Seminelí
Fakahā 12


Fakahā 12

“Tau ‘i he Langí”

ʻĪmisi
illustration of the earth from space

Naʻá ke haʻu mei fē kimuʻa pea fānauʻi koe ki he māmaní? ʻE tokoniʻi fēfē hoʻo moʻuí ʻi hoʻo ʻilo ʻení? Lolotonga hono fakamatalaʻi ʻe Sione ʻene vīsone ki he “ngaahi meʻa ʻoku totonu ke hoko ʻamuí” ( Fakahā 4:1) fekauʻaki mo e ngaahi ʻaho fakaʻosí mo e Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí, naʻe vahevahe foki ʻe Sione ha ngaahi fakaikiiki ʻo ʻetau moʻui ʻi he maama fakalaumālié, kau ai ha “tau ʻi he langí”” ( Fakahā 12:7) mo e fakafepaki ʻa Sētane ki he kau muimui ʻo Sīsū Kalaisi ʻi he moʻui fakamatelié. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoni ke fakatupulaki hoʻo tukupā ke muimui kia Sīsū Kalaisí ʻaki hono tokoniʻi koe ke mahino hoʻo fili ʻi he maama fakalaumālié ke muimui ki he Fakamoʻuí pea fakafisingaʻi ʻa Sētane.

ʻOange ha taimi ke fakalaulauloto ai ʻa e kau akó. ʻOange ha ngaahi faingamālie ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku nau ʻiloʻi mo tui ki aí pea mo e ongo ʻoku nau maʻu ki he meʻa ʻoku nau akó. ʻE lava ke fakatupulaki ʻe hono fai ʻení ʻa e faingamālie ke akoʻi kinautolu ʻe he Laumālié. ʻE lava ʻo tokoni ke nau ʻiloʻi ʻenau fakalakalaka fakalaumālie lolotongá pea mo e meʻa ʻe fiemaʻu ke nau fai ke nau liliu mo tupulaki aí.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: ʻI ha ngaahi ʻaho siʻi kimuʻa ʻi he lēsoni ko ʻení, fakaafeʻi e kau akó ke nau tokanga ki he ngaahi founga ʻoku nau sio ai ki he tau ʻa Sētane mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne kau muimuí. Poupouʻi kinautolu ke nau teuteu ke vahevahe ha ngaahi sīpinga pau ʻo e meʻa ne nau fakatokangaʻí.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ko e hā ha liliu ʻe hoko ai?

ʻI ha fakataha lotu fakaemāmani lahi maʻá e toʻu tupú, naʻe vahevahe ai ʻe Sisitā Uenitī W. Nalesoni, ko e uaifi ʻo Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní, ʻa e lea ko ʻení. Feinga ke ke fakakaukauloto ki he meʻa ʻokú ne fakaafeʻi koe ke ke fakakaukauloto mo ongoʻí. Mahalo te ke fie mamata ʻi he “‘Amanakiʻanga ‘o ‘Isilelí,” (1:01:34), ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, mei he taimi 20:52–21:37, pe lau ʻa e fakamatala ko ʻení.

Fakakaukau ke vahevahe taha taha ʻa e ngaahi palakalafi ko ʻení pea fakaʻatā e kau akó ke nau aleaʻi e lea ʻa Sisitā Nalesoní. Te nau lava ʻo fakalaulauloto ki he fōtunga ʻo ʻetau moʻui ʻi he maama fakalaumālié pea mo e ongo ʻe maʻu ʻi he aʻusia ne talanoa ki ai ʻa Sisitā Nalesoní.

ʻĪmisi
Portrait of Wendy Watson Nelson, wife of President Russell M. Nelson. December 2016.

Pehē ange mai naʻe lava ke tau mamataʻi he YouTube ha foʻi vitiō miniti ʻe 10 ʻo hoʻomou moʻui ʻi he maama fakalaumālié.

Naʻe akonaki ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá kapau naʻe lava ke ke mamata ki hēvani ʻi ha miniti ʻe nima, naʻe mei lahi ange hoʻo ʻilo ki ha kaveinga ʻi haʻo ako ki ai he kotoa hoʻo moʻuí. Ko ia ai, fakaʻuta ange kapau naʻe lava ke ke mamata ki hoʻo moʻui ʻi he maama fakalaumālié ʻi ha miniti ʻe 10!

