Mataupu 1
O Fea ma O Afea
“Fai i ai e toe aumai le Ekalesia.”
O le leo filemu, faanatinati na faateia ma le mautonu ai Nora Siu Yuen Koot e sefuluono tausaga le matua. “E a?” na ia fai atu ai.
“Fai i ai e toe aumai le Ekalesia.”
Sa toe faalogo manino atuNora i le savali. Sa pei na musumusu atu e se tasi i lona taliga taumatau. Peitai, sa leai se tasi na latalata ane. Sa tu na o ia i fafo o se faletalimalo i Hong Kong ia Setema 1954. Na faatoa tulioso ni nai tagata asiasi mai le Iunaite Setete i se pasi e agai i le malaevaalele, ma sa ia talotalo faatofa atu ia i latou.
O tagata asiasi o ni taitai O Le Ekalesia a Iesu Keriso o le Au Paia o Aso e Gata Ai o loo faimalaga i Asia i Sasae. E silia ma le piliona tagata sa nonofo i lena vaega o le lalolagi, ae na o le tusa ma le afe o i latou na taliaina le talalelei toefuataiina a Iesu Keriso. Sa lei i ai aloaia le Ekalesia i Hong Kong mo le tele o tausaga, e lei i ai talu mai le tele o le fefinauai faaagafesootai i Saina ma se taua i Korea lata ane lea sa faapea ona taitai atu ai taitai o le Ekalesia e tapunia le misiona i le 1951. Ae o lenei ua uma le feteenaiga, ma ua o mai tagata asiasi e siaki Nora ma isi Au Paia e toasefuluvalu sa nonofo i le aai.
Sa taitaia le vaega e Elder Harold B. Lee, o se sui sinia o le Korama a Aposetolo e Toasefululua a le Ekalesia. Sa mafai ona iloa e Nora na taua o ia, ae sa lei lava lona iloa e uiga i le taitaiga o le Ekalesia e ta’u mai ai pe aisea. Ae, sa ia iloa o le savali tuu musumusu sa mo ia.
E aunoa ma se isi manatu, sa ia faaloaloa atu ai lona lima agai i le pasi, ma le faamoemoe o le a le alu ese atu. “Aposetolo Lee,” sa ia fai atu ai.
Sa aapa atu e Elder Lee lona lima i fafo o se faamalama o loo matala, ma sa tago mai i ai Nora. “Faamolemole toe mai le Ekalesia,” sa ia tagi atu ai. “O i matou o le Au Paia a aunoa ma le Ekalesia ua pei lava o tagata e leai ni meaai. E manaomia ona fafagaina i matou faaleagaga.”
Sa faatumulia mata o le aposetolo i loimata. “E le o a’u e faia le faaiuga,” na ia fai atu ai, “ae o le a ou lipoti atu i le usoga.” Sa ia fai atu ia Nora e tatalo ma tausisia le faatuatua, ma faamautinoa atu ia te ia afai e i ai pea ni Au Paia faamaoni e pei o ia, sa i ai le Ekalesia i Hong Kong.
Ona suia lea o le kia o le pasi ma alu ese atu ai.
Ua te’a lea masina ma lea masina, ma sa leai se tala na faalogo i ai Nora mai le Ekalesia. O nisi taimi sa ia mafaufau ai pe mata na te toe maua se tala. Sa tauivi i taimi uma faifeautalai o le Au Paia o Aso e Gata Ai i Hong Kong. Na muamua talai atu alii faifeautalai iina i le vaitaimi o le 1850, ae o gasegase, eseesega faalelotu ma faaleaganuu, mativa, ma se papupuni o le gagana na taitai atu ai i latou e lafoai le misiona i le mavae ai na o ni nai masina ma le leai o ni papatisoga. O le isi vaega o faifeautalai na o mai i le 1949, ae o lena misiona sa na o le lua tausaga le umi na i ai.
