Ngaohikoviá
Maluʻi mo e Tokoni ki he Ngaohikovia: Fokotuʻutuʻu ʻo e Fakahinohino maʻá e Ngaahi Fakataha Alēlea Fakasiteikí mo Fakauōtí


“Maluʻi mo e Tokoni ki he Ngaohikovia: Fokotuʻutuʻu ʻo e Fakahinohino maʻá e Ngaahi Fakataha Alēlea Fakasiteikí mo Fakauōtí,” Ko e Founga ki he Tokoni (2018).

“Maluʻi mo e Tokoni ki he Ngaohikovia,” Ko e Founga ki he Tokoní.

Maluʻi mo e Tokoni ki he Ngaohikovia

ʻOku fakamatalaʻi fakanounouʻi ʻe he fakamatala fakapepá ni e ngaahi tuʻutuʻuni mo e fakahinohino ʻa e Siasí ki he ngaohikoviá. ʻOku totonu ke feangainga e kau taki lakanga fakataulaʻeikí mo e houaloto ʻo e Siasí mo e ngaahi meʻá ni pea muimui ki ai ke tokoni ki hono maluʻi e fānau ʻa e ʻOtuá.

Ko e Hā ʻa e Ngaohikovia?

Ko e ngaohikoviá ko hano fakamamahiʻi pe taʻe-tokangaʻi ʻo ha niʻihi (hangē ko ha kiʻi tamasiʻi pe taʻahine pe hoa mali, kau toulekeleká, pe kau faingataʻaʻia fakaesinó) ʻi ha founga ʻokú ne fakatupu ha uesia fakaesino, fakaeloto, pe fakasekisuale.

ʻOku fakatupu ʻe he ngāohikoviá ʻa e puputuʻú, veiveiuá, taʻe-falalá, mo e manavaheé ʻi he kau mamahí pea ʻe fakatupu he taimi ʻe niʻihi ha lavea fakaesino. Ko e lahi taha ʻo e ngaahi tukuakiʻí ʻoku moʻoni pea ʻoku totonu ke vakaiʻi fakamaatoato mo fakahoko ʻi he loto tokanga moʻoni. ʻE lava ke ʻalu ke toe kovi ange e ngaohikoviá ʻi he fakalau mai ʻa e taimí.

ʻOku fakamalaʻiaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ʻulungaanga ngāohikoviá ʻi ha faʻahinga fakafōtunga pē—kau ai e liʻekiná mo e ngaohikovia fakaesinó, fakasekisualé pe lea koví. Ko e lahi taha ʻo e ngāohikoviá ʻoku nau maumauʻi e ngaahi lao fakasivile ʻa e sōsaietí. (Vakai, tohi ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí, “Tali ki he Ngaohikoviá,” 28 Siulai 2008.)

Akoʻi e Tokāteliné

ʻOku totonu ke fakapapauʻi ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí mo e kau pīsopelikí ko e meʻa ʻoku nau lea ʻaki fekauʻaki mo e ngaohikoviá ʻoku fakatefito ia ʻi he tokāteline ʻa e Siasí. Ko hono moʻoní, ʻoku totonu ke nau akoʻí e ngaahi meʻá ni:

  • ʻOku fakatukupaaʻi ʻe he tokāteline ʻo e Siasí ʻa e kau takí mo e kāingalotú kotoa pē ke nau maluʻi e niʻihi fakafoʻituitui taki taha (vakai, Mātiu 18:6; ʻEfesō 5:25, 28–29; “Ko e Fāmili: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” ChurchofJesusChrist.org).

  • ʻOku faiangahala mo fakaloloma e ngaohikoviá ʻi ha faʻahinga fōtunga pē ʻo ne fakafepakiʻi kakato e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 121:37).

  • ʻOku fakaaʻu atu ʻe he Fakamoʻuí ʻa e tokoní, fakamoʻuí, mo e mālohi ki he kakai ʻoku mamahi mei he ngāohikoviá koeʻuhí ko ʻEne Fakalelei taʻe-fakangatangata mo taʻengatá (vakai, ʻAlamā 7:11–12; 34:10).

