Mātiu 16:13–18

“Ko Koe ko e Kalaisí”

Naʻe fehuʻi ʻe Sīsū ki Heʻene kau ākongá pe naʻe fakakaukau e niʻihi kehé ko hai Ia pea ko e hā e tui ʻa e kau ʻAposetoló kiate Iá. Naʻe tali ʻe Pita ʻaki ʻene fakamoʻoni ko Sīsū ʻa e Kalaisí, ʻa ia naʻá ne maʻu ʻi he fakahā ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke mahino mo ke ongoʻi ʻa e mahuʻinga ʻo hono maʻu ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi mei he Tamai Hēvaní ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau haʻu mateuteu mo e founga te nau tali ʻaki ai e fehuʻi ko ʻení: ʻE lava fēfē ʻe ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi ʻo fakahoko ha liliu ʻi he moʻui ʻa ha taha?

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Talanoa mo e Fakamoʻuí

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukauloto ne nau maʻu mo ha niʻihi ʻo honau ngaahi kaungāmeʻa mamaé ha faingamālie ke talanoa mo e Fakamoʻuí. Te nau lava leva ʻo tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi ha ngaahi hoa pe fanga kiʻi kulupu iiki.

• ʻOkú ke pehē ʻe fēfē haʻo hoko ko ha fakamoʻoni ki he Fakamoʻui kuo toetuʻú?

• Kapau te Ne fehuʻi atu pe ko e hā e fakakaukau pe lea ʻa e kakai ʻo e ʻaho ní fekauʻaki mo Iá, ko e hā te ke lea ʻakí?

Lau ʻa e Mātiu 16:13–14 ke ʻiloʻi pe naʻe tali fēfē ʻe Heʻene kau ākongá ha fehuʻi tatau.

Lau pea fakaʻilongaʻi ʻa e fehuʻi hoko mai ʻa e Fakamoʻuí, ʻa ia ʻoku maʻu ʻi he Mātiu 16:15 . Hiki ʻi hoʻo tohinoa akó ʻa e founga te ke tali ʻaki kapau ʻe fai atu ʻe he Fakamoʻuí ʻa e fehuʻi ko ʻení.

ʻI he hokohoko atu hoʻo ako e lēsoni ko ʻení, fakakaukau ki he meʻa kuó ke fai pe lava ke fai ke maʻu pe fakamālohia ai hoʻo fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí.

ʻOku lekooti pē ʻi he folofolá ʻa e tali ʻa e ʻAposetolo ko Pitá ki he fehuʻi ʻa e Fakamoʻuí.

Lau ʻa e Mātiu 16:16, pea fakaʻilongaʻi ʻa e tali ʻa Pitá.

• ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ko Sīsū “ʻa e Kalaisi”?

• ʻOku ʻuhinga ki he hā ko Ia ʻa e “ʻAlo ʻo e ʻOtua moʻuí?”

Kapau ʻokú ke fiemaʻu tokoni ʻi hono tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení, vakai ki he “ Sīsū Kalaisi ” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá pe “ Tokotaha Kuo Paní ” ʻi he Tikisinali Tohitapu.

Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e Mātiu 16:17 ke manatuʻi naʻe fakahā ʻe he Fakamoʻuí kia Pita naʻe “tāpuakiʻi” ia koeʻuhí ko ʻene fakamoʻoní.

Toe vakaiʻi e ngaahi tūkunga ko ʻení, pea feinga ke ʻiloʻi e ngaahi founga ʻe lava ke hoko ai hono maʻu ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí ko ha tāpuaki ʻi he ngaahi tūkunga ko iá.

Fakakaukau ke hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé. ʻAi ke ke ongoʻingofua ʻa e kau ako ʻoku nau lolotonga fehangahangai mo e ngaahi meʻá ni pe ngaahi tūkunga tatau mo iá.

1. Naʻá ke fefaʻuhi mo ha tuʻunga pe mahaki ʻokú ne fakangatangata hoʻo ʻekitivitī fakatuʻasinó

2. Naʻá ke fuʻu tuʻumālie pe masiva ʻaupito

3. Naʻá ke ongoʻi taʻe fakatokangaʻi pe hangē naʻe ʻikai ke ke kau ki aí

4. Naʻe mole ha taha naʻá ke ʻofa ai

• ʻE kehe fēfē nai hoʻo tali ki he ngaahi tūkunga ko ʻení kapau naʻe ʻikai ke ʻi ai haʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi?

• Ko e hā ha ngaahi aʻusia kuó ke maʻu pe ko ha taha ʻokú ke ʻilo, ʻa ia naʻe tokoni ai ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi?

