2021
Founga ke Maʻu Maʻu pē ʻa e Laumālié
Māʻasi 2021


“Founga ke Maʻu Maʻu pē ʻa e Laumālié,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú,Māʻasi 2021, 26–29.

Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au

Ko e Teuteu ke Ma‘u Maʻu pē ʻa Hono Laumālié

Ko e teuteu ko ia ke ma‘u ʻa e sākalamēnití ‘i he moʻui taau ʻi he uike takitahá ‘e lava ke tokoniʻi kitautolu ke nofoʻia maʻu pē kitautolu ʻe he Laumālié.

ʻĪmisi
ko hono tufaki mo maʻu ʻa e sākalamēnití ʻe he kau talavoú

‘I heʻeku kei ta‘u 12, naʻá ku ‘alu mo hoku fāmilí ke ʻa‘ahi ki he ngaahi feituʻu faka-hisitōlia ʻo e Siasí ‘i he fakatokelau ʻo Niu ‘Ioké, USA. ‘I he Vao ʻAkau Tapú, ‘oku ou manatuʻi ʻeku fakakaukau fekauʻaki mo e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí mo e ngaahi vīsone fakaofo kehe na‘e mamata ʻa Siosefa ki ai mo fakakaukau, “Tāmani! Kapau te u fie ma‘u ha ngaahi aʻusia fakalaumālie fakaofo mo ha ni‘ihi fakalangi hangē ko ia naʻe hoko kia Siosefá, kuo fiemālie ʻeku moʻuí ʻaku.”

Kuó u ako foki ʻe lelei makehe ange mei ha meʻa fakalaumālie lahi ‘oku hoko tuʻo taha pē ‘i heʻeku mo‘uí, ʻoku ou fie ma‘u ha fanga kiʻi aʻusia iiki maʻu pē ke fakamālohia au ʻi he‘eku fakamoʻoní mo ongoʻi malu ‘i he hala foki ki ʻapí. Naʻe ʻafio‘i ʻe he Tamai Hēvaní te tau fie ma‘u maʻu pē ha fakahinohino ʻi he‘etau moʻuí, pea naʻá Ne teuteu ʻa e founga ke tau ma‘u ai iá.

‘Okú Ne foaki ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní kiate kinautolu kotoa pē ʻoku feʻunga ʻenau tui ki Hono ʻAló ke fakatomala pea papitaiso. ʻOkú Ne ʻomi kiate kitautolu ʻa e faingamālie ke malava ke “ʻiate [kitautolu] maʻu ai pē ʻa hono Laumālié” ʻo fakafou ʻi he ouau fakauike ʻo e sākalamēnití (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:77). ‘Oku malava ai ke tau maʻu ‘a e tataki fakaʻaho ‘a e Laumālié ʻi he‘etau moʻuí ʻi heʻetau ngāue ‘aki ʻetau tau‘atāina ke filí ke fai ha ngaahi fili ʻe tokoni kiate kitautolu ‘i he hala te tau foki ai ki he Tamai Hēvaní.

Ko e Sākalamēnití mo e Laumālié

ʻĪmisi
sākalamēnití

Naʻe ʻafioʻi ʻe he Tamai Hēvaní te tau fie maʻu ke maʻu maʻu pē ʻa e tataki ʻo Hono Laumālié, kae ʻikai ko ha ngaahi aʻusia lahi fakaʻangataha pē. Naʻá Ne fakafoki mai ʻa e ouau ʻo e papitaiso ʻi he fakaukú, ʻa ia ʻoku tau hoko ai ʻo maʻá ʻo fakafou mai ʻi he Palōfita ko Siosefa Sāmitá. ʻOku tau toki teuteu ai ke maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he hilifakinimá, ʻo tau maʻu ai ʻa e faingamālie ke tataki fakaʻaho kitautolu ʻe he Laumālié.

Naʻe ʻafioʻi ʻe he Tamai Hēvaní he ʻikai ke feʻunga ʻa e hoko ʻo maʻa tuʻo taha peé ka ʻe fie maʻu ke tau manatu ki he Fakamoʻuí pea hoko ʻo toutou maʻa kae lava ke nofoʻia kitautolu ʻe he Laumālié. Na‘á Ne fakafoki mai ʻa e ouau ‘o e sākalamēnití ki he taumuʻa ko iá. Kapau te tau teuteu fakalelei ki ai pea ma‘u maʻu pē ‘a e sākalamēnití, ʻoku tala‘ofa mai ʻe “ʻiate [kitautolu] ma‘u ai pē ʻa hono Laumalié” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:77; toki tānaki atu ʻa e fakamamafá).

