Mga Kapanguhaan sa Pagdumala sa Emosyonal nga mga Panginahanglan

Ang grabe nga mga emosyon sama sa depresyon o kabalaka makatabang nato nga masayud nga kita nasobrahan sa stress. Basaha ang “Kinatibuk-ang mga Baruganan sa Pagdumala sa Stress” sa mga pahina 17–22 alang sa kinatibuk-ang mga sugyot. Agig dugang, ang mga sugyot sa ubos makatabang sa piho nga mga emosyon.

A

Mobati og Kamingaw [Homesick]

• Kanunay nga busy. Ang kamingaw sagad mahitabo, ilabi na kon panagsa ra ka nga mahilayo sa balay. Tuguti ang imong kaugalingon nga maguol sulod sa pipila ka minuto, apan pagkahuman barug ug magpaka-busy. Ang pinakamaayo nga paagi sa pagsulbad niini mao ang paglinga sa imong kaugalingon gikan sa kabalaka ug kalooy sa kaugalingon pinaagi sa pagpabiling busy kanunay ug pagserbisyo sa uban.

• Panghabwa sa maleta ug pagpahimutang. Ayaw pagpuyo nga ang mga butang naa gihapon sa maleta. Han-aya ang imong personal nga lugar. Pagbutang og litrato nga makatabang nimo nga mabati ang Espiritu ug mahinumdom nganong gusto nimo nga moserbisyo sa Ginoo. Ipagawas ang mga biya, ug himoa ang apartment nga “imoha.” Pagluto og mga pagkaon nga imong ganahan.

• Paghimo og taas nga lista sa mga butang nga wala pa nimo mausab. Hunahunaa ang imong pakigrelasyon, mga kalig-on, ug ubang butang nga mao lang gihapon, bisan kon daghan na ang nausab. Pananglitan: “Aduna koy pagkasiaw; ang akong mga ginikanan nagmahal nako; gusto ko nga moserbisyo.” Idugang ang mga butang nga imo gihapong buhaton kon naa pa ka sa panimalay: “Modesisyon gihapon ko; kinahanglan gihapon nga maayo ko nga makigrelasyon sa uban; kinahanglan gihapon nga magkugi ko.”

• Ribyuha ang imong mga rason sa pag-misyon. Tuyoa nga ihalad ang imong misyon isip gasa sa pasalamat ngadto sa Manluluwas, ug ilista ang imong nadawat nga mga panalangin. Pahinumdumi ang imong kaugalingon kon unsay isulti kanimo sa mga nagsuporta nga mga lider ug mga minahal sa panimalay kabahin sa imong pagserbisyo.

• Pangayo og panalangin sa priesthood.

• Tangtanga ang makasamok nga mga litrato. Hipusa ang mga litrato nga makapugong kanimo nga mabati ang Espiritu o makapasugod sa kamingaw. Mahimo nimo nga ipagawas pag-usab ang pipila niini kon mas naka-adjust ka na. Awhaga ang imong pamilya nga mosulat kausa lang kada semana aron ikaw, sama sa mga karaang disipulo ni Jesus, makabiya sa imong “laya” (tan-awa sa Mateo 4:18–22) ug maka-focus sa trabaho.

• Pagmapailubon. Molungtad kasagaran og unom ka semana nga maka-adjust ngadto sa bag-o nga mga kahimtang. Ilangan ang paghimo og bisan unsa nga mga desisyon, ug tagai og panahon ang imong kaugalingon nga maka-adjust. Hinay-hinay lang. (Tan-awa sa Isangyaw ang Akong Ebanghelyo, 145.)

“Sa diha nga ang atong mga kasingkasing nasubo, kita hapit na unta mobalik, tan-awa, ang Ginoo mihupay kanato, ug miingon: … antusa uban sa pailub ang inyong mga kasakit, ug Ako mohatag nganha kaninyo sa kalampusan.”

—Alma 26:27

B

Mobati og Kaguol o Walay Kadasig

• Ribyuha ang makaawhag nga mga kasulatan ug istorya. Pangolekta og mga kasulatan, personal nga mga kasinatian, mga kinutlo, ug mga istorya sa pamilya nga makadasig ug makapabayaw kanimo. Kon magbasa ka niini nga mga asoy, hunahunaa ang imong ngalan diha kanila. (Mga pananglitan: 2 Nephi 4; Mosiah 24:13–14; Alma 36:3; D&P 4; 6; 31; Mga Proverbio 3:5–6; Helaman 5:12; ug “Kalisdanan” sa Matinud-anon sa Tinuhoan.)

