Tamaí mo e Fohá: Ko ha Feohi Fakaʻofoʻofa
ʻE lava ke fakahoko ʻe he ngaahi tamaí mo e ngaahi fohá ha ngāue mahuʻinga ʻi he fetokoniʻaki ke aʻusia ʻa e lelei taha te nau lavá.
Ko ha meʻa fakaʻofoʻofa ʻete vakai atu kiate kimoutolu ngaahi tamai ʻi hoʻomou tangutu fakataha mai mo homou ngaahi fohá ke fanongo ki he ngaahi akonaki ʻa e ʻEikí mo maʻu ha faleʻi mei he Kau Taki Māʻolunga ‘o e Siasí. ʻOku fakafiefia maʻu pē ke kau fakataha mo e kau tangata mo e kau talavou ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ka ʻoku ʻi ai ha meʻa makehe heʻete vakai atu ki he ʻi heni fakataha ʻa e ngaahi tamaí mo e ngaahi fohá. Ko ha fakamanatu mahino ia ʻo e ongo ʻelemēniti mālohi taha ʻe ua ʻo ʻetau tuí: ʻa e lakanga fakataulaʻeikí mo e fāmilí. Ko e lakanga fakataulaʻeikí ko e mālohi fakalangi ia ʻoku silaʻi ʻaki ʻa e ngaahi fāmilí ke taʻengatá. Ko e meʻa kotoa pē ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi kuo fakafoki maí, kau ai mo e ngaahi ouau ʻo e temipale māʻoniʻoní, ʻoku fakatefito taha ia ʻi he malava ʻa e ngaahi fāmilí ke hoko ko ha konga ʻo e fāmili taʻengata ʻo e ʻOtuá.
ʻI he pōní ʻoku ou fie lea kiate kimoutolu ngaahi tamai mo e ngaahi foha ʻo fekauʻaki mo e anga hoʻomou fetalanoaʻakí. ʻOku ʻikai ha toe vā fetuʻutaki ia ʻe tatau mo ia, ʻe lava mo totonu ke ʻi he vahaʻa ʻo ha tamasiʻi mo ʻene tamaí. ʻE lava pē ke hoko ko e vā fetuʻutaki ʻoku lahi taha hono tanumakí mo fakafiefia taha he moʻuí, ko ha meʻa ʻe lava ke ʻaonga lahi ki he tuʻunga ʻe aʻusia ʻe he fānau tangatá pea pehē ki he ngaahi tamaí. ʻOku mahino kiate au ʻoku ʻi ai ha niʻihi ʻo kimoutolu kau talavou ʻoku ʻikai ke ʻi ai haʻamou tamai ʻe lava ke mou fakahoko mo ia ʻa e faʻahinga fepōtalanoaʻaki ko ʻení. Pea ʻoku ʻi ai ha niʻihi ʻo kimoutolu kau tangata ʻoku ʻikai ke ʻi ai hamou foha pe kuo mole homou fohá ʻi ha fakatuʻutāmaki pe puke. Ka ko e lahi taha ʻo e meʻa te u lea ʻaki he pōní ʻe kaunga ia ki he ngaahi faʻē-tangatá, ngaahi kui tangatá, kau taki lakanga fakataulaʻeikí pea mo ha kau faleʻi kehe ʻoku nau fetongi he taimi ʻe niʻihi ʻa e tuʻunga mahuʻinga he feohi ʻa e tamaí mo e fohá.
Fakatokangaʻi, ʻoku tau kau kotoa ʻi ha fononga. Kuo kiʻi mamaʻo atu e ngaahi tamaí he halá, ka ʻoku teʻeki ai hatau taha kuo aʻu ki he ngataʻangá. ʻOku tau kau kotoa ʻi hono ngāueʻi ʻa e tuʻunga te tau aʻusia ʻi ha ʻaho. ʻE lava ke fakahoko ʻe he ngaahi tamaí mo e ngaahi fohá ha ngāue mahuʻinga ʻi he fetokoniʻaki ke aʻusia ʻa e lelei taha te nau lavá.
ʻOku ou ʻilo ʻoku ʻikai teitei haohaoa ʻa e feohi ʻa e tamaí mo e fohá, ka ko e meʻa kotoa pē te u fokotuʻu atu he pooni, ʻe lava, kapau te mou ngāueʻi ke hoko ia.