ʻIo ʻokú ta ʻilo kuo hanga ʻe he ʻEikí ʻi Hono potó ʻo fokotuʻu ha veili ke ne ʻufiʻufiʻi ʻetau manatú. Ka ke fakakaukauloto angé ki he liliu naʻe mei hoko ʻi hoʻo moʻuí kapau naʻe fakangofua ke ke sio ha miniti ʻe 10 ki hoʻo moʻui ʻi he maama fakalaumālié.

(Wendy M. Nelson, “ʻAmanakiʻanga ʻo ʻIsilelí” [fakataha lotu fakaemāmani lahi ʻa e toʻu tupú, 3 Sune 2018], fakalahi ki he New Era mo e Ensign, 4–5, ChurchofJesusChrist.org)

  • Kapau naʻá ke lava ʻo vakai kiate koe ʻi he maama fakalaumālié, ko e hā ha ngaahi meʻa pau te ke ʻamanaki ke mamata, ako, ongoʻi, pe mahino kiate koe mei hoʻo maʻu e aʻusia ko iá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ha faikehekehe ʻe hoko ʻi hoʻo moʻuí?

Naʻe tohi ʻa Sione ʻi he Fakahā 12 fekauʻaki mo e Tau ʻi he Langí ʻi he maama fakalaumālié. ʻI hoʻo akó, kumi e ngaahi fakaikiiki fekauʻaki mo hoʻo vā fetuʻutaki mo Sīsū Kalaisí ʻi he maama fakalaumālié. Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tokoni ai hoʻo mahino ki he vā fetuʻutaki ko ʻení ki hoʻo malava ke muimui kiate Ia mo ikunaʻi ʻa Sētane ʻi hoʻo moʻuí he taimi ní.

Ko e Tau ʻi he Langí ʻi he maama fakalaumālié

ʻOku fakataumuʻa ʻa e fakamatala ko ʻení ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi fakataipe mo e fakatātā mei he mata meʻa-hā-mai ʻa Sioné koeʻuhí ke lava ʻo mahino kiate kinautolu ʻa e Tau ʻi he Langí ʻamui ange ʻi he lēsoní. Tokangaʻi e taimi ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ke maʻu ha taimi feʻunga ki he ngaahi ʻekitivitī ʻamui ange ʻi he lēsoní.

Ke tokoniʻi koe ke ke teuteu ke ako e ngaahi akonaki ʻa Sione fekauʻaki mo e Tau ʻi he Langí, ʻe ala tokoni ke ke ako ʻa e Fakahā 12:1–5 pea vakai leva ki he fakatātā ʻi laló ʻokú ne fakahaaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi fakataipe ʻi he ngaahi veesi ko ʻení. Fakaʻaongaʻi ʻa e saati ko ʻení ke tokoni ke mahino kiate koe ʻa e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi fakataipe ko ʻení.

ʻĪmisi
Book of Revelation Transparencies

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali e fakamatala ko ʻení ki he kau akó.

Fakataipé

Ko e meʻa ‘oku fakafofongaʻí

Ko ha fefine ( Fakahā 12:1)

“Ko e siasi ʻo e ʻOtuá” (vakai ki he Liliu ‘a Siosefa Sāmitá, Fakahā 12:7 [ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá])

Ko e tama ʻa e fefiné ( Fakahā 12:2)

Ko e “puleʻanga ʻo [hotau] ʻOtuá mo hono Kalaisí” (vakai ki he Liliu ‘a Siosefa Sāmitá, Fakahā 12:7 [ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmita])

Ko ha ngata ( Fakahā 12:3)

Sētane (vakai ki he Liliu ʻa Siosefa Sāmita, Fakahā 12:8 [‘i he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá])

Ke ako fekauʻaki mo e Tau ʻi he Langí, faʻu ha saati hangē ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó. Lau ‘a e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Fakahā 12:7–11 (ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá). Fakatokangaʻi ange ko “Maikeli mo ʻene kau ʻāngeló” ( Fakahā 12:7) ko ʻĀtama ia mo e fānau fakalaumālie māʻoniʻoni kehe ʻa e ʻOtuá.

