Ch’ol 3: Tzolok 2—Li na’leb’ kixk’uub’ li qaChoxahil Yuwa’ choq’ re li kolb’a-ib’
“Ch’ol 3: Tzolok 2—Li na’leb’ kixk’uub’ li qaChoxahil Yuwa’ choq’ re li kolb’a-ib’,” Jultika Lin Evangelio: Jun tenq’anel hu re xwotzb’al lix evangelio li Jesukristo (2023)
“Ch’ol 3: Tzolok 2,” Jultika Lin Evangelio
Ch’ol 3: Tzolok 2
Li na’leb’ kixk’uub’ li qaChoxahil Yuwa’ choq’ re li kolb’a-ib’
Jalam-uuch
estatua re Kristo
Eb’ li kristiaan maare te’xpatz’
Kʼaʼru aj-e li yuʼam aʼin?
B’ar xinyo’la chaq?
Ma wan jun li Dios li nikinixra? Chan ru tinnaw naq nikinxk’oxla?
Chan ru tinpaab’ naq wan jun li Dios, us ta natam li maa’usilal?
K’a’ut naq naqak’ul li nimla ch’a’ajkilal sa’ qayu’am? Chan ru tinkawob’resi wib’ chiru li ch’a’ajkilal?
Chan ru tinchaab’ilob’resi wib’?
K’a’ru tink’ul chirix naq tinkamq?
Lix evangelio li Jesukristo li k’ojob’anb’il wi’chik nokoxtenq’a chixtawb’al li na’leb’ jwal naqapatz’ sa’ qaam. Rik’in li evangelio, noko’ok chixnawb’al aniho sa’ li junelik q’e kutan, ut naq wan li qawankil jo’ ralal xk’ajol li Dios. Li evangelio naxk’e qayo’onihom ut nokoxtenq’a chixtawb’al li tuqtuukilal, li sahil ch’oolejil, ut xyaalal li qayu’am. Xyu’aminkil li evangelio nokoxtenq’a chi k’iik ut chi kawuuk naq naqak’ul li ch’a’ajkilal sa’ qayu’am.
Li Dios naraj li k’a’ru q’axal chaab’il choq’ reheb’ li ralal xk’ajol ut naraj xk’eeb’al qe li usilal jwal nim, a’an li koleʼk chiru li kamk ut li junelik yuʼam (chi’ilmanq Moises 1:39; Tzol’leb’ ut Sumwank 14:7). Xb’aan naq nokoxra, kixk’uub’ jun li na’leb’ re naq tooruuq chixk’ulb’aleb’ li usilal a’an. Sa’ li loq’laj hu, naru rilb’al oxib’ xk’ab’a’ li na’leb’ a’in: li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’, li nimla k’uub’anb’il na’leb’ re sahil ch’oolejil, ut li k’uub’anb’il na’leb’ re li tojb’al-ix (chi’ilmanq Alma 42:5, 8, 11, 13, 15, 16, 31).
Sa’ li na’leb’ kixk’uub’, wan li qayu’am naq maji’ nokoyo’la arin, toja’ naq nokoyo’la arin ut naqanumsi qayu’am sa’ ruchich’och’, nokokam, ut wan li qayu’am chirix li kamk. Sa’ li b’e a’in, li Dios ak xkanab’ li k’a’ru tooxtenq’a chi q’ajk rik’in ut chixk’ulb’al li sahil ch’oolejil chi tz’aqal.
Li Jesukristo wan sa’ xch’oolil li naʼlebʼ k’uub’anb’il xb’aan li Dios. Xb’aan naq li Jesus kixtoj rix li maak ut kiwakli chi yo’yo, chiqajunilo tooruuq chi kole’k chiru li kamk ut chixk’ulb’al li junelik yu’am.
Chiru li qayu’am sa’ li ruchich’och’, ink’a najultiko’ qe li qayu’am naq maji’ nokoyo’la. Ut ink’a’ ajwi’ naqataw ru chi tz’aqal li yu’am chirix li kamk. A’b’anan, li Dios ak xk’ut k’iila na’leb’ chirixeb’ li yu’am a’an. Ut tz’aqal li ak xk’ut re naq tooruuq chixnawb’al k’a’ru aj-e li qayu’am, chixk’ulb’al xsahil qach’ool, ut chixyo’oninkil li usilal chal re. Li na’leb’ a’in, a’an jun li loq’laj tenq’ li nokoxb’eresi naq wanko sa’ ruchich’och’.
Li tenq’ choq’ re li k’utuk
Sa’ li raqal a’in wan li jun tusleb’aal na’leb’ li tatxtenq’a chixkawresinkil aawib’ choq’ re li k’utuk. Naxye ajwi’ k’a’ru na’leb’ naru taapatz’ reheb’ li kristiaan, jo’ ajwi’ li naru taab’oqeb’ chixb’aanunkil.
Naq nakakawresi aawib’ chixtzolb’al jun li kristiaan, tz’il rix b’ar wan sa’ xyu’am, ut k’a’ru li aajel ru choq’ re. Sik’ ru li na’leb’ jwal us raj xk’utb’al chiru. Kawresi aawib’ re naq taanaw xch’olob’ankil li aatin maji’ rab’ihom. K’uub’ li tzolok a’ yaal jo’ chanru li hoonal wanq aawe re naq ink’a’ taab’ayq li k’utuk.
Sik’ ru li aatin re li loq’laj hu li taawaj xk’utb’al sa’ li tzolok. Naru taataw li aatin re li loq’laj hu b’ar wi’ naxye “xch’olob’ankil li na’leb’” sa’ li hu a’in.
Tz’il rix k’a’ru na’leb’ taapatz’ reheb’ li kristiaan naq yookat chixtzolb’aleb’. Sik’ ru k’a’ru taab’oqeb’ chixb’aanunkil, ut li aatin taaye re xb’oqb’al.
Ye resil li osob’tesink naxyeechi’i li Dios, ut li k’a’ru nakanaw sa’ laa ch’ool.
Jalam-uuch
eb’ li misioneer neke’xtzol jun li junkab’al
Li naru nakak’ut chiruheb’ li kristiaan sa’ 15-25 k’asal
Sik’ arin yal jun malaj wiib’ oxib’ li na’leb’ taak’ut chirix lix na’leb’ li Dios choq’ re li qakolb’al. Wan xch’olob’ankileb’ li na’leb’ rub’el li tusleb’aal a’in.