Kau talavou, ko e laukauʻanga mo e fiefiaʻanga kimoutolu ʻo hoʻomou tamaí. ʻOku nau sio ki ha kahaʻu lelei ʻiate kimoutolu mo nau ʻamanaki ki hanau ʻīmisi lelei mo fakalakalaka ange ʻiate kimoutolu. ʻOku hoko hoʻomou ngaahi lavameʻá ko ha meʻa fakafiefia kiate kinautolu. ʻOku hoko hoʻomou ngaahi hohaʻá mo hoʻomou ngaahi palopalemá ko ʻenau ngaahi hohaʻa mo e ngaahi palopalema.
Ngaahi tamai, ko e ngaahi tefitoʻi sīpinga kimoutolu ʻo e tuʻunga fakaetangatá ki homou ngaahi fohá. Ko ʻenau fai-faleʻi mahuʻinga tahá kimoutolu, ʻo tatau ai pē pe te mou tui ki ai pe ʻikai, ko ʻenau kau moʻungaʻi tangatá kimoutolu ʻi ha ngaahi founga lahi. Ko hoʻomou ngaahi leá mo hoʻomou tōʻongá ko ha tākiekina kiate kinautolu.
ʻI he pōní ʻoku ou fie ʻoatu kiate kimoutolu kau talavoú ha fokotuʻu mahino ʻe tolu ki he founga ke mou fakaʻaongaʻi kakato ai hoʻo mou feohi mo hoʻo mou tamaí. Pea te u toki fie ʻoatu kiate kimoutolu ngaahi tamaí ha fokotuʻu ʻe tolu fekauʻaki mo hoʻomou fetuʻutaki mo homou ngaahi fohá.
Kiate kimoutolu kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ʻoku ou tui ka fai ʻa e ngaahi meʻa faingofuá ni ʻe tolu ʻe lava ke mou ʻai e fetuʻutaki mo hoʻomou tamaí ke lelei ange ʻi he tuʻunga lolotongá.
ʻUluakí, falala ki hoʻo tamaí. ʻOku ʻikai haohaoa ia, ka ʻokú ne ʻofa ʻiate koe pea he ʻikai te ne teitei fai ha meʻa ʻoku ʻikai te ne pehē ko e lelei taha ia kiate koé. Ko ia, talanoa mo ia. Vahevahe ange hoʻo ngaahi fakakaukaú mo ho lotó, hoʻo ngaahi fakaʻamú pea mo hoʻo manavasiʻí. Ko e lahi ange ʻene ʻilo ki hoʻo moʻuí, ko e lahi ange ia e faingamālie ke mahino ki ai hoʻo ngaahi hohaʻá mo fai atu ha faleʻi ʻoku leleí. Ko e taimi te ke falala ai ki hoʻo tamaí, te ne ongoʻi ʻa e fatongia ʻo e falala ko iá mo feinga mālohi ange ʻi ha toe taimi ke mahino mo tokoni. ʻI heʻene hoko ko hoʻo tamaí, ʻoku ʻi ai ʻene totonu ki ha ueʻi fakalaumālie koeʻuhí ko koe. Ko ʻene akonaki kiate koé, ʻe hoko ia ko ha ngaahi lea ongo moʻoni ki he lotó ʻa ha taha ʻokú ne ʻiloʻi mo ʻofa ʻiate koe. ʻOku ʻikai fie maʻu ʻe hoʻo tamaí ha meʻa ʻe toe lahi ange maʻau ka ke ke fiefia mo lavameʻa, ko e hā leva he ʻikai ke ke falala ai ki ha taha pehē? Fānau tangata, falala ki hoʻo tamaí.
