Seminelí
Mātiu 5:1–12


Mātiu 5:1–12

Ko e Ngaahi Monūʻiá

ʻĪmisi
Jesus Christ sitting on a hillside preaching to a crowd of people. Mountains and sea are visible in the background. A reproduction by Grant Romney Clawson of the original “Sermon on the Mount” by Harry Anderson.

Ke kamata ʻa e Malanga ʻi he Moʻungá, naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e founga ʻe lava ke fiefia mo faitāpuekina ai ʻa e kakaí. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Harold B. Lee (1899–1973) ko e ngaahi akonaki ko ʻení “ʻokú ne fālute ʻe ia ha konisitūtone ki he moʻui haohaoá” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Hāloti B. Lī [2000], 239). ʻE tokoni atu ʻa e lēsoni ko ʻení ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí mo faʻu ha palani ke fakatupulaki kinautolu ʻi hoʻo fekumi ki he fiefiá mo e haohaoá.

Ko e taumuʻa ʻo e seminelí. Ko e taumuʻa ‘o e seminelí ke tokoni ki he toʻu tupú ke mahino pea nau falala ki he ngaahi akonaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, fakafeʻunga kinautolu ke maʻu e ngaahi monūʻia ʻo e temipalé, pea teuteuʻi kinautolu, mo honau fāmilí mo e niʻihi kehé ki he moʻui taʻengata mo ʻenau Tamai ʻi Hēvaní. ʻI hoʻo teuteu e ngaahi lēsoní, fakapapauʻi ʻi he faʻa lotu ʻa e founga te ke lava ʻo aʻusia ai ʻa e kaveinga ko ʻení ʻi he ʻaho takitaha.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke fili ha taha ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻi he Mātiu 5:1–12 te nau fie ʻilo lahi ange ki aí. Kole ange ke nau ako hono ʻuhingá pea fakakaukau ki he founga ʻe lava ke iku ai ʻa e ʻulungaanga ko iá ki he fiefiá.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻE Ala Fakahokó

Tupulaki ʻi he fiefiá

Fakakaukau ke hiki ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé kimuʻa ʻi he kalasí.

ʻĪmisi
Tonga. Group of young men and young women eating.
  • Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi fiefia lahi taha aí?

  • Naʻe tolonga nai ʻa e fiefiá? ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe tolonga pe ʻikai tolonga aí?

‘I he kamata ʻe he Fakamoʻuí ʻEne ngāué fakafaifekaú, naʻá Ne fai ha malanga ʻo ofi ki he Tahi Kālelí. ʻOku faʻa ui ʻa e malanga ko ʻení ko e Malanga ʻi he Moʻungá pea ʻoku lēkooti ia ʻi he Mātiu 5–7 . ʻI he ʻaʻahi ʻa e ʻEikí ki he kau Nīfaí, naʻá Ne fai ha malanga tatau (vakai, 3 Nīfai 12–14).

ʻOku ʻiloa ʻa e Mātiu 5:1–12 ko e Ngaahi Monūʻiá, ʻa ia ʻoku maʻu mei ha foʻi lea faka-Latina ʻoku ʻuhinga ko e “monūʻia” pe “fiefia.” Naʻe fakahā ʻe Sīsū ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ha ngaahi ʻulungaanga ʻokú Ne maʻu mo ʻEne Tamaí ʻa ia ʻoku fakatau ki he fiefia moʻoní ʻi he moʻuí ni pea ʻi he moʻui ka hoko maí. Ko hono fakatupulaki ‘o e ngaahi ‘ulungaanga ko ení, ‘e tokoni ia kiate koe ke ke hoko ʻo hangē ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

Lau e Mātiu 5:1–12, ʻo kumi mo fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa ki he ʻulungaanga takitaha.

Pe fakakaukau ke mamata ʻi he foʻi vitiō “ Malanga he Moʻungá: Ngaahi Monūʻiá” mei he taimi 0:00 ki he 1:15, ʻo fakafanongo ki he ngaahi ʻulungaanga naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí. ‘Oku maʻu ‘a e vitiō ko ʻení ‘i he ChurchofJesusChrist.org.

Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻe lava ke tau ʻilo mei he ngaahi veesi ko ʻení ko e taimi te tau fakatupulaki ai ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí, te tau maʻu ai ha fiefia ʻoku lahi angé.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku tokoni fēfē ʻa e founga moʻui ʻa e Fakamoʻuí ki Heʻene fiefiá?

Kapau naʻe fakaafeʻi e kau akó ke nau ako ki ha taha ʻo e ngaahi ʻulungāngá kimuʻa ʻi he kalasí, fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe e meʻa ne nau akó. Fehuʻi ki he kau akó pe ko e hā e ngaahi maʻuʻanga tokoni ne nau fakaʻaongaʻi ke ako fekauʻaki mo e ʻulungāngá.

Ako fekauʻaki mo ha ‘ulungaanga ʻe taha pe lahi ange ʻi he ngaahi ʻulungaanga ko ʻení. Fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ke ke fiefia ʻi hoʻo fakatupulaki ʻa e ʻulungāngá mo maʻu hono tāpuaki kuo talaʻofa maí.

ʻOange ki he kau akó ʻa e ngaahi fehuʻi ko ení ‘i ha laʻipepa tufa. Fakalotolahi ki he kau akó ke tuku ʻa e laʻipepa tufa ko ʻení ʻi ha feituʻu ʻe faingofua kiate kinautolu ke nau lava ‘o toe fakaʻaongaʻi he kahaʻú.

Ko e Ngaahi Monūʻiá

Fakamoʻoni

‘Ulungaanga

Mātiu 5:3; 3 Nīfai 12:3

Angavaivai. Ko e loto-fakatōkilaló, ko hono fakatokangaʻi ia ‘i he loto-houngaʻia ‘etau fakafalala ki he ʻEikí—ke mahino ‘oku tau fie maʻu maʻu pē ʻa ʻEne tokoní. Ko e loto-fakatōkilaló ko hono fakaʻilongaʻi ia ko hotau ngaahi talēnití mo e iví ko ha meʻa-foaki ia mei he ʻOtuá” (Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Loto Fakatōkilaló,” topics.ChurchofJesusChrist.org).

Mātiu 5:4

Tengihia. Ke ongoʻi mo fakahaaʻi ha loto-mamahi fekauʻaki mo ha meʻa. ʻE lava ke tangi ha taha ʻi he ngaahi faingataʻa ʻo e moʻui fakamatelié ʻoku nau aʻusia mo ha niʻihi kehé. ʻOku pehē pē ʻa e lava ke tangi ha taha koeʻuhí ko e loto-mamahi ʻi he faiangahalá.

Mātiu 5:5

Angamalū. Ke “ʻManavahē ki he ʻOtuá, māʻoniʻoni, loto-fakatōkilalo, akoʻingofua, mo e faʻa kātaki ʻi he taimi ʻo e faingataʻá’ [Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, Angamaluú,’ scriptures.ChurchofJesusChrist.org]. ʻOku loto-fiemālie ʻa kinautolu ʻoku nau maʻu e ʻulungaanga ko ʻení ke muimui ʻia Sīsū Kalaisi, pea ko honau ʻulungāngá ʻoku nonga, anga mokomoko, loto-fiemālie, faʻa kātaki, mo angavaivai” (Ulisses Soares, “Angamalū mo Loto-Fakatōkilalo,” Ensign pe Liahona,, Nōvema 2013, 9).

Mātiu 5:6; 3 Nīfai 12:6

Fiekaia mo fieinua ki he māʻoniʻoní. Ke maʻu ha loto-vivili lahi ke ʻilo mo fai e finangalo ʻo e ʻOtuá.

Mātiu 5:7

ʻAloʻofa. Ke “manavaʻofa, fakaʻapaʻapa, faʻa fakamolemole, angavaivai, mo faʻa kātaki ai, ʻo aʻu ki he taimi ʻoku tau ʻiloʻi ai ʻa e tōnounou ʻa e niʻihi kehé” (Ngaahi Tefito ‘o e Ongoongoleleí, “ʻAloʻofa,” topics. ChurchofJesusChrist.org).

