Seminelí
Ngāue 8


Ngāue 8

Ko e Akoʻi ʻe Filipe ha Tangata ʻItiopea

ʻĪmisi
Philip (New Testament figure) teaching the gospel to an Ethiopian as they ride in a chariot. Another man is pictured driving the horses and chariot. A lake or river can be seen beside of the road they are riding on. Scriptural Reference: Acts 8:26-39

Ko Filipé ko ha faifekau loto vēkeveke mo faivelenga naʻe ʻalu ki he toafá ʻi he fekau ʻa e ʻEikí. Naʻe tataki ʻe he Laumālié ʻa Filipe ki ha tangata ʻItiopea naʻá ne lau e folofolá ʻi heʻene salioté. ʻI he taimi naʻe ʻeke ange ai ʻe Filipe pe naʻe mahino ki he tangatá ʻa e meʻa naʻá ne laú, naʻá ne tali ange, “Te u lava fēfē ʻo fai ʻeni tuku kehe ʻo kapau ʻe ʻikai fakahinohino au ʻe ha tangata?” (Ngāue 8:31). Koeʻuhí naʻe mahino pea saiʻia ʻa Filipe ʻi he folofolá, naʻá ne lava ai ʻo akoʻi ʻa e lea faka-ʻItiopeá fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ʻi ha founga naʻe iku ai ʻo ne tui mo papitaiso. ʻI hoʻo ako ʻa e Ngāue 8:26–40, fakalaulauloto ki he founga te ke lava ai ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e folofolá ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau tui pea haʻu kia Sīsū Kalaisí.

Fakaʻaongaʻi e ngaahi lea ʻa e kau palōfita ʻo onopōní. ʻOku faʻa fakaʻaongaʻi ʻe he kau palōfita ʻo onopōní ha ngaahi talanoa mei he folofolá ke akoʻi ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e tokāteline ʻe lava ke ako mei he ngaahi fakamatala ko ʻení. Fakaafeʻi e kau akó ke nau ako e ngaahi lea ʻa e kau palōfita ʻo onopōní ke nau ʻiloʻi pea mahino ʻa e tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni mei he folofolá pea ako e founga ke fakaʻaongaʻi ai e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau moʻuí.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi meʻangāue pe pōtoʻi ngāue fakalaumālie kuó ne tokoniʻi kinautolu ke nau tupulaki ʻo mālohi ange ʻi he ongoongoleleí. Te nau maʻu ha faingamālie ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú lolotonga e lēsoní.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Fakaʻaongaʻi e ngaahi meʻangāue totonú

Fakakaukau ke ʻomi ha hāmala pe meʻa fakamaʻu faʻo ki he kalasí pe fakaʻaliʻali e ngaahi ʻīmisi ko ʻení. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne fakatātaaʻi hono fakaʻaongaʻi totonu ʻo e meʻangāué. Fehuʻi ange leva ki he kau akó pe ko e hā ʻe ala hoko kapau te nau feinga ke fakamaʻu hifo ha foʻi faʻo pe sikalu ʻi ha foʻi sikalu ʻoku ʻikai fakaʻaongaʻi ai e ʻū meʻangāué.

ʻE lava ke tokoni atu hono fakaʻaongaʻi ʻo e meʻangāue totonú ke vave mo faingofua ange ai hoʻo foʻu pe fakaleleiʻi e ngaahi meʻá. Fakakaukauloto ki hono faingataʻa ke langa pe fakaleleiʻi ha ngaahi meʻa ‘ikai ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻangāue totonú. Fakakaukau ki he meʻa ʻoku fakaʻaongaʻi ki ai e ngaahi meʻangāue ko ʻení.

ʻĪmisi
Hammer
ʻĪmisi
Saw
ʻĪmisi
Combination Wrench (english)
  • Ko e fē taimi ʻoku ʻaonga ai e ngaahi meʻangāue ko ʻení?

  • Te ke lava fēfē ʻo ngāueʻaki lelei ‘aki ia?

ʻI he founga tatau pē, ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ha ngaahi meʻangāue mo ha ngaahi taukei pau ke langaki mo fakaleleiʻi ʻaki ʻetau holi ke muimui ki he Fakamoʻuí mo moʻui ʻaki ʻEne ongoongoleleí.