• Ribyuha ang imong patriyarkal nga panalangin alang sa giya. Pangita og mga paagi nga ang imong mga gasa ug kalig-on makatampo sa trabaho.

• Ayaw paglangay. Ang pag-unya-unya sa mga butang mopadulong ngadto sa depresyon. Bahin-bahina ang dagkong mga tahas ngadto sa gagmay nga mga piraso. Sugdi na, pahinumdumi ang imong kaugalingon, “Ang ako lang buhaton karon mao ang ______” o “Buhaton ko lang kini sa pipila ka minuto ug dayon mopahulay kon gusto nako.”

• Paminaw sa aprubado nga musika o pagkanta. Pagpili og musika nga kalma ug makahupay kon nabalaka ka, o musika nga alegre ug sadya kon naguol ka.

Paminaw sa mga Himno

“Ang mga himno modala kanato ngadto sa paghinulsol ug maayong mga buhat, molig-on sa pagpamatuod ug sa pagtuo, mohupay sa nangaluya, mohupay sa nagmasulub-on, ug modasig kanato sa paglahutay hangtud sa katapusan” (“Pasiuna gikan sa Unang Kapangulohan,” Hymns [1985], x).

2*	Dali, Dali, Kamo mga Santos
6*	Unsa Kalig-on ang Tukuranan
48*	Ikaw Naghunahuna ba sa Pag-ampo?
97	Lead, Kindly Light
102	Jesus, Lover of My Soul
105	Master, the Tempest Is Raging
114	Come unto Him
115	Come, Ye Disconsolate
124	Be Still, My Soul
129	Where Can I Turn for Peace?
142	Sweet Hour of Prayer

• Mga Himno ug mga Awit sa mga Bata

• Ayaw tuguti ang kaligutgut nga modako. Kon mibati ka og kalagut sa usa ka butang, pangayo og tabang sa pagsulbad sa problema nga dili manaway o mobasol sa uban. Kon dili ka gusto nga istoryahan kini, nan ayaw tuguti nga maglagut ka niini.

• Paghimo og tinuoray nga mga tumong, ug paghimo og piho nga mga plano unsaon nimo sa pagkab-ot niini. Atubanga og tagsa-tagsa ang mga butang nga nakahasol nimo. Ang depresyon matambalan sa mga tumong ug mga plano. (Tan-awa sa Isangyaw ang Akong Ebanghelyo, 177.)

• Pasagdi kadtong dili nimo makontrolar. Ang nangagi, ang kabubut-on sa uban, ang mga lagda, ang panahon, ang pamunoan sa gobyerno, ang kultura, imong mga limitasyon, o ang personalidad sa ubang mga misyonaryo dili nimo makontrolar. Pag-focus sa mga butang nga aduna kay mahimo, sama sa imong pamatasan, ang imong parte sa usa ka relasyon, ang imong mga pagpili karon, ug ang imong kinaiya.

• Dawata ang reyalidad sa pipila ka makalaay nga mga buluhaton. Dili tanan sa kinabuhi makahuluganon ug makapaikag. Likayi ang pagdrama-drama, pangsamok, o pagpabikil aron mawala ang kalaay. Hinoon, hangupa ug tagamtama ang kaayohan sa imong palibut, ug pangita og mga paagi sa pag-uswag ug pagserbisyo.

• Pangita og mga butang nga makalingaw. Samtang nagrespeto sa dignidad sa imong calling, pagpasiaw usab, tagamtama ang katahum sa kalibutan, tan-awa ang kamabination sa uban, ug paglipay diha sa presensya sa Espiritu.

• Buhata ang mga sukaranan: pag-ampo, pagtuon sa kasulatan, ug pagserbisyo. Pag-focus sa pasalamat. Kon magbasa sa kasulatan, pagmainampingon nga mo-focus sa mga parte nga magamit nimo. Pananglitan, ayaw pag-focus og maayo sa kasuko sa Dios ngadto sa mga makasasala kon medyo perpeksyonista ka. (Tan-awa sa Isangyaw ang Akong Ebanghelyo, viii.)

