Mataupu 28
O Le Ala a le Alii
“Ua alu o ia.”
Sa lagona e Peresitene Gordon B. Hinckley le lē mautonu a o ia tautala atu upu i le telefoni. I le isi itu o le laina sa i ai lona faletua, o Marjorie. Sa mafai ona ia faalogoina lona tagi. Sa latou tatalo o le a le oo mai lea aso.
O le aso 3 o Mati, 1995. I le taeao po lena, na iloa ai e Peresitene Hinckley ua maliu Peresitene Howard W. Hunter i le fale. Sa maua e Peresitene Hunter ni togafitiga mo le kanesa, ma sa vave ona faaitiitia lona malosi. Ae sa faateia pea Peresitene Hinckley i le tala. Sa la o atu ma Peresitene Thomas S. Monson i le taimi lava lena i le fale mautotogi o le perofeta ma ofoina atu le alofa ma le faamafanafanaga ia Sister Inis Hunter. Ona la laa atu lea i totonu o se isi potu ma amata ona faia ni telefoni talafeagai.
Ina ua uma lana telefoni ma Marjorie, sa lagona e Peresitene Hinckley se faanoanoaga loloto. Sa ia auauna atu i le Alii faatasi ma Peresitene Hunter mo le silia i le tolusefulu tausaga, ma o lea ua toesea ai sana uo lelei, agalelei, ma atamai. O le maliu o le perofeta na avea ai foi o ia ma aposetolo sinia, o lona uiga o le taitaiga o le Ekalesia sa pa’ū atu i ona tauau. Sa faafuasei ona ia lagonaina le tuuatoatasi.
“E na o lou tatalo lava ma aioi atu mo se fesoasoani,” sa ia mafaufau ai.
I le lima o aso mulimuli ane, sa pulefaamalumalu ai Peresitene Hinckley i le falelauasiga o Peresitene Hunter i le Tapeneko o Sate Leki. “O le olaga faaletino mo Peresitene Hunter sa sili atu ona pei o se misiona nai lo o se galuega,” sa ia fai atu ai i tagata faavauvau. “O lona siufofoga sa o se leo taulamua ma le mamana i le folafola atu o aoaoga o le talalelei a Iesu Keriso ma le faaauauina i luma o le galuega a le Ekalesia.”
E ui lava e iva masina na i ai Peresitene Hunter i le au peresitene o le taimi aupito puupuu lea o soo se peresitene o le Ekalesia, ae sa tele mea na ia ausia a o i ai i le tofi. Na auina atu e le Au Peresitene Sili se fesoasoani alofa i tagata na aafia i le le lava o meaai i Lao i Asia saute i sasae, taua faalemalo i Rwanda i Aferika i sasae, ma lologa ma afi i le itu i saute o le Iunaite Setete. E ui lava o lona soifua maloloina le lelei na faatapulaaina ai lona gafatia e malaga, ae sa ia faapaiaina malumalu i aai e lua o le I.S.—Orlando, Florida, ma Bountiful, Iuta. I le aso 11 o Tesema, 1994, sa malaga atu ai o ia i le Aai o Mekisiko e faatulaga le siteki lona lua afe o le Ekalesia.
Peitai, o se tasi o ana talatuu sili i le avea ai ma se aposetolo, o lona alofa i tagata uma, e tusa lava po o le ā le lotu. Sa i ai sona sootaga loloto faaleagaga i le Nuu Paia. A o lei maliu o ia, sa ia fuafua e toe foi atu i Ierusalema ma Elder Jeffrey R. Holland, o le ua avea nei ma se tasi o le Korama a Aposetolo e Toasefululua, mo se asiasiga mulimuli se tasi. Sa faanoanoa o ia ina ua taofia o ia mai le alu ona o le faaletonu o lona soifua mālōlōina.
I le aso 9 o Mati, o le aso na sosoo ma le falelauasiga o Peresitene Hunter, na ala vave ai Peresitene Hinckley ma sa le mafai ona toe moe. O le mamafa o ona tiutetauave fou—ma faaiuga sa tatau ona ia faia—na mamafa mai i ona luga.
Sa filifili o ia e anapogi ma faaalu sina taimi na o ia i le Malumalu o Sate Leki. Sa ia faamautuina se ki i le potu i le fogafale lona fa lea e fono ai le Au Peresitene Sili ma le Korama a Aposetolo e Toasefululua i vaiaso uma. O iina na ia aveese ai ona seevae, fai seevae papae o le malumalu, ma faitau mai tusitusiga paia.
