YA Fakauiké
Ko e Taimi ʻOku Kehe ai ʻa e Ngaahi Aʻusia Fakalaumālié mei he Meʻa ʻOkú ke ʻAmanaki ki Aí
ʻAokosi 2024


“Ko e Taimi ʻOku Kehe ai e Ngaahi Aʻusia Fakalaumālié mei he Meʻa Naʻá ke ʻAmanaki ki Aí,”Liahona, ʻAokosi 2024.

Kakai Lalahi Kei Talavoú

Ko e Taimi ʻOku Kehe ai ʻa e Ngaahi Aʻusia Fakalaumālié mei he Meʻa ʻOkú ke ʻAmanaki ki Aí

Naʻe liliu ʻe he faleʻi mei heʻeku kau faiako teuteu ki he temipalé ʻa anga ʻo ʻeku fakakaukau ki hono ongoʻi ʻo e Laumālié.

ʻĪmisi
Temipale Gilbert Arizona

Tā ʻo e Temipale Gilbert Arizona naʻe faitaaʻi ʻe Ronald Lee Enloe

Naʻá ku maʻu fakataha mo hoku tehiná homa ʻenitaumení, ʻi ha ngaahi ʻaho siʻi kimuʻa pea mavahe ki heʻene ngāue fakafaifekaú. Naʻá ku fiefia ke u ʻalu mo ia ki he temipalé, pea naʻá ku mateuteu ke fakahoko ʻa e sitepu hono hoko ʻi he hala ʻo e fuakavá.

Ka ʻi he ʻaho ko iá, naʻe felekeu hoku lotó. Ko e fakaʻosinga ia ʻo e fahaʻitaʻu māfaná. Naʻe ʻi ai ha fahaʻitaʻu fakaako ngali faingataʻa ke u hoko atu ki ai. Naʻe fakafokifā pē ʻeku ongoʻi taʻe-malava ke fakafiemālieʻiʻí, ʻi heʻeku teu foki ki he kolisí, mavahe mei hoku fāmilí, mo lea māvae ki hoku tehiná.

Pea neongo naʻe fakaʻofoʻofa ʻa e ouau ʻenitaumení, ka ko ha meʻa lahi ia ke manatuʻi. Naʻe siʻisiʻi ʻaupito ʻeku mahinó pea naʻá ku mateuteu ke mavahe ʻi he mōmēniti pē naʻe ʻosi ai ʻa e sēsiní.

Naʻe makehe ʻa e aʻusia ia hoku tokouá. ʻI he loki silesitialé, naʻá ne fai ai ʻi ha founga mokomoko mo e fieʻilo ki heʻeku ongomātuʻá ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e ʻenitaumení pea naʻe hangē naʻá ne maʻu ha meʻa lahi ange ʻiate aú. Lolotonga iá, naʻá ku tangutu mūnoa pē. ʻOku ou manatuʻi ʻeku feinga ke taʻofi hoku loʻimatá he taʻefiemālie mo e mā ʻi he kehekehe lahi ʻeku aʻusiá mei haʻaná.

Naʻe kiʻi ʻahiʻahiʻi taimi nounou au ke u ongoʻi ʻita ʻi he ʻikai keu maʻu ʻa e aʻusia naʻá ku ʻamanaki ki aí. Ka naʻá ku manatuʻi ha meʻa pau ʻe ua naʻe talamai ʻe heʻeku kau faiako teuteu ki he temipalé:

  1. ʻOku ngali he ʻikai mahino ʻa e meʻa kotoa ʻe hoko ʻi he lolotonga ʻo e ʻuluaki sēsini ʻenitaumení. Naʻa nau talamai ke ʻoua te u feinga ke u fakaʻuhingaʻi fakaʻangataha ʻi he mōmēniti ko iá, ka ʻoku totonu ke u feinga ke tokanga ki he ongo nonga ʻi he loto temipalé.

  2. Mahalo te u mavahe mei he temipalé kuó u ongosia fakalaumālie mo lōmekina. Pea naʻe SAI ia.

Naʻe fakamokomokoʻi ʻe heʻenau ngaahi lea fakapotopotó ʻa e taʻemanonga ʻo ʻeku fakakaukaú pea naʻá ku tukulotoʻi ia ʻi ha ngaahi taʻu. ʻOku ou tui ʻe lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he faleʻi tatau ʻi heʻetau fefaʻuhi mo e ngaahi ʻamanaki ʻoku tau maʻu ki he ngaahi aʻusia fakalaumālié, fakatouʻosi ʻi he loto temipalé pea mo tuʻá.

