Seminelí
Ngāue 8:1–3; 9:1–20


Ngāue 8:1–3; 9:1–20

“Ko Ho Finangaló Ke U Fai ʻa e Hā?”

ʻĪmisi
Saul on the road to Damascus having a vision.

ʻI ha taimi ʻo e “fakatanga lahi ki he siasí” (Ngāue 8:1), naʻe hū fakamālohi ʻa Saula ki ha ngaahi ʻapi lahi, ʻo puke mo tuku pōpula ʻa kinautolu naʻe tui kia Sīsū Kalaisí (vakai, Ngāue 8:3). ʻI he fononga ʻa Saula ki Tamasikusi ke hokohoko atu hono fakahohaʻasi e Kāingalotú, naʻe fakahā ʻe Sīsū Kalaisi Ia kia Saula (vakai, Ngāue 9:3–5). Naʻe ʻohovale lahi ʻa Saula ʻi heʻene fehuʻi ki he ʻEikí, “Ko ho finangaló ke u fai ʻa e hā?” (Ngāue 9:6). ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi koe ke ke fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku fai ʻe he ʻEikí ke tokoniʻi koe ke ke liliu ʻo lelei ange pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻokú Ne finangalo ke ke faí.

Ko hono fakaʻaongaʻi ha ngaahi fakamatala fakafolofola lahí. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻi he folofolá ha ngaahi fakamatala lahi ʻo e meʻa tatau pē naʻe hokó. Kumi ha ngaahi faingamālie ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau ako ʻa e fakamatala takitaha pea feinga ke ʻiloʻi ha ngaahi moʻoni kehe ʻe lava ke ako ʻi hono fai iá. Poupouʻi kinautolu ke nau kumi ha ngaahi faingamālie ke fai ai ʻeni ʻi heʻenau ako folofola fakatāutahá foki.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau talanoa ki ha mēmipa ʻo e fāmilí pe kaungāmeʻa fekauʻaki mo e ngaahi founga ʻoku fakaafeʻi mo tokoniʻi ai kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi ke tau liliú.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ko ha liliu ‘i he ngaahi huʻungá

ʻĪmisi
Back of young woman on soccer field, with soccer ball in hand, contemplating goal. (horiz)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau tekaʻi ha foʻi mapu pe foʻi pulu ʻi ha feituʻu tokalelei pea sio ki he liliu hono ʻalungá ʻi he taimi ʻoku tau ai ʻi ha meʻá.

  • Ko e hā ha meʻa ʻe fiemaʻu ke liliu ai e huʻunga ʻo e foʻi mapú pe pulú.

  • Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻe lava ke liliu ai ha taha ke lelei ange mo liliu e huʻunga ʻo ʻenau moʻuí ʻi hono fakafehoanaki ʻa e meʻa ʻoku teká ki ha tokotahá? Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻe ‘ikai ke malava ai?

ʻOange ha faingamālie ki he kau akó ke nau fakafuofuaʻi ai ʻenau moʻuí. Ko e palakalafi hokó ko ha founga ia ʻe taha ke fakahoko ai ʻeni. ‘E lava ke tali ‘e he kau akó ha niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení ‘i heʻenau tohinoa akó.

Fakakaukau fekauʻaki mo e huʻunga ʻa hoʻo moʻuí. Ko e hā ha ngaahi founga ʻokú ke ongoʻi ai e ʻofa mo e tali ʻa e ʻEikí? ʻOku ʻi ai nai ha ngaahi liliu ki he huʻunga hoʻo moʻuí ʻe lava ke fakaafeʻi koe ʻe he ʻEikí ke ke faí? Fekumi ki ha fakahā ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo ako ʻa e lēsoni ko ʻení.

“ʻE Saula, ʻe Saula, ko e hā ʻokú ke fakatangaʻi ai aú?”