Li yu’am naq maji’ nokoyo’la: K’a’ru kiraj ut kixk’uub’ li Dios choq’ qe
Laa’o musiq’ejil ralal xk’ajol li Dios. Kooxyo’ob’tesi jo’ chanru xjalam-uuch.
Koowan rik’in li Dios naq maji’ xooyo’la sa’ ruchich’och’. Laa’o lix junkab’al. Naxnaw qu ut nokoxra.
Li Dios kixk’uub’ jun li na’leb’ choq’ re lix sahil qach’ool, ut re naq tooxtenq’a chi xik chi uub’ej sa’ li yu’am a’in ut sa’ li junelik q’e kutan.
Saʼ li qayuʼam naq majiʼ xooyoʼla, xqaj xtaaqenkil li naʼlebʼ k’uub’anb’il xb’aan li Dios. Sa’ li na’leb’ a’an, toochalq sa’ ruchich’och’ re naq tooxik chi uub’ej sa’ xjayal li junelik q’e kutan.
Li Jesukristo wan sa’ xch’oolil li naʼlebʼ k’uub’anb’il xb’aan li Dios. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, naru tookole’q chiru li kamk ut naru taqak’ul li junelik yu’am.
Li Yoʼobʼtesink
Chi b’eresinb’il xb’aan li Dios, li Jesukristo kixyo’ob’tesi li ruchich’och’.
Lix tʼanik laj Adan ut li xEva
Laj Adan ut xEva, a’aneb’ li xb’een musiq’ejil ralal xk’ajol li Dios ke’chal sa’ li ruchich’och’. Li Dios kixyo’ob’tesi xtib’eleb’ ut kixk’eheb’ sa’ li Awimq Eden.
Laj Adan ut li xEva ke’xq’et li chaq’rab’, ke’isiik sa’ li awimq, ut ke’isiik chiru li Dios. A’an li t’ane’k naqaye re.
Chirix li t’ane’k, laj Adan ut li xEva ke’ru chi kamk. Jo’kan ajwi’ ke’ru chi tzolok, chi k’iik, ut chi sihank kok’al. Ke’ok ajwi’ sa’ li rahil ch’oolej, li maak, ut li kamk.
Li t’ane’k kooxtiikisi chi uub’ej. Xb’aan li t’ane’k, kooru chi yo’laak sa’ li ruchich’och’ ut chi xik chi uub’ej sa’ li na’leb’ k’uub’anb’il xb’aan li qaChoxahil Yuwa’.
Li qayu’am sa’ li ruchich’och’
Sa’ li na’leb’ kixk’uub’ li Dios, ki’ajman naq toochalq sa’ li ruchich’och’ re naq taqak’ul li qatib’el, re naq tootzoloq, ut re naq took’iiq.
Sa’ li ruchich’och’, naqatzol xb’eresinkil qib’ rik’in paab’aal. A’b’anan, li qaChoxahil Yuwa’ ink’a’ kooxkanab’ qajunes. A’an kixk’e naab’aleb’ li maatan ut li k’utleb’ be re naq toohe’xtenq’a chi q’ajk rik’in.
Lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo
Chiqajunilo nokomaakob’k, ut chiqajunilo tookamq. Xb’aan naq li Dios nokoxra, kixtaqla li Jesukristo, li Ralal, re xtojb’al qix chiru li maak ut li kamk.
Sa’ xk’ab’a’ lix mayej li Jesus re xtojb’al qix, naru tookuye’q ut tooch’aje’q chirix li qamaak. Naru taachaab’ilo’q li qaam naq naqajal qak’a’uxl. Chi jo’kan, naru tooq’ajq rik’in li Dios ut naru taqak’ul li sahil ch’oolejil chi tz’aqal.
Sa’ xk’ab’a’ lix waklijik li Jesus chi yo’yo, chiqajunilo toowakliiq chi yo’yo chirix naq tookamq. A’an naraj naxye naq li qamusiq’ ut li qatib’el te’junajiiq wi’chik, ut taawanq qayu’am chi junelik sa’ jun li qatib’el tz’aqal re ru.
Li Jesukristo naxyeechi’i li qak’irtesinkil, li qayo’onihom, ut xk’ojob’ankil li qach’ool. Lix tojb’al rix li maak, a’an tz’aqal reetalil lix rahom. Chixjunil li k’a’ru ink’a’ tiik sa’ li yu’am a’in naru tatuqub’aaq rik’in lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo.
Li ruchichʼochʼ rehebʼ li musiqʼej
Naq taakamq li qatib’el, li qamusiq’ nakana chi yo’yo sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej. Aran, tootzoloq ut taqakawresi qib’ naq yooko chiroyb’eninkil li wakliik chi yo’yo.
Nak’utman lix evangelio li Jesukristo sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej, ut toj naru took’iiq ut tooxik chi uub’ej aran.
Li wakliik chi yo’yo, li kolb’a-ib’, ut li taqenaqil loq’al
Chirix li qawanjik sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej, toowulaq sa’ li wakliik chi yo’yo.
Li wakliik chi yo’yo, a’an lix junajinkil wi’chik li qamusiq’ ut li qatib’el. Chiqajunilo toowakliiq chi yo’yo chi tz’aqal re ru li qatib’el. Taawanq qayu’am chi junelik. Naru taqak’ul chi jo’kan xb’aan naq li Kolonel kixtoj rix li maak ut kiwakli chi yo’yo.
Li raqb’a-aatin ut eb’ li awa’b’ejihom re loq’alil
Naq toowakliiq chi yo’yo, li Jesukristo tixraq aatin chiqix. Yal ajlanb’ileb’ li ink’a’ te’xk’ul xna’aj sa’ jun li awa’b’ejihom re loq’alil.
Us ta toowakliiq chi yo’yo chiqajunilo, moko juntaq’eet ta li loq’alil taqak’ul. Li Jesus tixraq aatin chiqix a’ yaal li qapaab’aal, li qab’aanuhom, ut lix jalb’al qak’a’uxl sa’ li yu’am a’in ut sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej. Naru tooq’ajq rik’in li Dios wi tiikaqo chi paab’ank.