Mulimuli ane, na tepa atu ona fofoga i ata e tolu o le Faaola i luga o le puipui. O se tasi o na ata na faaalia ai le Faasatauroga, ma sa mafaufau loloto Peresitene Hinckley i le tau na totogi e le Faaola e togiola ai o ia. Sa ia toe mafaufau foi i ona tiutetauave tetele o se perofeta a le Alii, ma sa tagi o ia a o lofia o ia i lagona o le lē agavaa.
Sa ia liliu atu lona mafaufau i se atavali o Iosefa Samita i le puipui i matu. I lona itu taumatau, i le puipui i sasae, sa i ai ata tusi o peresitene uma o le Ekalesia mai ia Polika Iaga e oo atu ia Howard W. Hunter. Sa tilotilo atu Peresitene Hinckley i ata taitasi. Sa ia iloa patino peresitene taitasi o le Ekalesia talu mai Heber J. Grant. Sa latou faatuatuaina tele o ia, ma sa alofa o ia ia i latou. O lenei, a o ia tilotilo atu i ata na, sa foliga mai ua toeitiiti lava a ola mai. Sa ia lagonaina o latou mata o tilotilo mai ia te ia, ma faamalosiau filemu atu ia te ia ma tautino atu lo latou lagolago. E leai se mea e fefe ai o ia.
I le tootuli ai, sa avatu ai e Peresitene Hinckley ni fesili i le Alii ma, e ala i le mana o le Agaga, na maua ai Lana afioga e uiga ia i latou. Sa faatumulia le loto ma le mafaufau o Peresitene Hinckley i le filemu ma le mautinoa, ma sa ia iloaina sa ia te ia le loto e agai ai i luma i le galuega.
Ua uma ona ia filifili e valaau ia Thomas S. Monson e avea ma ona fesoasoani muamua. O lea la ua ia lagona le uunaiga e valaau atu ia Elder James E. Faust e avea ma ona fesoasoani lua. A o tootuli pea o ia, sa ia tatalo mo se faamaoniga o lenei filifiliga, ma sa faatumulia lona loto i se mafanafana.
Mulimuli ane, a o ia toe mafaufau i lona aso, sa lelei atu le lagona o Peresitene Hinckley e uiga i lona valaauga fou. “Ou te faamoemoe ua aoaoina au e le Alii e fai mea ua Ia faamoemoeina mai ia te au,” na ia tusia i lana api talaaga. “O le a ou tuuina atu atoa ia te Ia le faamaoni, ma o le a ou sailia moni lava Lana taitaiga.”
I le taimi lava lea e tasi, sa asiasi soo atu ai Darius Gray ma Marie Taylor i le Falepuipui o le Setete o Iuta e feiloai ma le faitau selau o pagota o e na aumaia faamatalaga o gafa mai faamaumauga o le Freedman’s Bank.
Sa galulue volenitia i se nofoaga autu o talafaasolopito o aiga e sosoo ma le falesa o le falepuipui. Ina ia oo atu iinā, sa tatau ona ui atu Darius ma Marie i se upega o faitotoa uamea mamafa, faitotoa ua loka, ma auala savali e leoleoina. Sa fai si popole o Darius i le taimi muamua na aumai ai o ia e Marie, aemaise lava i eria sa siomia ai i laua e pagota. Ae ua sau nei o ia i le falepuipui i nai vaiaso uma, ma ua masani ai o ia.
Ina ua amata le galuega faatino o le aumaia o gafa, sa faia ai ni suiga tetele i le sailiiliga o gafa. Sa vave ona suia e komepiuta ia kapeneta o faila ma faasinoupu lolomi, ma atili ai ona lelei le galuega o le aoina mai ma le faaaogaina o faamatalaga. I le vaitau o le 1970 ma le ’80, na amata ai ona faaaogaina e le Ekalesia le tekinolosi fou i galuega o malumalu ma talafaasolopito o aiga. Ma e oo atu i le amataga o le vaitau o le 1990, ua fatuina e le Ekalesia le TempleReady, o se polokalama faakomepiuta lea e mafai ai e tagata i nofoaga autu o talafaasolopito o aiga i le lotoifale, e aofia ai le isi sa i le falepuipui, e faigofie atu ai ona auina atu igoa mo sauniga o le malumalu.
