Ko ha finemui ʻoku tangutu ʻi ʻapi ʻo lau ha ngaahi potufolofola kuo ʻosi laineʻi. (holisonitale)
ʻOkú ke falala fēfē ki hoʻo malava ke maʻu ʻa e moʻoní ʻi he ngaahi folofolá? ʻOku akoʻi ʻe he kau palōfitá ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku haʻu mei he Tamai Hēvaní ke ʻaonga maʻatautolu. Hangē ko ʻení, naʻe akoʻi ʻe Paula ki he Kāingalotu ʻi ʻEfesoó ha ngaahi moʻoni fekauʻaki mo hono ikunaʻi ʻo e māmaní pea hoko ʻo hangē ko Sīsū Kalaisí. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi koe ke ke ako ʻa e founga ke maʻu ai ʻa e ngaahi moʻoni mei he folofolá ʻa ia te ne tokoniʻi koe ʻi hoʻo moʻuí pea ʻomi koe ke ke ofi ange ki he Fakamoʻuí.
Ko hono akoako e ngaahi taukei ako folofolá. ʻE lava ke ʻaonga ki he kau akó ʻa hono ako ʻo e ngaahi taukei ako folofolá, hangē ko hono fakatatau e folofolá ki heʻenau moʻuí, fakaʻaongaʻi e ngaahi tokoni ki he akó, ʻiloʻi e ngaahi kaveingá mo e sīpingá, mahino ʻa e ngaahi fakataipé, kumi e ngaahi maʻuʻanga tokoni mei he konifelenisi lahí, fakamatalaʻi e ngaahi potufolofolá, faʻu ha ngaahi lisi, fakamatalaʻi fakanounou e meʻa ne nau laú, kumi mo fakaʻaongaʻi e ngaahi potufolofola fakafekauʻakí, fakaʻuhingaʻi e ngaahi lea faingataʻá, mo e alā meʻa peheé.
Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau ako e folofolá mei he taimí ni ki he kalasi hokó ʻo kumi e ngaahi moʻoni ʻoku akoʻi ʻe he folofolá. Fakaafeʻi ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi founga kehekehe ʻe lava ke nau ʻiloʻi ai e ngaahi moʻoni ko ʻení.
Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻe Ala Fakahokó
Fekumi ki he meʻa mahuʻingá
Lau e talanoá pea fakakaukau ki ha ngaahi lēsoni fakalaumālie ʻokú ke ako mei ai.
ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, 2004.
ʻOku tau faʻa hangē ko e talavou fefakatauʻaki mei Positoni ne pehē ʻe he talanoá naʻá ne kau ʻi he kau kumi koula ʻi Kalefōniá ʻi he 1849. Naʻá ne fakatau atu kotoa ʻene meʻa naʻe maʻú kae ʻalu ʻo kumi hono monuú ʻi he ngaahi vaitafe ʻo Kalefōniá, he naʻe talaange ki ai ʻoku fonu he ngaahi konga koula lalahí ʻo ʻikai faʻa lava hano fetuku.
Ne ʻosi atu e ʻaho mo e ʻaho mo e ohu ʻe he talavoú ʻene tiní he vaitafé kae hala pē. Ko e meʻa pē naʻe maʻú ko ha fokotuʻunga maka. Naʻe loto foʻi pea ʻosi ʻene paʻangá, pea teu ke tuku ā ʻi he ʻaho ʻe taha ka naʻe pehē ange ki ai ʻe ha motuʻa taukei he kumi koulá, “Tamasiʻi, fuʻu fokotuʻunga maka lahi moʻoni ʻaʻaú.”
Ne tali ange ʻe he talavoú, “ʻOku ʻikai ha koula ia ʻi heni. Te u foki au ki ʻapi.”
Ne lue atu e motuʻá ki he fokotuʻunga maká ʻo ne pehē ange, “ʻOku ʻi ai e koula heni. Ko e meʻá pē ke ke ʻiloʻi e feituʻu ke maʻu aí.” Naʻá ne toʻo hake ha ongo foʻi maka ʻo fakafepakiʻi kinaua. Naʻe mafahi ha taha ʻo e ongo foʻi maká kae fetapaki mei ai ha ngaahi momoʻi koula ʻi he huelo ʻo e laʻaá.
Ne fakatokangaʻi ʻe he talavoú e fonu ʻa e kiʻi tangai leta ʻi he kongaloto ʻo e motuʻá, peá ne pehē ange, “Ko ʻeku kumí ha ngaahi konga koula tatau mo ia ʻi hoʻo tangaí, kae ʻikai ko e fanga kiʻi momó.”