Li na’leb’ naru taapatz’ reheb’ li kristiaan
Eb’ li patz’om a’in a’aneb’ reetalileb’ li patz’om naru nakawoksi rik’ineb’ li kristiaan. Naq nakapatz’ li na’leb’ a’in, naru tex-ok sa’ li chaab’il aatinak, ut taataw ru xk’a’uxl laa was aawiitz’in.
K’a’ru aj-e li qayu’am naq nakak’oxla laa’at?
K’a’ru naxk’e xsahil aach’ool?
K’a’ru ch’a’ajkilal nakak’ul li naraj xtenq’ li Dios?
B’ar wan junaq na’leb’ xataw sa’ xk’ab’a’ junaq laa ch’a’ajkilal?
K’a’ru nakanaw chirix li Jesukristo? K’a’ru nakak’ul sa’ laa yu’am sa’ xk’ab’a’ li k’a’ru kixb’aanu?
Li naru taab’oqeb’ laa was aawiitz’in chixb’aanunkil
Ma naru taqaxaqab’ junaq kutan re took’ulunq wi’chik?
Jalam-uuch
xjalam-uuch li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’
Xch’olob’ankil li na’leb’
Sa’ li raqal a’in wan li tzol’leb’ ut li aatin re li loq’laj hu li tixkawob’resi laa nawom ut tatxtenq’a chi k’utuk.
Jalam-uuch
eb’ li chahim
Li yu’am naq maji’ nokoyo’la: K’a’ru kiraj ut kixk’uub’ li Dios choq’ qe
Laa’o tz’aqal ralal xk’ajol, ut yo’ob’tesinb’ilo jo’ chanru xjalam-uuch.
Li Dios a’an xyuwa’ li qamusiq’. Laa’o tz’aqal ralal xk’ajol a’an, yo’ob’tesinb’ilo jo’ chanru xjalam-uuch. Jo’ ralal xk’ajol li Dios, ak wan xchoxahilal li qamusiq’. Xnawb’al a’in naru nokoxtenq’a chiru li ch’a’ajkilal ut naru naxwaklesi qach’ool chixchaab’ilob’resinkil qib’.
Koowan rik’in li Dios jo’ musiq’ejil ralal xk’ajol naq maji’ nokoyo’la sa’ li ruchich’och’. Laa’o lix junkab’al.
Jalam-uuch
Awa’b’ej M. Russell Ballard
“Wan jun li qak’ab’a li naqakomoni anajwan ut chi junelik, li maajo’q’e raj taasachq sa’ qach’ool, ut li tento taqab’antioxi. A’an li qak’ab’a’ jo’ ralal xk’ajol li Dios, li naxye naq wan xxe’il laa musiq’ sa’ li junelik q’e kutan.
“… Xnawb’al li na’leb’ a’in—malaj ut xtawb’al ru chi tz’aqal ut xpaab’ankil—naxjal laa yu’am. Jwal naxwaklesi xloq’al aak’ab’a’, ut maa’ani naru chixmaq’b’al a’an chawu. A’b’an li jwal naxk’e wi’chik aawe, a’an xnawb’al sa’ laa ch’ool naq jwal loq’at sa’ li junelik q’e kutan. Jo’kan ajwi’, naxk’e xsantilal, xchaab’ilal, ut xloq’alil laa k’anjel sa’ li ruchich’och’” (M. Russell Ballard, “Children of Heavenly Father” [Brigham Young University devotional, Mar. 3, 2020], 2, speeches.byu.edu.
Laa’o xqaj naq toochalq sa’ li ruchich’och’
Li qaChoxahil Yuwa’ nokoxra ut naraj naq toowulaq jo’ chanru a’an. A’an jun winq taqenaq xloq’al rik’in jun xxaqalil li nimanb’il xloq’al.
Saʼ li qayuʼam naq majiʼ nokoyoʼla, xqatzol naq li Dios kixk’uub’ jun na’leb’ re naq tooruuq chi wulak jo’ chanru a’an. Sa’ li na’leb’ a’an, ki’ajman naq too’elq sa’ li qachoxahil na’aj ut toochalq sa’ li ruchich’och’ re xk’ulb’al qatib’el. Ki’ajman ajwi’ naq taqak’ul qana’leb’ ut taqanimob’resi li qapaab’aal naq moko wan ta li Dios chiqu. Ink’a’ taajultiko’q qe li qayu’am rik’in li Dios. A’b’anan, li Dios tixkawresi chixjunil li k’a’ru taa’ajmanq re naq tooruuq chi q’ajk rik’in.
Sa’ lix na’leb’ li Dios choq’ qe, jwal aajel ru naq taawanq xtaql li qach’ool. Sa’ li qayu’am naq maji’ xooyo’la, chiqajunilo xqaj xpaab’ankil lix na’leb’ li Dios, li tooxk’e sa’ li ruchich’och’ re naq tooxik chi uub’ej sa’ li qab’e. Xqanaw naq sa’ li ruchich’och’ taqak’ul naab’al li ak’ na’leb’, ut jwal tooruuq chi k’iik ut chi sah’ok sa’ qach’ool. Xqanaw ajwi’ naq taqak’ul li ch’a’ajkilal. Taqanumsi li aaleek, li yale’k-ix, li rahil ch’oolej, ut li kamk.
Naq xqaye naq toochalq sa’ li ruchich’och’, xqapaab’ naq lix rahom ut lix tenq’ li Dios taawanq sa’ qab’een. Xqapaab’ li na’leb’ kixk’uub’ choq’ re li qakolb’al.
Li qaChoxahil Yuwa’ kixsik’ ru li Jesukristo re xtojb’al qix
Li Jesukristo wan sa’ xch’oolil li naʼlebʼ k’uub’anb’il xb’aan li Dios. Naq maji’ nokok’ulun sa’ li ruchich’och’, xqanaw naq ink’a’ tooruuq chi q’ajk rik’in li Dios qajunes qib’. Li qaChoxahil Yuwa’ kixsik’ ru li Jesukristo, li xb’een yo’lajenaq chiru, re tooxtenq’a chi q’ajk ut chixk’ulb’al li junelik yu’am.
