Seminelí
Sione 1:1–51


Sione 1:1–51

Ngaahi Huafa Fakanofó mo e Ngaahi Fatongia ʻo Sīsū Kalaisí

ʻĪmisi
Frontal head and shoulders portrait of Jesus Christ. Christ is depicted wearing red and white robes. In 1989, a correlation review committee evaluated the painting with regard to its suitability for Church use. The painting was rated a “5” on a scale of 1-5 (with “5” as the high).

Naʻe ʻiloʻi fakapapau ʻe he ʻAposetolo ko Sioné ha konga lahi ʻo e ngaahi fatongia mo e ngaahi huafa fakanofo ʻo e Fakamoʻuí ʻi he vahe ʻuluaki ʻo ʻene fakamatalá. ʻE tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke toe loloto ange hoʻo ‘ilo kia Sīsū Kalaisí ʻi hoʻo ʻiloʻi mo ako fekauʻaki mo ha niʻihi ʻo Hono ngaahi huafa fakanofó mo e ngaahi fatongiá.

Tokanga taha ki he ngaahi huafa fakanofo mo e ngaahi fatongia ʻo Sīsū Kalaisí. Akoʻi e kau akó ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi huafa fakanofo kehekehe ʻo Sīsū Kalaisi ʻoku hā ʻi he folofolá. Tokoniʻi kinautolu ke nau sivisiviʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e huafa fakanofó, ʻuhinga ʻoku fakaʻaongaʻi ai ia ʻi he tūkunga ko iá, pea mo e meʻa ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe he huafa fakanofó ke tau ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke fehuʻi ki honau ngaahi kaungāmeʻá mo e kau mēmipa ʻo e fāmilí pe ko e fē ʻa e ngaahi huafa fakanofo pe ngaahi fatongia ʻo Sīsū Kalaisi ʻoku mahuʻingamālie taha kiate kinautolú pea ko e hā hono ʻuhingá.

Ngaahi Polokalama Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ngaahi huafa fakanofó mo e ngaahi fatongiá

‘I ha sekoni ʻe 60, hiki hifo ʻa e lahi taha ʻo e ngaahi hingoa fakanofo pe ngaahi fatongia ‘okú ke maʻú (hangē ko ʻení, tokotaha ʻokú ke tokoua ʻaki, tokotaha ako, sekelitali ʻi hoʻo kalasi ʻi he Kau Finemuí, mo e ngaahi meʻa pehē).

Fili ha hingoa fakanofo pe fatongia ʻe taha mei hoʻo lisí, pea fakakaukauloto ko e meʻa pē ia naʻe ʻilo ʻe ha taha fekauʻaki mo koé.

  • Ko e hā mo ha toe fakamatala mahuʻinga kehe ʻe mole meiate kinautolu kapau ko e meʻa pē ia ne nau ʻilo fekauʻaki mo koé?

  • ʻE kehe fēfē nai ho vā fetuʻutakí mo ha taha naʻe mahino ki ai ho ngaahi hingoa fakanofó mo e ngaahi fatongia takitaha?

Fakakaukau ke fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke ‘oatu kiate koe ʻenau lisí. Fili ha lisi ʻe taha, pea lau leʻolahi ha fatongia pe hingoa fakanofo pē ʻe taha mei he peesi ko iá. Vakai pe ʻe lava ʻe he kau akó ʻo mateʻi pe ko e tokotaha ako fē ʻokú ne fakamatalaʻí. Pea lau leʻolahi kakato leva ‘a e lisí. Vakai pe ʻoku fie liliu ʻe he kau akó ʻenau ngaahi talí hili hono ʻiloʻi ha konga lahi ʻo e ngaahi hingoa fakanofo mo e ngaahi fatongia kehekehe ʻo e tokotahá ni.

ʻOku ʻafioʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e meʻa kotoa pē fekauʻaki mo koe pea ʻokú ne ʻofaʻi koe. Koeʻuhí te tau lava takitaha ʻo maʻu ʻa e meʻaʻofa ʻo e moʻui taʻengatá ʻaki ʻetau ʻiloʻi Iá (vakai, Sione 17:3), ʻokú Ne fakaafeʻi koe ke ke ako foki kiate Ia. ʻOku akoʻi ʻe he huafa fakanofo mo e fatongia takitaha ʻo Sīsū Kalaisi ʻi he folofolá ‘a e meʻa makehe mo mahuʻinga fekauʻaki mo Iá. ʻOku kamata ʻe Sione ʻene Kosipelí ʻaki hono vahevahe ha ngaahi huafa fakanofo mahuʻinga ʻe lava ʻo tokoni ke tau ʻilo lahiange ai ki he Fakamoʻuí.