  • ʻE ʻekea meiate kinautolu ʻoku nau fakahoko e ngaohikoviá ʻi ha faʻahinga founga pē ki he ʻOtuá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 101:78). ʻOku fakamolemoleʻi ʻe he Tamai Hēvaní mo Hono ʻAló ʻa kinautolu kuo nau fakahoko e ngaohikoviá ʻi he taimi te nau liliu ai ʻenau tōʻongá pea fakatomala kakato (vakai, Mōsaia 14:4–12; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 58:42–43).

  • ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ki he kāingalotú kotoa ke nau maʻu ha mahino fekauʻaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he “Ko e Fāmilí: Ko Ha Fanongonongo ki Māmani” pea tokoniʻi ai e tokotaha kotoa pē ke fakamamaʻo mei he ngaahi fulikivanu ʻo e ngaohikoviá (vakai, Gordon B. Hinckley, “Save the Children,” Ensign, Nōvema 1994, 52–54).

Ngaahi Pōpoaki Mahuʻingá

ʻE Taʻofi Fēfē ʻa e Ngaohikovia?

ʻI ʻApí

ʻOku totonu ke fakahoko ʻe he kau taki ʻo e Siasí ʻa e ngaahi meʻá ni ke tokoni ke fakaʻehiʻehi mei he ngaohikovia ʻi ʻapí:

  • Poupouʻi e ngaahi hoa-malí mo e ngaahi fāmilí ke nau moʻui ʻaki e ongoongoleleí ʻi ʻapi. ʻOku fie maʻu ke nau fokotuʻu ha ngaahi sīpinga ʻo e angaʻofá, fefakaʻapaʻapaʻakí, mo e fetalanoʻaki tauʻatāiná koeʻuhi ke ongoʻi fiemālie e mēmipa kotoa ʻo e fāmilí ʻi heʻenau aleaʻi ha ngaahi meʻa pelepelengesi (vakai, “Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” ChurchofJesusChrist.org).

  • Poupouʻi e matuʻá ke akoʻi ki he fānaú e fakamatala mo e ngaahi taukei ʻoku feʻunga mo honau taʻu motuʻá mo e matuʻotuʻá koeʻuhi ke nau ʻilo e meʻa ke faí kapau te nau fehangahangai mo e ngaohikoviá.

  • ʻAi ke ʻiloʻi ʻe he kāingalotú e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻa e Siasí.

ʻI he Siasí

ʻOku totonu ke muimui e kau taki ʻo e Siasí ki he ngaahi fakahinohinó ni ke tokoni ke fakaʻehiʻehi mei he ngaohikovia ʻi he Siasí:

  • Kuo pau ke ʻoua naʻa ʻoange ha uiuiʻi faka-Siasi pe fatongia ʻoku kaunga ki he ngāue mo e fānaú pe toʻu tupú ki ha tokotaha ʻoku ʻikai ʻi ai hano lekooti memipāsipi ʻi he uōtí pe ʻi ai ha fakamatala fekauʻaki mo e ngaohikoviá (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa, 38.6.2, 12.5.1).

  • ʻOku totonu ke ʻi ai maʻu pē ha kakai lalahi falalaʻanga ʻe toko ua, ʻi he taimi ʻoku faiako ai ha kakai lalahi ki he fānaú pe toʻu tupú ʻi ha tūkunga he Siasí. Ko e ongo kakai lalahí ʻe malava pē ko ha ongo tangata, pe ongo fafine, pe ko ha hoa-mali (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa, 12.5.1).

  • ʻI ha feituʻu ʻe ʻikai lava ke maʻu ha ongo kakai lalahi ʻi ha loki ako, ʻe lava ke fakakaukauʻi ʻe he kau takí ke fakatahaʻi e ʻū kalasí.

  • Kuo pau ke ʻi ai ha kakai lalahi ʻe toko ua ʻi he ngaahi ʻekitivitī faka-Siasi kotoa pē ʻoku kau ki ai e toʻu tupú pe fānaú.

  • ‘I he taimi ʻoku kau ai ha maʻu lakanga fakataulaʻeiki ‘i ha ʻaʻahi fakaetauhi ki ha fefine nofo tokotaha, ʻoku totonu ke ʻalu pea mo hano hoa pe ko hono uaifí.