Li Jesukristo kixk’ulub’a xch’ool xb’aanunkil. Kixk’ulub’a naq taachalq sa’ li ruchich’och’ ut tixmayeja rib’ choq’ re li qakolb’al. Rik’in naq tixtoj rix li maak ut taawakliiq chi yo’yo, lix na’leb’ li Dios choq’ qe taaruuq chi tz’aqlok ru.
Temas del Evangelio: “Vida preterrenal,” “Plan de Salvación”
Jalam-uuch
nakub’e li saq’e chiru li palaw
Li Yoʼobʼtesink
Sa’ li na’leb’ kixk’uub’ li qaChoxahil Yuwa’, taayo’ob’tesiiq li ruchich’och’ b’ar wi’ li ralal xk’ajol te’xk’ul xtib’eleb’ ut te’xtaw xna’leb’eb’. Na’ajman ru li yu’am sa’ ruchich’och’ re naq tooruuq chi k’iik ut chi wulak jo’ chanru li Dios.
Chi b’eresinb’il xb’aan li Dios, li Jesukristo kixyo’ob’tesi li ruchich’och’ ut chixjunil li k’a’ru yo’yo. Toja’ naq li qaChoxahil Yuwa’ kixyo’ob’tesi li winq ut li ixq jo’ chanru xjalam-uuch a’an. Li Yo’ob’tesink a’an naxk’ut naq li Dios nokoxra ut naraj naq took’iiq.
Leaving the Garden of Eden [Elk chaq sa’ li Awimq Eden], xb’aan laj Joseph Brickey
Lix tʼanik laj Adan ut li xEva
Rub’elaj li t’ane’k
Laj Adan ut xEva a’aneb’ li xb’een ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’ li ke’chal sa’ li ruchich’och’. Li Dios kixyo’ob’tesi lix xxaqalileb’ jo’ chanru xjalam-uuch a’an ut kixk’eheb’ sa’ li Awimq Eden. Sa’ li awimq wankeb’ chi maak’a’eb’ xmaak, ut li Dios naxch’oolaniheb’.
Naq wankeb’ laj Adan ut li xEva sa’ li awimq, li Dios kixtaqlaheb’ naq ink’a’ te’xk’ux ru li che’ re xnawb’al ru li us ut li ink’a’ us. Wi te’xpaab’ li taqlahom a’in, te’kanaaq sa’ li awimq. A’b’an ink’a’ te’ruuq chi k’iik ut chi tzole’k xb’aan li ch’a’ajkilal re li yu’am a’in. Ink’a’ te’xnaw ru li sahil ch’oolejil xb’aan naq ink’a’ te’xk’ul ajwi’ li rahil ch’oolejil.
Laj Satanas kiraale laj Adan ut li xEva chixk’uxb’al ru li che’, ut ke’xb’aanu. Xmaak a’an, ke’isiik sa’ li awimq ut ke’isiik chiru li Dios. A’an li t’ane’k nayeeman re.
Chirix li t’ane’k, laj Adan ut li xEva ke’ru chik chi kamk.
Chirix li t’ane’k, laj Adan ut xEva ke’ru chik chi kamk. Wankeb’ chik lix maak, ut ke’xnaw ru li us jo’ ajwi’ li ink’a’ us. Ke’ru chixsik’b’al ru li us malaj li ink’a’ us, a’ yaal re xtaql xch’ooleb’. Naq ke’xk’ul xka’pak’alil li k’a’aq re ru, laj Adan ut li xEva ke’ru chi tzolok ut chi k’iik. Rik’in naq ke’ru chireek’ankil li rahil ch’oolej, ke’ru ajwi’ chireek’ankil li sahil ch’oolej. (Chi’ilmanq 2 Nefi 2:22–25.)
Us ta ke’wan xch’a’ajkilal, laj Adan ut xEva ke’reek’a naq usilanb’ileb’ sa’ li yu’am a’in. Jun li usilal ke’xk’ul, a’an naq ke’ru chi wank xkok’al. Xb’aan a’in, lix komoneb’ chik li ralal xk’ajol li Dios ke’ru chi chalk sa’ li ruchich’och’ re naq te’xk’ul xtib’eleb’.
Laj Adan ut xEva ke’saho’ xch’ool chirixeb’ li usilal sa’ li t’ane’k. Li xEva kixye, “Wi ta inkʼaʼ xooqʼetok aatin maajun wa raj kiwan qiyajil, ut maajun wa raj kiqanaw ru li us ut li inkʼaʼ us, ut li sahil chʼoolejil re lix tojbʼal qix, ut li junelik yuʼam li naxkʼe li Dios re chixjunilebʼ li nekeʼabʼin chiru” (Moises 5:11; chiʼilmanq ajwiʼ raqal 10).
Temas del Evangelio: “Caída de Adán y Eva,” “Albedrío y responsabilidad”
Li qayu’am sa’ li ruchich’och’
Naab’aleb’ li kristiaan neke’xpatz’, “K’a’ut naq wankin arin sa’ li ruchich’och’?” Sa’ li na’leb’ kixk’uub’ li Dios, na’ajman li qayu’am sa’ li ruchich’och’ re naq tooxik chi uub’ej sa’ li junelik q’e kutan. Tz’aqal rajom li qawanjik arin, a’an xkawresinkil qib’ re naq tooq’ajq rik’in li Dios b’ar wi’ taqak’ul li sahil ch’oolejil chi tz’aqal. Wahi’ jujunq li k’a’ru naqak’ul sa’ li ruchich’och’ re naq tookawresiiq choq’ re li Dios.
Jalam-uuch
jun ch’ina al se’se ru
Xk’ulb’al li qatib’el
Nokok’ulun sa’ li ruchich’och’ re naq taqak’ul li qatib’el, li taak’anjelaq jo’ xna’aj li qamusiq’. Loq’ li qatib’el, ut sachb’a-ch’oolej lix yo’ob’tesinkil xb’aan li Dios. Sa’ li qatib’el, wan naab’al li k’a’ru naru taqab’aanu, taqatzol, ut taqak’ul, li ink’a’ naru sa’ qamusiq’. Naru took’iiq sa’ li k’a’ru maji’ xqak’ul naq yal musiq’ejo chaq.