I lena taimi, na avea ai Nora ma ona uso laiti e toalua ma uluai tagata Saina na auai i le Ekalesia i Hong Kong. O lo latou aiga o se tasi o le faitau selau o afe o tagata sulufai o e na o mai i le kolone a Peretania e sosola ese mai le vevesi i le atunuu autu o Saina. Sa faatu le laumua o le misiona i le auala sa latou nonofo ai, ma o taeao uma e auina atu ai i latou iina e le tina fai a Nora, ma le faamoemoe o le a latou aoaoina le Igilisi ma po o a lava isi mea na aoaoina atu e faifeautalai.
Sa mafai ona manatua lava e Nora ia lesona o le Tusi Paia sa ia maua mai ia Sister Sai Lang Aki, o se faifeautalai Hawaii e tupuga mai i Saina, o lē sa fesoasoani ia te ia e aoao le Igilisi. Na maua e Nora se molimau o le talalelei toefuataiina i lena taimi. O lana molimau na fesoasoani ia te ia e tumau malosi ai ina ua tapunia le misiona, ina ua foliga mai ua goto le la i Hong Kong. E oo lava i le leai o ni sauniga o le perisitua, sauniga faamanatuga, falelotu, ma tusitusiga a le Ekalesia i le faa-Saina, sa ia pipiimau malosi i lona faatuatua ia Iesu Keriso.
Ia Aokuso 1955, i le toeitiiti atoa le tausaga talu ona mavae le asiasiga a Elder Lee, sa agai atu ai se alii talavou tupu maualuga ma lauulu enaena ia Nora i le fale tifaga lea sa ia faigaluega ai. I le taimi lava lea na ia iloaina ai Grant Heaton, o le sa auauna atu o se faifeautalai i Hong Kong a o lei tapunia le misiona. Na faatoa taunuu atu o ia ma lona faletua, o Luana, i Hong Kong e tatala le misiona fou faatoa faavaeina o le Misiona a Saute Sasae Mamao.
Sa matuai fiafia Nora. E pei ona ia faamoemoeina, sa talanoa Elder Lee ma taitai o le Ekalesia e uiga i le Au Paia i Hong Kong. O le mea moni, e lei leva ona toe foi atu i le Iunaite Setete, sa ia fautuaina atu le toe tatalaina o le misiona ma sa faapea foi ona faamatalaina atu le tala ia Nora i le konafesi aoao a le Ekalesia. Ona valaauina lea e le Peresitene o le Ekalesia o Tavita O. MaKei ia Grant e taitai le misiona fou, lea na aofia ai Hong Kong, Taiuani, le atu Filipaina, Guam, ma isi nofoaga i le itulagi.
“Ua oso a’e le la,” sa mafaufau ai Nora. “Ua toe foi mai le taeao i le Au Paia i Hong Kong!”
I le aso 22 o Setema, 1955, i le toeitiiti atoa le lua masina talu ona tatalaina le Misiona a Saute Sasae Mamao, sa toe foi atu ai Peresitene David O. McKay i le Aai o Sate Leki ina ua mavae se asiasiga e lima vaiaso i le Au Paia i Europa. E ui lava ina sa saofafai i laua ma lona faletua, o Ema Ray, i se vaalele i le aso atoa, sa la faafeiloaia ma le fiafia ia taitai o le Ekalesia, tagata o aiga, ma uo o e na o mai i le malaevaalele e faafeiloai lo la o’o mai i le aiga.
I le tu ai i le auala o le vaalele e talanoa i tagata faasalalau ma pueata, sa vave ona saunoa atu Peresitene MaKei e uiga i le faatumutumuga o lana malaga asiasi: o le faapaiaga o le malumalu e latalata i Bern, Suitiselani. Ua avea nei ma se tasi o malumalu e fitu o loo faagaoioia i le lalolagi, ma o le malumalu muamua lea na fausia i Europa. O lona faapaiaga na faia i le silia ma le sefulu sauniga i gagana e fitu. Ma e faitau selau le Au Paia Europa ua uma ona maua o latou faaeega paia i totonu o ona puipui.
Sa fiafia tagatanuu o Bern i le maota paia. “O loo latou faaigoaina ‘o lo tatou malumalu,’” na ta‘u atu ai e Peresitene MaKei i se tasi o failipoti, “ma o lenei ua vaai atu iina i tagata o le Ekalesia o ni tagata Kerisiano.”