Fakakaukau ke faʻu ʻa e saati ko ʻení ʻi he palakipoé ke tā ʻe he kau akó ʻi heʻenau tohinoa akó. Makehe mei hono fakakakato ʻo e sātí ʻi heʻenau tohinoa akó, ʻe lava ke hiki ʻe he kau akó ha ngaahi tali ʻoku ʻikai fuʻu fakatāutahá ʻi ha fanga kiʻi laʻipepa iiki pea fakapipiki ia ʻi he palakipoé ʻi he tafaʻaki ʻo e ueʻi totonú.

Ko e Tau ʻi he Langí

Liliu ʻa Siosefa Sāmita, Fakahā 12:7–11 (ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá Fakamatala Fakalahí)

Naʻá ku ako ko Sētane …

Naʻá ku ako ko Sīsū Kalaisi …

Naʻá ku ako ʻoku ou …

Fakakaukau ki he meʻa kuó ke laú mo e meʻa kuó ke tohi ʻi hoʻo sātí.

  • Ko e hā e meʻa ne mahuʻinga kiate koé? Ko e hā ha ngaahi fehuʻi ‘oku ke maʻu?

  • Ko e hā ʻoku tokoni atu ʻa e veesi 11 ke mahino kiate koe fekauʻaki mo e meʻa naʻá ke ʻi ai ʻi he maama fakalaumālié? Ko e hā e fatongia ʻo e Fakamoʻuí ʻi hono tokoniʻi koe ke ke ikunaʻi ʻa Sētané?

ʻI hono akoʻi fekauʻaki mo e moʻui ʻi he maama fakalaumālié mo ʻetau ngaahi ngāue ʻi aí, naʻe fakamamafaʻi ʻe Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa e meʻá ni:

ʻĪmisi
Official Portrait of President Dallin H. Oaks taken March 2018.

ʻI he Fakataha Lahi ʻi he Langí, ne fakafeʻiloaki ki he fānau fakalaumālie kotoa ʻa e ʻOtuá e palani ʻa e Tamaí ʻo kau ai e ngaahi nunuʻa mo e faingataʻa fakamatelié, ʻa e ngaahi tokoni fakalangí mo hono ikuʻanga nāunauʻiá. Naʻa tau ʻiloʻi e ngataʻangá mei he kamataʻangá. Ne fili e kakai kehekehe kotoa kuo fanauʻi mai ki he māmaní ki he palani ʻa e Tamaí mo taukapoʻi ia ʻi he feʻauʻauhi fakalangi ne hoko mai aí.

(Dallin H. Oaks, “Ko e Palani Lahí,” Ensign pe Liahona, Mē 2020, 93)

  • Ko e hā ʻokú ke ako te ne lava ʻo fakatupulaki hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí mo tokoniʻi koe ke ke muimui kiate Iá?

Ko e moʻoni ʻe taha te ke lava ʻo ako mei hoʻo akó naʻá ke ikunaʻi ʻa Sētane ʻi he moʻui ʻi he maama fakalaumālié ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí pea mo hoʻo tuʻu maʻu ʻi hoʻo fakamoʻoní.

  • ʻOku tākiekina fēfē ʻe he mahino ki he moʻoni ko ʻení ʻa e anga hoʻo vakai kiate koe mo e niʻihi kehé?

  • Ko e hā ʻoku tokoni atu e moʻoni ko ʻení ke mahino kiate koe fekauʻaki mo e mālohi ʻo e Fakamoʻuí mo ʻEne Fakaleleí?

Manatuʻi hili e angatuʻu ʻa Sētané, naʻe “lī ia ki tuʻa ki he fonuá” ʻa ia mo hono kau muimuí ( Fakahā 12:9). Lau ʻa e Fakahā 12:12, 17 , ʻo kumi pe ko hai naʻe ʻalu ʻa Sētane ke tauʻi hili hono kapusi ia ki tuʻa mei he langí. Fakakaukau ke tānaki atu hoʻo ngaahi fakakaukaú ki he saati naʻá ke faʻú.

Kimuʻa pea fai e fehuʻi hokó, fakamanatu ki he kau akó ʻa e fakaafe mei he ʻekitivitī teuteu ʻa e tokotaha akó.

  • ʻOkú ke vakai fēfē ki he hoko atu he ʻahó ni ʻa e tau naʻe kamataʻi ʻe Sētane mo e kau muimui ʻo Kalaisí?

  • ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻi hono ʻiloʻi e ngaahi moʻoni naʻá ke ako fekauʻaki mo e Tau ʻi he Langí ʻi he maama fakalaumālié ʻi he tau ko ʻeni mo Sētane he ʻaho ní?

Toe vakaiʻi ʻa e meʻa kuó ke lisi ʻi hoʻo tohinoa akó, pea fakakaukau ke fakalaulauloto fakalongolongo mo lotua hoʻo tui fakataautaha ki hoʻo moʻui ʻi he maama fakalaumālié pea mo e ngaahi moʻoni ʻo e tau ʻa Sētane mo kinautolu ʻoku muimui kia Sīsū Kalaisí. Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ʻe he meʻa kuó ke ako he ʻaho ní ke mahino lelei ange kiate koe hoʻo falala kia Sīsū Kalaisi ʻi he maama fakalaumālié. Te ke lava fēfē ʻo falala kakato ange kiate Ia ʻi he moʻui fakamatelié ni? Lekooti hoʻo ngaahi fakakaukaú mo e ueʻi fakalaumālié ʻi hoʻo tohinoa akó.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Naʻá ku ikunaʻi fēfē ʻa Sētane ʻi he Tau ʻi he Langí ʻi he maama fakalaumālié?

Naʻe vahevahe ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa e meʻa ko ʻení:

ʻĪmisi
Official Portrait of President Henry B. Eyring taken March 2018.

Toe fakakaukau angé ki he meʻa ne tau ʻilo ki he maama fakalaumālié kimuʻa ʻi he moʻui fakamatelié. Naʻe fakahā ʻe heʻetau Tamai Hēvaní ha palani maʻa ʻEne fānaú. Ne tau ʻi ai. … Naʻe fakafepakiʻi ʻe hotau tokoua fakalaumālie ko Lusifaá ʻa e palani te ne ʻomai ʻa e tauʻatāina ke filí. Naʻe poupouʻi ʻe Sihova, ko e ʻAlo ʻOfaʻanga ʻo e Tamai Hēvaní, ʻa e palaní. Naʻe taki ai ʻe Lusifā ha fakafepaki. Naʻe ikuna e leʻo faipoupoua ʻo Sihová, pea loto-fiemālie ai ke hoko ko hotau Fakamoʻui.

ʻOku fakapapauʻi ʻe he foʻi moʻoni ʻoku mou ʻi he moʻui fakamatelié he taimi ní, naʻa mou poupouʻi ʻa e Tamaí mo e Fakamoʻuí. Naʻe lava ʻi he tui kia Sīsū Kalaisí ke poupouʻi e palani ʻo e fiefiá pea mo e tuʻunga ʻo Sīsū Kalaisi ʻi aí ʻi he taimi naʻe siʻi ai hoʻo ʻilo ki he ngaahi faingataʻa te ke fehangahangai mo ia ʻi he moʻui fakamatelié.

(Henry B. Eyring, “Ko e Mālohi ʻo e Poupou ʻi he Tuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2019, 58)

Naʻe vahevahe ʻe Brother ʻĀmati S. Kopiti, ko e Tokoni ʻUluaki ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Kau Talavoú, ʻa e meʻá ni:

ʻĪmisi
The official portrait of Ahmad Corbitt.

ʻI he taimi naʻe palōmesi ai ʻa Sīsū Kalaisi [‘i he maama fakalaumālié] ʻe hifo mai ki he moʻui fakamatelié ʻo foaki ʻEne moʻuí ke tānaki mo fakahaofi kitautolú, naʻe ʻikai ke ke tui ʻataʻatā pē kiate Ia. Ko kimoutolu ko e “ngaahi laumālie fakaʻeiʻeiki” naʻa mou “fuʻu tui lahi” ʻo mou mamata ai ki Heʻene talaʻofá ʻo fakapapauʻi [Russell M. Nelson mo Wendy W. Nelson, “ʻAmanakiʻanga ʻo ʻIsilelí,” 8; ʻAlamā 13:3 ]. He ʻikai lava ke Ne loi, pea ne mou mamata kiate Ia ʻo hangē kuó Ne ʻosi lilingi Hono taʻataʻá maʻamoutolu, kimuʻa ʻaupito pea toki ʻaloʻi Iá. …

… Kimuʻa pea fanauʻi kimoutolu ko e ngaahi laumālie fakaʻeiʻeikí, ne mou ako ke vakai ki he ngaahi talaʻofa ʻa Kalaisí ʻi he founga paú ni, mo ʻosi aʻusia ʻEne fakamoʻuí. ʻOku hangē hoʻo tui lahí ha ngaahi uoua ʻoku toe mālohi mo lalahi ange ʻi he lahi ange hoʻo fakamālohisinoʻi kinautolú, ka kuo nau ʻosi ʻi loto pē ʻiate kimoutolu.