Mātiu 5:8

Loto-maʻá. Ke kau ‘i he lau ‘o kinautolu “ʻoku ʻofa ki he ʻEikí, ʻoku feinga ke muimui kiate Ia mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú, ʻoku feinga ke moʻui angamaʻa pea kātaki faivelenga ki he ngataʻangá. Ko e loto-maʻá ʻa kinautolu ʻoku nau mapuleʻi ʻenau ngaahi fakakaukaú ke tauhi kinautolu ke nau hao mei he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ngāue angaʻulí” (Sheldon F. Child,“Words of Jesus: Chastity,” Ensign pe Liahona, Jan. 2003, 44).

Mātiu 5:9

Tokotaha faʻa fakaleleí. “Ko e [faʻa fakaleleí] ko e meʻa-foaki ia ke tokoni ke ako ai e kakaí mei ha meʻa naʻe lea ʻaki ʻe ha taha kae ʻikai lau ia ko ha fakatonutonu” (Henry B. Eyring, “Ko e ako ʻi he Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2011, 63).

Mātiu 5:10–12

Fakatangaʻi koeʻuhí ko e māʻoniʻoní. Ke loto-fiemālie ke talangofua mo maluʻi ʻo Sīsū Kalaisi mo ʻEne ngaahi akonakí, ʻo tatau ai pē kapau ʻe manukiʻi pe ngaohikovia kitautolu ʻi hono fai iá.

ʻĪmisi
The Beatitudes handout

Fakakaukau ke aleaʻi ha ngaahi founga kehekehe ʻoku fakaʻuhingaʻi ai ʻe he māmaní ʻa e fiefiá. Fakafaikehekeheʻi ʻeni mei he fiefia ʻi he founga ʻa e ʻEikí. Aleaʻi e founga ʻe lava ke kehe ai ‘a e moʻui ʻaki e Ngaahi Monūʻiá mei hono moʻui ʻaki e ngaahi founga ʻa e māmaní ka ʻe iku ia ki he fiefia ʻoku tuʻuloá ʻi he founga ʻa e ʻOtuá.

  • Kuo fakahaaʻi fēfē ʻe he Fakamoʻuí ha ʻulungaanga ʻe taha pe lahi ange ʻo e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení ʻi he folofolá pe ʻi hoʻo moʻuí?

  • ʻOkú ke pehē ʻe fakatupulaki fēfē hoʻo fiefiá ʻi hoʻo fakatupulaki ʻa e ʻulungaanga pe ngaahi ʻulungaanga naʻá ke filí? Ko e hā hono ʻuhingá?

Ko hono ʻiloʻi e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻiate koé

Fakahoko ‘a e saveá ni. ʻOku fakataumuʻa ia ke tokoniʻi koe ke ke fakatokangaʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻokú ke maʻú mo kinautolu te ke lava ʻo fakatupulaki kakató.

Fokotuʻu ha mataʻifika mei he 1 ki he 5 ʻi he tafaʻaki ʻo e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi takitaha ko ʻení (1 ʻoku ʻuhinga ko e “ʻikai fuʻu tupulaki” mo e 5 ʻoku ʻuhinga ko e “tupulaki lelei ʻaupito”).

__ ʻOku ou angavaivai.__ ʻOku ou ongoʻi loto-mamahi koeʻuhí ko e niʻihi kehé ʻi he taimi ʻoku nau tangi aí mo ongoʻi e mamahi faka-ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku ou faiangahala aí.__ ʻOku ou angamalū.__ ʻOku ou fiekaia mo fieinua ki he māʻoniʻoní. __ ʻOku ou manavaʻofa.__ ʻOku ou loto-maʻa.__ Ko e tokotaha faʻa fakalelei au. __ ʻOku ou faivelenga ʻi he taimi ʻoku fakatangaʻi ai ʻeku tuí.

Feinga ke ʻiloʻi e ngaahi ʻulungaanga ʻokú ke fakahoko lelei ʻi hoʻo fakalakalaká, pea fakafetaʻi ki he ʻOtuá ʻi he fakalakalaka ʻokú ke fai ke hoko ʻo hangē ko Ia mo Sīsū Kalaisí. Fakakaukau ki he ngaahi ʻulungaanga te ke fie fakatupulaki kakato angé, pea kole ki he ʻOtuá ke tokoni atu ke ke fakatupulaki kinautolu.