O le Malumalu o Swiss o se faatusa o le tautinoga a le Ekalesia i le faatuina o ni aulotu malolosi i le salafa o le lalolagi i le mavae ai o le tele o tausaga o le uunaia o le Au Paia e faapotopoto i Iuta. I le taimi nei, faatasi ai ma malumalu o loo fausiaina i Egelani ma Niu Sila, sa saili ai le Ekalesia e aumai malumalu ia latalata atili atu i ona tagata o le ekalesia ma faalautele ai le avanoa o sauniga o le malumalu.
Sa silafia e Peresitene MaKei o nei malumalu ua na o se amataga. E pei na valoia e Iosefa Samita, o le upumoni a le Atua o le a sopoia atunuu uma ma faalogo i ai taliga uma.
E lei oo mai lena aso, ae ua alualu i luma le Ekalesia. E ui o le toatele o le faitau aofai o le lalolagi e lei faalogo lava i le talalelei toefuataiina a Iesu Keriso, ae ua faatupulaia le manatulia mo le Ekalesia talu mai le faaiuga o le Taua Lona Lua a le Lalolagi. Sa na o le silia ma le miliona le Au Paia o Aso e Gata Ai i le lalolagi, ma e toatele tagata sa faamemelo i o latou olaga lelei, tulaga faatauaina faaKerisiano, popole mo e matitiva, ma savali o le olioli. Sa avea foi le Aufaipese o le Tapenako a le Ekalesia o se vaega faafiafia lauiloa i luga o faasalalauga i leitio i le salafa o le lalolagi. I le amataga o le tausaga, ina ua faamanatuina e le Ekalesia lona 125 tausaga, o le New York Times, o se tasi o nusipepa sili ona lauiloa i le Iunaite Setete, na leai lava ni tala na faia ae na o le viia o le Au Paia.
A o manatunatu ai Peresitene MaKei ma ona fesoasoani, o Stephen L Richards ma J. Reuben Clark, i le taunuuga o le Ekalesia, sa latou nofouta i mea faalavefau o loo taoto i le ala o le tuputupu ae sili atu.
O se tasi o mea faalavefau o le saunia lea o falelotu lelei ma isi fale mo le Au Paia. I le 1920, na fatuina ai e le Ekalesia se faiga mo le tuuina atu i aulotu o fuafuaga faatulagaina o fausaga ua faalaugatasia ma tulaga maualuga o le faatupeina ia fesoasoani ai i Au Paia i le lotoifale e fausia fale e i ai eletise, palama mo totonu o fale ma talu ai nei lava, o le ea malulu. Ae i nofoaga sa lei malosi le faavaeina ai le Ekalesia, e tele paranesi sa lei i ai ni auala po o ni tomai faapitoa e faatino ai ni galuega faatino tetele. O se taunuuga, sa masani ona latou faapotopoto i fale mautotogi.
Sa oo ina loloto atu faafitauli i le tele o vaega o le lalolagi. Sa tauivi nisi o paranesi ona sa toalaiti ni tagata o le ekalesia, leai ni tomai i taitai i le lotoifale, tau leai se fesootaiga ma le laumua o le Ekalesia, ma le tau leai o ni tusi a le Ekalesia i gagana i le lotoifale. O nisi o nofoaga sa mamao tele mai siteki po o itu o le Ekalesia e lagolago ai aulotu malolosi.
Ma le isi, talu ai e silia ma le 90 pasene o Au Paia o Aso e Gata Ai sa nonofo i le Iunaite Setete, sa masani ona fesootai ai le Ekalesia ma Amerika. O lenei manatu na afua ai ni faafitauli i malo faakomenisi e pei o le Soviet Union [Rusia], lea sa matuai masalosalo lava i le Iunaite Setete ma tapuaiga i se tulaga lautele. I le sefulu tausaga ua mavae, o le tele o na malo sa i ai ni aiaiga faavae na faigata ai—pe na le mafai ai—ona faagaoioi le Ekalesia i totonu o o latou tuaoi.