Sa’ li qatib’el re li yu’am a’in, naqak’ul li rahilal, li yajel, ut xkomoneb’ chik li yalb’a-ix. Chi jo’kan, naqatzol li kuyuk, li toq’ob’ank-u, ut xkomoneb’ chik li choxahil na’leb’. A’an ajwi’ nokoxkawresi choq’ re li sahil ch’oolejil. Xb’aanunkil li us, us ta ch’a’aj xb’aanunkil, naru tixk’e li qapaab’aal, li qayo’onihom, ut li qarahom.
Roksinkil xtaql li qach’ool chi chaab’il
Wanko ajwi’ sa’ li yu’am a’in re naq taqatzol roksinkil xtaql li qach’ool chi chaab’il, ut re naq taqasik’ ru li us. Jwal aajel ru roksinkil xtaql li qach’ool chi chaab’il re naq toowulaq jo’ chanchan li Dios.
Li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo neke’xk’ut b’ar wan li us ut neke’xk’e li taqlahom li naxk’am qab’e toj sa’ li sahil ch’oolejil. Laj Satanas nokoraale chixb’aanunkil li ink’a’ us xb’aan naq naraj xnumsinkil xrahil xch’ool qe laa’o. Naqak’ul li us jo’ ajwi’ li ink’a’ us, ut na’ajman xka’pak’alil ru re naq taqatzol roksinkil xtaql li qach’ool (chi’ilmanq 2 Nefi 2:11).
Naq noko’ab’in chiru li Dios, nokok’i ut naqak’ul li osob’tesink naxyeechi’i. Naq ink’a’ noko’ab’in chiru, naqanajtob’resi qib’ rik’in ut naqak’ul xq’ajkamunkil li maak. Us ta maare ink’a’ uchin chiru, li maak junelik nokoxk’am toj sa’ li rahil ch’oolejil. K’iila sut, li osob’tesink li taak’ul naq nakat-ab’in—malaj li k’a’ru taak’ul xb’aan li maak—ink’a’ nak’utun sa’ junpaat malaj chi ilb’il. A’b’an ch’olch’o li taak’ul, xb’aan naq tiik ru li Dios.
Us ta naqayal qaq’e chi us, chiqajunilo nokomaakob’k ut maji’ nokowulak sa’ xloq’al li Dios (Romanos 3:23). Li qaChoxahil Yuwa’ naxnaw a’an, jo’kan naq kixkawresi li b’e re naq tooruuq chixjalb’al qak’a’uxl ut chi q’ajk rik’in a’an.
Li jalb’a-k’a’uxlej naxb’oq lix wankil li Jesukristo sa’ qayu’am re naq tixkol qix (chi’ilmanq Helaman 5:11). Naq naqajal qak’a’uxl, lix mayej li Jesukristo re xtojb’al qix ut li maatan re li Santil Musiq’ej nokohe’xch’aj chirix li maak (chi’ilmanq 3 Nefi 27:16–20). Sa’ xk’ab’a’ li jalb’a-k’a’uxlej naqak’ul li sahil ch’oolejil. Li b’e b’ar wi’ tooq’ajq rik’in li qaChoxahil Yuwa’ nakana chi teeto chiqu, xb’aan naq li Dios naruxtaana qu. (Chi’ilmanq “Li jalb’a-k’a’uxlej” sa’ tzolok 3.)
Xb’eresinkil qib’ rik’in paab’aal
Wanko sa’ li yu’am a’in re ajwi’ naq taqak’ul li qanawom li ka’ajwi’ naru naqak’ul naq jachjooko rik’in li Dios. Xb’aan naq ink’a’ naqil ru li Dios arin, tento taqatzol xb’eresinkil qib’ rik’in paab’aal (chi’ilmanq 2 Korintios 5:6–7).
Li Dios ink’a’ nokoxkanab’ qajunes sa’ li b’e a’in. Kixk’e li Santil Musiq’ej re naq tooxb’eresi, tooxkawob’resi, ut tooxsantob’resi. Kixk’eheb’ ajwi’ li loq’laj hu, li profeet, li tijok, ut lix evangelio li Jesukristo.
Chixjunil li naqak’ul sa’ li ruchich’och’—li sahil ch’oolej jo’ ajwi’ li rahil ch’oolej, malaj li chaab’ilal ut li rahilal—naru nokoxtenq’a chi k’iik naq yooko chixkawresinkil qib’ chi q’ajk rik’in li Dios.
Temas del Evangelio: “Vida terrenal,” “Adversidad”
Lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo
Xb’aan lix t’anik laj Adan ut li xEva, nokonume’ sa’ li maak ut li kamk. Ink’a’ nokoru chi numtaak sa’ xb’een li maak ut li kamk qajunes qib’. Sa’ lix na’leb’ li qaChoxahil Yuwa’ choq’ re li kolb’a-ib’, kixk’uub’ chan ru toonumtaaq sa’ xb’een li t’ane’k re naq tooruuq chi q’ajk rik’in. Naq maji’ nayo’ob’tesiik li ruchich’och’, kixsik’ ru li Jesukristo re naq taawanq choq’ aj Kolol qe ut aj Tojol qix.
Ka’ajwi’ li Jesukristo taaruuq chixtojb’al qix chiru li maak ut li kamk. A’an tz’aqal li Ralal li Dios. Maak’a’ xmaak, ut tz’aqal ki’ab’in chiru lix Yuwa’. Kawresinb’il ut wan xch’ool chixb’aanunkil li rajom li qaChoxahil Yuwa’.
Re xtojb’al rix li qamaak, li Kolonel kixk’ul rahilal sa’ Getsemani, kikam chiru li krus, ut kiwakli chi yo’yo. Kixk’ul rahilal li q’axal nim—toj reetal naq ki’el xkikʼel ruuchil tiqobʼ (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 19:18).
Lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo, a’an li k’anjel jwal nim xloq’al chalen chaq xtiklajik li ruchich’och’. Rik’in lix mayej aj tojol-ix, li Jesus kixk’e chi k’anjelak li na’leb’ k’uub’anb’il chaq xb’aan li Yuwa’b’ej. Chi maak’a’ lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo, maak’a’ raj li qatenq’ankil, xb’aan naq ink’a’ naru taqakol qib’ chiru li maak ut li kamk (chi’ilmanq Alma 22:12–15).