ʻOange ha taimi feʻunga ki he kau akó ke nau fakakakato ʻa e saveá mo fakalaulauloto ki heʻenau fakalakalaká mo e ngaahi ʻulungāngá. ʻE lava ke tokoni hono fai iá ke nau ʻiloʻi totonu ange ai kinautolu mo fakamālohia honau vā fetuʻutaki mo e Tamai Hēvaní.

Kapau ʻoku faingataʻa ke ke ʻiloʻi pe ko e fē ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻokú ke fakahoko lelei pe fie maʻu ke ngāueʻí, ʻe ala tokoni ke talanoa mo hoʻo ongomātuʻá pe ko ha niʻihi kehe falalaʻanga. Kole ange ke nau feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻoku nau fakatokangaʻi ʻiate koé pea mo e ʻulungaanga te ke lava ʻo fakatupulaki lahi angé.

Ko e fatongia ʻo e Fakamoʻuí ʻi hono fakatupulaki e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí

Kuo pau ke tau maʻu e tokoni ʻa e Fakamoʻuí ke fakatupulaki e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí. Naʻe fakamatala ʻe ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Official portrait of Elder Dieter F. Uchtdorf of the Quorum of the Twelve Apostles, 2006. Called as Second Counselor in the First Presidency, 3 February 2008. Made official portrait in 2008 replacing portrait taken in 2004.

Ko e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí ko ha ngaahi meʻa-foaki ia mei he ʻOtuá. He ʻikai lava ke fakatupulaki kinautolu taʻekau ai ʻEne tokoní. Ko e tokoni ʻe taha ʻoku tau fie maʻu hono kotoá ʻoku foaki taʻetotongi mai ia ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku ʻuhinga ʻa e tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí, ki he falala kakato kiate Ia—falala ki Hono mālohí, potó, mo e ʻofa taʻefakangatangatá. ʻOku hoko mai ki heʻetau moʻuí ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí ʻi heʻetau fakaʻaongaʻi totonu ʻetau tauʻatāina ke filí. ʻOku fakaiku ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí ki he ngāue. ʻI he taimi ʻoku tau tui ai kia Kalaisí, ʻoku feʻunga ʻetau falala ki he ʻEikí ke muimui ʻi Heʻene ngaahi fekaú—ʻo aʻu pē ki he taimi ʻoku ʻikai mahino kakato ai kiate kitautolu hono ʻuhingá. ʻI heʻetau feinga ke tatau ange mo e Fakamoʻuí, ʻe fie maʻu ke tau falala ki he ngaahi ʻulungaanga lelei ʻo Sīsū Kalaisí mo e ngaahi monūʻia ʻo ʻEne Fakaleleí, ʻo fou ʻi he hala ʻo e fakatomala moʻoní.

(Dieter F. Uchtdorf, “Christlike Attributes—the Wind beneath Our Wings,” Ensign pe Liahona, Nov. 2005, 102–3)

  • Ko e hā naʻá ke fakatokangaʻi ʻi he fakamatala ko ʻení ʻe lava ʻo tokoni atu ke ke fakatupulaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí?

Faʻu ha palani

Faʻu ha palani ke ngāueʻi ke hoko ʻo tatau ange mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi. Fakakau ha ngaahi ngāue pau te ke lava ʻo fakahoko fakaʻaho ʻa ia ʻokú ke ongoʻi ʻe tokoni atu. Manatuʻi ke fekumi ki he tokoni ʻa e Fakamoʻuí. Fakakaukau ke kole ki ha fāmili pe ngaahi kaungāmeʻa falalaʻanga ke nau poupouʻi koe ʻi hoʻo ngaahi ngāué. Mahalo te ke fie lekooti foki hoʻo palani ngāué ʻi hoʻo Tohi Fakahinohino maʻá e Toʻu Tupú pe ʻi ha tohinoa ako.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Naʻe akoʻi fēfē kitautolu ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo Hono ʻulungāngá ʻi he Malanga ʻi he Moʻungá?