  • ʻI he taimi ʻe fakataha ai ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakasiteikí pe kau pīsopelikí pe ko ha taki kehe kuo vaheʻi mo ha fānau, toʻu tupu, pe fefine, ʻoku totonu ke ne kole ange ki ha taha ʻo e mātuʻá pe ko ha taha lahi kehe ke nofo mai pē ʻi ha loki, fakafaletolo pe ko e holo hoko maí. ʻE lava ke kau mo ha taha lahi ʻe taha he ʻinitaviú, kapau ʻe fie maʻu ʻe he tokotaha ʻoku ʻinitaviu. ʻOku totonu ke fakaʻehiʻehi e kau takí mei he ngaahi tūkunga kotoa pē ʻe ala hoko ai ha fetaʻemahinoʻaki (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa, 12.5.1).

  • ʻI ha ngaahi ʻekitivitī faka-Siasi ʻe fakahoko ʻi ha pō kakató, ʻe ʻikai ke lava ha fānau pe ha toʻu tupu ʻo nofo ʻi he tēnití pe loki ʻo ha taki kakai lalahi tukukehe kapau ko e taki ko iá ko e mātuʻa pe tauhi fānau pe ʻoku tokoua pe tokolahi ange ʻa e kakai lalahi ʻi he tenití pe lokí ʻa ia ko e kakai tangata pe fefine ʻo fakatatau pe ko e tangata pe fefine e fānaú pe toʻu tupú (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa, 12.2.1.3).

  • Kapau ʻoku nofo fakataha ʻa e kau taki matuʻotuʻá mo e fānaú pe toʻu tupú ʻi ha ngaahi feituʻu kehe he pō kakato, hangē ko ha fale, kuo pau ke ʻoua naʻa toe siʻi hifo he toko uá ʻa e kakai lalahi ʻi he falé, pea kuo pau ke tatau honau tuʻunga tangata pe fefiné mo e fānau pe toʻutupu aí (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa, 12.2.1.3).

Tokoni ki ha Taha Ne Ngaohikovia

(Vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa, 38.6.2.1.)

ʻOku totonu ke muimui ʻa e kau taki ʻo e Siasí mo e kāingalotú ki he ngaahi fakahinohino ko ʻení ʻi he taimi ʻoku fai ai ha tali ki he ngaohikoviá:

  • Ko e taimi ʻoku hoko ai ʻa e ngaohikoviá, ko e ʻuluaki mo e fuofua fatongia ʻo e kau taki e Siasí ke tokoniʻi kinautolu ne ngaohikoviá pea maluʻi e kakai ʻoku tuʻu laveangofua ki ha ngaohikovia he kahaʻú. ʻOku ʻikai totonu ke poupouʻi ha kāingalotu ke kei nofo pē ʻi ha ʻapi pe ko ha tūkunga ʻoku hoko ai ʻa e ngaohikoviá pe ʻikai ke malu.

  • ʻOku fie maʻu e kau taki ʻo e Siasí mo e kaingalotú ke nau angaʻofa, manavaʻofa, mo ongoʻingofua ʻi he taimi ʻoku nau ngāue ai mo e kau mamahí mo e kau faihalá mo honau ngaahi fāmilí.

  • ʻE ʻikai totonu ke tukunoaʻi ʻe ha taki ʻo e Siasí ha lipooti ʻo ha ngaohikovia pe faleʻi ha mēmipa ke ʻoua ʻe lipooti hano fakahoko ha hia ki ha tokotaha ngāue fakalao.

  • ʻOku totonu ke fakahoko ʻe he kau taki ʻo e Siasí mo e kāingalotú ʻa e ngaahi fatongia fakalao kotoa pē ke lipooti e ngaohikoviá ki he kau maʻu mafai fakapuleʻangá.

  • ʻOku totonu ke tokoniʻi ʻe he kau taki lakanga fakataulaʻeiki ʻa kinautolu ne nau fakahoko e ngāohikoviá ke fakatomala, pea taʻofi e ʻtōʻonga ʻo e ngaohikoviá (vakai ʻĪsaia 1:18;; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:7).

  • Mahalo ‘e tokoni ha faleʻi fakapalōfesinale ki he kau mamahí mo e kau fakamamahí mo honau ngaahi fāmilí. ʻOku meimei ko e faleʻi maʻu pē ia ki he ngaahi tūkunga ngaohikovia ʻoku kovi ʻaupitó.

