Seminelí
Sione 1:1–16


Sione 1:1–16

“Naʻe Hoko ʻa e Folofolá ko e Kakano”

ʻĪmisi
One oil on wood panel painting of the creation of the earth and the heavens. a large red orb is at left with Christ in white robes at left. His robes and hair are billowing around him as though in a great wind. He is barefoot and has both hands stretched out toward the orb.

Naʻe hiki ʻe he ʻAposetolo ko Sioné ʻene Kosipelí ke tokoniʻi kitautolu ke tau tui ko Sīsū ʻa e Kalaisí (vakai, Sione 20:30–31). Naʻe akoʻi ʻe Sione naʻe mavahe ʻa Sīsū Kalaisi mei Hono ʻapi fakalangí ke nofo ʻi he māmaní pea hoko ko hotau Huhuʻi. Ko e taumuʻa ʻo e lēsoni ko ʻení ke tokoni ke mahino kiate koe pe ko hai ʻa Sīsū Kalaisi kimuʻa ʻi Hono ʻaloʻi fakamatelié, pea fakahoungaʻi lahi ange ai ʻa e ʻofa naʻá Ne fakahāʻí ʻaki hono fakahoko Hono misiona ʻi he māmaní.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi ‘a e kau akó ke fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku nau ʻilo pe ko hai ʻa Sīsū Kalaisi kimuʻa peá Ne hāʻele mai ki he māmaní. Fakaʻaiʻai kinautolu ke nau kumi ha potufolofola ʻe taha ʻokú ne fakamatalaʻi Ia kimuʻa ʻi Hono ʻaloʻi fakamatelié.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ko e hā hono mahuʻingá?

Fakaʻaliʻali ‘a e fakatātā ko ʻení, pe ko hoʻo haʻu ki he kalasí mo ha foʻi pulu ʻoku fakaʻaongaʻi ʻi ha sipoti manakoa, pea ‘eke ‘a e ngaahi fehuʻi ko ʻení. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ha meʻa ʻe taha kapau ʻe tokoni ʻa e ako lahi ange ki he meʻa ko iá ke fakatokangaʻi ai ʻe he kau akó ʻoku mahuʻinga ange ia ‘o lahi ange ʻi he mahuʻinga naʻa nau ʻuluaki fakakaukau ki aí.

ʻĪmisi
soccer ball
  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono mahuʻinga ʻo e foʻi pulu ko ʻení?

  • Fēfē kapau naʻe fakaʻaongaʻi ʻi ha tau hau ʻa māmani pe naʻe fakamoʻoni hingoa ai ha taha vaʻinga ʻiloa?

ʻE lava ke fakatupulaki ʻa e mahino ʻoku tau maʻu ki hono mahuʻinga ʻo ha meʻa ʻi heʻetau ʻiloʻi ‘a hono hisitōliá. ʻE lava foki ke tatau pē ʻa e moʻoni ko ʻení mo e kakaí.

Kimuʻa pea fakahoko ʻa e fehuʻi hokó, fakakaukau ke fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo Sīsū Kalaisi, hangē ko e fakatātā ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoni ko ʻení.

  • ʻE tokoni fēfē nai ʻa e mahino kiate koe pe ko hai ʻa Sīsū Kalaisi kimuʻa ʻi Hono ʻaloʻí ke ke ʻilo ʻa e mahuʻinga ʻo ʻEne moʻuí mo e misiona ʻi māmaní?

ʻE lava ke tokoni ʻa e Kosipeli ʻa Sioné ke mahino kiate kitautolu pe ko hai moʻoni ʻa Sīsū ʻo Nasaletí, pea mo e ʻuhinga ʻoku totonu ke tau feinga ai ke ako mei Heʻene ngaahi folofolá mo e sīpingá. Naʻe tohi ʻa Sione ke fakamālohia hoʻomou tui ko Sīsū ʻa e Kalaisí, ko e Mīsaia kuo talaʻofa maí (vakai, Sione 20:30–31). ʻOku kamata ‘a e Kosipeli ʻa Sioné ʻaki hono fakamatalaʻi ‘a e nāunau mo e mālohi ʻo Sīsū Kalaisí kimuʻa peá Ne hāʻele mai ki he māmaní.