Uá, mahuʻingaʻia he moʻui hoʻo tamaí. ʻEke ange ʻo kau ki heʻene ngāué, meʻa ʻoku saiʻia aí, mo ʻene ngaahi taumuʻá. Naʻe founga fēfē ʻene fili ʻa e ngāue ʻokú ne faí? Naʻá ne fēfē nai ʻi he taimi naʻe taʻu tatau ai mo koé? Naʻe founga fēfē ʻene fetaulaki mo hoʻo faʻeé? Pea ʻi he lahi ange hoʻo ʻilo kiate iá, te ke fakatokangaʻi ʻe tokoni atu e ngaahi meʻa naʻá ne fouá ke mahino lelei ange ai kiate koe ʻa e ʻuhinga ʻokú ne fai ai e ngaahi meʻa ʻokú ne faí. Siofi hoʻo tamaí. Siofi hono anga ki hoʻo faʻeé. Siofi ʻene fakahoko hono ngaahi uiuiʻi he Siasí. Siofi e anga ʻene fetuʻutaki mo e kakaí. Te ke ʻohovale he meʻa te ke ʻilo kau ki aí ʻi hoʻo siofi ʻataʻatā pē mo fanongo kiate iá. Fakakaukau ki ha meʻa ʻoku ʻikai ke ke ʻilo fekauʻaki mo ia peá ke ʻeke. ʻE tupulaki heni hoʻo ʻofá, laukaú mo hoʻo mahinó ʻi he meʻa te ke ʻiló. Fānau tangata, ʻai ke mou mahuʻingaʻia he moʻui hoʻo mou tamaí.
Pea ko e tolú, kole faleʻi mei hoʻo tamaí. Tau lea totonu: mahalo te ne fai atu ʻene faleʻí neongo pe te ke kole ia pe ʻikai, ka ʻoku ngāue lelei ange ia ʻi he taimi te ke kole aí! Kole ʻene faleʻi ki he ʻekitivitī ʻa e Siasí, kalasí, kaungāmeʻá, akó, teití, sipotí pe ha ngaahi meʻa kehe ʻokú ke manako ai. Kole ʻene faleʻí ʻi hoʻo ngaahi ngāue he Siasí, ʻi he teuteu ki hoʻo ngāue fakafaifekaú, ʻi haʻo ngaahi fili ʻe fakahoko. ʻOku ʻikai ha meʻa ʻoku fakahaaʻi lahi ange ai haʻate tokaʻi ha taha ka ko hano kole ʻene faleʻí he ko e meʻa ʻeni ʻokú ke talaangé he taimi ʻokú ke kole ai ʻene faleʻí, “ ʻOku hounga kiate au e meʻa ʻokú ke ʻiló mo e taukei kuó ke maʻú, pea ʻoku ou fakamahuʻingaʻi hoʻo ngaahi fakakaukaú mo hoʻo ngaahi fokotuʻú.” Ko ha ngaahi meʻa lelei ia ke fanongo ha tamai ki hano talaange ʻe hano foha.
Ko e meʻa kuó u ʻiloʻí, ko e ngaahi tamai ʻoku kole faleʻi mei aí ʻoku nau feinga mālohi ange ke fai ha faleʻi lelei, falalaʻanga mo ʻaonga. ʻI hoʻo kole faleʻi ki hoʻo tamaí, ʻoku ʻikai ngata ʻi heʻene ʻaonga kiate koe ʻene fakakaukaú, ka ʻokú ke toe kiʻi fakaʻaiʻai ia ke feinga ke hoko ko ha tamai mo ha tangata lelei ange. ʻE fakakaukau fakalelei ange ki ha meʻa pē ʻe faleʻi atu ai, pea ʻe ngāue mālohi ange ke “fai e meʻa ʻokú ne lea ʻakí.” Kau talavou, kole faleʻi mei hoʻomou tamaí!
Sai, ngaahi tamai, ko kimoutolu ʻeni. Tau talanoa fekauʻaki mo ha ngaahi meʻa te mou lava ʻo fai ke fakaleleiʻi ai hoʻomou feohi mo homou ngaahi fohá. Te mou fakatokangaʻi ʻoku ʻi ai ha fekauʻaki ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻe tolu te u fai atú mo e fokotuʻu ne u toki fai ki homou ngaahi fohá. Naʻe ʻikai hoko noa pē ia.