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Hāloti B. Lī (1899–1973):

ʻĪmisi
Head and shoulders portrait of LDS Church President Harold B. Lee.

Naʻe ʻikai ke hāʻele mai ʻa Kalaisi ki he māmaní koeʻuhí pē ke fai ha fakalelei maʻá e ngaahi angahala ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ka ke tā ha sīpinga ʻo e tuʻunga haohaoa ʻo e fono ʻa e ʻOtuá pea mo e talangofua ki he Tamaí ke mamata ki ai ʻa māmani. ʻI he malanga ʻa e ʻEikí ʻi he Moʻungá, naʻá Ne folofola mai ai kiate kitautolu ʻi he fakahā ʻa hono ʻulungāngá, pea naʻe haohaoa ia, … pea ʻi Heʻene fai ʻení, naʻá Ne tuku mai ai ha founga maʻa ʻetau moʻuí.

(Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Hāloti B. Lī [2000], 239)

ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ʻe fakafonu ʻa kinautolu ʻoku fieinua ki he māʻoniʻoní?

ʻI he taimi naʻe fai ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Malanga ʻi he Moʻungá ʻi he Ongo ʻAmeliká, naʻá Ne pehē ko kinautolu ʻoku fiekaia mo fieinua ki he māʻoniʻoní “ʻe fakafonu ʻa kinautolu ʻaki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní” ( 3 Nīfai 12:6).

Ko e hā ha ngaahi ʻulungaanga kehe ʻo e ʻOtuá?

Fakakaukau ke mamata ʻi he foʻi vitiō “Ngaahi ‘Ulungaanga Faka-Kalaisí” (2:53), ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org. ʻOku ʻomi ʻe he vitiō ko ʻení ha ngaahi ʻulungaanga lahi ange naʻe maʻu mo fakafōtunga ʻe he Fakamoʻuí lolotonga ʻEne moʻuí.

//media.ldscdn.org/webvtt/youth/2014-youth-activity-resources/2014-01-001-christlike-attributes-eng.vtt

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Ko hono fakaafeʻi e kau akó ke faiakó

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau teuteu ha lea ʻi ha taha ʻo e Ngaahi Monūʻiá. (ʻE lava ke fai ʻeni mo ha kaungā ako.) Hili hono teuteu ʻe he kau akó ʻenau leá, fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau vahevahe mo e kalasí. Kapau naʻe ngāue ʻa e kau akó mo ha kaungā ako, te nau lava ʻo vahevahe ʻenau leá mo e kalasí.

Ko e Ngaahi Monūʻiá mo e haohaoá

ʻI he lau ki he Ngaahi Monūʻiá, naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Hāloti B. Lī (1899–1973) ko e “ngaahi folofola ko ʻeni ʻa e ʻEikí … ʻokú ne fālute ʻe ia ha konisitūtone ki he moʻui haohaoá” ( Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Hāloti B. Lī [2000], 239).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau aleaʻi ha ngaahi founga kehekehe ʻe lava ke tokoniʻi ai kitautolu ʻe he moʻui ʻaki e Ngaahi Monūʻiá ke tau hoko ʻo haohaoa hangē ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí (vakai, Mātiu 5:48 ; 3 Nīfai 12:48).

Ngaahi liliu kehe ʻo e Ngaahi Monūʻia

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e Luke 6:20–26 mo e 3 Nīfai 12:1–12 pea aleaʻi ha toe ngaahi fakakaukau naʻe maʻu mei he ngaahi veesi ko ʻení.

Ngāue ʻaki ʻo e tohinoá

Fakaafeʻi e kau akó ke faʻu ha ʻuluʻi tohi hangē ko ʻení ʻi heʻenau tohinoa akó:

Mātiu 5–7 : Te u lava ʻo hoko ʻo hangē ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi …”

Fakalotolahi ki he kau akó ke nau tānaki atu ki he fakamatala ko ʻení ha faʻahinga fakakaukau mo e ongo ʻoku nau maʻu ʻi heʻenau ako e Malanga ʻi he Moʻungá.

Paaki