Kapau ʻe ʻaonga ki he kau akó ha talateu fakaikiiki ange ki he Kosipeli ʻa Sioné, fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ‘a e ʻuluaki meʻa ʻi he konga “Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá” ʻi he lēsoni ko ʻení.

Ko Sīsū Kalaisi ʻi he maama fakalaumālié

Fakakaukau ke hiki tatau ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ʻi he palakipoé pea fakaafeʻi ʻa e kau akó ke hiki e ngaahi meʻa ʻoku nau sio ki aí ʻi he kōlomu totonú ʻi he lolotonga ʻo e lēsoní.

Hiki tatau ʻa e saati ko ʻení ki hoʻo tohinoa akó:

Ko Sīsū ʻi he maama fakalaumālié

Ko e moʻui ‘a Sīsuú ‘i māmaní

Fakaʻaongaʻi hoʻo ʻilo ʻi he taimí ni kia Sīsū Kalaisí, hiki ʻi he kōlomu toʻohemá ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ko hai ʻa Sīsū Kalaisi, naʻá Ne anga fēfē, mo e meʻa naʻá Ne fakahoko kimuʻa ʻi Hono ʻaloʻí.

Lau ʻa e ngaahi potufolofola ko ʻení mo e fakamatala ʻa ʻEletā Robert E. Wells ʻo e Kau Fitungofulú, pea lekooti ha toe ngaahi fakamatala kehe ʻo Sīsū Kalaisi ʻi he kōlomu tatau pē. (ʻOku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ʻi he kamataʻangá” ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻi he ngaahi potufolofola ko ʻení ki he moʻui ʻi he maama fakalaumālié .)

Fakakaukau ke hiki ‘a e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení ʻi he tafaʻaki toʻohema ʻo e palakipoé. Kapau ʻe fie maʻu, tokoni ki he kau akó ke nau kumi ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ʻi he Ngaahi Meʻa Naʻe Toʻotoʻo Mei he Liliu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e Tohi Tapú pe ʻi he “Ngaahi Tokoni ki he Akó” ʻi he Gospel Library app.

Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 1:1–5 (‘i he Ngaahi Meʻa Naʻe Toʻotoʻo Mei he Liliu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e Tohi Tapú pe Gospel Library app)

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:21

ʻĒpalahame 3:22–24

ʻĪmisi
Portrait of Elder Robert E. Wells. He received emeritus status on 4 October 1997

Kuo fili foki ʻa Sīsū pea fekauʻi mai ʻe he Tamaí ke Ne fokotuʻutuʻu mo fakatupu ʻa e māmani ko ʻení, ʻa hotau ngaahi palanité, ʻotu kanivá, pea naʻa mo e ngaahi māmani taʻefaʻalauá.

Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Sihova ʻo e Fuakava Motuʻá, ko e ʻOtua ʻo ʻĀtama mo Noá, ko e ʻOtua ʻo ʻĒpalahame, ʻAisake, mo Sēkopé. Naʻe hā ʻa Sihova pea folofola ki he kau palōfita ʻo e kuonga muʻá. ʻI he taimi naʻá Ne folofola aí, naʻá Ne fakahoko ia maʻá e Tamaí, pea naʻá Ne folofola ʻaki ʻa ia naʻe mei folofola ʻaki ʻe Heʻene Tamaí. Ne hoko ʻa Sihova ʻo e Fuakava Motuʻá ko Sīsū Kalaisi ʻo e Fuakava Foʻoú ʻi he taimi naʻe ʻaloʻi ai Ia ʻi he matelié.

(Robert E. Wells, “Our Message to the World,” Ensign, Nov. 1995, 65)

Toe vakaiʻi ʻa e lisi naʻá ke hiki ʻi he tafaʻaki toʻohema ʻo hoʻo peesi tohinoá, pea hiki ha fakamatala fakanounou sētesi ʻe taha pe ko hai ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he maama fakalaumālié.

Fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe ʻenau ngaahi fakamatala naʻe hiki fakanounoú.

Ko e moʻui ‘a Sīsū ‘i māmaní

Sio ki he fakatātā ko ʻení. Hiki ʻi he kōlomu toʻomataʻu ʻo hoʻo sātí, ha ngaahi fakamatala ʻo e ngaahi tūkunga māʻulalo mo fakatōkilalo ʻo e ʻaloʻi ʻo e Fakamoʻuí.