ʻI hono tali ʻe he kau akó e ngaahi fehuʻi ko ʻení, poupouʻi kinautolu ke nau fakamanatuʻi ʻenau ngaahi fakakaukau mei heʻenau teuteu lēsoní. Fakapapauʻi ʻoku ʻikai fuʻu lahi e taimi feʻinasiʻakí.

  • Ko e hā ha ngaahi meʻangāue fakalaumālie pe pōtoʻi ngāue kuó ne tokoniʻi koe ke ke tupulaki ʻi he ongoongoleleí?

  • Te ke fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e ngaahi meʻangāue ko ʻení ke fakaafeʻi ha taha kehe ke haʻu ki he Fakamoʻuí?

Ko e taha ʻo e ngaahi meʻangāue ko ʻení ko ʻetau malava ko ia ke mahino mo fakaʻaongaʻi ʻa e folofolá, tautautefito ki he taimi ʻoku nau akoʻi mo fakamoʻoni ai fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. Fakalaulauloto ʻi ha kiʻi taimi ki he ongoʻi fiemālie ʻokú ke maʻu ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e folofolá ke fakaafeʻi e niʻihi kehé ke haʻu kia Sīsū Kalaisí. ʻI hoʻo ako ʻa e lēsoni ko ʻení, fekumi ki ha fakahinohino ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke ʻiloʻi ʻa e founga te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi lelei ange ai ʻa e folofolá ke tokoni ki hono ʻomi ʻo e niʻihi kehé ki he Fakamoʻuí.

ʻOku ui ʻa Filipe ki he toafá

ʻOku lekooti ʻi he Ngāue 8 ha ngaahi aʻusia ʻa Filipe, ko e taha ʻo e kau tangata ʻe toko fitu naʻe ui ki he ngāue fakafaifekaú ʻe he kau ʻAposetoló (vakai, Ngāue 6:3–6). Naʻe fononga ʻa Filipe ki Samēlia ke hokohoko atu hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí, ke hao mei he fakalalahi ʻa e fakatanga ʻi Selusalemá. Naʻá ne fakahoko ʻi he lakanga fakataulaʻeikí ha ngaahi mana, fakamoʻui ha kakai tokolahi, mo “malanga ʻaki ʻa Kalaisi kiate kinautolu” (vakai, Ngāue 8:5–8). ʻI hoʻo ako ʻa e fakamatala ko ʻení, kumi ki he ngaahi meʻangāue naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Filipe ke lavameʻa ai ʻi he ngāue taʻeʻamanekina naʻá ne maʻu mei he ʻEikí.

Kapau ʻoku faingataʻaʻia ha kau ako ʻe niʻihi ʻi hono lau e ngaahi konga folofola lōloá ʻiate kinautolu peé, fakakaukau ke lau leʻolahi fakakalasi pe tauhoa ʻa e ngaahi veesi ko ʻení.

Lau ʻa e Ngāue 8:26–39, pea fakakaukauloto ki he ngaahi meʻa naʻe hoko ʻoku fakamatalaʻi ʻi he fakamatala ko ʻení. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku mahuʻinga mālie kiate koé. (Fakatokangaʻi ange ko eʻiunoké ko ha tamaioʻeiki falalaʻanga ia, pea ko ʻĒsaiasi ʻa e hingoa faka-Kalisi ki he palōfita ko ʻĪsaiá.)

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ha ngaahi foʻi lea mo ha ngaahi kupuʻi lea kuo nau fakaʻilongaʻi pea mo e founga ʻoku tokoniʻi ai kinautolu ke nau fakatokangaʻi ʻa e ngaahi lēsoni ʻi he fakamatalá. ʻE lava ke ke ʻeke ha niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoni ke fakaloloto ʻenau mahinó.

Mahalo te ke fie hiki (pe ʻai ke tohi ʻe he kau akó) ʻa e ngaahi lēsoni ne nau ʻiló ʻi he palakipoé.

  • Ko e hā ha ngaahi founga naʻe tokoniʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa Filipé? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke muimui ki he ngaahi ueʻi ʻa e ʻEikí ʻi heʻetau feinga ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke haʻu kiate Iá?

