“5. Ko hono Fakatupulaki ‘o e Ivi Matuʻuaki Fakaeʻatamaí,“ Ko e Fakaangaanga ki he Moʻui ‘a e Faifekau Tokoní: Kiʻi Tohi Ma‘uʻanga Tokoni (2020)
“5. Ko Hono Fakatupulaki ʻo e Ivi Matuʻaki Fakaeʻatamaí,” Ko e Fakaangaanga ki he Moʻui ʻa e Faifekau Tokoní
5. Ko Hono Fakatupulaki ʻo e Ivi Matuʻuaki Fakaeʻatamaí
ʻE lava ke fokotuʻu ʻe he ngāue fakafaifekaú ha ngaahi fie maʻu lahi ki he kakaí, pea ʻe kehekehe pē hono liliu ʻe he ngaahi fie maʻu ko ʻení ʻa e tokotaha takitaha. ʻE tokoni atu e ngaahi ivi malava ʻokú ke maʻú ke ikunaʻi e ngāue ʻa e ʻOtuá. Te ke lava ʻo falala kiate Ia ke Ne fakakakato e ngaahi faikehekehe ʻi he ngaahi tuʻunga malava ʻokú ke maʻú mo e meʻa ʻoku fie maʻú. ʻE ala tokoni atu ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻi laló ʻi ha ngaahi palopalema ʻe niʻihi. Vakai ki he konga “1. Ko Hono Fakatupulaki ‘o e Ivi Matuʻuaki ʻi he Loto-Mafasiá” ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange.
A. Ko Hono Ako ʻo ha Ngāue Foʻou
‘E lava ke fakamafasia hono ako ha ngāue foʻoú. Feinga ke ke kātakiʻi maʻu pē hoʻo supavaisá, kaungā-ngāué, pea mo koe foki. Feinga ke ‘oua naʻá ke loto foʻi ʻi hoʻo ako hoʻo ngāué. Ko e angamahení, te ke ʻiloʻi kinautolu hili ha ngaahi ʻaho siʻi. Ko ha fanga kiʻi tokoni siʻi ʻeni ke tokoni atu ʻi hoʻo kamata hoʻo ngāué. Te ke ala aleaʻi ʻeni mo ho taki faifekau tokoní he misioná.
-
Fakaangaanga ki he ngāué. Ako ʻa e founga hoʻo ngāué. Tokanga ki ha ngaahi meʻa fakapepá. Fokotu‘utuʻu ho feituʻu ngāué. ‘Ai ke ke ʻilo e hingoa ho kaungā-ngāué mo e kau supavaisá.
-
ʻAi ke ke fiefia. Fili ke ke ngāue ʻi he ʻaho kotoa pē ke maʻu ha loto lelei ʻi he ngāué. Tatau ai pē kapau ‘okú ke ongosia pe taʻe-pauʻia ʻi he meʻa ʻoku fiemaʻú, fili ke ke anga fakakaumeʻa. Fakafōtunga lelei ʻo tatau ai pē kapau ʻoku ʻikai ke ke saiʻia ʻi ho ngaahi fatongiá pe kakai ʻoku mou ngāué. ʻE tokoni ʻeni ke ke lavameʻa ai. ʻE tokoni ia kiate kinautolu ʻoku mou feohí ke nau ako ke falala mo fakahoungaʻi koe.
-
ʻAsi ki ai. ʻI ai he taimi totonu ki he ngaahi ngāué kotoa, teunga taau mo mateuteu ke kamata. Kumi ha ngaahi founga ke tokoni ai pea mo kau atu. ʻAi ke sio ʻa e kakaí ʻokú ke loto ke ʻahiʻahiʻi ha ngaahi meʻa foʻou mo ako fakahoko ha ngaahi pōtoʻi ngāue foʻou.
-
Ako. Kapau te ke ma‘u ha ngaahi vitiō pe ngaahi fakamatala kuo tohi ʻo fakamatalaʻi hoʻo ngāué, ako fakalelei kinautolu. Hiki ha ngaahi fakamatala nounou ʻoku fie maʻu ke ke manatuʻi. ʻAi ke ke mātuʻaki ʻilo ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni ki he malú. Hiki foki e fakamatala ki he ngaahi tuʻutuʻuni fekauʻaki mo e totonu fakafoʻituituí pe tuʻunga ʻikai fakahāhāholó. Ako ʻa e ngaahi tuʻunga ʻoku fiemaʻu ki hono fakahoko totonu hoʻo ngāué.