Lix mayej laj Kolol qe, a’an jun nimajwal reetalil lix rahom choq’ re lix Yuwa’ ut choq’ qe laa’o. “Li xnimal ru, lix teram, li xnimal roq, ut lix chamal” lix rahom li Kristo ink’a’ naru xtawb’al ru sa’ qak’a’uxl (Efesios 3:18; chi’ilmanq ajwi’ raqal 19).
Jalam-uuch
Li kamk chiru krus, xb’aan laj Harry Anderson
Li Jesukristo kinumta sa’ xb’een li kamk choq’ qe chiqajunil
Naq li Jesukristo kikam chiru li krus, lix musiq’ kijache’ ru rik’in lix tib’el. Sa’ rox li kutan, ke’junajiik wi’chik lix musiq’ ut lix tib’el, chi maajo’q’e chik te’xjach rib’. A’an kixk’utb’esi rib’ chiru naab’aleb’, ut kixk’ut naq lix xaqalil wan xtibʼel ut xbʼaqel, ut ink’a’ chik nakam. Li wakliik chi yo’yo, a’an lix junajinkil wi’chik li musiq’ej rik’in li tib’elej.
Chiqajunilo tookamq. A’b’an rik’in naq li Jesus kinumta sa’ xb’een li kamk, chixjunileb’ li xe’yo’la sa’ li ruchich’och’ te’wakliiq chi yo’yo. Li wakliik chi yo’yo, a’an jun santil maatan choq’ qe chiqajunil, ut k’eeb’il sa’ xk’ab’a’ li ruxtaan ut li rusilal li Kolonel. Li qamusiq’ ut li qatib’el te’junajiiq wi’chik, ut taawanq qayu’am chi junelik sa’ jun li qatib’el tz’aqal re ru. Chi maak’a’ li Jesukristo, li kamk tooxram chixyo’oninkil qana’aj rik’in li qaChoxahil Yuwa’ (chi’ilmanq 2 Nefi 9:8–12).
Xb’aan li Jesus, naru tooch’aje’q chirix li qamaak
Re xnawb’al k’a’ru taqayo’oni rik’in li Kristo, tento taqanaw chan ru nak’anjelak li tiikilal. Sa’ li tiikilal, junelik na’ajman xq’ajkamunkil li qab’aanuhom. Li ab’ink chiru li Dios naxk’e li sahil q’ajkamunk, ut li q’etok aatin naxk’e li rahil q’ajkamunk. (Chi’ilmanq Alma 42:14–18.) Naq nokomaakob’k, nokotz’ajno’ sa’ musiq’ej, ut maakʼaʼ kʼaʼru tzʼaj naru nawan rikʼin li Dios (chi’ilmanq 3 Nefi 27:19).
Jalam-uuch
Li Kristo natijok sa’ Getsemani, xb’aan laj Harry Anderson
Naq li Jesukristo kixtoj rix li qamaak, kixb’aanu quuchil, kixk’ul rahilal, ut kixtoj xtz’aq li qamaak (chi’ilmanq 3 Nefi 27:16–20). Li na’leb’ kixk’uub’ li Dios naxk’e xwankil li Jesukristo chixb’aanunkil quuchil chiru li tiikilal (chi’ilmanq Mosiah 15:9). Xb’aan lix mayej aj tojol-ix, wan xk’ulub’ li Jesukristo chiruxtaanankil qu naq yooko chixk’anjelankil li qapaab’aal choq’ re li jalb’a-k’a’uxlej (chi’ilmanq Moroni 7:27; Tzol’leb’ ut Sumwank 45:3–5). “Chi joʼkan li uxtaan naru chixkʼeebʼal li kʼaʼru elajinbʼil xbʼaan li tiik ruhil naʼlebʼ, ut naxsuti qix rikʼin ruqʼ li koleʼk” (Alma 34:16).
Naru nokoq’aj rik’in li Dios ka’ajwi’ xb’aan lix tojb’al rix li maak ut rik’in xjalb’al li qak’a’uxl. Naq naqajal qak’a’uxl, nakuye’ qamaak ut nokoch’aje’ sa’ musiq’ej. Ink’a’ chik naqiiqa li xutaan chirix li qamaak. Nak’irtesiik xtoch’olal li qaam. Nokonujob’resiik rik’in sahil ch’oolejil (chi’ilmanq Alma 36:24).
Us ta junelik wan qapaaltil ut maare toot’ane’q wi’chik, li rusilal, lix rahom, ut li ruxtaan li Jesukristo naxq’ax ru li qasachik, li qamajelal, ut li qamaak laa’o. Li Dios junelik yo’on wan chiqaq’alunkil naq naqasik’ a’an ut naqajal qak’a’uxl (chi’ilmanq Lukas 15:11–32). Maak’a’ ut maa’ani “naru taajachoq qe rik’in lix rahom li Dios li wan rik’in li Kristo Jesus, li Qaawa’” (Romanos 8:39).
Li Jesukristo kixkʼul saʼ xbʼeen li qarahilal, li qach’a’ajkilal, ut lix majelal li qakawilal
Rik’in lix mayej aj tojol-ix, li Jesukristo kixk’ul sa’ xb’een li qarahilal, li qach’a’ajkilal, ut lix majelal li qakawilal. Jo’kan naq naxnaw “saʼ li tzʼejwalej chanru xkʼeebʼal xtenqʼankilebʼ lix tenamit joʼ chanru xmajelal lix kawilalebʼ” (Alma 7:12; chi’ilmanq ajwi’ raqal 11). Nokoxb’oq rik’in xyeeb’al “Chalqex wik’in,” ut naq naqab’aanu, naxk’e qahilaal, qayo’onihom, qakawilal, qana’leb’, ut qak’irtesinkil (Mateo 11:28; che’ilmanq ajwi’ raqal 29–30).
Naq naqakanab’ qib’ sa’ ruq’ li Jesukristo ut lix tojb’al rix li maak, li Jesus naru tooxtenq’a chixkuyb’al li yale’k-ix, li yajel, ut li rahilal. Naru taasaho’q, taatuqlaaq, ut taak’ojob’aaq li qach’ool. Chixjunil li k’a’ru ink’a’ tiik sa’ li yu’am a’in naru natuqub’aak rik’in lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo.