  • Naʻe lava fēfē ʻe Filipe ʻo fakaʻaongaʻi ʻene ʻilo ki he folofolá ke akoʻi ʻaki e lea faka-ʻItiopeá fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ha ngaahi lēsoni ʻoku makehe kiate koe ʻi he fakamatala ko ʻení?

ʻI he ngaahi moʻoni lahi ʻi he fakamatala ko ʻení, mahalo naʻá ke ʻiloʻi ai ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku mahino ai kiate kitautolu ʻa e folofolá mo akoʻi fekauʻaki mo e Fakamoʻuí meiate kinautolú, te tau lava ai ʻo tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau haʻu kiate Ia.

Makatuʻunga ʻi he ngaahi fiemaʻu ʻa e kau akó, ʻe lava ke fetongi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ʻaki ʻa e ʻekitivitī tokoni fakaako fekauʻaki mo e founga tali ʻa Filipe ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié.

Ko hono fakaʻaongaʻi ʻo e folofolá ke akoʻi fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí

ʻI he taimi naʻe fehuʻi ai ʻe he tangata ʻItiopeá pe ko e potufolofola naʻá ne laú naʻe fekauʻaki ia mo e palōfita ko ʻĪsaiá pe “ko ha toe tangata kehé,” fakatokangaʻi ange naʻe fakaʻatā ʻe he ʻilo ʻa Filipe ki he folofolá ke ne kamata leva “ʻi he folofola pē ko iá, ʻo [malangaʻi] kiate ia Sīsū” ( Ngāue 8:34–35).

Ko e potufolofola naʻe lau ʻe he tangata ʻItiopeá ʻoku maʻu ia ʻi he ʻĪsaia 53 , ko ha kikite fakaʻofoʻofa kau ki hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí. Mahalo te ke fie fakafekauʻaki pe fakafehokotaki ʻa e Ngāue 8:32–33 mo e ʻĪsaia 53:7–8 .

ʻAi ke ke ongoʻingofua ʻoku ʻi ai ha kau ako ʻe niʻihi he ʻikai ke nau ongoʻi ʻoku nau malava ke maʻu ha mahino ki he folofolá pe fakamatalaʻi ia ki ha taha kehe. Fakapapauʻi ki he kau akó ʻe tupulaki ʻenau mahinó ʻi he fakalau ʻa e taimí mo e ngāué. Fakamanatu ange ko e taimi ʻe niʻihi ko e faiako lelei tahá ʻa hono vahevahe pē ʻa e ongo ʻoku nau maʻu ki ha potufolofola, koeʻuhí ʻe fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e moʻoni ʻo ʻenau ngaahi leá.

Fakakaukauloto ʻokú ke ʻi he tuʻunga ʻo Filipé pea maʻu ha faingamālie ke vahevahe hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí mo ha kaungāmeʻa. Lau ʻa e ʻĪsaia 53:3–9 , tokanga ki he meʻa ʻokú ke fakakaukau mo ongoʻi fekauʻaki mo e Fakamoʻuí ʻi hoʻo laú.

ʻOange ha taimi feʻunga ke fakalaulauloto ai e kau akó ki he ongo fehuʻi ko ʻení: Mahalo te ke fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau fakatātaaʻi e vahevahe mo honau kaungāmeʻá, pe te ke fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe e meʻa ne nau tohí mo e kalasí.

  • Ko e hā te ke fiemaʻu ke ʻilo, ongoʻi, pe mahino ki ho kaungāmeʻá fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mei he potufolofola ko ʻení? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Te ke fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e meʻa ʻokú ke ʻilo mo ongoʻi fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí ke poupouʻi ho kaungāmeʻá ke muimui lelei ange kiate Ia?

Fakamālohia ʻi he teuteú

Koeʻuhí ko e ngaahi ngāue ʻa Filipé, naʻe ului mo papitaiso ai ʻa e tangata ʻItiopeá (vakai, Ngāue 8:36–38). Hangē ko Filipé, te tau lava ʻo ueʻi fakalaumālie mo poupouʻi e niʻihi kehé ke nau muimui pea hoko ʻo hangē ko Sīsū Kalaisí. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā ʻUlise Soālesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻe lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe heʻetau teuteu fakatāutahá ke ueʻi fakalaumālie e niʻihi kehé ke nau ofi ange ki he ʻOtuá:

ʻĪmisi
Elder Ulisses Soares, Quorum of the Twelve Apostles official portrait.