ʻUluakí, ngaahi tamai, fanongo ki homou ngaahi fohá—fakafanongo moʻoni kiate kinautolu. Fai ʻa e faʻahinga fehuʻi ʻoku totonú pea fakafanongo ki he meʻa ʻe lea atu ʻaki ho fohá he taimi kotoa pē ʻoku mou maʻu ai ha kiʻi taimi mo kinautolu. ʻOku fie maʻu ke ke ʻilo—ʻoku ʻikai ko e mateʻi ka ko e ʻiloʻi—ʻa e meʻa ʻoku hoko he moʻui ho fohá. ʻOua te ke fakamahamahalo pē ʻokú ke ʻiloʻi hono lotó koeʻuhí he naʻe ʻi ai e taimi naʻá ke kei siʻi ai. ʻOku moʻui homou ngaahi fohá ʻi ha māmani kehe ʻaupito mei he māmani naʻa mou tupu hake aí. ʻI heʻenau fakamatala atu ʻa e meʻa ʻoku hokó, kuo pau ke ke fakafanongo lelei ʻaupito, pea ʻoua te ke loto fakamaau, kae lava ke mahino atu ʻa ʻenau fakakaukaú mo e meʻa ʻoku nau fouá.
Kumi hoʻo founga lelei tahá ke mo fetuʻutaki aí. ʻOku manako ha ngaahi tamai ʻe niʻihi ke ʻave honau ngaahi fohá ʻo taumātaʻu pe ki ha sipoti. ʻOku ʻi ai ha niʻihi ʻoku nau fie ō ʻo ʻeva fakalongolongo mo honau ngaahi fohá ʻi ha meʻalele pe ngāue fakataha ʻi he ngoué. ʻOku fakatokangaʻi ʻe ha niʻihi ʻoku saiʻia honau ngaahi fohá ke talanoa he poʻulí ki muʻa pea nau toki mohé. Fai ʻa ia ʻoku lelei taha kiate koé. ʻOku totonu ke hoko ʻa e talanoa fakatāutahá ko ha konga angamaheni ia ho fatongia tauhi ki ho ngaahi fohá. ʻOku fie maʻu ʻa e tamai kotoa pē ke talanoa fakamātoato mo lelei mo hono ngaahi fohá ʻo ʻoua ʻe toe siʻi ange he tuʻo tahá he māhina, pea te na talanoa ai ki ha ngaahi meʻa pau hangē ko e akó, ngaahi kaungāmeʻá, honau lotó, vaʻinga vitioó, fetohiʻaki he telefoní, moʻui tāú, tuí mo e fakamoʻoní. ʻOku ʻikai mahuʻinga ʻa e feituʻú pe ko e taimí kaekehe pē ke fakahoko.
ʻOku fie maʻu ke fakafanongo e ngaahi tamaí. Manatuʻi, ko ha pōtalanoa ʻoku peseti ʻe 90 ai hoʻo talanoá, ʻoku ʻikai ko ha pōtalanoa ia. Fakaʻaongaʻi ʻa e foʻi lea “ongó” ki he lahi taha ʻokú ke pehē te ke lavá ʻi hoʻo pōtalanoa mo ho fohá. ʻEke ange: “Ko e hā hoʻo ongo fekauʻaki mo e meʻa ʻokú ke ako he kalasi ko iá?” “Ko e hā hoʻo ongo ki he lau ho kaungāmeʻá?” “Ko e hā hoʻo ongo fekauʻaki mo ho lakanga fakataulaʻeikí mo e Siasí?”
ʻOua te ke fakakaukau kuo pau ke ke fakaleleiʻi pe solova ʻa e meʻa kotoa pē he lolotonga hoʻomo talanoá. ʻI he taimi lahi, ko e meʻa lelei taha te ke lava ke faí ko e fakafanongo pē. Ko e ngaahi tamai ʻoku nau fakafanongo ʻo lahi ange ʻi heʻenau leá, ʻoku nau fakatokangaʻi ʻoku lahi ange hono fakamatalaʻi ʻe honau ngaahi fohá ʻa e meʻa ʻoku hoko tonu ʻi heʻenau moʻuí. Ngaahi tamai, fakafanongo ki homou ngaahi fohá.