Fakakaukau ke fai ha ngaahi fehuʻi vakaiʻi. ʻE lava ke hoko ha ngaahi sīpinga ʻe niʻihi ko e “Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mei he aʻusia ko iá?” pe “Ko e hā naʻá ke fai ʻi he aʻusia ko iá naʻá ne fakaʻatā hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí ke tokoniʻi koé? Ko e hā naʻe tokoni ai e ngaahi ngāue ko iá?”

Fakamoʻoní

Fakakaukauloto naʻe pehē atu ʻe ha taha kiate koe, “Meʻa fakaʻofoʻofa moʻoni ko e maʻu ʻe Pita ha fakamoʻoní, ka naʻe pau ke ne ʻi he Fakamoʻuí he ʻaho kotoa pē. Te u lava fēfē ʻo maʻu ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi taʻe te u nofo mo Ia?” ʻI hoʻo ako e konga ko ʻeni ʻo e lēsoní, fakakaukau ki he founga te ke tali ʻakí.

Lau ʻa e Mātiu 16:17, ʻo kumi ki ha foʻi moʻoni fekauʻaki mo e founga ʻoku tau maʻu ai ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí. (Fakatokangaʻi ange: ʻOku ʻuhinga ʻa e “Pāsona” ki he “foha ʻo Siona.”)

• Ko e hā ha moʻoni naʻá ke maʻu fekauʻaki mo e founga ke maʻu ai ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí?

Hiki ʻa e foʻi moʻoni ko ʻeni ʻoku fakaʻilongaʻi mataʻāʻaá ʻi he palakipoé ke fakaʻaliʻali ʻi he toenga ʻo e lēsoní. Tokanga ʻaupito ki he kau ako ʻoku ʻikai ke nau ongoʻi ʻoku ʻi ai haʻanau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí. Fekumi ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi ʻa e founga lelei taha ke fakahoko ʻaki e tefito ko ʻení.

Mahalo kuó ke ʻiloʻi ha foʻi moʻoni hangē ko ʻení: ʻoku maʻu ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi ʻi he fakahā mei he Tamai Hēvaní.

• Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻiloʻi ko ʻetau Tamai Hēvaní ʻa e maʻuʻanga fakahaá?

• Ko e hā nai ʻe fie maʻu ai ʻe he Tamai Hēvaní ke fakahā mai kiate kitautolu ʻa e moʻoni fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí?

ʻOku fakahā ʻa e fakamoʻoni ko ʻeni kia Sīsū Kalaisi ʻoku haʻu mei he Tamaí ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní (vakai ki he 1 Kolinitō 12:3). Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Russell M. Nelson ʻo pehē:

Ko e moʻoni mahuʻinga taha ʻe lava ke fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate koé, ko Sīsū ʻa e Kalaisí, ko e ʻAlo ʻo e ʻOtua moʻuí.

(Russell M. Nelson, “Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau Moʻuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2018, 96)

Manatuʻi ko e fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí ʻoku mātuʻaki fakataautaha mo kehekehe kiate kitautolu takitaha.

Hiki ʻi hoʻo tohinoa akó pe ko e fē ʻi he ngaahi meʻá ni ʻokú ne fakamatalaʻi lelei taha hoʻo ngaahi ongó:

• Kuó u maʻu ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ka ʻoku ou fie maʻu ke mālohi ange ia.

• ʻOku ʻikai ke u ongoʻi kuó u maʻu ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní.

• ʻOku mālohi tatau pē ʻeku fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí mo e tuʻunga ʻoku ou fie maʻú.

• ʻOku ʻikai mahino kiate au e ʻuhinga te u fie maʻu ai ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí.

Manatuʻi ʻa e feituʻu ʻokú ke ongoʻi ʻokú ke ʻi ai ʻi hoʻo fakamoʻoni pē ʻaʻau kia Sīsū Kalaisí ʻi hoʻo fai ha ʻekitivitī ʻe taha pe lahi ange ʻi he ngaahi ʻekitivitī ko ʻení. Ko e founga ʻe taha ʻoku tau maʻu ai e fakahā mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻoku fakafou ia ʻi he ngaahi fakakaukaú mo e ongó. Tokanga ki hoʻo ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi ongo ʻokú ne tokoniʻi koe ke ke fie maʻu, maʻu, pe fakamālohia hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí.

Fakaʻaliʻali e ngaahi meʻa ko ʻeni ke fili mei aí mo e ngaahi fakahinohino ke fili mei ai e kau akó.

Ko e hā te tau lava ʻo fai ke fakamālohia ʻetau ngaahi fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí?