Lau ʻa e Sione 1:29, pea kumi ki ha huafa fakanofo ʻoku fakaʻaongaʻi ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he veesi ko ʻení.

Fakakaukau ke kamata ha peesi ʻi hoʻo tohinoa akó ʻo ui ko e “Ngaahi Huafa Fakanofó mo e Ngaahi Fatongia ʻo Sīsū Kalaisí” pea tohiʻi ʻa e “Lami ʻa e ʻOtuá.” (Kapau kuó ke ʻosi tuku mavahe ha ngaahi peesi tohinoa ʻi ha lēsoni kimuʻa ki he meʻa ʻokú ke ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ʻi he taʻu ní, fakakaukau ke kamata ʻa e lisi ko ʻení ʻi ha taha ʻo e ngaahi peesi ko iá.)

Fakakaukau ke kamataʻi ha lisi ʻi he palakipoé ki he ngaahi huafa fakanofo mo e ngaahi fatongia ʻo e Fakamoʻuí, ʻo tatau mo ia ʻoku hiki ʻe he kau akó ʻi heʻenau tohinoá. Tānaki atu ki he lisi ‘i he palakipoé ʻa e ngaahi huafa fakanofo mo e ngaahi fatongia ʻoku toe ʻiloʻi ʻi he kotoa ʻo e lēsoní.

  • Ko e hā ‘oku akoʻi atu ʻe he hingoa fakanofó ni ‘o kau kia Sīsū Kalaisí? Ko e hā ʻokú ne akoʻi atu fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní?

Ko e founga ʻe taha ke fakalahi ai ʻa e mahino ʻoku tau maʻu ki he ngaahi huafa fakanofo mo e ngaahi fatongia ʻo e Fakamoʻuí, ko hono ako ‘a e ngaahi potufolofola kehé pe ngaahi lea konifelenisi ʻoku nau fakamatalaʻi lahiange Hono ngaahi huafa fakanofó mo e ngaahi fatongiá. ʻE lava ke tokoni atu ʻa e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, Topical Guide, Bible Dictionary, mo e ngaahi ngāue ki he fekumí ʻi he ChurchofJesusChrist.org mo e Gospel Library app ʻi hoʻo akó.

Fekumi kia “Sīsū Kalaisi, Lami ʻa e ʻOtuá” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá pe Topical Guide, pea lau mo ha ngaahi potufolofola kehe ʻoku nau akoʻi koe fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mo Hono misioná ʻo fakafou ʻi he huafa fakanofo toputapu ko ʻeni naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sioné.

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau naʻá ke maʻu fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ko e Lami ʻa e ʻOtuá?

Hili hoʻo fanongo ki he ngaahi tali ki he fehuʻi kimuʻá, fakapapauʻi pe ʻe ʻaonga ki he kau akó ʻa e fakamatala ʻa Palesiteni Nalesoni ki he huafa fakanofo ko ʻení, ʻa ia ʻoku maʻu ʻi he konga ko e “Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá” ʻi he lēsoní.

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakakato ʻa e fekumi fakafolofola ko ʻení mo haʻanau hoa.

Lau ʻa e Sione 1:1–14, 41, 49, pea hokohoko pē hoʻo tānaki atu ki hoʻo peesi ʻi he tohinoá ʻa e ngaahi huafa fakanofo mo e ngaahi fatongia ʻo Sīsū Kalaisi ʻokú ke maʻu ʻi he ngaahi potufolofola ko ʻení. Te ke ala fie maʻu foki ke lau ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmita, Sione 1:1–14 (ʻi he Bible appendix).

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻoku nau loto fiemālie ke vahevahe e meʻa naʻa nau maʻú mo e kalasí, pea poupouʻi e kau akó ke tānaki ki heʻenau lisí ha faʻahinga huafa fakanofo pe ngaahi fatongia naʻa nau liʻaki.

  • Ko e hā ha ngaahi huafa fakanofo pe fatongia kehe ʻo e Fakamoʻuí ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku ʻikai maʻu ʻi he Sione 1?

  • Ko e fē ʻi he ngaahi huafa fakanofó mo e ngaahi fatongiá ʻoku makehe hono ʻuhingá kiate koé? Ko e hā hono ʻuhingá?