Akoʻi e Ngaahi Fakataha Alēlea Fakasiteikí mo e Fakauōtí

ʻOku totonu ke ʻohake ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí mo e kau pīsopé ʻa e fakamatalá ni ʻi he ngaahi fakataha alēlea ʻa e siteikí mo e uōtí. ʻOku totonu ke aleaʻi ʻa e naunau ko ʻení ʻe he kau mēmipa ʻo e fakataha alēlea ʻa e siteikí mo e uōtí ʻi heʻenau ngaahi fakataha fakapalesitenisií mo fakatakimuʻá pea mo ha toe kakai kehe, ʻo ka fie maʻu:

  • ʻOku totonu ke akoʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e ngaahi fakataha alēlea ʻa e siteikí mo e uōtí ʻa e ngaahi tefitoʻi pōpoaki ʻi he fokotuʻutuʻu ko ʻení pea fakaafeʻi ke fai ha fealēleaʻaki mei he kau taki kakai lalahi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e houalotu ʻo e Siasí. ʻE lava ke nau kamata ʻaki hono mamataʻi ʻo e foʻi vitiō “Protect the Child: Responding to Child Abuse (Maluʻi ʻo e Fānaú: Tali ki he Ngaohikovia ʻo e Fānaú),” ko ha konga ʻo e fealēleaʻakí ʻoku maʻu ʻi he “How to Help” ʻi he peesi Abuse ʻi he Gospel Library. Koeʻuhi ko e fakamatalá ni ʻoku pelepelengesi, ʻe fie maʻu ke nau fekumi ki he tataki ʻa e Laumālie ʻi heʻenau faiakó.

  • ʻOku lahi hono fakahoko ha lipooti ʻo e ngaohikovia ki ha faiako pe ʻetivaisa falalaʻanga. ‘Oku totonu ke tokoni e kau mēmipa ‘o e fakataha alēlea fakasiteikí mo fakauōtí ki he kau takí, kau faiakó, mo e kāingalotú ke fakahoko e ngaahi founga totonú he fakaʻehiʻehi mo e tali ki he ngāohikoviá, ʻo kau ai hono lipooti ʻo e ngaohikoviá ki he kau maʻu mafai fakapuleʻangá.

Ngaahi Tuʻutuʻuni mo e Ngaahi Meʻa Fakalao Fekauʻaki mo e Ngaohikoviá

ʻE tokoni e ngaahi fakahinohinó ni ki he kau taki ʻo e Siasí ʻi hono fakahoko e tuʻutuʻuni mo e ngaahi meʻa fakalao fekauʻaki mo e ngaohikoviá:

  • Telefoni he taimi pē ko iá ki he telefoni tokoní ko e 1-800-453-3860, ext. 2-1911, ‘i he taimi ʻoku ngāue ai ki ha ngaahi tūkunga ʻoku felaveʻi mo ha faʻahinga pē ʻo e ngāohikoviá.

  • Ki he ngaahi fakahinohino ki hono fakahoko ha ngāue fekauʻaki mo ha ngaahi tūkunga ʻo e ngāohikoviá, ʻoku fie maʻu e kau palesiteni fakasiteikí mo e kau pīsopé ke nau vakai ki he Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa, 38.6.2.1.

  • Ki he ngaahi fakahinohino ki hono fakahoko ha ngāue fekauʻaki mo e vete hiá, totongi huhuʻi, fakatotoloʻí, fetuʻutaki mo e kau mamahí, mo e malu ʻo e ngaahi tūkunga fekauʻaki mo e ngaohikoviá, ʻoku fie maʻu e kau palesiteni fakasiteikí mo e kau pīsopé ke nau vakai ki he Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa, 38.6.2.2.

  • Ko e ngaahi fakahinohino ki hono fakahoko e ngāue ki he fakatonutonu faka-Siasí ʻi he ngaahi tūkunga fekauʻaki mo e ngāohikoviá, ʻoku fie maʻu e kau palesiteni fakasiteikí mo e kau pīsopé ke nau vakai ki he Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa, 38.6.2.

  • ʻOku ʻikai totonu ke fakamoʻoni e kau taki ʻo e Siasí ʻi ha hopo sivile pe hopo hia fekauʻaki mo ha fakaʻilo ʻo e ngaohikoviá taʻe te ne ʻuluaki talanoa ki he hetikuota e ʻŌfisi Lahi ʻo e Faifaleʻi ʻi he Siasí, ki he (1-800-453-3860, ext. 2-6301). Ke maʻu ha ngaahi fakahinohino pau, vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa, 38.6.2.1.

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Paaki