O le nofoaga autu o talafaasolopito o aiga lea sa galulue ai pagota sa i ai ni nai masini faitau ata ninii i puipui. Sa galulue Marie ma le Potutusi o Talafaasolopito o Aiga e aumai se kopi o le ata ninii o le Freedman’s Bank e teu i le falepuipui. A uma ona sii mai e volenitia ia faamatalaga i luga o se fomu ua mamanuina faapitoa mo le galuega faatino, ona latou aumaia lea o le fomu i se potu tuaoi ma tāina le faamatalaga i totonu o se utuofaamatalaga faakomepiuta. I lalo o le taitaiga a Marie, sa siaki ai e volenitia ia faamaumauga taitasi i le tele o taimi. Sa maua e ni volenitia se toalua ia lava faamatalaga e tasi, ona faatusatusa lea e se volenitia lona tolu ia mea na maua mai i le uluai pepa o faamatalaga, ma ia mautinoa ua sa’o le tusiaina o faamatalaga.
O le tamaloa na vaaia le nofoaga autu o talafaasolopito o aiga o le falepuipui sa faasalaina i le faasalaga o le olaga atoa. Sa ia faaauau pea ona faagaoioia le galuega ma faatulaga lelei. Sa faagaeetia Darius i le naunautai o volenitia ma lo latou ua’i atu i faamatalaga auiliili. Sa fiafia taitai o le falepuipui e lipoti atu e faapea, o pagota o loo galulue i faamaumauga o faletupe e masani lava e le faatupuina ni faafitauli i isi pagota.
Sa tatala le galuega faatino i pagota uma e agavaa, e tusa lava po o a o latou talitonuga faalelotu. A o auauna atu Darius ma Marie ma volenitia, sa la faamamafaina le natura faaleagaga o le galuega faatino. O pagota na ola a’e i le Ekalesia na malamalama i le matafaioi o gafa i le tuufaatasia o aiga mo le faavavau. O nisi o nei alii sa leai se avanoa e tatala ai mai le falepuipui, ae sa latou maua le olioli i le galulue e faasaoloto isi mai le falepuipui o agaga. Sa amata e Darius ma Marie a laua fonotaga i le falepuipui i se tatalo, ma sa la uunaia volenitia e tatalo i o latou lava ala a o latou galulue i le galuega faatino.
O nisi taimi e alu atu ai se pagota ia Darius ma talosaga atu mo se faamanuiaga faaleperisitua. Na ia taliaina e le aunoa. A o ia auauna atu i alii, o e na faia ituaiga uma o solitulafono ma mea sese, sa taia o ia i se malamalama mautinoa o i latou o fanau a le Atua.
I le taimi lea, sa uunaia ai e le Ekalesia ona tagata e auina atu igoa o aiga i le malumalu, ae sa mafai foi e tagata o le ekalesia ona auina atu igoa o tagata e le o ni aiga. Sa masani ona faaaoga e pagota le TempleReady e faamaonia ai igoa mai le galuega faatino a le Freedman’s Bank mo sauniga o le malumalu. Ina ia fesoasoani i lenei galuega, sa fatuina ai e Marie se “faila o le aiga” o le malumalu e faaigoa ia Elijah Able, o se tasi o uluai Au Paia Uli o Aso e Gata Ai. Sa maua le faila mo tagata o le malumalu i le Iunaite Setete ma Aferika i Saute. Afai e mananao tagata e faatino sauniga mo se tasi mai faamaumauga a le Freedman’s Bank, e mafai lava ona latou o i le malumalu ma talosagaina se igoa mai le faila o le aiga.
I se tasi afiafi, sa o atu ai Darius ma Marie i le Malumalu o le Vaitafe o Ioritana i Ioritana i Saute, Iuta, faatasi ai ma ni nai uo e faia faamauga mo aiga mai faamaumauga a le Freedman’s Bank. E ui lava o le vaega e tusa ma le luasefulu tagata, ae sa latou manaomia pea le fesoasoani a isi i le malumalu. I le afiafi atoa, sa latou faamauina faatasi ai aiga sa matuai vavaeeseina lava i le olaga e ala i le faapologaina.