Ka neongo iá, ko e foʻi ʻalu pē ki he Lotú ʻo kai ʻa e maá mo inu ‘a e vaí ʻe ‘ikai ke fakaʻatā ai kitautolu ke tau maʻu ‘a e talaʻofa ‘a e ʻEikí. ‘Oku lava ʻe heʻetau teuteu fakamaatoato ki he ouaú ʻo ‘ai ke tau maʻu ‘a e mālohi ʻo e Fakamo‘uí ʻi he‘etau moʻuí.

ʻOku ʻikai ke taukei pē ʻa e kau ʻatelitá ʻi haʻanau tui ha teunga pe lue atu ki he malaʻe vaʻingá. Kuo pau ke nau fakamālohisino, ako ʻa e ngaahi foungá, pea toutou akoako kae ʻoua leva ke nau maʻu ʻa e taukei ʻi heʻenau sipotí. Ko e me‘a tatau pē, kuo pau ke tau ako ʻa e founga ke teuteu ai ke ma‘u ʻa e sākalamēnití ‘i he loto ʻapasia mo e mo‘ui taau koeʻuhí ke tau lava ‘o maʻu ‘a e mālohi te Ne lava ʻo ‘omi kiate kitautolú.

Ko e founga ‘e taha ke teuteu ai ho lotó mo e laumālié ke maʻu ‘a e sākalamēnití ko hoʻo fakahoko pē ʻe koe hao kiʻi ʻinitaviu ʻi he uike takitaha. ‘Oku ou saiʻia ke ngāue ‘aki ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37 ke ‘initaviu ʻaki au. ʻOku ʻi he veesi ko ʻení ʻa e ngaahi fiemaʻu ki he papitaisó ʻa ia naʻe fakahā ʻe he ʻOtuá ki he palōfita ko Siosefa Sāmitá. ʻ ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi fiemaʻu kuo pau ke fakakakato ʻe he tokotaha kotoa pē ʻoku fie papitaisó. ʻOku ou ʻilo ʻokú ne tokoniʻi au ke u teuteu ke maʻu ʻa e ngaahi talaʻofa ʻoku fakafoʻou ʻi he sākalamēnití.

ʻĪmisi
finemui ʻoku fakakaukauloto

Laʻitā mei he Getty Images

ʻI hono faka‘aongaʻi ko ia ‘a e folofolá ke hoko ko hoku fakahinohinó, ko e ngaahi fehuʻi ʻeni ʻe niʻihi ʻoku ou ʻeke pē kiate au ke vakaiʻi pe ʻoku ou mateuteu ke maʻu ʻa e sākalamēnití.

Kuó u fakavaivaiʻi nai au ‘i he ʻao ‘o e ʻOtuá?

Ko e ʻuluaki fiemaʻú ‘oku hiki ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37 ko e fakavaivai‘i kita ʻi he ‘ao ʻo e ‘Otuá. ‘Oku tau fai ʻeni ‘aki hono tali pea mo e loto fiemālie ke muimui ki Hono finangaló ʻa ia kuo tohi ʻi he folofolá, na‘e akoʻi ‘e Heʻene kau tamaio‘eikí, pe hoko mai kiate kitautolu ʻi he ngaahi ueʻi fakalaumālié.

‘Oku ou fehuʻia pē au kapau ʻoku ou tau mo e ‘Otuá ʻi ha fa‘ahinga meʻa ‘i heʻeku mo‘uí ʻi he taimí ni. ʻOku ou taʻofi nai ‘a ʻEne fakahinohinó? ‘Oku ou tokanga nai ki he ngaahi akonaki ʻa ‘Ene kau tamaioʻeikí? Kapau ‘oku ʻikai, ‘oku ou faʻu ha ngaahi palani ke fakalelei‘i ʻaki mo tukupā ke fai ke lelei ange ‘i heʻeku teuteu ke ma‘u ʻa e sākalamēnití. ‘Oku tokaimaʻananga ‘a e ʻOtuá— ‘i he taimi ʻoku ou fakatokangaʻi ai te Ne lava ʻo ʻafio ki he fakatātā kakato ʻo ʻeku mo‘uí, ʻoku faingofua ange ke u fakavaivaiʻi au ʻi Hono ʻaó, pea falala te Ne tataki au ki he me‘a ʻoku lelei tahá.