ʻĪmisi
Art depicting the Baby Jesus in a manger. There are animals in the background.

Fakakaukau ke huluʻi ʻa e vitiō “Ko e ʻAloʻí” (5:52) mei he taimi 2:30 ki he 5:31, kae ʻoua ʻe fakaʻaliʻali ʻa e ʻīmisí. ‘Oku maʻu ‘a e vitioó ni ‘i he ChurchofJesusChrist.org.

Ko e ʻuhinga ʻe taha ʻo e foʻi lea āfeitaulaló ko e “ʻalu hifo ʻi he lotolotonga.” Ko ia ai, ʻoku faʻa fakamatalaʻi ‘a e hifo ʻa e Fakamoʻuí ke nofo ʻi he māmaní ʻi hotau lotolotongá ko e “āfeitaulalo ʻa e ʻOtuá” ( 1 Nīfai 11:26). Naʻe mavahe loto fiemālie ʻa Sīsū Kalaisi mei Hono taloni fakalangí pea hāʻele mai ki ha māmani hinga ʻa ia te Ne aʻusia ai ha ngaahi faingataʻa mo ha mamahi lahi.

Lau ʻa e ngaahi potufolofola ko ʻení, ʻo kumi ‘a e ngaahi faingataʻa naʻe kātekina ʻe he Fakamoʻuí ʻi he māmaní pea ko e hā hono ʻuhingá. Tānaki atu ʻa e ngaahi fakamatalá ni ki he tafaʻaki toʻomataʻu ʻo hoʻo peesi tohinoa akó.

Sione 1:10–11

1 Nīfai 11:26, 32–33

1 Nīfai 19:7–10

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:6

Toe vakaiʻi ‘a e lisi naʻá ke hiki ʻi he kōlomu toʻomataʻú, pea hiki ha fakamatala fakanounou sētesi ʻe taha ʻo e meʻa naʻe kātekina ʻe Sīsū Kalaisi ʻi Heʻene ‘i māmaní.

Tuku ha miniti ‘e taha ke fakafehoanaki ʻa e meʻa naʻe tuku mai ʻe Sīsuú, ki he meʻa naʻá Ne finangalo ke ne kātekina ʻi māmaní.

Fakakaukau ke ‘oange ha taimi ki he kau akó ke tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau tohinoa akó. Fakaafeʻi leva ha niʻihi ‘e pole mai ke nau vahevahe leʻolahi ha konga ʻo ʻenau ngaahi talí.

  • Ko e hā kuó ke ako pe ongoʻi fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi lolotonga hoʻo ako ‘a e ngaahi potufolofola ko ʻení?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ‘a e ‘uhinga naʻe finangalo lelei ai ʻa Sīsū Kalaisi ke hāʻele hifo “ki lalo ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē” ( Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:6)?

  • ʻOku liliu fēfē ʻe he mahino ʻokú ke maʻu ki he āfeitaulalo ʻa Sīsū Kalaisí, ʻa hoʻo ngaahi ongo kiate Iá?

Fai hoʻo fakamoʻoni ki he ʻofa ʻa Sīsū Kalaisí, pea fakahaaʻi hoʻo houngaʻia ʻi Heʻene finangalo lelei ke afeitaulalo ‘o fakahaofi kitautolú.

Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Ko e hā ʻoku makehe ai ‘a e Kosipeli ʻa Sioné?