O le tatalaina o le Misiona a Sasae Mamao i Saute na faaalia ai sa naunau le Au Peresitene Sili ma le Korama a Aposetolo e Toasefululua e faalautele le galuega faafaifeautalai i itulagi fou, aemaise lava i Asia ma Amerika i Saute. A e o Aferika, na aumaia ai se faafitauli tulaga ese. Talu mai le amataga o le vaitau o le 1850, sa faatapulaaina e le Ekalesia ia tagata e tupuga mai Aferika Uli mai le umiaina o le perisitua po o le mauaina o sauniga o faaeega paia ma faamauga o le malumalu, o lea sa itiiti ai se faatinoga e le Ekalesia o le gauega faafaifeautalai i le konetineta. Ae ui i lea, mai lea taimi i lea taimi sa maua ai e taitai o le Ekalesia ni tusi mai tagata i Aferika i Sisifo e faaalia ai le fiafia i le talalelei toefuataiina.
O nei luitau ma manuia sa le‘i mamao mai le mafaufau o Peresitene MaKei i le ono masina mulimuli ane, ina ua malaga o ia i Kalefonia e faapaia le Malumalu o Los Angeles. O fuafuaga mo le fale na amata i lalo o le taitaiga a Peresitene Heber J. Grant, ae o le Pau Tele o le Tamaoaiga ma le Taua Lona II a le Lalolagi na tolopo ai lona faamaeaina mo le toeitiiti luasefulu tausaga. O le malumalu aupito tele lea ua fausia e le Ekalesia, ma o lona fale tatala na sili lona faalauiloaina na tuuina atu ai i tagata e fitu selau afe se avanoa e o ai i totonu ma aoao ai e uiga i lona faamoemoega paia.
I le sauniga o le faapaiaga, sa faafetai atu ai Peresitene MaKei i le Alii a o ia vaavaai atu i le faapotopotoga i le potu potopotoga o le malumalu.
“Ua matou lagonaina Lou afio ai ma i taimi o le masalosalo ma le le mautonu ua faalogo atu i Lou siufofoga,” na ia tautino atu ai i lana tatalo o le faapaiaga. “O iinei i Lou maota paia, i le lotomaualalo ma le lotofaafetai loloto matou te faailoa ai Lau taitaiga paia, Lau puipuiga ma musumusuga.”
I le taimi lea, i São Paulo, Pasila, o se faifeau musuia Metotisi e igoa ia Hélio da Rocha Camargo sa amataina lona tausaga lona tolu i se kolisi faafaifeau. I se tasi aso, sa ta’u atu ai e se uo mai lana aulotu ia te ia sa la feiloai ma faifeautalai o le Au Paia o Aso e Gata Ai, ma sa ia valaaulia Hélio e auai i le latou asiasiga tulitatao.
Sa fia iloa e Hélio le Au Paia ma a latou aoaoga, o lea sa ia taliaina ai le valaaulia. Sa toeitiiti atoa le tolusefulu tausaga talu ona i ai le Ekalesia i Pasila, ae sa na o le afe tolu selau tagata o le ekalesia i le atunuu, ma e lei feiloai lava Hélio i se tasi. Ae paga lea, i le aso na tuupoina [e toe asiasi atu ai], sa lei o mai faifeautalai.
I se taimi puupuu mulimuli ane, i le taimi o le talanoaga a se vasega e uiga i le natura o le Atua, sa fesili ai Hélio i lana polofesa pe talitonu le Au Paia o Aso e Gata Ai i le Tolutasi Paia, po o le manatu e faapea, o le Atua le Tama, Iesu Keriso, ma le Agaga Paia o se tagata e toatasi.
“E le o ia te a’u ni faamatalaga,” o le tala lea a le polofesa. Na te lei iloaina foi pe o le Au Paia o Aso e Gata Ai o ni Kerisiano.
“Ia,” o le tala lea a Hélio, “Ou te talitonu ua latou manatu o i latou lava o ni Kerisiano aua o le igoa aloaia o le ekalesia o le Ekalesia a Iesu Keriso.”
“Vaai pe mafai ona maua se tasi i Sao Paulo,” o le tala lea a le polofesa. Ona ia fautuaina lea o Hélio e valaaulia se Au Paia o Aso e Gata Ai e talanoa atu i le vaega o tamaiti aoga i la latou fonotaga faalevaiaso.