ʻOku ou maʻu nai ha loto mafesifesí mo ha laumālie fakatomala?

Ko e ma‘u ha loto mafesifesi mo ha laumālie fakatomalá ʻoku fekau‘aki ia mo e fakavaivaiʻí. ‘Oku ʻuhinga ia ki he loto fiemālie ke talangofua ki he finangalo ʻo e ‘Otuá. ‘Oku ʻuhinga ʻa e fakavaivaiʻí ke lea ‘oku mau kole fakamolemole atu pea ke fakamolemoleʻi neongo kapau ‘oku faingataʻa, pe ‘i he taimi ʻoku tau ongoʻi ai naʻe fehalaaki ʻa e niʻihi kehé. ‘E lava nai ke ke pehē, “ʻOku lelei nai hoku lotó ki he taha kotoa”? Kuó ke fakalavea‘i nai ha taha ‘oku mou feohi, pe ʻoku kovi nai ho lotó ki ha taha? ‘Okú ke fie kole fakamolemole nai?

‘I he taimi ʻoku ou ma‘u ai ʻa e loto mafesifesí mo e laumālie fakatomalá, ʻoku ou loto ke u feinga ke fakahoko ʻa e ngaahi meʻá ke lelei ki he ʻOtuá mo kinautolu ʻoku mau feohí. ‘Oku ou feinga ke siʻaki ‘a e ngaahi fakakaukau mo e ongo ʻoku ʻikai lelei ki he niʻihi kehé. ‘Oku ʻikai ke ‘afio ʻa e Laumālié mo kitautolu ‘i he taimi ʻoku tau ma‘u ai ʻa e ngaahi ongo fakakikihí, ko ia ai, ko hono tukuange ʻa kinautolú ko ha sitepu mahu‘inga ia ʻi hono teuteu‘i kitautolu ke maʻu ‘a e talaʻofa ‘o e sākalamēnití.

‘Oku ou loto nai ke u toe hoko ʻo ma‘a, pea ʻe lava nai ke u fakamo‘oni kuó u fakatomalaʻi ʻeku ngaahi angahala kotoa pē?

Ko ha toe fiemaʻu ‘e taha ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37 , ko e “fakatomala mo‘oni mei [heʻetau] ngaahi angahala kotoa pē.” ‘I he taimi naʻa tau papitaiso aí, naʻe fufulu ʻo maʻa ʻa kitautolu mei heʻetau ngaahi angahalá. Naʻa tau fakahoko ha palōmesi ke feinga ke tauhi ʻa e ngaahi fekau ‘a e ʻOtuá pea fakatomala ‘i he taimi ʻoku tau fakahoko ai ha ngaahi fehalaākí.

Na‘á ku fehuʻi loto pē, “‘Oku ou toʻo pē nai ʻa e sākalamēnití koeʻuhí ʻoku ou tui ‘oku totonu ia, pe ʻoku ou fie ma‘u moʻoni ke u hoko ‘o toe maʻa?” ‘Oku ou manatu ki heʻeku ngaahi angahala mo e ngaahi fehalaaki mei he uike ko iá mo fehu‘i pē kiate au kapau naʻá ku fie ma‘u moʻoni ke liliu, pea si‘aki kinautolu. ‘I hoʻo ma‘u ha holi ke hoko ʻo ma‘á, te ke ʻilo, ʻi he Laumālié, ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ke fie maʻu ke fakatupulakí, pea te Ne hokohoko atu ke ueʻi fakalaumālie koe ke ke fakatomala pea fakahoko ha ngaahi fili ʻoku lelei angé.

Vete ki he ‘Eikí (pea ki he niʻihi kehe kuo tau fakalavea‘i pe fakaʻita‘í kapau ʻe fie ma‘u) ko ha konga ia ʻo ‘etau teuteú.

Fehu‘i pē kiate koe, “ʻOku ʻi ai nai ha meʻa ʻoku ou fie maʻu ke liliu ka ʻoku teʻeki ai ke u fakahoko? ʻOku ʻi ai nai ha meʻa ʻoku ou kei fie maʻu ke fakatomalaʻi? Ko hono fakalelei‘i ʻo e ngaahi palopalemá ʻo fakafou ‘i he fakatomala moʻoní ‘e lava ke fakafeʻunga‘i ai kitautolu ke maʻu ‘a e sākalamēnití.