Faʻu ha lisi ʻo ha niʻihi ʻo e ngaahi tōʻonga ʻokú ke fakakaukau ki aí pea ongoʻi te ke lava ʻo fai ke maʻu pe fakatupulaki hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí. Ke tānaki atu ki hoʻo lisí, fakakaukau ki he ngaahi aʻusia naʻe maʻu ʻe Pita mo e Fakamoʻuí ʻi he Fuakava Foʻoú. Hangē ko ʻení, toe vakai ki he Luke 5:1–11 mo e Mātiu 14:22–33 . Feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi fili naʻe fai ʻe Pita ʻi he ngaahi aʻusia ko ia naʻá ne uesia ʻene fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí. Fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo hiki e founga te ke lava ai ʻo fai e ngaahi fili tatau. Fakakaukau ki he founga ʻoku fakahaaʻi ai ʻe he ngaahi aʻusia ʻa Pitá ʻa e mahuʻinga ʻo hono maʻu ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí.

ʻEkitivitī B: Naʻe maʻu fēfē ʻe ha taha ʻokú ke falala ki ai ʻenau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí?

Telefoni, text, pe ʻīmeili ki ha mātuʻa, mēmipa ʻo e fāmilí, pe kaungāmeʻa falalaʻanga. Kole ange ke nau vahevahe e founga ne nau maʻu ai ʻenau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí mo e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kiate kinautolú. Fehuʻi ange fekauʻaki mo e ngaahi ngāue naʻa nau ongoʻi naʻe tokoni lahi taha ʻi hono maʻu ʻo e fakamoʻoni ko iá. Tokanga ki he ngaahi ongo ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e founga te ke lava ai ʻo muimui ki heʻenau sīpingá.

ʻEkitivitī F: Ko e fē ha feituʻu te u ako lahi ange ai fekauʻaki mo hono maʻu ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní?

Mamataʻi e “Fakatupulaki Hoʻo Fakamoʻoní” (4:59) pe “Ko e ʻAmanaki Lelei ki he Maama ʻa e ʻOtuá” (6:46), maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, pe lau pe mamata ʻi ha konga ʻo e leá “Langa ha Kolotau ʻo e Tuʻunga Fakalaumālié mo e Maluʻí,” fai ʻe ʻEletā Ronald A. Rasband ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá (Quorum of the Twelve Apostles) (Ensign pe Liahona, Mē 2019, 107–10), ʻo kumi ha ngaahi fakakaukau ki he founga mo e ʻuhinga ke fekumi ai ki ha fakamoʻoni ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní.

• Ko e hā e meʻa naʻá ke fakakaukau ki ai mo ongoʻi ʻi hoʻo lau e leá pe mamata ʻi ha foʻi vitiō?

• Ko e fē mo ha toe feituʻu te ke fekumi ai ki ha ngaahi aʻusia mo ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e ngaahi fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní?

• Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke hokohoko atu ke tupulaki mo fakamālohia hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongolelei kuo toe fakafoki maí?

Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe nounou e meʻa ne nau maʻú mo e kalasí pe ʻi he ngaahi hoá pe fanga kiʻi kulupu īkí.

Fakakaukau ki ha taha ʻe ʻaonga ki ai e meʻa naʻá ke akó. Fai ha kiʻi tohi nounou ʻo fakamatalaʻi e meʻa naʻá ke ako ʻe ʻaonga kiate kinautolú. Fakakaukau ke vahevahe hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí mo e founga naʻá ke maʻu ai ʻa e fakamoʻoni ko iá.

ʻI he ʻosi hoʻo tohí, kiʻi tuʻu hifo ʻo fakafanongo ki he ngaahi ueʻi mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he meʻa ʻoku fie maʻu ke ke fai ke maʻu pe fakamālohia hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí. Hiki ʻa e ngaahi ongo ʻokú ke maʻú ʻi hoʻo tohinoa akó, pea faʻu ha palani ke ngāueʻi kinautolu.

Kapau ʻoku kei taimi, poupouʻi e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi tohí mo e kalasí, kau ai e founga ne nau maʻu ai ʻenau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí. Poupouʻi kinautolu ke nau ngāueʻi ha faʻahinga ongo te nau maʻu.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Teu lava fēfē ʻo hoko ko ha fakamoʻoni ʻo Sīsū Kalaisi?

Mamataʻi ʻa e “Ko e Mālohi ʻo ha Fakamoʻoni Fakafoʻituitui,” ʻa ia ʻoku maʻ ChurchofJesusChrist.org, mei he taimi 9:27 ki he 13:19.

Teu lava fēfē ʻo hoko ko ha fakamoʻoni ʻo Sīsū Kalaisi?