• Basaha ang Alma 26 ug diskobreha kon unsay gibuhat ni Ammon sa dihang nawad-an siya og kadasig. Basaha usab ang Doktrina ug mga Pakigsaad 127:2 ug timan-i kon giunsa ni Joseph Smith nga dili mawad-an sa kadasig. Ayaw kaguol og maayo sa imong depresyon, diin nagmugna ka og sitwasyon nga walay hinungdan. Normal lang nga adunay mga adlaw nga kita mawad-an sa kadasig, ma-stress, o mingawon. Kasagaran molabay lang kini.

C

Mobati og Pagkahinawayon sa Kaugalingon

• Pag-focus sa imong maayong gibuhat, ug likayi ang pagkompara sa imong kaugalingon ngadto sa uban. Ang mga tawo nga sobra ra kataas ang ilang mga ekspektasyon malagmit mo-focus pag-ayo sa ilang mga kahuyang ug kasaypanan. Dayon, imbis nga mouswag, tingali mobati sila og kawalay paglaum. Kon magbasa sa kasulatan, pag-focus sa mga parte nga imong magamit isip pinalangga nga sulugoon sa Dios. Pangitaa ang mga ebidensya sa pailub, grasya, paglaum, ug kalooy sa Dios niadtong nagmahal ug nagtinguha sa pagserbisyo Kaniya. (Tan-awa sa Isangyaw ang Akong Ebanghelyo, 12–13.)

• Sultii sa positibong paagi ang imong kaugalingon. Tan-awa sa “Pag-usab sa Negatibong Panghunahuna” sa pahina 21.

• Hibaloi nga ang tanan nimo nga buhaton dili kanunay pulos labaw sa kasagaran. Gusto gihapon nimo nga maningkamot nga mouswag, apan bisan unsa ka pa ka maayo sa usa ka butang, makabuhat ka og ubos sa kasagaran sa ubang panahon. Dili kini hinungdan aron maalarma.

• Hatagi og dugang pasidungog ang imong kaugalingon sa pagbuhat og usa ka butang nga dili nimo ganahan o dili maayong pagkabuhat. Ayaw og ingna ang imong kaugalingon nga ang usa ka butang adunay bili kon nalipay ka niini o kon hingpit ang pagkabuhat niini.

• Pagtrabaho sa usa o duha ka dagko nga mga tumong matag higayon. Likayi ang naandang buhat nga dunganon pagpalambo ang daghang mga butang; mahimong lisud kini ug moresulta sa kapakyasan.

I-rekord sa imong planner

• Paborito nga mga kasulatan

• Mga tumong nga gusto nimo nga makab-ot

• Paminaw sa Espiritu, dili sa negatibo. Kon aduna kay mga hunahuna nga nagpakaubos, nagbiay-biay, nasuko, nagyaga-yaga, nagbagulbol, nanaway, o nagbugal-bugal, dili kini gikan sa Ginoo. Hununga kini.

• Pagtinguha og maayong tambag. Hangyoa ang imong mission president ug ang uban sa pagtabang nimo nga masayud kon igo ba ang imong paningkamot o sobra ra, ug dawata ang ilang tambag. Daghang mga tawo nga hinawayon sa kaugalingon dili maayo sa pag-ila niini nga kalahian.

D

Mobati nga Nabalaka o Dili Makahimo

• Tagamtama ang pagbati isip bag-ong tigkat-on kon bag-o ka pa sa usa ka butang. Wala gipaabot nga ma-eksperto dayon. Igo na nga magmasusihon, interesado, mapainubsanon, ug andam nga mosulay. Tagamtama kini!

• Buhata nga magmalipayon ang unsay imong mahimo, ug tuguti ang Dios nga mopuno sa kulang. Usahay ang mga misyonaryo mobati nga walay pulos o maulaw kon ang uban mas malampuson. Kon si Satanas motintal nimo nga magduhaduha sa imong kaugalingon o ikumpara ang imong kaugalingon sa uban, hinumdumi nga kini buhat sa Dios, ug Siya mipili sa mga huyang ug yano nga mobuhat niini. Siya mipili kanimo! Salig Kaniya. Siya misalig kanimo!

• Paglantaw sa kalampusan. Ang kabalaka mahimong praktis sa hunahuna og kapakyasan. Imbis nga magpraktis sa unsay mahimong sayop o mabalaka kanunay kabahin sa “unsa kaha kon,” pagpraktis sa hunahuna og positibo nga mga resulta ug paghimo og mga plano sa pagkab-ot niini. Dayon kon dili kini mahitabo sama sa imong gilauman, hunahunaa ang imong kaugalingon nga nakat-on sa maong kapakyasan ug magpadayon.