A o lei o atu i le malumalu, sa ta’u atu e Darius ma Marie i pagota e uiga i le malaga. Sa filifilia e Darius le Malumalu o le Vaitafe o Ioritana aua o le Malumalu lea e sili ona latalata i lona fale, ae sa sili foi ona latalata i le falepuipui.
I lena afiafi, na faapotopoto ai nisi o pagota sa galulue i le galuega faatino i se faamalama i le tulimanu o le falepuipui. Sa vaapiapi le faamalama, ae sa maua ai se vaaiga i le Vanu o Sate Leki—e aofia ai le Malumalu o le Vaitafe o Ioritana.
E ui lava sa lē mafai ona i ai iinā le volenitia, ae sa latou lagolagoina ma le filemu Dariu ma Marie i le galuega paia.
I lona tausaga muamua o se peresitene o le Ekalesia, sa mulimuli ai Gordon B. Hinckley i le Ekalesia i Asia mai se mea mamao. Na amata le fausiaina o le Malumalu o Hong Kong ia Ianuari 1994, ma sa maua e Peresitene Hinckley ni faafouga e le aunoa i lona alualu i luma. Sa ia fefautuaai foi ma taitai o le Eria o Asia e fesoasoani e fuafua gaoioiga e faatatau i le faapaiaga o le malumalu.
Sa matuai fiafia lava o ia i le alualu i luma o le Ekalesia i le itulagi. Talu mai le 1955, ua faatupulaia le Ekalesia i Asia mai le afe o tagata o le ekalesia i le toeitiiti ono selau afe. O Iapani, Korea i Saute, Taiuani, ma Filipaina ua avea nei ma nofoaga autu o le malosi ma o latou lava malumalu. Sa amata ona tuputupu a’e le Ekalesia i nofoaga e pei o Taialani, Monokolia, Kemupotia, Initia, ma, i Viatename foi. I Asia atoa, sa faia ai e se tupulaga faia’e o le Au Paia talavou, ma faamaoni o Aso e Gata Ai se eseesega.
I Taiuani, sa faamaeaina talu ai nei e Kuan-ling “Anne” Liu lona tausaga mulimuli i le Aoga Maualuga a Taipei First Girls, lea sa na o ia lava le Au Paia o Aso e Gata Ai i se vaega o tamaiti aoga e silia ma le fa afe. E pei o le toatele o tamaiti aoga i Taiuani, sa tausia e Anne se faatulagaga faigata. Sa ala a’e o ia a o lei taina le 6:00 i le taeao, oso i luga o se pasi i le 6:30, ma faaalu le isi iva itula i le aoga. Ina ua uma le taumafataga o le afiafi, sa ia suesue i se potuaoga mo ni nai itula a o lei alu i le pasi i le fale i le 8:00 i le afiafi.
Ae, i po uma a o le’i moe, e faaavanoa e Anne se taimi e faitau ai ana tusitusiga paia. Na faateleina le faamamafa e taitai o le Ekalesia o le suesueina o tusitusiga paia i aso taitasi o se vaega taua o tapuaiga a le Au Paia o Aso e Gata Ai. Na lagona e Anne o le tatalo ma le suesueina o tusitusiga paia na fesoasoani ia te ia e aloese ai mai le lotovaivai ma aoao lelei ai i le aoga. I Aso Sa, ao suesue le toatele o ana uo i le vasega mo le aoga, sa auai o ia i se vasega seminare a o lei faia ana sauniga masani a le Ekalesia i Taipei. Sa avea foi o ia ma se ta piano a le uarota.
“Afai ou te alu i le sauniga faamanatuga ma faalogologo i lauga,” sa ia iloaina ai, “e sili atu ona lelei ma fiafia lo’u olaga.”
I le taimi lea, i Monokolia, sa aoaoina ai e Soyolmaa Urtnasan e luasefulutasi le matua ia tamaitai talavou i lana paranesi i le laumua o Ulaanbaatar. Mai le tele o selau tagata o le paranesi, o le toatele lava sa talavou pe luasefulu tausaga ma sa itiiti ifo ma le tausaga talu ona avea ma tagata o le ekalesia. O Soyolmaa lava ia sa papatisoina i ni nai masina na muamua atu, ma sa tumu o ia i le naunautai. A o talavou o ia, na maliliu ona matua i totonu o le tausaga o le tasi mai le isi, ma tuua ai Soyolmaa e ita i le Atua.