Sa alu Hélio i le laumua o le Ekalesia i le aai ma valaaulia Asael Sorensen, le peresitene o le Misiona a Pasila, e lauga i le fonotaga. Sa manao Peresitene Sorensen e talia le valaaulia, ae talu ai sa i ai sana fuafuaga na muamua atu e fia auai i ai, sa ia ofo atu e auina atu ni faifeautalai talavou se toalua e sui tulaga ia te ia.
“Ou te faamautinoa atu ua saunia lelei nei alii talavou,” na ia tau atu ai ia Hélio.
I le aso o le fonotaga, na taunuu atu ai ni faifeautalai se toalua mai le Iunaite Setete—o Elder David Richardson ma Roger Call—i le kolisi. Sa faafeiloai e Hélio ia alii talavou ma faailoa atu i la’ua i se potu pe tusa ma le limasefulu tagata aoga ma faiaoga pe toasefululua. O Elder Richardson, o le sa tele atu lona poto masani i le tautala faaPotukale, sa savali atu i le pulelaa ma amata ona talanoa e uiga i le Ekalesia. Ae o Elder Call, sa tusia ni manatu taua i luga o se laupapa.
Sa faagaeetia Hélio i le lototele ma le to’a o Elder Richardson. Sa saunoa muamua le alii talavou e uiga i le aigaAtua, ma molimau o le Tama, le Alo, ma le Agaga Paia o ni tagata mavaevae e toatolu. E lei umi ae amata ona faalavelave tagata o le aofia ia te ia, ma fai atu lea fesili ma lea fesili. “Se’i faauma muamua,” na i’u ina fai atu ai Elder Richardson, “ona mafai lea ona faia mai a outou fesili pe a uma.”
Sa filemu le aofia, ma sa faaauau pea e le faifeautalai lana savali. Sa ia faaaogaina soo le Tusi Paia, ma o taimi uma lava na te sii mai ai se mau, e sue ai e polofesa ma tamaiti aoga a latou tusitusiga paia e siaki pe o sa’o o ia. Sa lagona e Hélio e lei ioe ana uo i mea uma sa aoao atu e faifeautalai, ae o lea ua atili ona latou faalogo ma le faaaloalo.
Ona ta’ua lea e Elder Richardson le autu o le pule o le perisitua ma le papatisoga. “Afai e mafai ona ma faamaonia atu ia te outou ua ia i matou le pule e papatiso ai,” na ia fai atu ai, “e toafia outou o le a uai atu e papatiso?”
Sa alaga se tasi tamaitiiti aoga, “Ioe!” ma sa otegia o ia e le faatonu o le kolisi i le inoino.
Ina ua faaiuina e Elder Richardson lana aoaoga, sa ia valaaulia ni fesili mai le aofia. O le taimi lava lena, na fesili ai nisi o tamaiti aoga e uiga i le Fasiotiga Tagata i Mountain Meadows ma isi fefinauaiga. Sa foliga mai na itiiti ni nai tamaiti aoga, sa mananao e foliga e fiafia i le Ekalesia.
Ina ua maea le aoaoga, sa o atu Hélio ma isi tamaiti aoga e toatolu e aai i le aoauli faatasi ma faifeautalai. Sa latoufai atu nisi fesili i faifeautalai, e faaalia ai le naunau faamaoni i le la savali. Sa manao Hélio e aoao atili e uiga i le Ekalesia, ae sa taua lona taimi. O ia ma lona faletua, o Nair, e toafa le la fanau laiti, ma le isi o le a fanau mai. I le va o le aoga ma le aiga, sa pisi ai lava o ia.
E lei umi, ae ia tuuese lona fiafia i le Au Paia ma le toe fesootai ai ma faifeautalai.
