Tokoniʻi ʻe he Ngāue ki he Vai Maʻá ha Laui Miliona ʻi ʻAfilika

Kuo laka hake ʻi he taʻu ʻe uofulú ʻa e kau atu ʻa e Siasí ki he ngaahi ngāue ki he vai maʻá ʻi ha fonua ʻe 100 tupu. ʻI ʻAfilika ʻataʻatā pē, kuo faitāpuekina e moʻui ʻa ha kakai ʻe toko fā miliona tupu ʻi hono ʻoatu ha ngaahi vaitupu, tauhiʻanga vai mo hono ngaahi tufakiʻangá, mo e founga fakamaʻa ʻo e vaí.

Ne fakahoko e ngāué ni ʻi he Motu ko ʻItukō, ʻi he matāfanga ʻo Mousemipīkí. Ko e tokolahi ʻo e kakai ʻe toko 15,000 ne nofo ʻi he motú ne ngāue ʻi ha ngaahi faama fakafāmili, toutai ʻi he tahi ʻo e Tahi ʻInitiá, pe ngāue ʻi he anovaí ke tānaki e māsima mei he tahí. ʻOku ʻikai ha vai paipa, ʻuhila, hala, pe meʻalele. Ke aʻu ki he motú, ne fai ia ʻi ha fanga kiʻi vaka ngaohi nima pē pe ko ha pōpao.

Ne laui senituli e hoko ʻa e ngaahi vaitupu mamaha ne keli nima pē ʻi ʻItukó ko e maʻuʻanga vai inú. ʻOku fonu maʻu pē e ngaahi vai tupú ʻi he ʻulí mo e veve. ʻOku nau ʻomi ha vai pelepela pea faingataʻa hono maʻú. Lolotonga e taimi ʻuhoʻuhá, ʻoku ʻuli e vaí ʻo fakatupu e kōlelá, fakalelé, mo ha ngaahi mahaki kehe.

ʻI he taimi ne fanongo ai e kau faifekau tokoni ʻofa fakaetangata ʻa e Siasí ki he tūkunga ʻi ʻItukō, naʻa nau fakataha mo e kau taki fakakolo aí. Naʻa nau ngāueʻi fakataha ha palani ke ʻoatu ʻe he Tokoni ʻOfa Fakaetangata ʻa e Siasí e nāunaú, meʻangāue mo e ngaahi fakahinohino ki hono langa ʻo e vaitupu ʻe 10 ʻoku simaʻi pea tāpuni ukamea pea malava ke nau takitaha tokoniʻi ha kakai ʻe toko 1,000. ʻE ʻomi ʻe he kau faifekaú ha ako ki he haisiní mo e maʻá, pea fakahoko ʻe he kakai ʻo e koló ʻa e ngāue kotoa ʻoku fie maʻu ki hono langa mo tauhi e ngaahi vaitupú.

Mei ha feituʻu ʻi he fonua lahí, ne fetuku mei ai ki he motú ha ngaahi loli makamaka, tangai sima ʻe 300, loli ʻoneʻone ʻe ua, vaʻa ukamea (steel rebar), mo ha ngaahi foomu ne faʻu. Naʻe fetuku lalo pe ʻi he saliote e nāunaú ʻi he motú. Naʻe nofo ha kāingalotu ʻo e Siasí mei Kuelimane, Mōsemipiiki, ʻi he motú ʻi ha māhina ʻe tolu ke tokoni ki hono akoʻi mo e langá.

Naʻe palani e vaitupú ke lava ʻo fakatafe e vai ʻuhá, ʻo taʻofi ai hono fakaʻuliʻí. ʻI ha tukui kolo ʻe niʻihi, ne langa takai ʻe he kakaí ha ʻā ʻakau pea mo ha ngaahi hala piliki ʻi he ngaahi vaitupú, ʻo ako ke nau tā piliki ʻaki e nāunau ne foaki ʻe he Siasí.

Ne foaki ʻi ha kātoanga fakaʻofisiale ʻa e ngaahi vaitupú ki he kakai ʻo e kolo takitaha. Naʻe fakahaaʻi ʻe ha kakai ʻo e koló ʻa ʻenau houngaʻia koeʻuhí ko e pōtoʻi ngāue foʻou ne nau akó—ʻi hono tā e pilikí, ngāue mo e simá mo fakamālohia ia ʻaki e ukameá, mo hono fakaʻaongaʻi e ngaahi meʻangāue—te nau lava ai ke maʻu ha toe ngāue kehe. Naʻe fakahaaʻi ʻe ha niʻihi kehe e houngaʻia he faingamālie ke ako ʻa e ngaahi poto fakatakimuʻá.

Hili e faʻahitaʻu ʻuhoʻuha hokó, ne ʻikai ha lipooti ʻo ha mahaki ʻoku fetuku ʻi he vaí, mei he ngaahi kolo ne ʻi ai e vaitupú.

Fakatatau ki he Kautaha Moʻui ʻa Māmaní, ʻoku laka hake ʻi ha kakai ʻe taha piliona he funga māmaní ʻoku ʻikai ke nau maʻu ha vai maʻá. Mālō mo e polokalama vai maʻa ʻa e Siasí, kuo holo e fika ko iá ʻi ha founga ʻoku fakakau ai e kakai ʻo e koló ʻi hono palani mo fakahoko e ngāué, ʻoatu e kau ngāue ke langa e nāunau ʻoku fie maʻú, maʻu ha ako, pea tauhi e ngaahi maʻuʻanga tokoni kuo ʻosí.

Makehe mei he polokalama vai maʻa ʻi ʻAfiliká, ʻoku tokoniʻi ʻe he Siasí ha ngaahi polokalama vai maʻa ʻi ʻĒsia, ʻAmelika Lotoloto, ʻIulope Hahake, ʻInitia, ʻInitonēsia, ʻOtu Motu Pasifikí, ʻAmelika Tonga, ʻĒsia Tonga-Hahake mo ha ngaahi feituʻu kehe ʻi he funga māmaní.