“O au o se tagata ‘e itu lua’” na ia manatua ai, “e fiafia ma ataata i fafo, ae faanoanoa ma matamuli i totonu.” Ina ia faaitiitia lona tiga, sa alu o ia i patī ma inupia.
Na amata ona suia mea uma ina ua valaaulia o ia ese uo sa sailiili i le Ekalesia i se sauniga faamanatuga. O lena Aso Sa muamua, na lagona ai e Soyolmaa le filemu ma le auai e lei oo muamua lava i ai. E lei umi ae ia iloaina e mafai ona avea o ia ma se tagata fou e ala mai ia Iesu Keriso. Ina ua ia faalogo i le fuafuaga o le faaolataga, sa maligi ona loimata.
“Sa ou iloaina sa ou i ai i le nofoaga sa’o,” sa ia manatua ai. E lei umi, ae avea o ia ma se tasi o uluai faifeautalai mai Monokolia.
O le taimi lea, i Taialani, na malamalama ai le Au Paia i le taua o malumalu ma faia osigataulaga ina ia oo atu ai iina. I le 1990, pe tusa ma le lua selau le Au Paia Taialani na felelei atu i Filipaina e auai i le maota o le Alii i Manila. Sa taugata le malaga, o le toatele o le Au Paia na teuina tupe mo le silia i le tausaga ina ia lava tupe mo le pasese i le vaalele.
I le avea ai ma peresitene o le Itu o Khon Kaen i le ogatotonu o Taialani, sa vaaia ai e Kriangkrai Phithakphong lava ia na osigataulaga i aso uma. E toatele tagata o le itu sa matitiva. O nisi e leai ni galuega tumau po o ni tupe maua masani, sa tau le lava tupe e ola ai. Ae sa latou auauna malosi i le Ekalesia, ma auai i a latou sauniga e tusa lava pe na latou malaga mamao atu i le savali po o le uila po o le pasi.
“Ina ua matou felelei atu i Manila, o se tulaga iloga i le talafaasolopito o le Ekalesia i Taialani,” o le toe manatua ai lea a Kriangkrai. “Sa galulue malosi tagata uma e saili le tupe e o ai.” E oo lava i lona afafine e sefulu tausaga le matua na faatauina atu malala mo kuka e fesoasoani ai i le aiga e totogi le malaga. I le faaiuga, na oo atu Kriangkrai, lona faletua o Mukdahan, ma le la fanau i le malumalu—ma o o latou aafiaga iina na matua aoga ai lava le tauiviga ma le osigataulaga.
“O le faamauina faatasi i le malumalu na aumaia ai se agaga faapitoa i lo matou aiga,” o le molimau lea a Kriangkrai. “Ia, e le gata ina manao nei lo ma atalii e sefuluono tausaga e alu i se misiona, ae e mananao foi ona tuafafine laiti e toalua e o.”
I le afiafi o le aso 9 o Aokuso, 1995, na filifili ai Celia Ayala de Cruz e limasefulu iva tausaga le matua e savali atu i lana gaoioiga a le Aualofa. Sa fiafia o ia e taunuu i le taimi sao mo fonotaga, ma o le tagata na folafola mai e aveina o ia i le lotu e lei taunuu mai. O le mea e lelei ai, o le falelotu sa na o le valu minute le savali mai lona fale. Ana alu ese sa’o lava o ia, e mafai ona taunuu i le lotu ma ni nai minute o totoe. O le gaoioiga o se vasega e fai ai ie soosoo, ma sa ia aoaoina atu.
Sa nofo Celia i Ponce, o se aai i le talafatai i saute o Puerto Rico, i le Sami Keripiane. Sa auauna atu faifeautalai i le Keripiane talu mai le vaitau o le 1960, aemaise lava i Puerto Rico ma mulimuli ane i le Ripapelika Tominika, o lenei la ua i ai le faitau sefulu afe o le Au Paia i nuu uma e lua. Na mauaa foi le talalelei toefuataiina i isi atunuu ma teritori o motu, ma oo atu ai i tagata o aganuu eseese, tapuaiga, gagana, ma ituaiga. Ua mafai nei ona maua le Au Paia i aai, taulaga, ma nuu i le salafa o le Keripiane.