Naʻe tokoniʻi ʻe he ʻEikí ha tangata ko Hono hingoá ko Saula ke liliu ʻene moʻuí. ʻI he kamataʻangá, naʻe hoko ʻa Saula ko ha Fālesi naʻá ne “[fakatupu] moveuveu ʻi he siasí” ( Ngāue 8:3). Naʻá ne tali e pekia ʻa e ākonga ko Sitīvení (vakai , Ngāue 7:58 ; 8:1 ; 22:20) mo e “tuku pōpula mo tā ʻi he fale lotu kotoa pē ʻa kinautolu naʻe tui [ki he ʻEikí]” (Ngāue 22:19).

Vaeua ha peesi ʻe taha ʻi hoʻo tohinoá, pea fakahingoa e tafaʻaki ʻe tahá ko e “Founga naʻe tokoniʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa Saula ke liliú. ” Fakahingoa e tafaʻaki ʻe tahá ko e “Tali ʻa Saula ki he ʻEikí.”

Lau ha fakamatala ʻe taha pe lahi ange fekauʻaki mo e aʻusia ʻa Saula ʻi he hala ki Tāmasikusí, pea fakafonu ʻa e sātí ʻo fakatefito ʻi he meʻa ʻokú ke maʻú.

ʻE lava ke vahevahe ʻa e kau akó ki ha fanga kiʻi kulupu iiki ʻa ia ʻoku vahe ai ʻa e tokotaha ako takitaha ke ne lau ha fakamatala kehe. Te nau lava ʻo ngāue fakataha ke lisi e meʻa ʻoku nau maʻú ʻo makatuʻunga ʻi he fakamatala takitaha ʻo e aʻusia ʻa Saulá. ʻI he taimi ʻoku vahevahe ai e kalasí ki ha fanga kiʻi kulupu īkí, fakakaukau ki he ngaahi fiemaʻu mo e meʻa ʻe malava ʻe he kau akó. Fakatahatahaʻi e kau akó ʻi ha ngaahi kulupu te nau lava ʻo fakatupulaki ai ʻa e aʻusia fakaakó maʻá e tokotaha kotoa pē.

Kapau ʻoku fiemaʻu tokoni ʻa e kau akó ke mahino ʻa e kupuʻi lea “ʻakahi ʻa e meʻa māsilá” (Ngāue 9:5), fakaʻaongaʻi ʻa e fakamatala ʻoku maʻu ʻi he konga “Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá” ʻi he lēsoní.

Ngāue 9:3–20 (Naʻe tohi ʻa Luke fekauʻaki mo e ului ʻo Saulá)

Ngāue 22:6–16 (Naʻe talaange ʻe Saula ki he niʻihi kehé ʻa e talanoa ki hono fakaului iá)

Ngāue 26:12–20 (Naʻe talaange ʻe Saula ki he Tuʻi ko ʻAkilipá ʻa e talanoa ki hono fakaului iá)

Te ke fie vakai ki he vitioo “Ko e Hala ki Tāmasikusí” (5:21), ‘i he ChurchofJesusChrist.org.

Fakaafeʻi ha kau ako tokolahi ke nau vahevahe e meʻa ne nau tohí. Fakakaukau ke fai ha toe ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení: Ko e hā naʻe ʻafioʻi ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo Saula pea mo e tuʻunga te ne lava ʻo aʻusiá? Naʻe fakamoʻulaloʻi fēfē ʻe he ʻEikí ‘a Saulá? Ko hai naʻe fekauʻi mai ʻe he ʻEikí ke tokoni kia Saulá? Ko e hā hono ʻuhingá?

Makatuʻunga ʻi he meʻa naʻá ke hiki ʻi hoʻo tohinoá, fakakaukau ki he ngaahi moʻoni pe lēsoni naʻá ke ako mei he fakamatala ko ʻení.

Kole ki he kau akó ke lipooti ha niʻihi ʻo e ngaahi moʻoni ne nau maʻú. Ko e moʻoni ʻe taha ʻe lava ke fakatefito ʻi ha fakaikiiki lahi angé ko e lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi ke tau liliu mo aʻusia ʻa e meʻa ʻokú Ne ʻafioʻi ʻiate kitautolú.