I se tasi aso ia Me 1956, sa malaga ai Mosese Muti ma lana uo o se tagata o le Ekalesia o Atonio Amasio i se auala, i fafo atu lava o le aai o Nukuʻalofa, Toga, i Atumotu o le Pasefika. A o la talanoa, sa pasi ane se taavale i o la autafa ma tu faafuasi. Na iloa uma e nei alii o le taavale a Fred Stone, o le peresitene o le Misiona a Toga. O Peresitene Stone sa pe tusa ma le limasefulu tausaga le matua—na o ni nai tausaga e matua atu ai ia Mosese. O ia ma lona faletua, o Sylvia, ua pe a ma le ono masina.talu na auauna ai i le atunuu.
Sa faanatinati atu Mosese ma Atonio i le taavale, ma sa faafeiloai i laua e Peresitene Stone. “E te lua iloa se tagata e fia alu i se misiona?” na ia fesili ai. I le Salafa o le Pasefika i Saute, sa valaauina ai e le Ekalesia le tele o “faifeautalai faigaluega” e faateleai le saoasaoa o le fausia o falelotu i le eria. Sa faamaonia talu ai nei e Peresitene MaKei le fausiaina o falesa fou e luasefulu-tasi i Toga, ma sa faatagaina Peresitene Stone e valaau le Au Paia i le lotoifale e faatino le galuega.
Sa tilotilo atu Mosese ia Atonio, ma sa faamimigi tauau o lana uo. Sa silia ma le fa afe tagata o le Ekalesia i Toga, ae sa leai ni faifeautalai faaolioli na o’o mai i le mafaufau. O misiona faigaluega na tuuina atu ai i le Au Paia ni aoaoga taua i le galuega o le leiina o piliki, faieletise, palama, ma kamuta, lea e mafai ona fesoasoani ia i latou e faamautu ai galuega pe a maea le misiona. Ae e ono faigata le galuega.
“E tatau ona oulua iloa se tagata,” na fai atu ai pea Peresitene Stone. “Ae faapefea oe, Muti?”
“Afai o se valaau mai le Alii, o le a ou alu ma le fiafia,” o le tala lea a Mosese. O ia ma lona faletua, o Salavia, sa avea ma tagata o le Ekalesia mo le silia ma le luasefulu tausaga. Ua uma ona la auauna atu i ni nai misiona, e aofia ai le fesoasoani e fausia le Kolisi o Liahona, le aoga maualuga fou a le Ekalesia i Toga. Ae ua faigaluega nei Mosese o se pule o sapalai o mea fau fale mo le malo o Toga ma sa i ai se aiga toatele e tausi. Sa lei manao o ia e faalavelaveina lona olaga ona sa manaomia e le peresitene se faifeautalai naunautai.
“E manao le Alii ia te oe,” na faamautinoa atu e Peresitene Stone ia te ia. “E i ai sau tupe, soo se teugatupe?”
“O le mafuaaga lena na ou tuuina atu ai ia te oe le tali na ou fai atu ai,” o le tala lea a Mosese. “Na te silafia lo matou matitiva ma mea o le a manaomia ona Ia faamanuia ai matou ina ia mafai ai ona faia se misiona.”
“Aisea la e te le talanoa ai loa ia Salavia,” na fautua atu ai Peresitene Stone. “Faailoa mai ia te a’u ona lagona e uiga i le auauna atu i lenei misiona.”
“Pau lava le mea ou te fia iloa o fea ma o afea,” o le tala lea a Mosese.
Sa ta’u atu e le peresitene ia te ia o le a ia auauna atu i Niue, o se tamai motu e toeitiiti atoa le fa selau maila i matusasae o Toga. E toafa faifeautalai o loo talai atu le talalelei ma sauniuni e fausia se falesa iina, ae sa telegese le alualu i luma.
“O le a fiafia lo’u toalua ma lo’u aiga e o,” o le tala lea a Mosese. Sa ia ta’u atu ia Peresitene Stone e uiga i se miti na ia faia talu ai nei lea sa la savavali faatasi ai ma Salavia i se isi motu. “O se nofoaga o nuu uma o lo o i le faatamilosaga o le motu e i autafa o le matafaga,” o le tala lea a Mosese. “Ou te le’i vaai lava muamua i se motu faapena. Ai o Niue!”
“Lelei,” o le tala lea a le peresitene. “E lua ma le afa vaiaso e te lua saunia ai a o lei oo mai le vaa.”