Ne fakaava hake ʻe he motuʻá ʻene tangaí pea sio e talavoú ki loto mo ʻamanaki ʻoku faʻo ai ha ngaahi konga koula lalahi. Naʻá ne ʻohovale he sio naʻe fonu e tangaí ia he fanga kiʻi momoʻi koula ʻe lauiafe.
Ne pehē ange ʻe he motuʻá, “ʻE hoku foha, hangē kiate au ʻokú ke fuʻu femoʻuekina hono kumi e ngaahi konga koula lalahí ʻo ʻikai ai ke ke fakafonu hoʻo tangaí ʻaki e fanga kiʻi momoʻi koula mahuʻingá ni. Kuó u tuʻumālie lahi ʻi heʻeku kātaki fuoloa ʻi hono tānaki e fanga kiʻi momoʻi koula ko ʻení.”
ʻOku fekauʻaki fēfē ʻa e talanoa ko ʻení mo hono maʻu ʻo e ngaahi moʻoni ʻi he folofolá?
Lau ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení, pea fakafikefika mei he taha ki he nima ʻa e anga ʻo ʻene moʻoni kiate koé (taha = ʻikai teitei moʻoni kiate au; nima = moʻoni maʻu pē kiate au)__ʻOku ou falala ki hoku tuʻunga malava ke maʻu ʻa e ngaahi moʻoni taʻengata ʻi he folofolá ʻi he tokoni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.
__ Ko hono maʻu ha ngaahi moʻoni ʻi he folofolá ko ha tāpuaki ia ʻi heʻeku moʻuí pea ʻokú ne tokoniʻi au ke u ongoʻi ofi ange ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.
Fakaafeʻi e kau ako naʻa nau fakakakato e ʻekitivitī teuteu ʻa e tokotaha akó ke vahevahe ʻenau aʻusiá.
Ko hono maʻu e ngaahi moʻoní ʻi he folofolá
ʻOku ʻi ai ha ngaahi moʻoni ʻi he folofolá ʻoku faingataʻa ange hono ʻiloʻí ʻi ha niʻihi. Fekumi ki he tokoni ʻa e Tamai Hēvaní ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ke tokoni atu ke ke ʻiloʻi e ngaahi moʻoni ʻi he pōpoaki ʻa Paula ki he Kāingalotu ʻi ʻEfesoó. ʻE tokoniʻi koe ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻaki hano fakamoʻoniʻi atu e ngaahi moʻoni ko ʻení (vakai, Molonai 10:5; Sione 16:13).
ʻOku fakataumuʻa ʻa e konga ko ʻení ke hoko ko ha sīpinga ke tokoniʻi e kau akó ke nau vakai ki he founga ke ʻiloʻi ai ʻa e ngaahi moʻoni ʻi he ngaahi veesi folofolá. Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ha ngaahi moʻoni kehe mei he ʻEfesō 2–5 kapau ʻe tokoni lahi ia ki he kau akó.
Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe ʻa e founga ʻoku nau ʻiloʻi ai ʻa e ngaahi moʻoní ʻi he folofolá.
Lolotonga e nofo pōpula ʻa Paula ʻi ha fale ʻi Lomá, naʻá ne tohi ki he kakai ʻEfesoó ke poupouʻi mo faleʻi kinautolu fekauʻaki mo e founga ke hokohoko atu ai ʻenau ʻunu ke ofi ange kia Sīsū Kalaisí mo e founga ke ikunaʻi ai e ngaahi ʻohofi fakalaumālie ʻa e tēvoló. Akoako ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi moʻoni mei he meʻa naʻe vahevahe ʻe Paula mo e Kāingalotu ko ʻení.
Ko ha founga ʻeni ʻe taha te ke lava ai ʻo fekumi ki he ngaahi moʻoni taʻengatá ʻi hoʻo ako e folofolá. Lau ʻa e ʻEfesō 2:4–10, pea fakahoko e ngaahi sitepu ko ʻení:
Fakakaukau ke hiki e ngaahi sitepu ko ʻení ʻi he palakipoé ke lava e kau akó ʻo vakai ki ai lolotonga e lēsoní.
Kumi e ngaahi foʻi lea, kupuʻi lea, pe veesi ʻoku ngali mahuʻinga tahá. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi hoʻo folofolá.
Fakamatalaʻi fakanounou e tefitoʻi fakakaukau ʻo e ngaahi foʻi lea, kupuʻi lea, pe ngaahi veesi ko ʻení. (Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakamatalaʻi fakanounou e meʻa naʻe lea ʻaki ʻe Paula fekauʻaki mo e ʻaloʻofá ʻi he veesi 8?)