ʻOku ou loto fiemālie nai ke toʻo kiate au ʻa e huafa ʻo Sīsū Kalaisí?

‘Oku fakamahino ʻe he fuakava takitaha ʻoku tau fakahokó ha tukupā ke toʻo kakato ange kiate kitautolu ‘a e huafa ʻo Kalaisí. ‘I he taimi ʻoku tau papitaiso aí, ‘oku tau fakahaaʻi ai ‘etau loto fiemālie ke toʻo kiate kitautolu ‘a e huafa ʻo Sīsū Kalaisí mo tauhi ‘Ene ngaahi fekaú. ‘I he taimi ʻoku tau fakahoko ai ha toe ngaahi fuakava ‘i he temipalé pe tali ha ngaahi uiuiʻi, ʻoku tau toe to‘o kiate kitautolu ʻa e ngāue ʻa Kalaisí mo ʻEne ngaahi akonakí. Ko hono fakahaaʻi ʻetau loto fiemālie ke toʻo kiate kitautolu Hono huafá ke hoko ko ha konga ʻo e sākalamēnití ‘i he uike takitahá, ʻoku ‘uhinga ia ki hono toe fakatukupaaʻi [kitautolu] ki he kotoa ʻo e ngaahi fuakava mo e ngaahi tukupā ne tau fakahoko mo Iá.

ʻI hono fakafuofuaʻi ʻeku teuteu ke maʻu ‘a e sākalamēnití, ʻoku ou ʻeke kiate au pē ha ngaahi fehuʻi hangē ko e: “‘Oku ou fakahoko nai ʻa hoku lelei tahá ke hoko ko ha fa‘ifaʻitaki‘anga ʻo Kalaisi mo ‘Ene ngaahi akonaki? ʻOku ou tauhi kotoa nai ʻa e ngaahi palōmesi na‘á ku fakahokó ʻoku fekau‘aki mo ʻeku ngaahi fuakavá? ‘Oku ou tukupā nai he ʻahó ni kia Kalaisi mo ʻeku ngaahi fuakava mo Iá ʻo hangē ko ia ‘i he ʻaho ne u ‘uluaki fakahoko ai iá?”

ʻOku ou fakapapau nai ʻi hoku lotó ke tauhi kiate Ia ʻo aʻu ki he ngataʻangá?

Naʻa tau palōmesi ki he ‘Eikí ʻi he taimi naʻa tau fakahoko ai ʻetau ngaahi fuakava ‘o e papitaisó te tau feinga ke tauhi ‘Ene ngaahi fekaú. Ko e ongo fekau lalahi tahá ke ʻofa ki he ‘Eikí pea ke ʻofa ki ho kaungā‘apí (vakai, Mātiu 22:36–40). ʻOku tau fakahaa‘i ʻetau ‘ofa fakatouʻosi ki he ʻOtuá mo hotau kāingá ‘aki ʻetau ngāue tokoni kiate kinautolú.

Na‘á ku fehuʻi loto pē, “‘Oku ou tuku nai ha taimi ke ngāue tokoni ai? ‘Oku ou fakatoupīkoi pe fiefia nai ke ngāue?” “ʻOku ou feinga nai ke fua totonu hoku fatongia?” Ko hono tokoni‘i ʻo e niʻihi kehé ko ha founga lelei ia ke teuteu ai ke ma‘u ʻa e sākalamēnití. Ko hono mo‘oní, ʻoku lahi taha ange ʻi heʻetau fa‘a tokoniʻi ʻa e ni‘ihi kehé ʻa ʻetau fiema‘u ʻa e fakahinohino ʻa e Laumālié.

Falala ki he Ngaahi Talaʻofa ʻa e ʻEikí

‘I heʻetau teuteu ʻi he ʻiloʻilo pau ʻi he uike takitaha ke ma‘u ʻi he moʻui taau ʻa e sākalamēnití, te tau feʻunga ai ke ma‘u ʻa e Laumālié ke ne tokoniʻi mo tataki ʻetau mo‘uí. Ko e talaʻofa ia mei he ʻEikí.

Paaki