Sa olioli Salavia ina ua tau atu e Mosese ia te ia e uiga i le valaauga o le misiona, ma sa la faafetai faatasi i le Alii mo lena mea. Talu mai le la faaipoipoga i le 1933, na te lei iloa lava pe ua ia teenaina se avanoa e auauna atu ai i le Ekalesia. Ma sa ia te ia foi lea tuuto i le galuega faafaifeautalai, ma le talitonu o le a faamanuiaina i latou e le Atua mo osigataulaga sa latou faia mo Ia.
E sili atu nai lo se isi lava mea, sa moomoo le au Muti ia maua o latou faamanuiaga o le malumalu. O le malumalu aupito lata ane sa i Hawaii, e tolu afe maila le mamao, ma o le tau o femalagaaiga sa taofia ai pea i latou mai le malaga atu. E maea loa le malumalu i Niu Sila, o le malaga ina ia ausia lenei sini o le a matua puupuu lava. Ae e oo lava foi i lena taimi, o le tau o le a sili atu nai lo le tau latou te gafatia, ae maise lava i le taimi nei o le latou o i se isi misiona.
Ae, sa i ai se mafuaaga latou te faamoemoe ai o le a i ai se aso latou te ulu atu ai i le malumalu. I le 1938, a o auauna atu Mosese i se misiona, sa asiasi atu ai le aposetolo o Siaosi Alapati Samita i Toga ma faaee atu le Perisitua Mekisateko ia te ia. “Afai e te faaauau lau galuega faafaifeautalai,” na folafola atu ai le aposetolo, “o le a e ulu atu i le malumalu e aunoa ma se pene e faaaluina mai lau taga.”
I le aso 29 o Me, 1956, na malaga atu ai Mosese ma Salavia i se vaa i Niue ma le la fanau laiti e toafa. Sa lava le tupe a le aiga mo le avanoa i le vaa. A e, o le faapea ona latou tausia i latou lava i totonu o le misiona, sa i ai lea i aao o le Alii. A o mou atu Toga mai le vaai, na suia i galu faasolosolo ma le tafailagi e le gata, sa tumu le au Muti i le faatuatua i folafolaga a le Atua.
I ni nai masina talu ona malaga atu le aiga o Muti mo Niue, na iloa ai e Hélio da Rocha Camargo ua fatumulia o ia i masalosaloga e uiga i le papatisoga o pepe, o se faiga masani i le Metotisi ma isi lotu Kerisiano. I le taimi muamua, sa na ona ia manao lava i le manino. Aisea na papatiso ai e nei ekalesia pepe? Na faapefea ona aoga le papatisoga i le pepe? Sa foliga mai sa leai se tala a le Tusi Paia e uiga i lea faiga, o lea sa ia tuuina atu ai nei fesili i ana polofesa ma tagata aoga i le kolisi faafaifeau. E leai se tasi na mafai ona taliina e malie ai o ia.
“I le avea ai ma se agaifanua anamua, e tatau ona faasaosaoina,” na fautua mai ai se tasi tagata.
Sa lei mafai e Hélio ona vaai i le sa’o. “Aisea e aoga ai?” na ia fesili ai. “Pe moni ea tu ma aga anamua?”
O le tele o lona mafaufau e uiga i le papatisoga o pepe, o le tele foi lena o le lē mautonu ia te ia. O lona toalua, o Nair, faatoa fanauina le la tama lona lima, o se tama e igoa ia Josué. Aisea o le a manaomia ai ona papatisoina se pepe e pei o Josué? O le a le agasala na ia faia?
Sa aufaatasi isi tamaiti aoga i le kolisi ma Hélio i le fesiligia o lea faiga. I le faateia, sa taloina ai e taitai o le aoga se aufono a faiaoga ma faatalanoaina ai Hélio ma isi tamaiti aoga. Sa faamaoni Hélio i polofesa. “Ou te le maua se faamaoniga talafeagai mo le papatisoga o tamaiti,” na ia tau atu ai ia i latou. “O se faiga e le lagolagoina e aoaoga faavae e mafai ona ou malamalama ai pe maua i le Feagaiga Fou.” I le avea ai ma se faifeau, sa ia fai atu ai, sa le mafai ona ia papatisoina se pepe i le loto fuatiaifo lelei.