ʻI he taimi ‘oku tau akoʻi fakamātoato, loto ʻaki, fakamamafaʻi mo fekumi ʻosikiavelenga ai ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí pea akoʻi ia ki he niʻihi kehé ʻaki e taumuʻa moʻoni pea ʻi he takiekina ʻo e Laumālié, ʻe malava ʻe he ngaahi akonaki ko ʻení ʻo liliu e ngaahi lotó pea ueʻi ha holi ke moʻui fakatatau ki he ngaahi moʻoni ʻa e ʻOtuá.

(Ulisses Soares, “ʻE Mahino Fēfē Kiate Au?,” Ensign pe Liahona, Mē 2019, 8)

Fakakaukau ke fakaafe ki he kau akó ke tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau tohinoa akó. Kapau ʻe lahi e taimí, fakaafeʻi ha kau ako ʻoku nau loto fiemālie ke vahevahe ʻenau ngaahi vakaí mo e kalasí.

  • Ko e hā ha ngaahi liliu te ke lava ʻo fai ʻi hoʻo ako folofola fakatāutahá te ne teuteuʻi koe ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau haʻu kia Kalaisi? Ko e hā ha ngaahi founga ʻe ala fakamālohia ai ʻe he liliu ko ʻení hoʻo loto-falala ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e folofolá?

  • Ko e fē konga ʻo e ako folofola ʻo e ʻaho ní naʻá ne tokoniʻi koe ke ke ongoʻi ofi ange ai ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí? ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe tākiekina lahi ange ai koe ʻe he konga ko iá ʻi he ngaahi konga kehé?

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Ngāue 8:27 . Ko e hā ʻa e ‘iunoke?

Ko e ʻIunoké ko ha kau tangata matamata-lelei naʻa nau ngāue ʻi ha ngaahi sosaieti fakakuonga muʻa ʻo e Hahake Ofi maí mo Lotolotó. Naʻa nau hoko ko ha kau sōtia, leʻohi ʻa e ngaahi faingataʻa fakaʻeiʻeikí, pea naʻa nau faʻa maʻu ha ngaahi tuʻunga falalaʻanga ʻi he loto fakamaauʻangá. Naʻe fatongia ʻaki ʻe he ʻiunoke ʻItiopeá ʻi he Ngāue 8:26–39 ʻa e tukuʻanga koloa ʻo e fakamaauʻanga ʻItiopeá. (Vakai, Bible Dictionary, “ Eunuch. ”)

ʻE lava ke hoko ha tokotaha ako faivelenga ko ha faiako fakalaumālie

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā ʻUlise Soālesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Elder Ulisses Soares, Quorum of the Twelve Apostles official portrait.

Ko hono moʻoní ʻoku tau faʻa hangē ko e ʻItiopeá ʻi hono ako mo akoʻi e ongoongoleleí—ʻoku tau fiemaʻu ha tokoni ʻa ha faiako faivelenga mo ueʻi fakalaumālie, pea ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku tau hangē ko Filipé—ʻoku fiemaʻu ke tau akoʻi mo fakamālohia e niʻihi kehé ʻi heʻenau fepōtalanoaʻakí.

(Ulisses Soares, “ʻE Mahino Fēfē Kiate Au?Ensignpe Liahona Mē 2019, 6)

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Vitiō—“Hallelujah”

Kapau ʻoku toe lahi e taimí, hili hono lau ʻe he kau akó ʻa e ʻĪsaia 53:3–9 , mahalo te ke fie huluʻi e vitiō “#Hallelujah—Ko ha Pōpoaki Toetuʻu fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi” (1:59) ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org. ʻOku hā ʻi he vitiō ko ʻení ha niʻihi fakafoʻituitui ʻoku nau lau ha ngaahi konga ʻo e ngaahi veesi ko ʻení meia ʻĪsaia pea fakamoʻoniʻi ʻa Sīsū Kalaisi.

