Li moko naru ta chi b’ise’k xtz’aq
Naru naqayal xsahil chi kok’ aj xsa’ lix ki’il hasb’ li Santil Musiq’ej li naxye xyaalal li yaal chirix li qamusiq’ejil loq’al.
Naq wankin chaq sa’ li tenamit Sierra Leona, aran Africa Occidental, kintz’aqon sa’ jun li ch’utam li b’eresinb’il xb’aan jun aj jolominel re li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al re li oqech. Li xMariama nab’eresin rik’in xnimal ru rahok, chaab’ilal, ut xkawilal xch’ool li naru nak’eeman wi’ reetal naq ak junxil komon chaq re li Iglees. A’b’anan, li xMariama toj ak’ sa’ li Iglees.
Li riitz’in ki’ok sa’ li Iglees ut a’an kixb’oq li xMariama chi wulak sa’ jun li tzolok sa’ li Iglees. Li esil kixtoch’ xchamal xch’ool li xMariama. Li esil a’an, a’an chirix li saq ruhil ch’oolej. Kixpatz’ naq eb’ li misioneer te’xk’ut xkomon li na’leb’ chiru ut chirix b’ab’ay xnumik li hoonal kixk’ul jun xnamow xch’ool chirix li Profeet aj Jose Smith. Kikub’e xha’ sa’ li 2014, ut lix rab’in kikub’e xha’ sa’ li po xnume’. K’oxlahomaq, li wiib’ chi k’utum kik’amok re li xMariama chi jalaak a’an li saq ruhil ch’oolej ut li Profeet aj Jose Smith, wiib’ li na’leb’ li ink’a’ k’eeb’il sa’ ajl xb’aan li ruchich’och’, li numenaq xq’ehil, malaj ink’a’ aajel ru. A’b’anan, xMariama kixch’olob’ xyaalal naq a’an chanchan chaq jun li k’ams kelomb’il sa’ li saqen. A’an kixye, “Naq kintaw li evangelio, kintaw wib’ laa’in.” Kixtaw lix nimajwal loq’al xjunes rib’ rik’ineb’ li choxahil xb’eenil na’leb’. Li santil musiq’ej kixk’utb’esi chiru lix nimajwal loq’al jo’ xrab’in li Dios.
Anajwan qanawaqeb’ ruheb’ li junkab’al Singh, aran India. Li xRenu, sa’ junpak’al chik, li xb’een reheb’ oob’ li anab’ej li ke’ok jo’ komon sa’ li Iglees, kixwotz li k’oxlahom a’in:
“Naq maji’ nin’ok chixtz’ilb’al rix li Iglees, chi yaal naq ink’a’ week’ahom naq aajel ta raj wu. Yal junin li kristiaan sa’ xyanqeb’ li k’iila kristiaan, ut lin sutam ut lin wanjik moko naxk’ut ta chiwu naq wan ta raj inloq’al jo’ kristiaan. Naq kintzolok chirix li evangelio ut kintzol naq laa’in jun lix rab’in li qaChoxahil Yuwa’, a’an kinixjal. Sa’ junpaat kiweek’a naq aajel wu—chi yaal naq li Dios kinixyo’ob’tesi ut naq kixyo’ob’tesi li waam ut lin yu’am chi nim xtz’aq ut rik’in jun li ajom.
“Naq maji’ wan li evangelio sa’ lin yu’am, junelik yookin chixyalb’al xk’utb’al chiruheb’ li jun ch’ol chik naq aajel wu. A’b’an naq kintzol li yaal naq laa’in jun lix rab’in li Dios, maak’a’ li k’a’ru tento tinyal xk’utb’al. Kinnaw naq aajel wu. … Maajun wa chek’oxlaaq naq yal maa’anihex.”