ʻOku finangalo e ʻEikí ke tau liliu

Tuku ha kiʻi taimi ke ke fakakaukau ai ki ha taha ʻokú ke ʻilo kuo liliu koeʻuhí ko e ivi tākiekina ʻo Sīsū Kalaisi ʻi heʻenau moʻuí.

Fakakaukau ke vahevahe ha aʻusia fakataautaha fekauʻaki mo e ului ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. ʻE lava foki ke kole ki he kau akó ke lipooti ʻenau teuteu ki he kalasí.

  • ʻOkú ke pehē naʻe tākiekina fēfē ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e tokotahá ni ke liliú?

Ke sio ki ha sīpinga ʻo ha taha kuo liliu, sio he vitiō “His Grace: Change Is Possible through Christ” (3:29), ʻo kumi e founga naʻe tokoniʻi ai ʻe he ʻEikí ha tangata ko Hono hingoá ko Keni ke liliu e hala ʻo ʻene moʻuí. ʻOku lava ke maʻu ʻa e vitioó ni ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

Kia Saula, ʻa ia ʻoku toe ʻiloa foki ʻi hono hingoa faka-Latina ko Paulá (vakai, Ngāue 13:9), naʻe liliu fakaʻaufuli ʻene moʻuí ʻi heʻene muimui ki he fakahinohino ʻa e ʻEikí. Naʻe taʻofi ʻe Paula hono fakatangaʻi ʻo e kau Kalisitiané ka naʻá ne hoko ko ha ākonga mālohi ʻo Sīsū Kalaisi. Naʻe fononga ʻa Paula ki he ngaahi puleʻanga lahi ʻi heʻene hoko ko ha faifekaú peá ne fai ha ngaahi tohi fakalotolahi mo fakahinohino ki he Kāingalotú. ʻOku kau ʻa e ngaahi tohi ʻe hongofulu mā fā ko ʻení ʻi he Fuakava Foʻoú (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá , “Paula ,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org, pe Bible Dictionary, “ Paul ”). ʻOku hokohoko atu hono faitāpuekina ʻe he fili ʻa Paula ke muimui ʻia Sīsū Kalaisí ha kakai taʻefaʻalaua he ʻahó ni.

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali e fakamatala ʻo e moʻui ʻa Paulá pea fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi ia. Mahalo ʻe tokoni ke toutou vakai ki he fakamatala ko ʻeni ʻa e kau akó ʻi heʻenau ako ki he moʻui mo e ngaahi tohi ʻa Paulá.

ʻĪmisi
New Testament Seminary Teacher Manaul - 2023

ʻOku ʻafioʻi foki kitautolu ʻe he ʻEikí mo fakaafeʻi kitautolu ke fai ha ngaahi liliu ʻi heʻetau moʻuí. Mahalo ko ha ngaahi liliu lalahi ʻeni, ka ʻe lava pē ke hoko ia ko ha ngaahi liliu siʻi.

Vahevahe ha peesi ʻe taha ʻi hoʻo tohinoá pea fakahingoa e tafaʻaki ʻe tahá ko e “Founga ʻoku fakaafeʻi ai au ʻe he ʻEikí ke u liliú” pea mo e tafaʻaki ʻe tahá “Ko ʻEku tali ki he ʻEikí. ” Fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoni atu ke ke hiki ha tali ʻi hoʻo tohinoa akó ʻi lalo ʻi he “Founga ʻoku fakaafeʻi ai au ʻe he ʻEikí ke u liliú.”

  • Neongo ʻoku ngalingali naʻe ʻikai hā mai ʻa e ʻEikí kiate koe ʻi ha vīsone, ko e hā kuó Ne fai, pe ko e hā ʻokú Ne faí, ke tokoniʻi koe ke ke fai ha ngaahi liliu lelei ʻi hoʻo moʻuí?

  • Ko hai kuó Ne fekauʻi mai ke tokoniʻi koe ke ke liliu ʻo toe lelei angé?