Uá, lotu fakataha pea lotua ho ngaahi fohá. ʻOange kiate ia ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Ko e foha ʻoku hohaʻa ki haʻane sivi lahi pe ha meʻa ʻe hokó, ʻe ʻaonga moʻoni kiate ia ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mei heʻene tamaí. ʻE lava ke hoko ha ngaahi meʻa hangē ko e kamata ʻo ha taʻu fakaako foʻou, ʻaho fāʻeleʻi pe kamata ke teiti, ko ha faingamālie ia ke ke ui ai ki he ʻEikí ke Ne tāpuakiʻi ho fohá. ʻE lava ʻe ha lotu fakatāutaha mo ia mo hono fevahevaheʻaki ʻo e fakamoʻoní ʻo ʻai ke mo vāofi mo toe ofi ange ai ki he ʻEikí.
ʻOku mahino kiate au ʻoku uhu ʻa e mafu ʻo ha ngaahi tamai tokolahi koeʻuhí ko ha ngaahi foha kuo hē atu mo maʻu pōpula ʻe he māmaní, ʻo hangē ko e hohaʻa ʻa ʻAlamā mo Mōsaia ki hona ngaahi fohá. Hokohoko atu pē hono fai ho lelei tahá ke pukepuke ʻa e fetuʻutaki fakafāmilí ke mālohi. ʻOua naʻá ke teitei foʻi kapau ko e meʻa pē ʻokú ke lavá ko hano lotua kinautolu. ʻOku mou maʻu homou ngaahi foha mahuʻinga ko ʻení ʻo taʻengata! Ngaahi tamai, lotu fakataha mo tāpuakiʻi homou ngaahi fohá.
Tolú, loto lahi ke ke “talanoa hangatonu” mo ho ngaahi fohá. ʻOku mahino atu pē ʻeku ʻuhingá: talanoa fekauʻaki mo e faitoʻo konatapú mo e inu ʻolokaholó, fekauʻaki mo hono fakatuʻutāmaki ʻo e mītiá he ʻaho ní—ʻa e ʻInitanetí, tekinolosia fakaʻilekitulōniká, mo e ponokalafí—pea fekauʻaki mo e moʻui taau mo e lakanga fakataulaʻeikí, fakaʻapaʻapaʻi ʻo e fānau fefiné, mo e angamaʻá. Neongo ʻoku ʻikai totonu ke hoko ʻeni ko e ngaahi kaveinga pē ia ke ke talanoa ki ai mo ho ngaahi fohá, kātaki, ʻoua naʻá ke mā ke talanoaʻi kinautolu. ʻOku fie maʻu ʻe hoʻo fānau tangatá hoʻo faleʻí, fakahinohinó mo hoʻo tokoni ʻi he ngaahi kaveingá ni. ʻI hoʻomou talanoa kau ki he ngaahi meʻa mahuʻingá ni, te mou fakatokangaʻi ʻe tupulaki hoʻomou fefalalaʻakí.
ʻOku ou fuʻu hohaʻa lahi ke tau talanoa tauʻatāina mo mahino mo hotau ngaahi fohá fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakasekisualé. ʻOku tupu hake homou ngaahi fohá ʻi ha māmani ʻoku nau tali tauʻatāina mo fakahaaʻi kei siʻi, fāinoa mo taʻefakakaukau ʻa e angaʻulí. He ʻikai ke lava ʻe homou ngaahi fohá ʻo kalofi ʻa e ngaahi ʻīmisi fakasekisuale mataʻāʻaá, ʻa e ngaahi fakamatala mo e ngaahi fakatauele ʻoku takatakai ʻiate kinautolú. ʻOku fie maʻu ʻa e ngaahi tamaí mo e kau taki ʻo e Siasí ke nau fakahoko maʻu pē ha talanoa tauʻatāina ʻa ē te ne akoʻi mo fakamahinoʻi ʻa e founga ke fai ʻe he kau talavou ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he meʻá ni. Fakamahino ʻa e lava ʻa e feohi fakaesinó ke hoko ko ha meʻa lelei mo fakaʻofoʻofa ʻi he taimi ʻoku fakahoko ai ʻi he ngaahi haʻi kuo ʻosi fokotuʻu ʻe he ʻEikí ʻo kau ai ʻa e ngaahi fuakava ʻo e temipalé mo e ngaahi tukupā ʻo e mali taʻengatá. ʻOku fakahaaʻi ʻe ha ngaahi fakatotolo ko e meʻa lahi taha ʻokú ne holoki ʻa e fetuʻutaki fakasekisuale fāinoa ko ha loto ʻokú ne fakafehokotaki ʻa e faʻahinga feohi fakafoʻituitui ko iá mo ha tukupā moʻoni pea mo ha ʻofa ʻoku fakapotopoto. Ngaahi tamai, kapau kuo teʻeki ke mou fai ʻa e “talanoa hangatonu” ko ʻení mo homou ngaahi fohá, kātaki ʻo fai ia he vave tahá.