Li Awa’b’ej Thomas S. Monson kixye chi tz’aqal re ru naq kiroksi li aatin a’in, “Li xnimal xloq’al li aamej a’an lix wankilal re wulak jo’ li Dios.”1
Toje’ xin’osob’tesiik rik’in xnawb’al ru jun chik li saaj ixq li xtaw ajwi’ ru li yaal a’an. Li xTaiana xk’ab’a’. Xinnaw ru sa’ li b’anleb’aal reheb’ li kok’al, aran Lago Salado. Li xTaiana wan sa’ xyiitoq li tzolok sa’ li junlaju raqal re li secundaria, naq xe’xtaw xyajel, li cancer. Xyal xq’e rik’in li yajel a’an chiru 18 po tojo’ re naq xkam wiib’ oxib’ xamaan chaq anajwan. Nujenaq li xTaina chi saqen ut rahom. Nawb’il chaq ru xb’aan lix se’ ut naq naxtaqsi sa’ wiib’ lix mama’ ruq’, li jwal nawb’il wi’ ru. Naq li kristiaan neke’xpatz’, “K’a’ut naq laa’at, xTaiana?” a’an xsume, “K’a’ut raj naq ink’a’ laa’in?” Li xTaiana xyal wulak jo’ laj Kolol re, li ani xra chi naab’al. Chiru li qula’anihom, xintzol naq li xTaiana xnaw lix choxahil loq’al. Xnawb’al naq a’an jun xrab’in li Dios xk’e xtuqtuukilal ut xkawilal xch’ool re xsumenkil ru li xnimal yale’k chi chaab’il xch’ool jo’ xb’aanu a’an.
Li xMariama, li xRenu, ut li xTaiana neke’xk’ut chiqu naq li Musiq’ej tixk’e chiqanaw qe chiqajunjunqal li xnimal choxahil qaloq’al. Li Awa’b’ej Spencer W. Kimball kixch’olob’ rik’in li cha’qal ru aatin a’in:
“Li Dios a’an lee Yuwa’ ut nekexxra. A’an ut jo’ ajwi’ lee Choxahil Na’ neke’xk’e lee loq’al chi maak’a’ xb’isb’al. … Junajex laa’ex. Junajex ajwi’ sa’ lee wanjik, yo’ob’tesinb’ilex rik’in jun junelikil seeb’aalil li naxk’e lee wankil re xtawb’al li junelik yu’am.
“Miwiib’an eech’ool chirix lee loq’al jo’ chejunjunqal. Li tz’aqal rajom li k’uub’anb’il na’leb’ re li evangelio a’an re xk’eeb’al eere li osob’tesiik re xtawb’al li xninqal eech’anihom, li naraj naxye naq teetaw li chaab’ilo’k chi junelik ut li ok choq’ jun dios.”2
Kanab’omaqin chixyeeb’al naq wan xjalanil li wiib’ li aatin aajelb’ ru a’in: loq’al ut li k’ulub’ejil. Moko juntaq’eeteb’ ta. Li loq’alil sa’ musiq’ej naraj naxye naq naqil li qaloq’al jo’ naq li qaChoxahil Yuwa’ naril li qaloq’al. Li qaloq’al ak xaqab’anb’il chaq naq maji’ nokochal sa’ li ruchich’och’ a’in. “Lix rahom li Dios maak’a’ roso’jik ut taakanaaq junelik.”3
Chi junpak’al chik, li k’ulub’ejil natawman rik’in li paab’ank. Wi nokomaakob’k, taak’osq li qak’ulub’ejil, a’b’an maajun wa taak’osq li qaloq’al! Ink’a’ naqakanab’ xjalb’al qak’a’uxl ut xyalb’al qaq’e chi wulak jo’ li Jesus chi ink’a’ najala li qaloq’al. Jo’ kixk’ut li Awa’b’ej Brigham Young: “Li kub’enaq xwankil, li musiq’ej toj ka’ch’in xwankil wan anajwan sa’ xb’een li ruchich’och’ … lix loq’al naxq’ax ru k’iila ruchich’och’.”4 Maak’a’ naxye k’a’ru nak’ulman, junelik wanq qaloq’al sa’ rilob’aal li qaChoxahil Yuwa’.