A o alu atu o ia mo lana fonotaga, sa ave e Celia se ato sa i ai se lima talā pepa ma se kopi o le Tusi a Mamona ua afifi faameaalofa. Talu lava ona luiina e Peresitene Ezra Taft Benson le Au Paia ina ia faafou lo latou taulaiga i le Tusi a Mamona, sa latou saili ma isi tagata o le Ekalesia mo ni avanoa e faasoa atu ai le tusi i isi. O le Polokalama o le Tusi a Mamona o le Aiga-i‑le-Aiga a le Ekalesia na uunaia ai le Au Paia e tusi a latou molimau i totonu o le tusi a o lei tuuina atu. I le taimi muamua, sa tatau i le Au Paia o Aso e Gata Ai ona faatau a latou lava kopi o le Tusi a Mamona, ae i le 1990, na faatuina ai e le Ekalesia se tupe foai e tuuina atu ai le tusi e aunoa ma se totogi i soo se tasi i le lalolagi.
Talu mai lona auai i le Ekalesia i le sefuluono tausaga na muamua atu, sa faitauina ai e Celia lava ia le Tusi a Mamona i le tele o taimi. O lea la, sa faigata i se tagata faigaluega lana faaipoipoga, ma sa talitonu Celia e mafai ona fesoasoani le tusi ia te ia. Sa ia tuuina se kopi i totonu o se pusa meaalofa, afifi i se pepa manaia, ma nonoa se lipine faataamilo i ai. I totonu o le pusa, sa ia faaaofia ai foi se kata o loo i ai lona tuātusi ma lana molimau tusitusia e uiga i le Tusi a Mamona. Sa ia aumaia le tusi i le lotu i lena afiafi e faaali atu ai i ona uso o le Aualofa le auala e mafai ona latou faasoa atu ai le Tusi a Mamona i isi.
Ina ua latalata atu o ia i le falelotu, sa filifili Celia e alu i se auala alo i tua o se paka. A o ia ui atu i se faitotoa, sa oso mai se alii talavou umi ma se naifi ia te ia. Sa ia tuleia o ia, ma sa pa’ū ai o ia i tua i se vao susū.
“Ua e sauaina se auauna a le Alii,” na fai atu ai Celia ia te ia.
Na leai se tala na fai mai e le alii talavou. I le taimi muamua, sa manatu Celia o le a ia fasiotia o ia. Ae na ia toso mai lana ato ma laga seia oo ina ia maua le tupe e lima tala ma le Tusi a Mamona ua afifi faa-meaalofa. Na oo mai se lagona filemu ia te ia. Sa ia iloaina o le a le afaina o ia i le alii talavou.
“Le Alii e,” sa ia tatalo filemu ai, “afai o le auala lena ua e filifilia mo lena tamaitiiti e liliu mai ai i le talalelei, o le a ia le fasiotia au.”
Sa uu mai e le alii talavou lana naifi, ma ave le tupe ma le Tusi a Mamona ma tamoe ese atu ai i le pogisa.
I le isi itu o le Vasa Atelani, sa nonofo pea Willy Binene ma lona aiga i Luputa, Zaire. E le o le olaga lea sa ia mafaufauina a o avea ma se tagata aoga i le faaenisinia o le eletise i Lubumbashi. O Luputa o se nuu faifaatoaga, ma afai e tumau pea le feeseeseaiga i le ituaiga o tagata e latalata i lo latou fale i Kolwezi, o le a nonofo ai o ia ma lona aiga i Luputa ma galulue i le laueleele.
O le mea e lelei ai, na aoaoina o ia e le tamā o Uili i le faatoaga a o laitiiti o ia, o lea la na ia iloa ai le amataga o le totoina o pi, sana, kasava, ma pinati. Ae peitai, seia oo ina fua mai le uluai faatoaga o pi, sa itiiti lava ni meaai a le aiga e aai ai. Sa latou faia faatoaga mo meaai, ma o le a le itiiti o mea e mafai ona latou faasaoina mai a latou faatoaga sa latou faatauina atu e faatau ai le masima, gao, fasimoli, ma sina aano o manu.
Mai le Au Paia na sosola ese mai Kolwezi mo le saogalemu, pe tusa ma le limasefulu o i latou na nonofo i Luputa. Sa leai se paranesi i le nuu, ae sa latou potopoto faatasi i vaiaso uma i se fale tele e tapuai ai. E ui lava sa umia e nisi o alii o le vaega le perisitua, e aofia ai le peresitene talu ai o le Itu o Kolwezi, ae sa latou le lagonaina le faatagaina e faia sauniga faamanatuga. Nai lo lea, sa latou faia se vasega o le Aoga Sa, ma sa feauauai toeaina taitasi e taitaia le fonotaga.