Temas del Evangelio: “Jesucristo,” “Expiación de Jesucristo,” “Gracia”
Jalam-uuch
jun junkab’al narula’ani li muqleb’aal
Li ruchichʼochʼ rehebʼ li musiqʼej
Naab’aleb’ li kristiaan neke’xpatz’, “K’a’ru tink’ul chirix naq tinkamq?” Li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’ naxsume li patz’om a’in.
Li kamk wan xna’aj sa’ li “naʼlebʼ aj uxtaan” kixk’uub’ li Dios choq’ qe (2 Nefi 9:6). Naq nokokam, ink’a’ noko’oso’. Nokoxik b’an chi uub’ej sa’ xjayal li junelik q’e kutan. Re wulak jo’ chanru li Dios, tento taqanumsi li kamk, ut tento taqak’ul wi’chik li qatib’el chi tz’aqal re ru.
Naq taakamq li qatib’el, li qamusiq’ nakana chi yo’yo sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej. Aran, tootzoloq ut taqakawresi qib’ naq toj yooko chiroyb’eninkil li wakliik chi yo’yo ut li raqb’a-aatin sa’ roso’jik. Li na’leb’ naqak’ul sa’ li qayu’am nakana qik’in.
Sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej, eb’ li ke’xk’ulub’a ut ke’xyu’ami lix evangelio li Jesukristo “nekeʼkʼuleʼ saʼ jun wanjik re sahil chʼoolejil, aʼan hilobʼaal naʼajej yeebʼil re” (Alma 40:12). Li kok’al li ka’ch’ineb’ xyu’am neke’k’ule’ ajwi’ sa’ li hilob’aal na’ajej naq neke’kam.
Eb’ li musiq’ej aran te’hilanq chiru lix ch’a’ajkilaleb’ ut lix rahilaleb’. Toj te’k’iiq sa’ musiq’ej, te’xb’aanu lix k’anjel li Dios, ut te’k’anjelaq chiruheb’ li ras riitz’in. Te’xk’ut li evangelio chiruheb’ li ink’a’ ke’xk’ul a’an sa’ xyu’ameb’ (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 138:32–37, 57–59).
Sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej, eb’ li maji’ ke’ru chixk’ulb’al li evangelio, malaj ink’a’ ke’raj ab’ink chiru, te’wanq xramb’al (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 138:6–37; Alma 40:6–14). A’b’anan, xb’aan naq tiik ru li Dios ut a’an aj uxtaan, taak’utmanq lix evangelio li Jesukristo chiruheb’. Wi te’xk’ulub’a ut te’xjal xk’a’uxl, te’toje’q rix (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 138:58; chi’ilmanq ajwi’ 138:31–35; 128:22). Te’k’ule’q sa’ xtuqtuukilal li hilob’aal na’ajej. Moqon, te’xk’ul xna’aj sa’ jun li awa’b’ejihom re loq’alil li naxk’am rib’ rik’in li k’a’ru ke’xsik’ ru sa’ xyu’am ut sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej.
Nokokana sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej toj reetal naq toowakliiq chi yo’yo.
Li wakliik chi yo’yo, li kolb’a-ib’, ut li taqenaqil loq’al
Li wakliik chi yo’yo
Xb’aan li na’leb’ kixk’uub’ li Dios, tooruuq chi k’iik ut chixk’ulb’al li junelik yu’am. Chirix li qawanjik sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej, tooxik chi uub’ej sa’ li wakliik chi yo’yo.
Li wakliik chi yo’yo, a’an lix junajinkil wi’chik li qamusiq’ ut li qatib’el. Chiqajunilo toowakliiq chi yo’yo. Naru taqak’ul chi jo’kan xb’aan naq li Kolonel kixtoj rix li maak ut kiwakli chi yo’yo. (Chi’ilmanq Alma 11:42–44.)
Naq toowakliiq chi yo’yo, tz’aqalaq re ru li qatib’el, ut maak’a’aq chik xrahilal chi moko xyajel. Ink’a’ chik tookamq, ut yo’yooqo chi junelik.
Li kolb’a-ib’
Xb’aan naq chiqajunilo toowakliiq chi yo’yo, chiqajunilo tookole’q chiru li kamk. Li maatan a’in nak’eeman qe sa’ xk’ab’a’ li rusilal li Jesukristo.
Naru ajwi’ tookole’q chiru li k’a’ru narelaji li tiikilal chirix li qamaak. Li maatan a’in nak’eeman ajwi’ sa’ xk’ab’a’ lix k’ulub’ejil ut li ruxtaan li Jesukristo wi naqajal qak’a’uxl. (Chi’ilmanq Alma 42:13–15, 21–25.)
Li taqenaqil loqʼal
Li taqenaqil loq’al, malaj li junelik yu’am, a’an li sahil ch’oolejil ut li loq’alil jwal taqenaq sa’ li choxahil awa’b’ejihom. Re xk’ulb’al li taqenaqil loq’al, wan k’a’ru na’ajman. Li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixye, “Li na’ajman, a’an li paab’aal chirix li Qaawa’, li jalb’a-k’a’uxlej, li kub’iha’, xk’ulb’al li Santil Musiq’ej, ut li tiikilal chixpaab’ankileb’ li loq’laj k’anjel ut sumwank re li santil ochoch” (“La salvación y la exaltaciónLiahonamayo 2008, 9).
Sa’ li taqenaqil loq’al nokowan rik’in li Dios chi junelik sa’ li qajunkab’al. Naqanaw ajwi’ ru li Dios ut li Jesukristo, nokowulak jo’ chanchaneb’ a’an, ut wan qayu’am jo’ chanru xyu’ameb’ a’an.
Li raqb’a-aatin ut eb’ li awa’b’ejihom re loq’alil
K’e reetal: Naq jun li kristiaan yoo chirab’inkil resileb’ li awa’b’ejihom re loq’alil xb’een sut, ch’olob’ chi timil timil a’ yaal jo’ chanru xnawom ut b’arwan li aajel ru choq’ re.