(Ahmad S. Corbitt, “Te Ke Lava ke Tānaki ʻa ʻIsileli!,” Liahona, Mē 2021, 62)

Ko e fē te u ako lahi ange mei ai fekauʻaki mo ʻetau moʻui ʻi he maama fakalaumalié?

Fakakaukau ke ako ha niʻihi ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení:

Mōsese 4:1–4

Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Tau ʻi he Langí,” topics.ChurchofJesusChrist.org

Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ Tau ʻi he Langí ,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org

 

 

Ko e faʻahinga tau fēfē ʻa e Tau naʻe fai ʻi he Langí?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī (1915–1985) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻa e tau naʻe fai ‘i langí.

ʻĪmisi
Head and shoulders portrait of Elder Bruce R. McConkie.

Ko e tau fēfē? Tatau pē mo ia ʻoku hoko ʻi māmaní; ʻa e faʻahinga tau pē ʻe taha ʻoku lava ke fakahoko ʻe Sētane mo e ngaahi laumālié—ko ha fetauʻi lea, ko ha fepaki ʻo e ngaahi fakakaukaú; ko ha tau ʻi he vā ʻo e moʻoní mo e halá, māmá mo e poʻulí. … Pea ʻoku kei hokohoko atu pē ʻa e taú. ʻOku hoko ia ʻi he māmaní he taimí ni ʻo hangē ko ia naʻe hoko ʻi he langí; kuo pau ke fili ʻe he tangata kotoa pē pe ko e fē seniale ʻe muimui ki aí.

(Bruce R. McConkie, Doctrinal New Testament Commentary [1973], 3:518)

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Ngaahi founga kehe ke kamata ʻaki e lēsoní

ʻE lava ke ʻaonga ki he kau akó hano aleaʻi ʻenau ngaahi aʻusia ʻo e moʻui ʻi ha taimi ʻoku hoko ai ha tau ʻi he funga ʻo e māmaní, ko ha founga ʻe taha ki he meʻa ʻoku fokotuʻu atu ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní. Te nau lava ʻo aleaʻi ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi tau fakalilifu taha pe tau ʻoku lolotonga hokó pea mo e nunuʻa ʻo e ngaahi tau ko iá kimuʻa pea toki aleaʻi e ngaahi tau fakalaumālié, pe ngaahi taú, mo honau ngaahi olá. ʻIkai ngata aí, ʻe lava ke kole ki he kau akó ke nau fakamanatu nounou, tā fakatātā, pe vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo e palani ʻo e fakamoʻuí pea fakakaukau leva ki he moʻui ʻi he maama fakalaumālié. Te nau lava ʻo aleaʻi e meʻa ʻoku nau ʻilo, tui, pe fie ʻilo ki ai fekauʻaki mo e konga ko ʻeni ʻo e palaní.

Ko e fefine ʻi he toafá

Fakamanatu ki he kau akó ʻoku fakafofongaʻi ʻe he “fefine” ʻoku lau ki ai ʻi he Fakahā 12 ʻa e “siasi ʻo e ʻOtuá” ( Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Fakahā 12:7 [ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá]). Hili e laukonga fekauʻaki mo e Tau ʻi he Langí ʻi he Fakahā 12:7–11 , mahalo naʻa ʻaonga ke lau e Fakahā 12:8–17 , ʻo kumi e meʻa ʻoku fakaʻamu ʻe Sētane ke ne fakahoko ki he Siasi ʻo e Fakamoʻuí. Ke tokoni ke mahino ki he kau akó e ngaahi akonaki fakataipe ʻa Sione ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, fakakaukau ke ʻeke ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení: “ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku lava ke fakafofongaʻi ʻe he fefine ʻoku puna ki he toafá hili hono fakatangaʻi ia ʻe he ngatá?” (Vakai ki he Fakahā 12:13–14 ; vakai foki ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 86:1–3 .)

Paaki