Ko e tali ʻa Filipe ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié

Toe vakaiʻi ʻa e Ngāue 8:26–35 , pea fakaafeʻi e kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi e ngaahi kupuʻi lea ʻokú ne fakahaaʻi e founga naʻe ʻilo ai ʻe Filipe ʻa e meʻa naʻe finangalo ʻa e ʻEikí ke ne faí mo e tali ʻa Filipé. Vahevahe ʻa e fakamatala ko ʻení, ʻo fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ʻuhinga ʻoku fuʻu mahuʻinga ai ʻa e tali ki he ngaahi ueʻi fakalaumālié.

Naʻe fai ‘e ʻEletā Lōnolo A. Lasipeni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha talanoa fekauʻaki mo e muimui ki ha ueʻi fakalaumālie lolotonga ʻene ngāue fakafaifekaú:

ʻĪmisi
Official Portrait (as of June 2016) of Elder Ronald A. Rasband of the Quorum of the Twelve Apostles.

ʻI ha pongipongi vela ʻe taha ʻi Siulai, ne ueʻi au mo hoku hoá ke ma kumi ha hingoa ke akoʻi ʻi he Temipale Sikueá. “Naʻá ma tukituki he matapā ʻo e ‘api nofoʻanga ‘o ʻElauti Sefá. Naʻe ‘ikai ke tali kimaua ʻe Mīsisi Sefa ʻi he anga fakaʻapaʻapa pē.

ʻI he kamata ke ne tāpuniʻi e matapaá, ne u ongoʻi ke fai ha meʻa ne teʻeki ke u fai kimuʻa pea kuo teʻeki ke u fai talu mei ai! Ne u fakaʻefihiaʻi hoku vaʻé ʻi he matapaá, peá u fehuʻi ange, “ʻOku ʻi ai nai ha toe taha ʻe fie fanongo ki heʻema pōpoakí?” Naʻe fie fanongo hono ʻofefine taʻu 16 ko Mātí pea naʻá ne lotua fakamātoato ha fakahinohino ʻi he ʻaho kimuʻá. Ne makoʻi ʻa Māti, pea kimui ange naʻe kau mai mo fineʻeikí ʻi he ngaahi fealēleaʻakí. Naʻá na fakatou kau ki he Siasí.

Ko e ola ʻo hono papitaiso ʻo Matií, kuo papitaiso ai ha kakai ʻe toko 136, kau ai mo ha tokolahi ʻo hono fāmilí, pea nau fai ha ngaahi fuakava ʻo e ongoongoleleí. ʻOku ou fakafetaʻi ʻi heʻeku fakafanongo ki he Laumālié ʻo fakaʻefihiaʻi hoku vaʻé ʻi he matapaá ʻi he ʻaho vela ko ia ʻo Siulaí.

Ronald A. Rasband, “Tuku ke Taki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní,” Ensign pe Liahona, Mē 2017, 94)

  • Naʻe tali fēfē ʻe ʻEletā Lasipeni ʻa e ueʻi ʻa e Laumālié? Ko e hā e ola ‘o e meʻa naʻe hokó?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke fakahoko ai ‘a e ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié? Ko e hā ʻa e meʻa naʻe hokó?

  • Te ke lava fēfē ʻo tokanga lahi ange ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié?

  • ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻe hoʻo fakahoko e liliu ko iá ke ke vahevahe loto-falala ange ai ʻa e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé?

Fakalaulauloto pe ko hai ʻe fiemaʻu ʻe he ʻEikí ke ke feʻiloaki, fakakaumeʻa, pe vahevahe ki ai e ongoongoleleí.

Ko ha Fakakaukau ʻi ha Lēsoni Kehe

Kapau ʻe ʻaonga ki he kau akó ʻenau ako fekauʻaki mo e holi ʻa Saimone ke fakatau ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he Ngāue 8:5–24 , fakakaukau ke vahevahe ʻa e ngaahi fakakaukau ʻoku maʻu ʻi he “ʻOku fiemaʻu ke ʻtotonu hotau lotó ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuáʻ” ʻi he “ʻaho 10–16 ʻo Siulaí. Ngāue 6–9: ʻKo Ho Finangaló Ke u Fai ʻa e Hā?ʼ” ‘i he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Fuakava Foʻou 2023.

Paaki