Ako kia Kalaisi

ʻE lava ke tokoni hono fakamatalaʻi ha foʻi fakakaukau ʻi hoʻo lea pē ʻaʻau ke mahino lelei ange kiate koe pea lava ʻo tokoni ke ke ongoʻi ʻa e fakamoʻoni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ki he ngaahi moʻoni ʻokú ke fakamatalaʻí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakakato ‘a e ʻekitivitī ko ʻení ʻi heʻenau tohinoa akó. Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻe tolu ke vakai ki ai ‘a e kau akó.

Fili mei he lisi ʻi hoʻo tohinoa akó, ha huafa fakanofo pe fatongia ʻo Sīsū Kalaisi ʻoku mahuʻinga makehe kiate koe, pe fili ha meʻa kehe te ke fie ako lahiange ki ai. Fakakaukauloto ʻokú ke fie fakamatalaʻi ha meʻa fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ki ha taha ʻo fakaʻaongaʻi e huafa fakanofo pe fatongia naʻá ke filí. Teuteuʻi e meʻa te ke fakamatalaʻi kiate kinautolú ʻi ha palakalafi ʻoku ‘ikai toe siʻi hifo ‘i he sētesi ʻe nimá. Fakakau ha fakamoʻoni fakafolofola ʻe ua pe lahiange naʻá ke maʻu ʻoku tokoni ʻi hoʻo akó. Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ʻa e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, Topical Guide, mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni kehé kae pehē ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tataki hoʻo talí.

  • Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he huafa fakanofo pe fatongia ko ʻení fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino lelei ange kiate koe ʻa e Fakamoʻuí ʻi he fatongia ko ʻení?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke mamata ai ki he ngāue ʻa e Fakamoʻuí ʻi he huafa fakanofo pe fatongia ko ʻení ʻi hoʻo moʻuí pe ʻi ha moʻui ʻa ha taha kehe?

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi e huafa fakanofo pe fatongia naʻa nau akó ke akoʻi ha hoa fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi. Lue takai ʻi he lokí pea fakafanongo ki he vahevahe ʻa e kau akó mo honau toʻú.

Fakaʻaiʻai ‘a e kau akó ke hokohoko atu ʻenau ako ki he Fakamoʻuí ʻo fakafou ʻi Hono ngaahi huafa fakanofó mo e ngaahi fatongiá pea vahevahe mo e kalasí ʻa e ngaahi fakakaukau foʻou ʻoku nau maʻu fekauʻaki mo Ia ‘i he lolotonga ‘o e taʻú.

Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ko Sīsū Kalaisi ʻa e Folofolá?

Naʻe fakamatala ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo pehē:

ʻĪmisi
Official portrait of President Russell M. Nelson taken January 2018

ʻI he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Tamaí, naʻe fua ʻe Sīsū ʻa e fatongia ʻo e Tokotaha Fakatupú. Ko hono huafa fakanofó “ko Folofola.” … “ʻI he lea faka-Kalisi ʻo e Fuakava Foʻoú, ko e Folofolá ko ia naʻe Logos, pe “fakahaaʻi.” Ko ha huafa ia ʻe taha ki he ʻEikí. Mahalo ʻe ngali faikehe ʻa e foʻi lea ko iá, ka ʻoku feʻunga pē ia. ʻOku tau fakaʻaongaʻi e ngaahi foʻi leá ke fakahaaʻi ai ʻetau fakakaukau ki he niʻihi kehé. Ko ia ko Sīsū ʻa e Folofolá, pe ko e fakahaaʻi ʻo ʻEne Tamaí ki māmaní.

(Russell M. Nelson, “Jesus the Christ: Our Master and More,” Ensign, Apr. 2000, 4)

Ko e hā ʻe ui ai ʻa Sīsū Kalaisi ko e Lami ʻa e ʻOtuá?

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo pehē:

ʻĪmisi
Official portrait of President Russell M. Nelson taken January 2018

“ʻOku ʻi ai ha ngaahi fakamoʻoni fakafolofola lahi ʻi he Fuakava Motuʻá ki he fakaleleí, ʻa ia naʻe ui ko e feilaulau ʻo e fanga monumanú. He ʻikai lava ʻo fakaʻaongaʻi ha faʻahinga monumanu pē. Naʻe kau ʻi he ngaahi meʻa makehe ne fakakaukauʻí ʻa e:

  • fili ʻo ha veloaki ʻo e tākangá, taʻe hano mele [vakai, Levitiko 5:18 ; 27:26 ],

  • ko e feilaulau e moʻui ʻa e monumanú ʻaki e lilingi ʻo hono totó [vakai, Levitiko 9:18 ],

  • ko e mate e monumanú ʻo ʻikai fesiʻi ha hui [vakai, ʻEkesōtosi 12:46 ; Nōmipa 9:12 ], pea

  • naʻe lava ke feilaulauʻi ha monumanu ʻe taha ko ha fetongi ʻo ha monumanu kehe [vakai, Levitiko 16:10 ].