Fulihi Hoʻo Ngaahi ʻAmanakí

ʻOku ou fiefia ke talaatu ʻoku ou fiefia ke ʻalu he taimí ni ki he temipalé, pea kuo tupulaki ʻeku mahino ki he ʻenitaumení he ngaahi taʻu siʻi kuohilí. Ka ʻoku toe mahino foki kiate au ʻa e fakaʻamu ko ia ke maʻu ha ngaahi aʻusia pau ʻi he ngaahi meʻa fakalaumálie ʻoku hokó, hangē ko e maʻu ʻenitaumení pe ʻalu ʻo ngāue fakafaifekaú. Naʻe aʻu ʻo u fakatokangaʻi ʻoku ou ʻamanaki ki he “aʻusia fakalaumālie” mahuʻinga ʻi he taimi kotoa pē naʻá ku ʻalu ai ki he temipalé pe lau ʻeku folofolá.

Ka kuo fakaʻau ʻo u ʻilo ko hono maʻu maʻu pē ko ia ha ngaahi aʻusia fakalaumālie fakaofó, ʻoku ʻikai hoko pehē ia. Hangē ko ʻení, ʻoku hoko ʻi heʻeku ʻalu ki he temipalé he taimi ʻe niʻihi, ko ha fakamaama mo langaki moʻui, pea ko e taimi ʻe niʻihi naʻá ku fāinga ai ke tokanga pe kei ʻāʻā.

Hangē ko ia naʻe fakamoʻoniʻi kimuí ni ʻe ʻEletā Keuli E. Sitīvenisoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “He ʻikai lava ke fakamālohiʻi ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié. Te ke lava ʻo tanumaki ha loto mo ha ʻātakai te ne fakaafeʻi ʻa e Laumālié, pea te ke lava ʻo teuteu, ka he ʻikai ke ke lava ʻo tuʻutuʻuni ʻa e founga mo e taimi ke hoko mai ai ʻa e fakahinohino fakalaumālié.”

Kapau ʻokú ke loto-taʻefiemālie he maʻu ʻo e fakahaá pe ongoʻi ʻo e Laumālié ʻi ha faʻahinga ʻuhinga, ko ha ngaahi fakamanatu ʻeni kuo tokoni kiate au ke u ongoʻi fehokotaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi pea laka ki muʻa ʻi he tui.

Manatuʻi ʻOku Fetuʻutaki ʻa e Laumālié ʻi ha Ngaahi Founga Kehekehe

Neongo ʻe lava ke ueʻi fakalaumālie ʻi he fanongo ki he ngaahi aʻusia fakalaumālie ʻa e niʻihi kehé, ka ʻoku faingofua he taimi ʻe niʻihi ke tau ongoʻi taʻefiemālie ʻi he taimi ʻoku ʻikai tatau ai ʻetau ngaahi aʻusiá mo e kakai kehé.

Naʻe fakalotosiʻi kiate au hono fakafehoanaki ʻeku aʻusia ʻi he temipalé ki he aʻusia ʻa hoku tehiná. Koeʻuhí naʻe ʻikai ke u fiemaʻu ʻa e ʻuluaki aʻusia ko iá ke ne vaʻetuʻua ʻa ʻeku maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e lotu ʻi he temipalé, naʻe pau ai ke u fakakaukau ke u mavahe atu ai mei he ngaahi faikehekehe naʻá ku maʻu pea mo mahino kiate au mo hoku tehiná ʻi he ʻaho ko iá.

Mahalo pē ʻokú ke fakaʻamu naʻá ke tangi ʻi he taimi naʻá ke ongoʻi ai e Laumālié. Mahalo pē ʻokú ke fakaʻamu naʻe ʻikai ke ke tangi! Mahalo te ke ongoʻi meheka ʻi he taimi ʻokú ke fanongo ai ki ha ngaahi talanoa ʻo ha kakai ʻoku nau maʻu ha ngaahi misi mo ha vīsone maʻu fakahā. Mahalo kuo teʻeki ke ke aʻusia ha vela māfana ʻi ho lotó (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:8). Pe mahalo naʻe pehē ʻe ha taha naʻa nau ongoʻi ʻa e Laumālié ʻi ha tūkunga naʻe ʻikai pē ke ke ongoʻi ia ʻe koe.

Ko e ongoongo fakafiefiá he ko e Laumālié ʻoku folofola ia kiate kitautolu ʻi ha ngaahi founga kehekehe. Kapau ʻoku kehe hoʻo ngaahi foungá mei ha ngaahi founga ʻa ha taha kehe, ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ʻoku hala pe ʻikai ke fetuʻutaki ʻa e Laumālié mo koe.