Us ta li chaq’al ru yaal a’in, jarub’ qe laa’o naqayal qaq’e, chi jo’q’ehaq, rik’in k’oxlahom malaj eek’ahom ink’a us chiqix qajunes qib’? Laa’in ninb’aanu. A’an jun li ra’al ink’a’ ch’a’aj li nokot’ane’ wi’. Laj tza a’an lix yuwa’ileb’ chixjunil li tik’ti’, tz’aqal wi’chik naq wan rilom rik’in li b’alaq’il na’leb’ chirix li qachoxahilal wanjik ut ajom. Li xk’oxlankil naq b’ab’ay li qachaab’ilal, ink’a’ us nak’anjelak qe. Nokoxt’il b’an. Jo’ nak’utman chiqu rajlal, “Maa’ani naru nak’osok ru laa wanjik wi ink’a’ nakakab’ aawib’.”5 Naru naqakanab’ xjuntaq’eetankil li jwal ink’a’ us wan qe rik’in li jwal chaab’il re junaq chik li kristiaan. “Li juntaq’eetank-ib’ a’an li na’elq’an re li sahil ch’oolejil.”6
Chi junpak’al chik, li Qaawa’ naxk’ojob’ qach’ool naq jo’q’e wan qak’oxlahom saq ru, a’an toorosob’tesi rik’in xkawilal qach’ool, jo’kan ajwi’ rik’in xnawb’al aniho tz’aqal laa’o. Maajun wa wanjenaq junaq li hoonal jwal aajel ru re xkeeb’al qaxik re rab’inkil li raatin. “Ut li saq ruhil na’leb’ chirutz’u’uji rajlal laa k’oxlahom,” chan. “Toja’ ut naq taanimanq xmetz’ew lix kawilal aach’ool chiru li Dios; toja’ ut naq li Santil Musiq’ej taa’ochb’eeninq aawe rajlal.”7
Li Qaawa’ kixk’utb’esi li yaal a’in chiru li Profeet aj Jose Smith: “Ani nak’uluk chiru li Dios, chixk’ul jo’ xk’ehom li Dios, ut chisaho’q xch’ool naq ilb’il xb’aan li Dios chi k’ulub’ej re taak’ulu’q.”8 Naq naqeek’a li Musiq’ej, jo’ ch’olob’anb’il sa’ li raqal a’in, naqak’e reetal naq li naqeek’a nachal rik’in li qaChoxahil Yuwa’ aj rahonel. Naqak’e reetal ut naqaloq’oni xb’aan naq nokorosob’tesi. Jo’kan ut nasaho’ qach’ool xb’aan naq nokok’eeman chi k’ulub’ejo re k’uluk.
K’oxlahomaq naq yookex chirilb’al xsa’eb’ li loq’laj hu junaq eq’la ut li Musiq’ej nahasb’an eere naq li yookex chirilb’al a’an yaal. Ma naru teek’e reetal li Musiq’ej ut teereek’a xsahil eech’ool xb’aan naq xereek’a lix rahom ut k’ulub’ejex re k’uluk?
Ex na’b’ej, mare yooqex chi wiq’laak rochb’een lee ka’ch’in aj kahib’ chihab’ xyu’am naq yoo chitijok rub’elaj naq nawar. Jun li eek’ahom nekexxnujob’resi naq nekek’e lee xik chi ab’ink. Nekereek’a jun li tiq ut li tuqtuukilal. Li eek’ahom yal junpaat, a’b’an nekek’e reetal naq, sa’ li hoonal a’an, k’eeb’ilex chi k’ulub’ejex re k’uluk. Maare yal jo’q’ehaq, wi nakulman, naqak’ul xninqal xk’utb’esihom li Musiq’ej sa’ li qayu’am; a’b’an naru naqayal xsahil chi kok’ aj xsa’ lix ki’il hasb’ li Santil Musiq’ej li naxye xyaalal li yaal chirix li qamusiq’ejil loq’al.