I le taimi lea, sa faia ai e Uili ma ona uso a Au Paia ni taumafaiga se tele e faafesootai le laumua o le misiona i Kinshasa, ae sa le’i manuia. Ae, soo se taimi lava e maua ai e le Au Paia se tupe, latou te tuueseina a latou sefuluai, ma faatalitali mo se taimi e mafai ai ona latou tuuina atu i se taitai faatagaina o le Ekalesia.
I se tasi aso i le 1995, na filifili ai le aiga o Uili e toe auina atu o ia i Kolwezi e taumafai e faatau atu lo latou fale tuai. I le iloaina o le a ia vaai i le peresitene o le itu iina, sa vaai ai le Au Paia i Luputa i lenei mea o lo latou avanoa sili lea e totogi ai le sefuluai. Sa latou tuuina a latou tupe i teutusi, tuu atu ia Uili ma se isi tagata o le Ekalesia sa malaga faatasi ma ia, ma auina atu i laua e o.
I le taimi atoa o le malaga e fa aso i le nofoaafi i Kolwezi, sa natia ai e Uili le ato o teutusi o le sefuluai i lalo o ona lavalava. Sa popole ma fefefe o ia ma lana soa malaga i le taimi o le malaga. Sa la momoe i luga o le nofoaafi ma na o le o ese atu lava i nofoaga e faatau ai se faapāpā ma isi meaai. Sa la popole foi i le malaga atu i Kolwezi, lea sa tetee pea i tagata Kasa. Ae sa la maua le faamafanafanaga i le tala ia Nifae na aumaia papatusi apamemea. Sa la faatuatuaina o le a puipuia i laua e le Alii ma a latou sefuluai.
Ina ua la taunuu i Kolwezi, sa la maua le fale o le peresitene o le itu, ma sa ia valaaulia i laua e nonofo faatasi ma ia. I ni nai aso mulimuli ane, na o mai ai taitai fou o le Misiona a Zaire Kinshasa, o Roberto ma Jeanine Tavella, i le aai, ma sa faailoa atu i laua e le peresitene o le itu ia Uili ma lana soa malaga.
“O i laua o ni tagata o le Paranesi a Kolwezi,” o le faamalamalamaga mai lea a le peresitene o le itu. “Ona o le mea na tupu, na latou siitia atu ai i Luputa. Ma o lenei ua la o mai. Sa la mananao e feiloai ia te oe.”
“Tau mai nisi mea,” o le tala lea a Peresitene Tavella. “E te lua o mai Luputa?”
Sa ta’u atu e Uili i le peresitene le la malaga ma le mamao na la malaga ai. Ona ia aveina a’e lea o teutusi o le sefuluai. “O le sefuluai lenei a tagata o le ekalesia i Luputa,” o lana tala lea. “Sa latou tuu ese a latou sefuluai ona sa latou le iloa le mea e ave i ai.”
E aunoa ma le fai atu o se upu, na amata ona fetagisi Peresitene ma Sister Tavella. “Oka se faatuatua o i ai ia te outou,” na i’u ina fai atu ai le peresitene o le misiona, ma le gatete o lona leo.
Na faatumulia Uili i le olioli ma le filemu. Sa talitonu o ia o le a faamanuiaina e le Atua le Au Paia i Luputa mo le totogiina o le sefuluai. Sa fautuaina i laua e Peresitene Tavella ina ia onosai. “Pe a lua toe foi atu, ta’u atu i tagata uma i Luputa ou te alofa ia i latou,” o lana tala lea. “Ua faamanuiaina i latou e le Tama Faavavau, aua ou te lei vaai lava i se faatuatua faapena.”
Sa ia folafola atu e auina atu se tasi o ona fesoasoani i Luputa i se taimi vave lava. “Ou te le iloa po o le a le umi o le a alu ai,” na ia fai mai ai, “ae o le a sau le fessoasoani.”
E lei leva le osofaiga o ia, na siaki ai e Celia Ayala de Cruz lana pusameli. I totonu sa ia maua ai se tusi e tasi le itulau e leai se igoa o faapipii i ai. “Faamagalo mai au, faamagalo mai au,” sa faitauina ai. “O le a e le iloa lava lo’u faanoanoa tele i lo’u osofaia o oe.”