ʻOku fakafuofua ki he peseti ʻe 92 ʻo e fakamatala ʻi he Kosipeli ʻa Sioné ʻoku ʻikai maʻu ia ʻi he ngaahi Kosipeli kehé. Mahalo ko hono ʻuhingá he naʻe tohi ʻa Sione ia maʻá e kāingalotu ʻo e Siasí kuo nau ʻosi maʻu ha mahino kia Sīsū Kalaisi—ko ha kakai kehe ʻaupito ia mei he kakai ne fakataumuʻa ki ai ‘a e tohi ʻa Mātiu, Maʻake, mo Luké. ʻOku mahu fakatokāteline ʻa e Kosipeli ʻa Sioné; ko e niʻihi ʻo hono ngaahi kaveinga lalahí ʻa e faka-ʻOtua ʻo Sīsū ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, Fakalelei ʻa Kalaisí, moʻui taʻengatá, Laumālie Māʻoniʻoní, ko e fiemaʻu ke toe fanauʻi foʻoú, mahuʻinga ʻo e ʻofa ki he niʻihi kehé, mo e mahuʻinga ʻo e tui ki he Fakamoʻuí. Ko e taha ʻo e ngaahi tokoni lalahi ʻa Sioné ko ʻene fakakau ‘a e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ki Heʻene kau ākongá ʻi he ngaahi houa kimuʻa pea puke pōpula Iá, kau ai ʻa e Lotu Hūfekina maʻongoʻonga naʻe fakahoko ʻi he pō naʻá Ne mamahi ai ʻi Ketisemaní.

1 Nīfai 11:26.

ʻOku fakatou ui nai ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ko e ʻOtua ʻi he folofolá?

ʻOku ʻi ai ha toko tolu mavahevahe ʻi he Toluʻi ʻOtuá: ko e ʻOtua ko e Tamai Taʻengatá; Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí; pea mo e Laumālie Māʻoniʻoní.

Ko e ʻOtua ʻoku ʻiloa ko Sihová ko e ʻAlo ia, ko Sisu Kalaisí ( ʻĪsaia 12:2 ; 43:11 ; 49:26 ; 1 Kolinitō 10:1–4 ; 1 Tīmote 1:1 ; Fakahā 1:8 ; 2 Nīfai 22:2). ʻOku ngāue ʻa Sīsū ʻo fakatatau ki he tuʻutuʻuni ʻa e Tamaí pea taha moʻoni mo Ia. ʻOku hoko ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá ko hono ngaahi tokoua mo e tuofāfine, he ko ia ʻoku lahi taha ʻi he fānau fakalaumālie ʻa ʻElohimí. ʻOku ʻi ai ha ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ʻe niʻihi ʻoku ʻuhinga kiate Ia ʻi he foʻi lea ko e ʻOtuá.Hangē ko ʻení, ʻoku pehē ʻe he folofolá “Naʻe fakatupu ʻe he ʻOtuá ʻa e langí mo māmani” ( Sēnesi 1:1), ka ko Sīsū ia naʻá Ne fakahoko ‘a e Fakatupú, ʻi he fakahinohino ʻa e ʻOtua ko e Tamaí ( Sione 1:1–3, 10, 14 ; Hepelū 1:1–2).

(Ko e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ ʻOtuá, Toluʻi ʻOtuá, ” scriptures.ChurchofJesusChrist.org)

ʻOku lekooti ʻi he Mōsaia 15:1 mo e Sione 20:26–28 ha sīpinga kehe ʻe ua ʻo hono ui ʻo Sīsū ko e ʻOtuá.

Ko e hā ha ngaahi founga pau naʻe fili ai ʻa Sīsū Kalaisi ke āfeitaulaló?

Naʻe akoʻi ʻe Pīsope Richard C. Edgley, ko ha tokoni mālōlō ʻi he Kau Pīsopeliki Pulé ʻo pehē:

ʻĪmisi
FInal official portrait of Elder Richard C. Edgley of the Presiding Bishopric 2000. Released at the April 2012 general conference.

Naʻe hāʻele hifo ke ‘aloʻi ia ʻe ha fefine fakamatelie. …

Naʻá Ne hāʻele hifo ke papitaiso Ia ʻe he tangatá, neongo naʻá Ne haohaoa pea ʻikai Haʻane angahala.

Naʻá Ne hāʻele hifo ke tokoni ki he tokotaha loto fakatōkilalo tahá. …

Naʻá Ne hāʻele hifo ke fakavaivaiʻi Ia ki he finangalo ʻo e Tamaí, ʻo Ne mamahi ke ʻahiʻahiʻi, manukiʻi, fakamamahiʻi, kapusi, pea liʻaki, neongo naʻá Ne maʻu ʻa e mālohí kotoa.

Naʻá Ne hāʻele hifo ke fakamāuʻi Ia ʻe he māmaní, neongo ko Ia ʻa e Fakamaau ʻo e māmaní.