ʻI heʻetau fekumi ki ha tokoni mei he Tamai Hēvaní, te tau lava ai ʻo ako ʻa e founga ke fakatokangaʻi ai e founga fetuʻutaki ʻa e Laumālié mo kitautolú pea mo fiefia kakato ʻi heʻetau ngaahi aʻusia fakalaumālie fakafoʻituituí. Naʻe pehē ʻe ʻEletā Lānolo A. Lasipeni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “ʻOku tau maʻu e fatongia toputapu ke ako ke fakatokangaʻi e ivi tākiekina [ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní] ʻi heʻetau moʻuí pea [fakahoko].”

Lekooti Hoʻo Ngaahi Aʻusia Fakalaumālié

Ko e founga ʻe taha ke fakatokangaʻi ai e ivi tākiekina ʻo e Laumālié ko hano lekooti hoʻo ngaahi aʻusia fakalaumālié. ʻOku tatau ai pē pe ʻoku ʻi ha tohinoa, ʻi ha kiʻi tohi fakaʻilekitulōnika, pe lekooti ʻo e leʻó, ko hono lekooti hoʻo ngaahi aʻusia leleí ko ha founga ʻaonga lahi ia ke ʻikai ngata pē ʻi hono manatuʻi ʻa e ngaahi meʻa lelei kuó ke ongoʻí ka te ke fakatokangaʻi lelei ange ai ʻa e founga ʻoku folofola atu ai ʻa e Laumālié kiate koé.

Kapau ʻoku ʻikai ke ke ʻilo ʻa e feituʻu ke kamata aí, feinga ke ke manatuʻi ʻa e ngaahi mōmēniti naʻá ke ongoʻi ai a e nongá, loto houngaʻiá, ueʻi fakalaumālie, pe fiefiá. Naʻe pehē ʻe ʻEletā Kueliki C. Kulisiteniseni ʻo e Kau Fitungofulú: “ʻOku ʻuhinga ʻa e fakafonu kitautolu ʻaki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke fonu ʻi he fiefia. Pea ʻoku ʻuhinga ʻa e fonu ʻi he fiefiá ke fakafonu ʻaki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní [vakai, Ngāue 13:52; Mōsaia 4:3].”

ʻI hoʻo fai ʻení, te ke ala fakatokangaʻi ʻokú ke ongoʻi lahi ange ʻa e Laumālié ʻi he meʻa naʻá ke tomuʻa fakakaukau ki aí.

Fakamuʻomuʻa ʻa e Fetuʻutaki Fakamātoato mo e ʻOtuá

Koeʻuhí kuo talamai ke tau fekumi mo ʻamanaki atu ki he mana mo e fakahā fakatāutahá fakatouʻosi (vakai, Mātiu 7:7–8), ʻe lava ke mātuʻaki fakalotosiʻi ʻi he taimi ʻoku tau ongoʻi ai ʻoku ʻikai ke tau maʻu iá. Kuó u faʻa fifili he taimi ʻe niʻihi pe ko e hā ʻoku totonu ai ke u kei fai ki he ʻOtuá ha ngaahi fehui ʻi he taimi ʻoku hangē ia kiate au ʻoku ʻikai ke Ne tali kinautolú. ʻI he faʻahinga fakakaukau ko ʻení, ʻoku ou hohaʻa mo vili kikihi ʻi heʻeku fakakaukau kiate Iá.

ʻĪmisi
ākonga ʻoku ala ki he toʻukupu ʻo e Fakamoʻui kuo toetuʻú

Ka ʻoku talamai ʻe he folofolá, “ʻOua naʻa feinga ke akonakiʻi ʻa e ʻEikí, kae maʻu ʻa e akonakí mei hono toʻukupú” (Sēkope 4:10). ʻOku ou fakatokangaʻi ha liliu ʻi he taimi naʻe tuku ai ʻeku fakakaukau ko e fakahaá ko e meʻa pē ia ʻokú ne fakaʻaiʻai ke u lotú, ka u fakamuʻomuʻa ʻa e fetuʻutaki fakamātoato mo e Tamai Hēvaní. ʻOku ou fakamatalaʻi kiate Ia ʻa e ngaahi ongó, fakamatalaʻi ʻeku ngaahi hohaʻá, fakahaaʻi ʻeku houngaʻiá, pea toki kolea ʻi he angavaivai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke u maʻú. Hangē ko e fakamatala ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻoku ou ongoʻi ha fehokotaki moʻoni mo e ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku tuku ai ʻeku [fakakaukau] kiate Ia ko ha “mīsini fakatauʻanga meʻa ʻoku ou filifili aí (cosmic vending machine),” .