Tohi ʻi lalo ʻi he “Ko ʻEku tali ki he ʻEikí,” fekauʻaki mo e founga ʻokú ke fie tali ʻaki e ngaahi ngāue ʻa e ʻEikí ke tokoniʻi koe ke ke liliu ʻo toe lelei angé.

Mahalo ʻe tokoni ke talaange ki he kau akó te nau maʻu ha faingamālie ʻi ha lēsoni he kahaʻú ke fakakaukau ki heʻenau feinga ke tali ki he ʻEikí mo fakafuofuaʻi ʻenau tupulaki fakatāutahá.

Fakamoʻoni ki he kau akó ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau liliu mo aʻusia ʻa e meʻa ʻokú Ne ʻafioʻi ʻiate kitautolú kapau te tau tali loto fakatōkilalo ʻEne ngaahi fakaafé.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Ngāue 9:5 . ʻOku ʻuhinga ki he hā ke “ʻakahi ʻa e ngaahi meʻa māsilá”?

ʻOku faʻa fakaʻaongaʻi ha tao pe vaʻakau māsila ke hokaʻi ʻaki e fanga monumanú ke nau laka ki muʻa. ʻE lava ʻe he fanga monumanu ʻoku nau tali ʻaki ʻenau ʻaka kae ʻikai ngaʻunu ki muʻá ke fakatupu ha mamahi lahi ange maʻanautolu. ʻI hono fakaʻaongaʻi ʻo e talanoa fakatātā ko ʻení, naʻe tokoniʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa Saula ke ne ʻiloʻi ko e meʻa pē te ne ʻomi ʻa e mamahí ʻi hono tauʻi Iá.

Ko e hā ha ngaahi liliu ʻe ala kole mai ʻe he ʻEikí ke u fai?

Naʻe akoʻi ʻe Sisitā Peki Kuleiveni, Tokoni Ua ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Kau Finemuí

ʻĪmisi
Sister Rebecca L. Craven, second counselor, Young Women general presidency. Official Portrait as of October 2018.

ʻE lava pē ko ha liliu ʻo e fakakaukaú, ko e liliu ʻi he tōʻonga moʻuí, pe ko ha liliu ʻi he huʻunga ʻo ʻetau fonongá. Ko e meʻa pē ʻoku kole mai ʻe he ʻEikí meiate kitautolu taki taha ko ha liliu ʻo e lotó. Ko e liliu ko ia ʻo e lotó ʻokú Ne kolea meiate kitautolú ʻoku ʻikai koeʻuhi ko ʻEne leleí, ka maʻatautolu.

(Becky Craven, “Tauhi ʻae Liliú,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2020, 58)

Ko e hā ʻoku totonu ke mahino kiate au fekauʻaki mo ʻeku ngaahi filí pea mo e huʻunga ʻo ʻeku moʻuí?

Naʻe akoʻi ‘e ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ‘o pehē:

ʻĪmisi
Official Portrait of Elder Jeffrey R. Holland. Photographed January 2018.

ʻOku ʻikai fuʻu tokanga fēfē ʻa e ʻOtuá ia ki he tuʻunga naʻá ke ʻi aí ʻo hangē ko ʻEne tokanga ki he tuʻunga ʻokú ke ʻi aí pea, ʻi Heʻene tokoní, ki he feituʻu ʻokú ke fie ʻalu ki aí.

Jeffrey R. Holland, “Ko e Lelei Tahá ʻOku Teʻeki ke Aʻusia,” Liahona, Sānuali 2010, 27)

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Official portrait of Elder Dieter F. Uchtdorf of the Quorum of the Twelve Apostles, 2006. Called as Second Counselor in the First Presidency, 3 February 2008. Made official portrait in 2008 replacing portrait taken in 2004.