Li Qaawa’ kixch’olob’ li rilom li qaloq’al rik’in lix nimla mayej re xtojb’al rix li maak naq kixye:
“Chijultiko’q eere, nim lix loq’aleb’ li aamej sa’ rilob’aal li Dios;
“Xb’aan naq k’ehomaq reetal, li Qaawa’ laj Tojol eerix kixk’ul li kamk sa’ li tz’ejwalej; jo’kan naq kixk’ul lix rahileb’ chixjunileb’ li winq, re naq chixjunileb’ li winq te’ruuq chixjalb’al xk’a’uxl ut chi chalk rik’in.”9
Ex komon ixq, b’antiox re li k’a’ru kixb’aanu a’an choq’ qe laa’o, “b’aqb’ooqo rik’in” a’an rik’in xk’aamal li rahok.10 A’an kixye, “Ut lin Yuwa’ kinixtaqla chaq re tintaqsiiq chiru li krus; ut chirix naq kintaqsiik chiru li krus, re tinjilosiheb’ chaq chixjunil li winq wik’in.”11
Li rey aj Benjamin kixch’olob’ ajwi’ li laq’leb’ re b’aqok a’in rik’in li Kolonel: “Ab’i ut, tixnumsi li aaleek, ut xrahilal sa’ tz’ejwalej, tz’okaak, chaqi-eel, ut tawaak, tixq’ax li naxkuy xnumsinkil li winq chi ink’a’ taakamq; xb’aan naq k’e reetal, na’el xkik’el ruuchil tiqob’, xb’aan naq q’axalaq xnimal lix yot’b’al xmusiq’ xb’aan xmaa’usilaleb’ ut xtz’eqb’eetalileb’ lix tenamit.”12 Li rahilal a’an ut li kixk’am chaq li rahilal a’an naxnujob’resi li qaam rik’in rahok ut b’antioxink. Li Elder Paul E. Koelliker kixk’ut, “Naq naqisi li k’a’ru na’isin li qilob’aal chiru li us ut naqoksi chi us lix taql qach’ool re xsik’b’al [li Kolonel], naqate li qaam re jun li choxahil metz’ew li nokoxk’am rik’in a’an.”13 Wi li rahom li naqeek’a chirix li Kolonel ut li k’a’ru kixb’aanu a’an choq’ qe laa’o nim wi’chik chiru li k’a’ru naqak’e re lix q’unal qametz’ew, lix wiib’ajik qach’ool chiqix, malaj li ink’a’ us naqab’aanu, jo’kan ut naq a’an tooxtenq’a chixnumsinkil li k’a’aq re ru naxk’e li rahilal sa’ li qayu’am. Nokoxkol chiqu ajwi’ laa’o.
Chinye wi’chik jun sutaq: wi li nokoxkelo wi’ li ruchich’och’ jwal kaw wi’chik chiru li paab’aal ut li qakawilal wan rik’in li Kolonel, chi jo’kan naq li ruchich’och’ taanumtaaq rajlal sut. Wi naqasik’ ru xk’eeb’al reetal li qak’oxlahom ink’a’ us ut xwiib’ankil qach’ool chirix li qaloq’al, sa’ xna’aj xchapb’al qib’ rik’in li Kolonel, jwal ch’a’aj chik reek’ankil lix musiq’anb’il na’leb’ li Santil Musiq’ej.
Ex komon ixq, misach qach’ool chirix aniho laa’o! Us ta chi kok’ aj xsa’ moko ch’a’aj ta li wank yal chi seeb’ sa’ musiq’ej ut ch’a’aj xyalb’al qaq’e sa’ musiq’ej xjultikankil ut xk’uulankil sa’ qaam li qachoxahilal, moko naru ta naqak’ulub’an li wank yal chi jo’kan sa’ roso’jikeb’ li kutan a’in. Jo’ qas qiitz’in qib’ , wanqo chi “tiik xpaab’ankil Kristo; … ut naq a’an b’an chiwaklesinq [qe], ut chiwanq li rahilal li kuxk’ul ut lix kamik, … ut li ruxtaan ut xnajtil li royb’enihom, ut xyo’oninkil lix loq’al ut li junelik yu’am, sa’ [li qak’a’uxl] chi junelik.”14Naq li Kolonel nokoxtaqsi sa’ li ch’och’ wan chi taqenaq, naru taqil chi saqen wi’chik ru moko k’a’aj ta wi’ aniho laa’o, naru aj b’an wi’ taqil naq nach’ chik wanko rik’in a’an jo’ naq ink’a’ xqak’oxla naq naru. Sa’ lix loq’laj k’ab’a’ li Jesukristo, amen.