo e taumuʻa ko ʻení pea fai ha ngaahi liliu ʻe fiemaʻu ke tokoni ke ke lavameʻa ange ai ʻi hoʻo laka ki muʻá.

Fakaʻaongaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoni ki he kau akó ʻi hono fakafuofuaʻi ʻenau fakalakalaká:

  • Ko e hā ʻa e taumuʻa ako folofola naʻá ke faʻu maʻaú?

  • ʻOku tokoniʻi fēfē koe ʻe he taumuʻa ko ʻení ke ke maʻu ha aʻusia mahuʻingamālie ange ʻi hono ako fakataautaha ʻo e folofolá?

  • Ko e hā ha ngaahi liliu ʻoku fiemaʻu ke ke fai?

Poupouʻi e kau akó ke hokohoko atu ʻenau fakalakalaka ʻi heʻenau ako folofolá. Fakakaukau ki ha ngaahi founga ʻi he taʻú kakato ke fakamanatu kiate kinautolu ʻenau taumuʻa akó pea mo fakamālōʻia kinautolu ʻi heʻenau fakalakalaká.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kehe ʻoku lava ke maʻu mei hono ako fakaʻaho ʻo e folofolá?

ʻI he lea ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni fekauʻaki mo hono lau fakaʻaho ʻo e Tohi ʻa Molomoná, naʻá ne talaʻofa mai e meʻá ni:

ʻĪmisi
Official portrait of President Russell M. Nelson taken January 2018

Siʻoku kāinga ʻofeina, ʻoku ou palōmesi atu ʻi hoʻo ako e Tohi ʻa Molomoná he ʻaho kotoa peé ʻe toe lelei ange ai hoʻo fai tuʻutuʻuní—he ʻaho kotoa pē. ʻOku ou palōmesi atu ʻi hoʻo fakalaulauloto ki he meʻa ʻokú ke akó, ʻe fakaava mai e ngaahi matapā ʻo e langí, pea te ke maʻu e tali ki hoʻo ngaahi fehuʻí mo e tataki ki hoʻo moʻuí. ʻOku ou palōmesi atu ʻi hoʻo fakaʻutumauku fakaʻaho he Tohi ʻa Molomoná, ʻe lava ke maluʻi koe mei he ngaahi kovi ʻo e kuongá, kau ai e haʻahaʻa fakalilifu ʻo e ponokalafí mo e ngaahi maʻunimā ʻokú ne fakakonahi ʻetau fakakaukaú.

(Russell M. Nelson, “Ko e Tohi ʻa Molomoná: Ne Mei Fēfē Nai Hoʻo Moʻuí Ka Ne ʻIkai Ia?,” Ensign pe Liahona, Nōvema. 2017, 62–63)

Naʻe fakahoa ʻe Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi e folofolá ki ha ʻŪlimi mo ha Tūmemi ʻe lava ke tau fakaʻaongaʻi ke maʻu ai ha fakahā mei he ʻEikí:

ʻĪmisi
Official Portrait of President Dallin H. Oaks taken March 2018.

ʻOku ʻikai ke tau fakamatalaʻi ʻo fuʻu tōtuʻa ʻa e taimi ʻoku tau pehē ai ʻe lava ke hoko ʻa e folofolá ko ha ʻŪlimi mo ha Tūmemi ke tokoniʻi kitautolu ke tau maʻu ha fakahā fakatāutahá.

Koeʻuhí ʻoku tau tui ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe hono lau ʻo e folofolá ke tau maʻu ai ha fakahā, ʻoku poupouʻi kitautolu ke toutou lau maʻu pē ʻa e folofolá. ʻI heʻetau fai ʻení, te tau maʻu ai ha faingamālie ke ʻiloʻi e meʻa ʻoku finangalo e Tamai Hēvaní ke tau ʻiloʻi mo fai fakataautaha ʻi heʻetau moʻuí he ʻaho ní. Ko e ʻuhinga ia ʻe taha ʻoku tui ai e Kāingalotu ʻo e Siasí ki hono ako fakaʻaho ʻo e folofolá.

(Dallin H. Oaks, “Scripture Reading and Revelation,” Ensign, Jan. 1995, 8)

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Siʻaki ʻa e māmaní

Ke tokoni ke fakafehokotaki ʻe he kau akó ʻa e ako folofolá mo hono maʻu e ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí, fakakaukau ke lau mo e kau akó ʻa e Ngāue 17:5–7 pea aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga naʻe ongoʻi ai ʻe he kau Siu taʻetuí ne hoko e ngaahi akonaki ʻa Paula kau ki he Fakamoʻuí ke ne “fulihi ʻa [e] māmaní” ( Ngāue 17:6)?

  • ʻE lava fēfē ʻe hono ako maʻu pē ʻo e folofolá ʻo teuteuʻi ho ʻatamaí mo e lotó ke tali e ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita moʻuí?

  • Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi faikehekehe lalahi taha ʻi he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻo fakafou ʻi he kau palōfita moʻuí pea mo e ngaahi tui mo e tukufakaholo ʻo e māmaní he ʻaho ní?

Acts 17:11

Acts 17:11

“Acts 17“;Ngāue 17:11. “Naʻa nau maʻu ʻa e folofolá mo e loto fiefia”Fakakaukau ke tuku ha taimi ke aleaʻi ai ʻa e Ngāue 17:10–12 , ʻo nofotaha ʻi he mateuteu ʻa e kakai ʻo Pēleá ke nau maʻu ʻa e ongoongoleleí.

Kimuʻa pea ako e ngaahi veesi ko ʻení, mahalo ʻe ʻaonga ke fakaafeʻi ha kau fie tokoni ke nau fakaʻaongaʻi ha ngaahi ngāue ke fakatātaaʻi ʻaki e tuʻunga te te ʻi ai ʻi heʻete mateuteu ke fakahoko ha ngaahi ngāue pau, hangē ko e hapoʻi ha foʻi pulu, lele ʻi ha lova, maʻu meʻatokoni, toʻo ha meʻa mamafa, pe keli ha foʻi luo. Fakakaukau ke fakaafeʻi ha tokotaha ako ʻe toko taha pe lahi ange ke fakatātaaʻi pe ʻoku fēfē ʻa e taimi ʻoku mateuteu ai ha taha ke ako e ongoongoleleí ʻo fakaʻaongaʻi pē ʻa e ngaahi ngāué (actions). ʻE lava ke feinga e toenga ʻo e kalasí ke mateʻi ʻa e meʻa ʻoku hokó.

ʻE lava leva ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau faʻu ha lisi ʻo e ngaahi ngāue, tōʻonga fakakaukau, pe ngaahi ʻulungaanga te ne ala fakahaaʻi ʻoku mateuteu ha taha ke ako ʻa e ongoongoleleí. Hokó, fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e Ngāue 17:10–12 , ʻo kumi e meʻa naʻá ne tokoniʻi e kakai ʻo Pēleá ke nau mateuteu ke tui mo tali e ngaahi akonaki ʻa Paula mo Sailosí.

Paaki