• Ayaw kontrolaha ang mga butang nga dili nimo makontrol. Ang pagkontrolar sa mga butang nga dili nimo makontrol mas makapabati nimo nga nagpasagad ka, nga nagdugang sa imong kabalaka. I-focus ang imong kusog sa mga butang nga aduna kay mahimo.

• Pangutana, “Unsa ang pinakabati nga mahitabo?” Kon ang pinakabati nga mahitabo usa ka butang nga imo ra nga madawat o usa ka butang nga ang Manluluwas makatabang nimo nga mabuntog, padayon lang nga walay kahadlok.

• Sulayi sa paghinay og 10 porsyento kon permi ka nga magdalidali. Basin mas epektibo ka kon mas kalma.

• Pagserbisyo. Sa imong pagserbisyo sa imong kompanyon, mga investigator, mga miyembro, mga silingan, o ang mga kabus ug timawa, mas dili ka maghunahuna sa imong kaugalingon ug mas magmalipayon ka. (Tan-awa sa Isangyaw ang Akong Ebanghelyo, 205–06.)

“Pinaagi sa gagmay ug yano nga mga butang ang mga dagko nga butang ipahinabo; … ug pinaagi sa gagmay nga mga pamaagi ang Ginoo molibug sa maalamon ug mopahigayon sa kaluwasan sa daghan nga mga kalag.”

—Alma 37:6–7

E

Mobati nga Daling Mairita o Masuko

• Hatagi og panahon ang imong hunahuna nga mopatigbabaw kay sa imong mga emosyon. Ang parte sa imong utok nga makarason ug mogamit og kaalam mas hinay kaysa parte sa imong utok nga masuko. Palayo sa sitwasyon sa pipila ka minuto, ug ginhawa og lawom aron sa paghatag sa imong utok og panahon nga makahunahuna.

• Ayaw sugnuri ang kasuko. Ang mga tawo mas dali nga mobati og kasuko kon sila mopili sa pagtan-aw sa uban nga (1) nanghulga, (2) mabintahaon, o (3) walay pagtahud. Hinoon, tan-awa kon makahunahuna ka ba og mas mas maayong rason sa ilang kinaiya. Pananglitan, tingali gikapoy sila, wala masayud, dili masaligon, o naghunahuna nga nakatabang sila. Pilia nga dili sugnuran ang kasuko.

• Magmakalma, masusihon, ug manggiloy-on. Magmasusihon sa unsay gihunahuna ug gibati sa uban. Pangutana, paminaw og maayo, sultihi ang laing tawo kon unsay imong pagtuo nga imong nadungog, ug pangutana kon eksakto ba ang imong pagsabut. Kon dili, sulayi pag-usab.

• Sugpoa ang kalagmitan nga mobasol o mopakaulaw sa uban o sa imong kaugalingon. Hinoon, hunahunaa kon unsa ang problema ug pangayo og tabang sa laing tawo sa pagsulbad niini, dili igsapayan kon si kinsa ang nakasala.

• Magmahimong andam sa pagpangayo og pasaylo ug mangutana unsay imong mahimo aron matarung kini. Ang pagpangayo og pasaylo usa ka timailhan sa espirituhanong kalig-on, dili timailhan sa kahuyang.

• Pahiyom ug magmahimong andam sa pagkatawa sa imong kaugalingon. Tan-awa sa salamin aron makakita ka unsa ang imong hitsura kon masuko ka.

• Pagserbisyo niadtong dali ka nga maglagot. Gamita ang tambag sa Manluluwas nga “higugmaa ang inyong mga kaaway, pagpanalangin kanila nga nagtunglo kaninyo, pagbuhat og maayo ngadto kanila nga nagdumot kaninyo, ug pag-ampo alang kanila kinsa nag-amung-among kaninyo ug nanggukod kaninyo” (3 Nephi 12:44).

• Ampingi ang imong kaugalingon. Siguroa nga maayo imong kaon, katulog, mag-ehersisyo, ug mag-ampo aron daghan ka og emosyonal nga kapanguhaan sa pagdumala sa kahigawad.

F

Mobati og Kakapoy o Pagkawalay Kadasig

• Pag-focus sa imong mga kalig-on. Unsa man ang mga hiyas, mga talento, mga kasinatian, ug mga gasa nga imong gidala sa misyon? Unsaon nimo paggamit kadtong mga kalig-on sa mamugnaon nga paagi karong semanaha? Kon naglisud ka sa pag-ila sa imong mga kalig-on, pangayo og tabang sa uban.

