2009
Ko e Tui ke Kolosi he Vaitafé
Sānuali 2009


Ko e Tui ke Kolosi he Vaitafé

“Naʻá ne fekau mei ʻolunga, naʻá ne toʻo au, naʻá ne toʻo hake au mei he ngaahi vai lahi. Naʻá ne fakahaofi au mei hoku fili mālohí” (Saame 18:16–17).

Ne kiʻi tuʻu ʻa Lafaele Mateo mo hono foha ko Uolinikoní (ʻa ē ne ʻiloa ko “Uoli”), ʻi he fakapōpōʻuli ʻo e hoʻatā tōtōtaufá, ʻo sio ki he tafe ʻa e vaitafé kuo māʻolunga tupu meí he ʻuhá. Ko e foki ʻeni ʻa Lafaele, ko e tokoni ʻuluaki ʻi he kau palesitenisī fakakoló, mo Uoli, ko e palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá he koló, ki honau ʻapí hili ha Sāpate femouʻekina he ngaahi fakatahá ʻi honau falelotu ʻi Seni Hōsei ti ʻOkoá ʻi he Lepupelika ʻo Tominiká.

Kuó na ʻosi pīponu kinaua mei he lue he ʻuhá ʻo kolosi he Vaitafe ʻOkoá ʻa ia ʻoku fakatuʻutāmaki ʻene tuʻu he vahaʻa ʻo e falelotú mo honau ʻapí. Lolotonga e faʻahitaʻu laʻaá, ʻoku houa ʻe taha ʻa e lue hifo he kilomita ʻe 6 (maile ʻe 4) mei he falelotú ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e teleʻá pea hake ki honau ʻapí ʻi he tafaʻaki ʻe tahá. Ka ʻi he taimi ʻoku fā ai e vaitafé he faʻahitaʻu ʻuhá, kuo pau ke takai lōloa ʻa Lafaele mo hono fāmilí he houa ʻe tolu ʻi he kilomita ʻe 15 (maile ʻe 9) ke kumi ha feituʻu ʻe lava ke nau aʻa ai he vaitafé ka nau kei malu pē.

Kuo tuʻo lahi e fononga peheni ʻa Lafaele ia ki muʻa. Kuó ne kolosi he vaitafé he ʻaho kotoa pē ʻi ha taʻu ʻe 12 ke ʻalu ki he ngāué. Ne toe lahi ange ʻene fonongá ʻi hono uiuiʻi ia ko e palesiteni fakakoló hili ha māhina ʻe ua hono papitaisó, pea ko e taʻu ʻeni ʻe ono hono uiuiʻí. Hili iá naʻe uiuiʻi ia ko e palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá. Pea naʻe toe uiuiʻi ia ki he kau palesitenisī fakakoló.

Ka naʻe ʻikai siʻi ange ai e fakatuʻutāmakí ʻi heʻete maheni mo e vaitafé, pea naʻe fakatuʻutāmaki tatau pē ʻa e tafe oma ʻa e ngaahi vaitafé ʻi heʻenau faá mo e vaitafe fālahi naʻe tafe ki aí. Ki muʻa siʻi atu pē aí naʻe fā ha vaitafe ʻo tafia ai ha taha he kaungāʻapí ʻo ne mate ʻi hono tafiʻi mālohi atu ia he tafeʻanga fāsiʻi ʻo e vaitafé.

Ne kiʻi momou e tamaí mo e fohá ʻi heʻena tuʻu he ngataʻanga ʻo e vaí; hili iá ne hifo atu ʻa Lafaele. Naʻe ʻikai fālahi e vaitafé, ka koeʻuhí ko e lahi ʻo e vai naʻe tafe ki aí, naʻe fuʻu loloto ʻaupito. Ne ʻuluaki aʻu hake e momoko mo e mālohi e tafe ʻa e vaí ki hono tuí, hoko hake ki hono kongalotó, pea taimi siʻi kuo aʻu ki hono fatafatá.

Naʻe ʻiloʻi ʻe Lafaele ʻoku ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki. Naʻe hekeheke mo tokakovi ʻa e takelé pea naʻe mei tuʻu hala hono vaʻé he mālohi ʻa e ʻaú. ʻI he vaeuaʻangamālié, naʻá ne ngāueʻaki e kotoa hono iví ke kei lava ʻo tuʻu tonu, ka naʻe ʻikai te ne toe lava ʻo ʻunu ki muʻa pe ki mui.

ʻI he taimi naʻá ne fakakaukau ai kuó ne fuʻu vaivai ke kei matuʻuaki e tafe ʻa e vaí, naʻá ne ongoʻi ʻoku tekeʻi ia mei mui ki he kauvai ʻe tahá. Naʻá ne aʻu ki he tafaʻaki ʻe tahá peá ne toki ʻilo naʻe ʻikai ko Uoli naʻá ne fakahaofi iá he naʻá ne kei ʻi he kauvai pē ʻe tahá.

Naʻá ne mahaloʻi pē naʻe fakahaofi ia ʻe he mālohi ʻo e Fakamoʻui tatau pē ko ia naʻe tokoni ke ne hao mei he ngaahi faingataʻa kehé, ʻi he fakatuʻasinó mo e fakalaumālié fakatouʻosi.

ʻOku pehē ʻe Misa Mateo, “Kuo tuʻo lahi ʻeku loto fiemālie pē ke aʻa he vaitafé ʻo aʻu hake ʻa e vaí ki hoku fatafatá ʻi hono fai e ngāue ʻa e ʻEikí.” “Ka ʻoku ou ongoʻi ʻa ʻeku moʻua lahi ki he ʻEikí. Kuo ʻikai ngata ʻi Heʻene ʻomi ʻa e faingamālie ke u ngāue ai Maʻaná ka naʻá Ne ʻomi mo e kātakí foki.

Hangē ko e Tuʻi ko Tēvitá, ʻoku ʻiloʻi ʻe Misa Mateo naʻe hanga ʻe he Fakamoʻuí ʻo “toʻo au, naʻá Ne toʻo hake au mei he ngaahi vai lahí. Naʻá ne fakahaofi au mei hoku fili mālohí” (Saame 18:16–17).

Naʻe tokoni e fakamoʻoni ko iá ke ne lavaʻi ha ngaahi faingataʻa siʻisiʻi ange, kae kei hoko moʻoni pē ʻo hangē ko e kolosi mo Uoli he vaitafé he hoʻatā ne tōtōtaufá.

Neongo e fakamole lahi naʻe faí, ka naʻe ʻalu ʻa Misa Mateo; hono uaifi ko ʻAlatakalāsiá; mo e toko tolu ʻo ʻena fānaú ʻo sila ʻi he temipalé he 2001. Talu mei ai mo ʻenau feilaulau ke tānaki ha paʻanga feʻunga ke nau ʻalu tuʻo ua ki he temipalé ʻi he taʻu.

Kia Misa Mateo, ko e meʻa mahuʻinga ke ngāue mo feilaulau, ʻi he fakatuʻasinó mo e fakalaumālié fakatouʻosi.

ʻOkú ne pehē, “ʻOku ʻikai faingataʻa ia he taimi ʻokú ke ʻiloʻi ai e taumuʻá.” “ʻOku mau feingá ni ki ha meʻa ʻoku mahuʻinga ange ia ʻi he ngaahi meʻa fakaemāmaní.”

Tā fakatātaaʻi ʻe Gregg Thorkelson; faitā ʻa David Newman

Paaki