Faʻu ʻa e meʻa naʻá ke akó ki ha fakamatala ʻo e moʻoní te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻi hoʻo moʻuí.
Ko e hā ha moʻoni ʻe taha naʻá ke maʻu? Naʻá ke maʻu fēfē ʻa e moʻoni ko iá?
Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú. Fakahikihikiʻi kinautolu ʻi heʻenau ngaahi ngāué. ʻOku kau ʻi he ngaahi moʻoni ʻe niʻihi ʻa e ngaahi meʻá ni: ʻOku ʻaloʻofa mo ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻiate kitautolu (vakai, ʻEfesō 2:4); ʻi heʻetau ngāue ʻaki ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí, ʻoku fakahaofi kitautolu ʻi Heʻene ʻaloʻofá (vakai, ʻEfesō 2:5, 8); ʻoku ʻikai feʻunga ʻetau ngaahi ngāué ʻataʻatā pē ke fakahaofi ai kitautolu (vakai, ʻEfesō 2:8–9). Lolotonga e vahevahe ʻa e kau akó, fakakaukau ke ʻeke ha ngaahi fehuʻi vakaiʻi hangē ko ʻení:
ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻe he moʻoni ko ʻení ke ke ongoʻi ʻa e ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi kiate koé pe tokoniʻi koe ke ke hoko ʻo hangē ko Kinauá?
Kuó ke fakaʻaongaʻi fēfē pe te ke fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo moʻuí?
Akoako hono ʻiloʻi e ngaahi moʻoní
ʻE ala tokoni ke fakaʻatā ʻa e kau akó ke nau ngāue fakafoʻituitui ke maʻu ʻa e ngaahi moʻoní. Hili iá te nau lava leva ʻo kumi ha tokotaha ako ʻe taha ʻi he kalasí naʻá ne ako ʻa e potufolofola tatau pea fakafehoanaki ʻa e ngaahi moʻoni naʻa nau maʻú.
Fakaʻaongaʻi e ngaahi sitepu naʻe hiki atu kimuʻá. Fili ha potufolofola ʻe taha pe ua mei he ngaahi veesi ko ʻení, pea fekumi ki ha ngaahi moʻoni taʻengata ʻi ai.
ʻEfesō 4:20–32, ʻE ala tokoni ke ʻiloʻi ʻoku fakataipe ʻe he “tangata motuʻa” ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻa e ngaahi founga faiangahala kimuʻá pea ʻoku fakataipe ʻe he “tangata foʻoú” ʻa e moʻui angatonú ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi.
Fili ha taha ʻo e ngaahi moʻoni naʻá ke maʻú, pea fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ke ke ongoʻi ʻa e ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi kiate koé pe tokoniʻi koe ke ke hoko ʻo hangē ko Kinauá.
Fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku lava ke ke maʻú (pepa, penivahevahe lanu kehekehe, meʻangāue fakaʻilekitulōnika, mo ha ʻū meʻa kehe), faʻu ha pousitā ʻe lava ke fakakau ʻi he makasini Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú. Fakakau ʻeni ʻi hoʻo pousitaá:
Ko e tefitoʻi moʻoni naʻá ke ʻiló mo e veesi folofolá pe ngaahi veesi naʻá ke maʻu ai iá
Ko ha fakatātā faingofua pe tā fakatātā ʻoku tokoni ke mahino ki he kau laukongá ʻa e moʻoní pe fakatātaaʻi e founga ʻe ala fakaʻaongaʻi ai ʻe ha taha ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau moʻuí
Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ha ngaahi sīpinga ʻo ha ngaahi pousitā mei he ChurchofJesusChrist.org.
Pe vakai pe ʻoku ʻi ai ha pousitā ʻi he tatau fakamuimuitaha ‘o e makasini Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú.
Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe ʻenau pousitaá pea fakamatalaʻi ia. Fakakaukau ke fai ange ha ngaahi fehuʻi vakaiʻi hangē ko ʻení: “Naʻá ke ʻilo fēfē ʻa e moʻoni ko ʻení?” “ʻOku tokoni fēfē ia ke ke ongoʻi e ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi kiate koé?” “Kuo tāpuekina fēfē koe ʻe he ʻEikí ʻi hoʻo feinga ke moʻui ʻaki e moʻoni ko ʻení?”