Na’e ‘omi ‘e Palesiteni Jean B. Bingham, ko e Palesiteni Lahi ʻo e Fineʻofá, ʻa e ngaahi fakakaukau ko ʻení:

ʻOku langa nai ʻetau fakamoʻoní ʻi he makatuʻunga mālohi ʻo Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí? ʻI he taimi ʻoku hoko mai ai kiate kitautolu ʻa e ngaahi matangi ʻo e moʻuí, ʻoku tau fekumi fakavave nai ki ha tohi fakahinohino pe ha tokoni ʻi he ʻinitanetí? ʻI heʻetau tuku ha taimi ke langa mo fakamālohia ʻetau ʻilo mo e fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí, te tau maʻu ai ha pale fungani ʻi he ngaahi taimi ʻo e faingataʻá mo e ʻahiʻahí. ʻI hono lau fakaʻaho ʻo e folofolá mo fakalaulauloto ki he ngaahi lea ʻo e kau palōfita moʻuí, fakahoko ha lotu fakatāutaha ʻoku mahuʻingamālié, maʻu e sākalamēnití he uike kotoa, mo fai ha ngaahi ngāue tokoni ʻo hangē ko e Fakamoʻuí—ʻoku hoko leva e ngaahi ʻekitivitī faingofuá ni ko ha meʻa ke langa ʻaki ha moʻui ʻoku fakafiefiá.

(Jean B. Bingham, “Ke Kakato Ai Hoʻomou Fiefiá,” Ensign pe Liahona, Nōvema. 2017, 87)

Ko e hā hono mahuʻinga ʻo e moʻui ʻaki ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Quentin L. Cook ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá (Quorum of the Twelve Apostles) ‘o pehē:

ʻOku fakamahino ʻe he vahe 76 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ko e “toʻa ʻi he fakamoʻoni ʻo Sīsuú” [ Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 76:79 ] ʻa e sivi faingofua mo mahuʻinga ki he niʻihi te nau maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e puleʻanga fakasilesitialé mo kinautolu ʻi he puleʻanga fakatelesitiale maʻulalo angé. Ke lototoʻá, ʻoku fiemaʻu ia ke tau nofotaha he mālohi ʻo Sīsū Kalaisí mo ʻEne feilaulau fakalelei ke ikunaʻi e maté, ʻo fakafou heʻetau fakatomalá, kae fakamaʻa ʻetau angahalá pea ʻoku fie maʻu ke tau muimui he tokāteline ʻo Kalaisí. ʻOku tau toe fiemaʻu foki e maama mo e ʻilo ki he moʻui mo e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ke tataki kitautolu ʻi he hala ʻo e fuakavá, kau ai e ngaahi ouau toputapu ʻo e temipalé. Kuo pau ke tau tuʻu maʻu ʻia Kalaisi, keinanga ʻi Heʻene folofolá, pea kātaki ki he ngataʻangá.

(Quentin L. Cook, “Toʻa ʻi he Fakamoʻoni ʻo Sīsuú,” Ensign pe Liahona, Nōvema. 2016, 43)

ʻOku fakamoʻoniʻi fēfē ʻe he kau ʻAposetolo ʻo onopōní ʻa Sīsū Kalaisí?

Mamata ʻi he “Fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetolo Moʻuí kia Sīsū Kalaisi” (2:16) pe ngaahi vitiō kehe ʻoku maʻu ‘i he ChurchofJesusChrist.org/prophets-and-apostles/what-are-the-prophets-testimonies mamata ki ha ngaahi sīpinga.

Ko e hā ʻa e maka naʻe folofola ʻa Sīsū te Ne langa ai Hono Siasí?

ʻI hono akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa Pita kau ki he fakahaá, naʻá ne fakaʻaongaʻi ha lea vaʻinga ʻi he hingoa ʻo Pitá ʻo fakahā ange ko Saimone, “Ko Pita koe [Petros], pea ʻi he maká ni [petra] te u langa ki ai hoku siasí“ ( Mātiu 16:18). ʻOku ʻuhinga e foʻi lea faka-Kalisi ko e petros ko ha kiʻi foʻi maka mavahe. ʻE lava foki ke ʻuhinga e foʻi lea faka-Kalisi ko e petra “ko ha maka,” kae, ʻikai ngata aí ʻoku lava ke toe ʻuhinga ia ko ha kelekele makamaka, fakavaʻe maka, pe ko ha konga maka lahi. ʻOku tau ako mei he ngaahi lea ko ʻení naʻe ʻikai ko Pita ko ha tangata ia ʻe langa ai ʻa e Siasí, ka ʻi he fakavaʻe ʻo e fakahaá.

ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

ʻOku ʻikai maʻu fakaʻangataha ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e fakamatala ki hono fakamoʻui ʻo e tangata kuí ʻi he Maʻake 8:22–26 pea fakakaukau ki he founga ʻoku fakahaaʻi ai ʻe he fakamatala ko ʻení ʻoku tau “mamata” ki he Fakamoʻuí mo Hono toʻukupú ʻ i ha kiʻi taimi siʻi. Ko e founga angamaheni ʻeni ʻoku maʻu ai e fakahaá (vakai ki he 2 Nīfai 28:30 mo e ʻAlamā 12:9–11).