Naʻe fakakakato ‘e he Fakalelei ʻa Kalaisí ʻa e ngaahi sīpinga ko ʻeni ʻo e Fuakava Motuʻá. Ko Ia ʻa e ʻuluaki Lami ʻa e ʻOtuá naʻe ʻaloʻi taʻe-hano-melé. Naʻe fakahoko ʻEne feilaulaú ʻi he lilingi ʻo e taʻataʻá. Naʻe ʻikai fesiʻi ha hui ʻi Hono sinó—ʻoku mahuʻinga ke ʻiloʻi ko e ongo faihia naʻe kalusefai fakataha mo e ʻEikí naʻe fesiʻi hona ongo vaʻé [vakai, Sione 19:31–33 ]. Pea naʻá Ne hoko ko ha feilaulau fakafofonga maʻá e niʻihi kehé.

(Russell M. Nelson, “The Atonement,” Ensign, Nov. 1996, 34–35)

Sione 1:14

. Koeʻuhí ko e fānau kotoa kitautolu ʻa e ʻOtuá, ko e hā ʻoku ui ai ʻa Sīsū ko e ʻAlo pē Taha ʻo e Tamaí naʻe Fakatupú?

Neongo ko hotau laumālié kotoa ko ha foha pe ʻofefine ia ʻo e ʻOtuá, ka ko Sīsū Kalaisi pē ʻa e ʻalo ʻo e ʻOtuá naʻe ʻaloʻi ʻi he kakanó, ʻo ʻuhinga ki he moʻui fakamatelié. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Sēmisi E. Talamesi ( 1862–1933) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻo pehē:

ʻĪmisi
Portrait of James E. Talmage.

Ko e Tama ko ia ʻe ʻaloʻi ʻe Melé, ko e fakatupu ia ʻa ʻElohimi, ko e Tamai Taʻengatá. … Naʻe pau ke maʻu ʻe he Kiʻi Tamasiʻi ko Sīsuú ʻa e ngaahi ʻulungaanga, tōʻonga, mo e mālohi fakatuʻasino, fakaʻatamai, mo fakalaumālie, ʻo ʻEne ongomātuʻá—ko e taha naʻe taʻe-faʻa-mate mo nāunauʻia—ko e ʻOtuá, pea taha mei he faʻahinga ʻo e tangatá—ko ha fefine.

(James E. Talmage, Jesus the Christ [1916], 81)

Sione 1:18 . ʻOku ʻuhinga nai ʻa e fakamatala ʻi he veesi ko ʻení ʻoku ʻikai malava ke mamata ki he ʻOtuá?

ʻOku fakamahinoʻi ʻe he Liliu ʻa Siosefa Sāmita ‘ia Sione 1:18 (vakai, futinouti f ko e taimi ʻoku hā ai ʻa e Tamai Hēvaní ki Heʻene fānaú, ʻokú Ne fakamoʻoni ki Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí. ʻOku maʻu ha sīpinga ʻe taha ʻi he Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:17 .

ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Ngaahi huafa fakanofo mo e ngaahi fatongia ʻo Sīsū Kalaisí

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fekumi kia “Sīsū Kalaisi” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá pe Topical Guide pe fekumi kia “Kalaisi, ngaahi huafá” ʻi he Bible Dictionary, ʻo kumi ha toe ngaahi huafa fakanofo mo e ngaahi fatongia ʻo Sīsū Kalaisí. Kapau ʻe ʻuluaki fakahā ʻe he kau akó ha ngaahi meʻa pau ʻi heʻenau moʻuí ʻoku nau fie maʻu ai ‘a e tokoni ʻa e Fakamoʻuí, ʻe lava leva ke fakaʻaiʻai kinautolu ke nau fekumi ki Hono ngaahi huafa fakanofó mo e ngaahi fatongia ʻoku nau fakahaaʻi ʻEne malava ke feau ʻenau ngaahi fiemaʻu paú. Hangē ko ʻení, kapau ʻoku faingataʻa ke ʻilo ʻe ha tokotaha ako ʻa e founga ʻe lava ke fakamolemoleʻi ai kinautolu mei heʻenau ngaahi angahalá, ʻe tokoni ʻa e mahino kiate kinautolu ʻa e fatongia ʻo Kalaisi ʻi heʻene hoko ko e Lami ʻa e ʻOtuá ke nau ʻilo ʻoku malava ʻa e fakamolemolé.

Paaki