Fakakaukau ki hono ʻilo ʻo e ngaahi moʻoní
Fakakaukau ki hoʻo aʻusia ʻi he fekumi ki he ngaahi moʻoni taʻengata ʻi he folofolá.
Ko e hā e ngaahi founga naʻá ke ongoʻi naʻá ke lavameʻa aí?
Ko e hā e meʻa naʻe faingataʻá?
Naʻe tokoniʻi fēfē koe ʻi he fekumi ki he ngaahi moʻoní ke ke vakai ki he ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní kiate koé?
Te ke fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e meʻa kuó ke ako he ʻaho ní ʻi hoʻo ako folofola fakatāutahá pe fakafāmilí?
Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá
ʻEfesō 2:4–9. Ko e hā ʻa e ʻaloʻofa pea ko e hā ʻokú ne fai maʻakú?
ʻI he kei hoko ʻa Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ko ha mēmipa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí, naʻá ne fakaʻuhingaʻi ʻa e ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá “ko e tokoni fakalangi pea mo e fakakoloa ʻo e ivi ʻoku tau tupulaki ai mei hotau tuʻunga he taimí ni ko ha kakai mohu fehalaaki mo fakangatangatá, ki he tuʻunga hakeakiʻi ʻo e ‘moʻoní mo mo e māmá, kae ʻoua kuo fakanāunauʻi [kitautolu] ʻi he moʻoní pea tau ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē’ [Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:28]” (“Ko e Meʻaʻofa ʻo e ʻAloʻofá,” Ensign pe Liahona, Mē 2015, 107). Ke maʻu ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e ʻaloʻofá, fakakaukau ke lau ʻa e leá kakato, ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org.
ʻEfesō 4:22. ʻOku ʻuhinga ki he hā ke “siʻaki ʻa e tangata motuʻá”?
Naʻe akoʻi ʻe Paula ko e taimi ʻoku tau fili ai ke tali e ouau ʻo e papitaisó, ʻoku tau fuakava ke fakangata ʻetau ngaahi tōʻonga motuʻá (pe “siʻaki ‘a e tangata motuʻá” [ʻEfesō 4:22]) kae kamata ha moʻui foʻou ko ha kau muimui ʻo Sīsū Kalaisi (vakai, Loma 6:1–6; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37). ʻOku kau heni ʻa e siʻaki ʻo ʻetau ngaahi angahalá mo ha faʻahinga meʻa pē te ne taʻofi kitautolu mei heʻetau ofi ange ki he Tamai Hēvaní. He ʻikai ke tau lava ʻo fakahoko ʻa e founga ko ʻení ʻiate kitautolu pē. ʻOku toki hoko pē ia tuʻunga ʻia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí pea mo e ivi tākiekina fakamāʻoniʻoniʻi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.
Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó
Maʻu ha mahino loloto ange ki he moʻoní
Hili hono ʻiloʻi ʻe he kau akó ha foʻi moʻoni meia ʻEfesoó, ʻe lava ke fakaafeʻi ke nau maʻu ha mahino loloto ange ki he moʻoní. Te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi maʻuʻanga tokoni fakafolofolá, Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí (topics.ChurchofJesusChrist.org), Gospel Library app, pe ngaahi maʻuʻanga tokoni kehé ke fekumi ai ki he ngaahi foʻi lea mahuʻingá. ʻE lava leva ke fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau ako fekauʻaki mo e ngaahi moʻoní mo e founga te nau lava ai ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi moʻoní ʻi heʻenau moʻuí.
Ngaahi fakakaukau mei he Tohi ʻa Molomoná kau ki he ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí
Kapau ʻe tokoni ke aleaʻi ʻe he kau akó ʻa e ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí kae ʻikai kumi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he folofolá, fakaafeʻi ke nau ako e ʻEfesō 2:1–12, ʻo fakafehoanaki pe naʻe mei fēfē ʻenau moʻuí ka ne taʻeʻoua e ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí (vakai ki he veesi 1–3) ki he founga ʻoku tatau ai ʻenau moʻuí mo ʻEne ʻaloʻofá (vakai ki he veesi 4–8). Te nau lava leva ke ako ʻa e ngaahi potufolofola mei ha Tohi ʻa Molomoná ʻoku ne akoʻi fekauʻaki mo e ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí (vakai, 2 Nifai 10:24–25; Sēkope 4:6–7; Hilamani 12:24; ʻEta 12:27; Molonai 10:32–33), fekumi ki heʻenau ngaahi fiemaʻu ki he ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí, pea faʻu ha palani ki he founga ʻe lava ke nau fekumi lahi ange ai ki Heʻene ʻaloʻofá.