Ko e fakaʻosí, ʻoku ou fie lea kiate kimoutolu kotoa kau ʻosi ngāue fakafaifekaú. Ko e meʻa kotoa pē kuó u lea ʻaki he pōní ʻoku toe kaunga pē ia kiate kimoutolu. Falala ki hoʻomou tamaí. Te ke lava ʻo ofi ange kiate ia he taimí ni ʻo laka ange ʻi ha toe taimi ki muʻa, ʻo tatau ai pē pe naʻe fēfē hoʻomo feohi ki muʻa peá ke ngāue fakafaifekaú. ʻI he ngaahi taʻu siʻi ka hokó, te ke fai ai ʻa e fili mahuʻinga taha ʻo hoʻo moʻuí. ʻE lava ʻe hoʻo lotu ki hoʻo Tamai Hēvaní, fakataha mo e faleʻi mei hoʻo tamai fakaemāmaní ʻo tokoniʻi koe ʻi hoʻo fai e fili fekauʻaki mo hoʻo akó, ngāué mo e malí. Ko e fili mahuʻinga taha te ke fai ʻi he moʻui ko ʻení ko e fili ke mali mo e taʻahine totonú ʻi he temipalé! Neongo ʻoku ʻikai totonu ke fakavaveʻi ʻe ha taha ʻa e fili mahuʻingá ni, ka ʻoku totonu ke ngāueʻi ia ʻe he kau ʻosi ngāue fakafaifekau kotoa pē. ʻAlu ki he feituʻu te ke lava ʻo fetaulaki ai mo e ngaahi kaungāmeʻa totonú. Pea mou ō ʻo teiti. ʻOku ʻikai ko e foungá ke ō fakatamaiki holo pea ʻoku ʻikai feʻunga ia! Hangē kuo mole atu e founga faikaumeʻá. Toe feinga ke ʻilo ia. ʻOku ʻaonga moʻoni! ʻEke ange ki hoʻomou ngaahi tamaí—ʻoku nau ʻiloʻi! ʻOua te mou fakahehema ki he ngaahi founga ʻa māmaní. Ka mou pukepuke ʻa e ngeia mo e Laumālie ne mou maʻu ʻi hoʻomou ngāue fakafaifekaú. ʻE fie maʻu ʻe he Siasí hoʻomou takimuʻa ʻi he kahaʻú.
Pea ʻe ngaahi tamai, ko e ngaahi fokotuʻu ʻe tolu ne u fai atu he ngaahi momeniti siʻi kuo hilí ʻoku kaunga ʻaupito ia ki homou vā mo homou ngaahi foha kuo foki mai mei he ngāue fakafaifekaú. Fakafanongo kiate kinautolu pea mou toutou fetuʻutaki mo kinautolu ʻi ha talanoa hangatonu. Talanoa fakaikiiki mo kinautolu fekauʻaki mo honau lotó mo ʻenau ngaahi fakaʻānauá. Lotu mo tāpuakiʻi kinautolu ʻi heʻenau fehangahangai mo e ngaahi fili mahuʻinga ʻi honau kahaʻú.
ʻOku ou fakamālō koeʻuhí ko hoku ngaahi fohá mo e ngaahi foha ʻi he fonó, ʻa ia kuo nau akoʻi au ʻi ha ngaahi meʻa lahi pea ʻoku ou lotua ke tāpuakiʻi kitautolu kotoa ʻe he Tamai Hēvaní ʻi heʻetau hoko ko ha ngaahi tamai mo ha ngaahi foha pea ke tau fakaʻapaʻapaʻi hotau lakanga fakataulaʻeikí pea ke tau feʻofaʻaki pea ke hoko hoʻomou vā fetuʻutakí ko e taha ʻo e ngaahi meʻa mahuʻinga taʻengata mo maʻongoʻonga taha ʻi homou moʻuí. Ko ʻeku fakaʻānauá ia ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.