Naq toowakliiq chi yo’yo, li Jesukristo tixraq aatin chiqix rik’in tiikilal ut uxtaan. Yal ajlanb’ileb’ li ink’a’ te’xk’ul xna’aj sa’ jun li awa’b’ejihom re loq’alil. Us ta toowakliiq chi yo’yo chiqajunilo, moko juntaq’eet ta li loq’alil taqak’ul (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 88:22–24, 29–34; 130:20–21; 132:5).
Eb’ li ink’a’ ke’ru chixnawb’al chi tz’aqal ut chixpaab’ankil lix chaq’rab’ li Dios te’ruuq chixb’aanunkil sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej. Li Jesus tixraq aatin chirix li junjunq chi kristiaan a’ yaal lix paab’aal, lix b’aanuhom, li rajom xch’ool, ut lix jalb’al xk’a’uxl, ma sa’ li yu’am a’in malaj sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 138:32–34, 57–59).
Li loq’laj hu naxye resil oxib’eb’ li awa’b’ejihom: li choxahil, li terrestil, ut li teleestil. Li oxib’eb’ neke’reetali lix rahom, lix tiiklal, ut li ruxtaan li Dios.
Eb’ li neke’xpaab’ li Kristo, li neke’xjal xk’a’uxl, li neke’okenk sa’eb’ lix k’ojob’anb’il k’anjel li evangelio, li neke’xpaab’ li sumwank, li neke’xk’ul li Santil Musiq’ej, ut li neke’kuyuk toj sa’ roso’jik te’kole’q sa’ li choxahil awa’b’ejihom. Te’wanq ajwi’ sa’ li awa’b’ejihom a’in li ani ink’a’ ke’ru chixk’ulb’al li evangelio sa’ xyu’am a’b’an “keʼxkʼul raj chi anchalebʼ xchʼool,” ut ke’xk’ul ajwi’ chi jo’kan sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej (Tzol’leb’ ut Sumwank 137:8; chi’ilmanq ajwi’ raqal 7). Eb’ li kok’al li ke’kam naq maji’ neke’xket xchihab’il li tenebʼaak (waqxaqib’ chihab’) te’kole’q ajwi’ sa’ li choxahil awa’b’ejihom (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 137:10).
Li loq’laj hu naxye naq li choxahil awa’b’ejihom wan xloq’alil malaj xlemtz’unkil jo’ chanchan li saq’e. (Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 76:50–70.)
Li kristiaan li chaabʼileb’ xyu’am a’b’an moko ke’xk’ul ta li yaal chʼolobʼanbʼil chirix li Jesus “saʼ li tzʼejwalej, aʼut moqon keʼxkʼul” te’wanq sa’ li terrestil awa’b’ejihom (Tzol’leb’ ut Sumwank 76:74). Aran ajwi’ te’wanq li moko kaweb’ ta xch’ool sa’ xnawom chirix li Jesus. Li awa’b’ejihom a’in wan xloq’alil jo’ chanchan li po. (Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 76:71–80.)
Eb’ li ke’kana sa’ xmaakeb’ ut ink’a’ ke’xjal xk’a’uxl sa’ li yu’am a’in chi moko ke’raj xk’ulb’al li evangelio sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej te’xk’ul xq’ajkamunkil sa’ li teleestil awa’b’ejihom. Li awa’b’ejihom a’in wan xloq’alil jo’ chanchaneb’ li chahim. (Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 76:81–86.)
Li ch’ina tusleb’ a’in naxk’ut li na’leb’ naru taak’ut naq yal b’ab’ay li hoonal wan. Sa’ li tusleb’, sik’ b’ar wankeb’ li na’leb’ taak’ut. Naru taawil xch’olob’ankil li na’leb’ b’ar wi’ ak xtz’iib’aman sa’ li hu a’in.
Naq yookat chi k’utuk, patz’on ut ab’in. B’oqeb’ li kristiaan chixb’aanunkil li k’a’ru tixtenq’aheb’ chi nach’ok rik’in li Dios. Aajel ajwi’ ru xb’oqb’aleb’ chi ch’utlaak wi’chik eerik’in. A’ yaal re li patz’ok ut li ab’ink nakab’aanu, maare yal junpaat li tzolok malaj maare taab’ayq.
Li naru nakak’ut chiruheb’ li kristiaan sa’ 3-10 k’asal
Laa’o li musiq’ejil ralal xk’ajol li Dios. Laa’o lix junkab’al. Naxnaw qu ut nokoxra.
Li Dios kixk’uub’ jun li na’leb’ re naq tooxik chi uub’ej ut taasaho’q li qach’ol chiru li yu’am a’in ut li junelik q’e kutan.
Sa’ li na’leb’ kixk’uub’, ki’ajman naq toochalq sa’ li ruchich’och’ re naq taqak’ul qatib’el, tootzoloq, ut took’iiq.
Li Jesukristo wan sa’ xch’oolil li naʼlebʼ k’uub’anb’il xb’aan li Dios. Sa’ xk’ab’a’ li Jesus, tooruuq chixk’ulb’al li junelik yu’am.
Chi b’eresinb’il xb’aan li Dios, li Jesukristo kixyo’ob’tesi li ruchich’och’.
Li naqak’ul sa’ li ruchich’och’ nokoxtenq’a chixkawresinkil qib’ chi q’ajk rik’in li Dios.
Chiqajunilo nokomaakob’k, ut chiqajunilo tookamq. Xb’aan naq li Dios nokoxra, a’an kixtaqla li Jesukristo, li Ralal, re xtojb’al qix chiru li maak ut li kamk.
Chixjunil li k’a’ru ink’a’ tiik sa’ li yu’am a’in naru taatuqub’aaq rik’in lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo.
Naq nakam li qatib’el, li qamusiq’ nakana chi yo’yo. Chiqajunilo toowakliiq chi yo’yo. A’an naraj naxye naq li qamusiq’ ut li qatib’el te’junajiiq wi’chik, ut taawanq qayu’am chi junelik sa’ jun li qatib’el tz’aqal re ru.
Naq toowakliiq chi yo’yo, li Jesukristo tixraq aatin chiqix. Yal ajlanb’ileb’ li ink’a’ te’xk’ul xna’aj sa’ jun li awa’b’ejihom re loq’alil. Naru tooq’ajq rik’in li Dios wi tiikaqo chi paab’ank.