Sa faitau pea Celia. Sa faamatala e le alii talavou le auala na suia ai lona olaga e le Tusi a Mamona na ia gaoia. Ina ua ia vaai muamua i le tusi ua afifi faa-meaalofa, sa manatu o ia o se mea e mafai ona ia faatauina atu. Ae na ia tatalaina ma faitau le molimau na tusia e Celia mo lana uo faigaluega. “O le savali na e tusia i lena tusi na aumaia ai loimata i o’u mata,” na ia fai atu ai ia Celia. “Talu mai le po o le Aso Lulu, ua le mafai ona taofia lo’u faitauina.”
Sa faapitoa lava le ootia o le alii talavou i le tala ia Liae. “O le miti a lena tagata o le Atua ua luluina ai au,” na ia tusia ai, “ma ou te faafetai i le Atua ona sa ou mauaina oe.” Sa ia le iloa pe o le a faamagaloina o ia e le Atua mo le gaoi, ae sa faamoemoe o ia e mafai e Celia. “Ua ou toe faafoi atu lau lima talā,” na ia faaopoopo mai ai, “aua e le mafai ona ou faaaogaina.” Sa i ai le tupe i lana tusi.
Sa ia tusia foi lona manao e aoao atili e uiga i le Ekalesia. “Ou te manao ia e iloa o le a e toe vaai mai ia te au, ae a e vaaia au, o le a e le iloaina au, aua o le a avea au ma ou tuagane,” na ia tusia ai. “Ou te le mai lou nuu, ae o le mea lenei ou te nofo ai, e tatau ona ou sailia le Alii ma alu i le ekalesia e te auai i ai.”
Sa nofo i lalo Celia. Talu mai lava le osofaiga, sa tatalo o ia mo le alii talavou. “Afai e finagalo ai le Atua,” o lana tala lea, “ia liua lena tamaitiiti.”
I ni nai masina mulimuli ane, na amata ai le tausaga fou. Na amata e Aoga Sa i le Ekalesia atoa se suesuega o le Tusi a Mamona mo le tausaga atoa. Ina ia fesoasoani i le Au Paia i a latou suesuega, sa tuuto atu e le Church News lana uluai lomiga o le tausaga i le tusi. O le lomiga na aofia ai se vaaiga aoao o aoaoga a le Tusi a Mamona e uiga ia Iesu Keriso, siata eseese ma tusiga e fesoasoani ai i le au faitau ia malamalama lelei i ona tagata ma mea na tutupu, ma faamatalaga e uiga i se vitio fou o loo i ai ni ata pupuu se iva o le Tusi a Mamona e faaopoopo i lesona o le Aoga Sa. Faatasi ai ma le faatagaga a Celia, na faaalia ai i le itulau mulimuli o le nusipepa se tala puupuu o lona aafiaga ma le alii talavou, e aofia ai le anotusi atoa o lana tusi.
Ia Fepuari 1996, na maua ai e Celia se isi tusi mai le alii talavou. Sa maasiasi lava o ia i le gaoi e ta’u atu ai ia Celia lona igoa, ae sa ia vaaia le tala i le Church News, ma sa manao o ia ia iloa e ia o loo lelei lona olaga ma o loo taumafai e suia lona olaga. Sa masani ona ia mafaufau ia te ia ma le Tusi a Mamona. “Ou te iloa e moni,” na ia tusia ai. O le mea moni, e lei leva ona auai o ia i le Ekalesia ma maua ai le perisitua. “O loo o’u galue mo le Alii,” sa ia fai atu ai ia te ia.
Sa ia faailoa atu ia te ia o loo nofo nei o ia e latalata i se malumalu, lea sa ia asiasi i ai talu ai nei. E ui lava e lei alu o ia i totonu o le fale, ae sa ia lagonaina le malosi o le Agaga iina, ma sa ia iloaina o le maota lea o le Alii.
Sa sainia e le alii talavou le tusi o le “tuagane o le faatuatua” o Celia. Sa ia faailoa atu lona alofa mo ia ma lona aiga. Sa ia iloaina sa i ai se faamoemoega a le Alii mo ia.
“Ou te le fia tuua le ala o le Alii,” na ia fai atu ai ia te ia. “Ua ou lagona le fiafia tele.”