ʻOku loto ʻa Setane ke tau pehē ʻi he taimi kuo tau faiangahala aí, kuo tau fakalaka ʻi he “tuʻunga ʻo e tapu tafokí”—pea kuo fuʻu tōmui ke tau tafoki. …

Naʻe hifo mai ʻa Kalaisi ke fakamoʻui kitautolu. Kapau ne tau fai ha meʻa hala, ʻe lava ke fakapapauʻi mai ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí … [a] ʻE lava pē ha foki lelei mei ai ʻo kapau te tau muimui ki he palani ʻa e ʻOtuá maʻa hotau fakamoʻuí. …

ʻOku ʻomi ʻe he meʻaʻofa ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, he taimi kotoa pē pea ʻi he potu kotoa pē, ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e fakatomalá mo e fakamolemolé. Tuʻunga ʻi he meʻaʻofa fakalangí ni, te tau lava kotoa ʻo maʻu ai ha faingamālie ke foki lelei atu mei he hala fakatuʻutāmaki ʻo e angahalá.

(Dieter F. Uchtdorf, “Ko e Tuʻunga ʻo e Foki Lelei Maí,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 99–101)

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Fakaleleiʻí mo e fakaafe ʻa e ʻEikí ke liliú

Ke tokoni ke fakatokangaʻi ʻe he kau akó ʻa e fiemaʻu ke fai ha ngaahi liliu ʻi heʻetau moʻuí ʻaki e tokoni ʻa e ʻEikí, fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ha talanoa fakatātā. Ko ha fakakaukau ʻe taha ko hano lau ha niʻihi pe kotoa ʻo e lea ʻa Palesiteni Nalesoni ko e”Pōpoaki Fakafeʻiloaki”, ʻa ia ʻokú ne fakafehoanaki ai ʻa hono fakaleleiʻi e Temipale Sōlekí ki he fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke tau “kei liliu, tupulaki, pea hoko ʻo haohaoa ange” (vakai, Liahona, Mē 2021, 6–7). ʻE ala tokoni ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he founga kuo nau fai ai ha ngaahi liliú pe founga te nau ala fai ai ha ngaahi liliú:

Kuo tāpuekina fēfē koe ʻe he ʻEikí ʻi hoʻo fai ha fanga kiʻi sitepu siʻisiʻi ke muimui kiate Iá?

Ko e hā naʻe pehē ʻe Palesiteni Nalesoni ʻokú ne tokoniʻi koe ke ke sio ki he founga ke fai ai ha ngaahi liliu ʻi hoʻo moʻuí?

Ngaahi sīpinga ʻo e liliú ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi

Ko ha ngaahi sīpinga kehe ʻeni ʻo ha kakai naʻe liliu ʻi heʻenau tali ʻa e fakaafe ke muimui ʻia Sīsū Kalaisí.

Naʻe papitaiso ha talavou, pea ʻi heʻenau mamata tonu ki he liliu naʻá ne faí, naʻe tali ai ʻe he toenga ʻo hono fāmilí ʻa e fakaafe ke muimui ʻia Sīsū Kalaisí (vakai, Sam Lofgran and Annelise Gardiner, “His Example for Change,” New Era, Aug. 2020).

Naʻe ongoʻi ʻe Huani Menitosa ʻoku ʻi loto ʻiate ia ha feinga ke fakafonu ʻaki ʻene muimui ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié. Naʻe tokoni ʻeni kia Sione ke ne ʻiloʻi ʻa e ʻEikí mo ongoʻi ha holi ke ngāue Maʻana. Fakakaukau ke huluʻi e vitiō “Acting on Inspiration: Juan Mendoza” (3:52), lava ke maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

Naʻe kei ongoʻi pē ʻe Dominic ʻa e ivi tākiekina ʻo e ʻEikí ke tokoniʻi ia ke liliu ʻene moʻuí. Fakatokangaʻi ange ʻoku kau ʻi he sīpinga ko ʻení ʻa e kaveinga pelepelengesi ʻo e taonakitá. Fakakaukau ke huluʻi ʻa e foʻi vitiō “Finding Christ during Difficult Times” (4:35), ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

Paaki