Ina ua maea le faatalanoaga, sa taofia [mai le aoga] Hélio ma ana uo e toatolu mo se taimi e saili ai tali i a latou fesili. Ina ua tau atu e Hélio le tala ia Nair, sa le fiafia o ia. Sa tutusa o la tuuto ma Hélio ia Iesu Keriso ma le suesueina o le Tusi Paia, ma sa le fiafia o ia i le auala na taulimaina ai o ia e le kolisi. Afai o suesuega a Hélio sa oo ai ina le ioe o ia i o latou manatu, o le a faamuta e le aufono a faiaoga ana suesuega i le kolisi—a leai o lana galuega faafaifeau.
Sa toe taumafai tasi lava Hélio ia malamalama i le papatisoga o pepe. Sa ia talosagaina nisi o ana uo ma polofesa e fesoasoani ia te ia ia maua ni tali. Na latou mumusu. “O le a se mea lelei o le a faia ai?” sa latou fai mai ai. “O le a le suia lava lou mafaufau.”
“Ae ou te manao e sui lo’u mafaufau,” sa finau atu ai Hélio. “Ou te fia maua se mafuaaga lelei e sui ai.”
Sa iu ina malie se tasi o polofesa la te vaai faatasi i le mataupu. Sa la suesueina fuaitau uma e uiga i le papatisoga i le Feagaiga Fou, o nisi taimi e faafesootai ai faamatalaga ma le uluai tusiga faaEleni mo nisi malamalamaaga. “E sao oe,” na fai atu ai le polofesa ina ua mavae ni nai vaiaso. “E leai se faavae faaletusitusiga paia mo le aoaoga faavae.”
I le faaiuga o lona taofiga, sa toe feiloai ai Hélio ma le aufono a le kolisi ma tau atu ia i latou e lei suia lona tulaga i le papatisoga o pepe. O le iloaina sa leai se isi mea e mafai ona latou faia e suia ai lona mafaufau, sa faamutaina ai e le aufono ana suesuega i le kolisi.
Sa amata ona faigaluega Hélio i se faletupe, ae sa faaauau pea ona ia faitau e uiga i le papatisoga, ma saili ia iloa mea na aoao mai e isi ekalesia. Sa lagolagoina e Nair lana sailiga mo nisi upumoni, ae sa manatu tagata o lona aiga o se mea ua ese ma faatamaitiiti teisi lea ua ia tuua ai le kolisi. Sa le’i ano atu Hélio ia i latou. Sa tatalo soo o ia mo le taitaiga, e le gata mo ia lava ae mo Nair ma lo latou aiga. I le avea ai ma se tamā, sa ia lagonaina se matafaioi e taitai lana fanau i le malamalama ma le upumoni.
I se tasi aso, na manatua ai e Hélio faifeautalai o le Au Paia o Aso e Gata Ai o e na o mai i lana aoga. I lena taimi, sa ia faatauina mai ai se tusi e uiga i le latou ekalesia e ta’ua O se Galuega Taua ma le Ofoofogia, ae na te lei faitau tele i ai. Sa ia mauaina le tusi i luga o se fata ma tatalaina. O le tusitala, o LeGrand Richards, o se aposetolo o le Au Paia o Aso e Gata Ai sa faalua ona auauna atu o se peresitene o le misiona. Na faataatia mai e mataupu taitasi se mataupu faavae o le talalelei toefuataiina, o lea vaega ma lea vaega, na faalagolago tele i le Tusi Paia e lagolago ai mau taitasi.
E lei umi ae leai se fiafia o Hélio i isi lotu. O se Galuega Taua ma le Ofoofogia na matuai tosina atoa atu i ai o ia. “O lenei tusi,” sa ia mafaufau ai, “e i ai tali e leai se isi tusi e i ai.”
Sa ia iloa e tatau ona ia sailia le Ekalesia. Sa tele atu isi mea e aoao e uiga i le Au Paia.