Naʻá Ne hāʻele hifo ke hiki hake ia ki he kolosí pea tāmateʻi koeʻuhí ko e ngaahi angahala ʻa māmaní, neongo naʻe ʻikai lava ʻe ha tangata ʻo toʻo ʻEne moʻuí.

(Richard C. Edgley, “The Condescension of God,” Ensign, Dec. 2001, 20)

Ko e hā naʻe finangalo ai ʻa Sīsū Kalaisi ke hifo ki he maʻulalo naʻe aʻu ki aí?

Naʻe fakamatala ʻe Pīsope Richard C. Edgley, ko ha tokoni mālōlō ʻi he Kau Pīsopeliki Pulé ʻo pehē:

ʻĪmisi
FInal official portrait of Elder Richard C. Edgley of the Presiding Bishopric 2000. Released at the April 2012 general conference.

Naʻe ʻikai ke ne ʻalu hifo koeʻuhí ko e fatongiá, pe ki he lāngilangí, ka ko e ʻofá pē. Ko ʻEne āfeitaulalo ke huhuʻi kitautolu ʻi he Fakaleleí, ko e totongi ia naʻá Ne fakahoko ke ʻomi ʻa e fakamoʻuí mo e hākeakiʻí.

(Richard C. Edgley, “The Condescension of God,” Ensign, Dec. 2001, 19)

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Fakakaukau ki he ako ʻo ngāue ʻaki ‘a e fakatātaá

Hili hono fakafonu ʻe he kau akó ʻa e sātí ʻo fakafehoanaki ‘a e moʻui ʻa Sīsū ‘i he maama fakalaumālié mo ʻEne moʻui ʻi he māmaní, fakakaukau ke fakaʻaliʻali ha ngaahi fakatātā ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e āfeitaulalo ʻa Sīsū Kalaisí. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoni ko ʻeni ʻo Sīsū Kalaisi ko e Tupuʻangá, ʻi he tafaʻaki toʻohema ʻo e palakipoé. ʻE lava ke fakaʻaliʻali ‘a e ngaahi fakatātā hangē ko ʻení ʻi he tafaʻaki toʻomataʻu ʻo e palakipoé. Fakaafeʻi ‘a e kau akó ke fakafehoanaki mo fakafaikehekeheʻi ʻa e meʻa ʻoku nau mamata ki ai ʻi he ngaahi fakatātaá pea mo e ʻuhinga ʻoku nau tui ai ʻe finangalo lelei ʻa Sīsū ke hifo mei he meʻa ʻoku nau mamata ki ai ʻi he tafaʻaki toʻohemá ki he meʻa ʻoku nau mamata ki ai ʻi he toʻomataʻú.

ʻĪmisi
Actors depicting the Nativity.
ʻĪmisi
Jesus standing bound before Caiaphas and the Sanhedrin. Outtakes include the false witnesses next to Jesus, Caiaphas rending his clothing, Jesus with a rope around his neck and his clothing is blood stained, Caiaphas alone, a soldier bringing Jesus through a doorway and just the saviors bound hands.
ʻĪmisi
Jesus hangs on the cross between two thieves.

Ko e lāngilangi hili ‘a e moʻui fakamatelie ʻa Sīsū Kalaisí

Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e mālohi mo e nāunau naʻe toe foki mai ki ai ʻa Sīsū Kalaisi hili ʻEne moʻui ʻi he māmaní pea mo ia te Ne hāʻele hifo ki ai ʻi Heʻene Hāʻele ʻAnga Ua Maí. Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ha fakatātā hangē ko ʻení pea fakaafeʻi ‘a e kau akó ke nau lau ‘a e ngaahi potufolofola hangē ko e Mātiu 25:31 mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:11 . ʻE lava foki ke lau pe hivaʻi ʻe he kau akó ʻa e “Sīsū, ē Ne ʻAloʻi ” (Ngaahi Himí, fika 107).

ʻĪmisi
The resurrected Jesus Christ (wearing white robes with a magenta sash) standing above a large gathering of clouds. Christ has His arms partially extended. The wounds in the hands of Christ are visible. Numerous angels (each blowing a trumpet) are gathered on both sides of Christ. A desert landscape is visible below the clouds. The painting depicts the Second coming of Christ. (Acts 1:11)

Paaki