• Hinay-hinaya pagsulbad ang problema. Pahinumdumi ang imong kaugalingon, “Ang ako lang buhaton karon mao ang __________.”

• Himoa kini nga makalingaw! Nagrespeto sa dignidad sa imong calling, paghimo og makaikag nga mga tumong alang sa imong kaugalingon, ug himoa nga dula ang pagkab-ot niini. Pagmamugnaon ug pahalipayi ang imong kaugalingon sa kalampusan.

• Ayaw pasobrahi ang imong kaugalingon nga dunganon ang daghan kaayong personal nga mga tumong. Paghimo og usa o duha ka personal nga mga tumong sa usa ka higayon (sama sa pagkahimong mas malipayon o dili kaayo maghugawhugaw). Ayaw pagdahum og kahingpitan, ug paglakip og plano kon unsaon nimo nga maulian ka kon bati ang imong adlaw. Pahinumdumi ang imong kaugalingon kanunay nganong gusto ka nga mag-usab.

• Ipakigbahin ang imong mga tumong sa imong kompanyon ug mission president. Makasuporta sila kanimo ug motanyag og makatabang nga mga ideya.

• Pag-amgo nga ang kadasig unhan og lihok. Ang pagsugod mao kanunay ang pinakalisud nga bahin. Sultihi ang imong kaugalingon, “Buhata lang kini sa 10 minutos” kon kinahanglan nimong sugdan ang usa ka butang nga dili nimo ganahang buhaton. Kon makasugod na ka, mobati ka nga mas madasigon.

G

Kabalaka kabahin sa mga Minahal sa Panimalay

• Tun-i ang Doktrina ug mga Pakigsaad 31:1–6. Gikan sa unang mga adlaw sa Simbahan, ang mga misyonaryo gitawag sa pagbiya sa ilang mga minahal atol sa lisud nga mga sirkumstansya. Pag-ampo nga ang mga panalangin sa imong pagserbisyo mapahinungod ngadto sa kaayohan sa imong mga minahal. Pasidunggi sila pinaagi sa pagserbisyo sa Ginoo sa tanan nimong kasingkasing. Saligi ang Ginoo nga mopanalangin kanila ug kanimo, sumala sa Iyang panahon ug kabubut-on.

• Sulati ang imong pamilya matag semana. Ipakigbahin ang imong pagpamatuod ug positibo nga mga kasinatian ug mga istorya. Sultihi sila kanunay kon kanus-a nimo nabati ang impluwensya sa Ginoo sa imong kinabuhi. Pag-ampo alang kanila. Hinumdumi ang mga birthday ug espesyal nga mga okasyon.

• Paabuta nga adunay pipila ka mga hagit nga mahitabo sa imong mga minahal. Kadaghanan niini mahitabo bisan nag-misyon ka o wala. Ang imong mga minahal adunay kabubut-on ug tingali mo-desisyon nga makabalaka nimo, ilabi na kon naanad ka nga ikaw ang lider o tighusay sa panimalay. Makapanalangin kini sa ilang mga kinabuhi nga mosagubang sa mga hagit nga sila ra. Respetuhi ang ilang mga pagpili, ug padayon sa pagpadayag sa imong gugma ug pagsalig.

“Busa, minahal ug hinigugma nga mga kaigsoonan, kita magmalipayon sa pagbuhat sa tanan nga mga butang nga ubos sa atong gahum; ug unya kita magmalinawon, uban ang labing dako nga kasiguroan, nga makasaksi sa kaluwasan sa Dios, ug sa iyang mga bukton nga ipadayag.”

—Doktrina ug mga Pakigsaad 123:17

H

Mobati og Kamingaw

• Pagmasusihon kabahin sa uban. Pangutana kon giunsa nila pagdumala ang kamingaw. Pangutana sa ilang mga kasinatian ug pagbati aron mas makasabut ka kanila.

• Pagpakigbahin og daghan pa. Mobati kita og kamingaw kon wala kita mobati nga nailhan ug gimanggad kon si kinsa gayud kita.

• Pagsulat sa imong journal. Makatabang kini nga mobati nga nasabtan ang imong kaugalingon.

• Ipatin-aw kon unsay imong gipasabut sa “kamingaw.” Ipatin-aw unsa nga mga pagbati, hunahuna, ug kinaiya ang naglangkob niini para nimo. Dayon tubagon kini sa piho nga paagi.