Pea neongo ʻoku ʻikai ke u maʻu maʻu pē ha tali vave pe mahino, ka ʻoku ou ʻiloʻi ʻokú Ne fanongo maʻu pē kiate au. Pea ʻoku feʻunga ia ke hokohoko atu ʻeku laka ki muʻá.

Muimui ʻi he Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni Fakahinohinó

Ko e taimi ʻoku tau fekumi ai ki he Laumālié mo e fakahā fakatāutahá, ʻoku mahuʻinga ke fai ia ʻi he founga totonú. Naʻe lea ʻa ʻEletā Sitīvenisoni ʻo ne fakaʻaongaʻi ʻa e Malanga ʻAki ʻEku Ongoongoleleí: “ʻOku fiemaʻu ha ngāue fakalaumālie ki hono maʻu e tataki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo moʻuí. ʻOku kau ʻi he ngāue ko ʻení ʻa e lotu tāumaʻú mo e ako folofola maʻu peé. ʻOku kau foki ai hono tauhi hoʻo ngaahi fuakavá pea mo e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. … ʻOku kau ai hono maʻu ʻi he moʻui taau ʻa e sākalamēnití ʻi he uike takitahá’ [Malanga ʻAki ʻEku Ongoongoleleí, 121].”

Peá ne toki ʻomai leva ha ngaahi tefitoʻimoʻoni fakahinohino ʻe fā ki hono “fakaafeʻi mo ʻiloʻi ʻa e ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié”:

  1. Tuʻu ʻi he Ngaahi Potu Māʻoniʻoní: “Ko hotau temipalé mo hotau ʻapí ʻa e feituʻu toputapu taha ʻi he ngaahi feituʻu ko ʻeni kuo fakatapuí.”

  2. Tuʻu mo e Kakai Māʻoniʻoní: “Kapau ʻokú ke ʻamanaki ke ongoʻi ʻa e Laumālié, kau mo e kakai ʻe lava ke faingofua ha nofo ai ʻa e Laumālié.”

  3. Fakamoʻoni ki he Ngaahi Moʻoni Māʻoniʻoní: “ʻOku vahevahe maʻu pē ʻe he Fakafiemālié hono leʻó ʻi he taimi ʻoku tau fakamoʻoni ai ʻaki hotau leʻó.”

  4. Fakafanongo ki he Laumālie Māʻoniʻoní: “ʻOkú ne lea leʻosiʻi mo vanavanaiki. … Kumi ha feituʻu lōngonoa, mo toputapu te ke lava ʻo feinga ai ke maʻu ha fakahinohino mei he Laumālié.”

Neongo he ʻikai fuʻu fakaofo pe hoko ia ʻi he founga ʻokú ke ʻamanaki ki aí, ka ʻe kau atu mo fakahinohino koe ʻe he Laumālié ʻi hoʻo fakahoko ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení.

Ko ha Mahino Foʻou

Hangē ko e fakamanatu mai ʻe heʻeku kau faiako teuteu ki he temipalé, ʻoku SAI pē ke ʻikai mahino kakato ʻa e ongoongoleleí pe, ʻi he tuʻunga ʻoku ou ʻi aí, ʻa e temipalé. Pea ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻe ala tuku kitautolu ʻe heʻetau fekumi fakalaumālié ke tau kiʻi ongosia. Ko e faʻahinga mōmēniti ʻeni ʻe lava ke tokoni ke tau ako ʻa e faʻa kātakí mo toe vakaiʻi hotau vā mo e Tamai Hēvaní pea mo e Laumālie Māʻoniʻoní.

Kuó u fakatokangaʻi ko e taimi naʻá ku fakaʻaongaʻi ai e ngaahi ongo ko iá ke teke au ke u māmālie hifo, ngāue ʻi he tui, pea tafoki ki he Tamai Hēvaní ke maʻu ha tokoní, kuo hoko ʻeku ngaahi ʻamanaki ki he ngaahi aʻusia fakalaumālié ʻo faivelenga kae ʻikai hohaʻa pea nonga kae ʻikai fakatupu loto-foʻi. ʻOku ongoʻi ʻi he ngaahi mōmēniti ko ʻení ʻa e ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní kiate aú. Pea ʻi heʻeku tatali ki he ngaahi talí, ʻoku meimei ke feʻunga maʻu pē ʻa e ʻofa ko iá.

Paaki