-
Fai ha ngaahi fehuʻi. ʻEke ʻi he founga fakaʻapaʻapa ki hoʻo supavaisá mo e kaungā-ngāué ha faʻahinga meʻa ʻoku ʻikai mahino kiate koe. Te ke ala toʻo ha kiʻi tohi fakamatala ke hiki ai ha ngaahi fehuʻi mo ha ngaahi tali ke ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻamui. Fa‘a kātaki ʻiate kinautolu ʻoku nau akoʻi koé kapau ʻoku ʻikai ke nau fakamatalaʻi mahino e ngahi meʻá. Feinga ke ke toe leaʻaki e meʻá ne ke fanongo ki aí. Fehuʻi, “Naʻe tonu ʻeku maʻú? ʻOku ʻi ai mo ha toe meʻa?” ʻEke ki ho supavaisá fekauʻaki mo e meʻa ʻokú ne fiemaʻu ke ke faí. ʻEke pe ko e hā ʻoku mahuʻinga taha ʻi hono fakahoko lelei hoʻo ngāué.
-
Kumi ha ngaahi tuʻutuʻuni ʻoku ʻikai ke hiki. Ko e feituʻu ngāue kotoa pē ʻoku ʻi ai ʻenau founga fakahoko ngāué. Ko ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení ʻoku ʻikai hiki ia, neongo ʻoku nau mahuʻinga. ʻE ala kau ʻi he ngaahi tuʻutuʻuni ko ia ʻoku ʻikai tohí ʻa e founga ke fakaleleiʻi ai ha taʻe-felotoi pea mo e feituʻu mo e taimi ke kai aí. ʻOku ʻi ai ha ngaahi tuʻutuʻuni kehe ʻe ala kau ai ʻa e lahi ʻo e mohufounga ʻoku talí pea mo e meʻa ke fai ʻi he ngāue ʻoku teʻeki kakato kimuʻa pea toki ʻosi e ʻaho ngāué. Fakatokangaʻi ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni ko ʻeni ʻoku ʻikai tohí pea feinga ke muimui ki ai.
-
Faʻa-kātakiʻi koe pea mo e niʻihi kehé. Te ke fakahoko ha ngaahi fehālaaki! Ko ha konga ʻeni ʻo e ako ʻo ha faʻahingameʻa foʻou. Kole fakamolemole ki he ni‘ihi kehé, mo fehuʻi ange pe te ke lava fēfē ʻo fakaleleiʻi hoʻo ngaahi fehālākí. ʻAi ke ke ʻilo ʻa e meʻa hoko ke ke faí, pea toe feinga. ʻOua te ke nofo ʻi he ngaahi fehālāki—ʻaʻaú pe ʻa ha toe taha kehe. Ako pea laka ki muʻa ʻi he loto fiefia. Te ke ʻilo pea mo fakahoko lelei ai ho fatongiá.
ʻĪmisiongo faifekau tokoni ʻi he komipiutá
E. Ko e Maau ʻi he Ngaahi Taumuʻá mo e Palaní
-
Tauhi ha tohi māhina pe tohi palani. Fokotuʻu ʻi he kamataʻanga ʻo e uike takitaha hoʻo ngaahi meʻa ne aleaʻí, ʻi hoʻo tohi māhiná pe tohi palaní. Fakakau ai ʻa e ngaahi ngāue naʻe vahé, ngaahi houalotu ʻa e siasí, mo ha ngaahi tukupā kehe hangē ko e lau ʻo e folofolá mo e lotú. Hiki ‘a e ngaahi hingoá, ngaahi alea, ngaahi taumuʻa, mo e lisi ʻo ha ngaahi meʻa ʻoku fie mau ke ke fai.
-
ʻOua te ke fakafalala ʻataʻatā pē ki hoʻo manatú. Vakaiʻi hoʻo tohi māhiná pe tohi palaní ʻi he lolotonga o e ʻahó kotoa. ʻI he ngaahi meʻa mahuʻinga ʻe fie maʻu ke ke faí, fokotuʻu ha fanga kiʻi tohi fakamanatu ʻi he matapaá, ʻi he ʻaisí, pe ʻi ho veʻe mohengá. Seti ha fakamanatu ʻi hoʻo telefoní.
-
Tuku ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē te ke fie maʻu ʻi he ʻaho hono hokó ʻi ha feituʻu pau. Fai ʻeni kimuʻa peá ke toki ʻalu ʻo mohé. He ʻikai leva ke ngalo ha meʻa mahuʻinga ʻiate koe. Tuku hoʻo ngaahi meʻa mahuʻingá ʻi he feituʻu tatau. Ke ʻoua te ke toe fakamole taimi ʻi hono kumí.
ʻĪmisiongo faifekau ʻokú na ako fakataha -
Kole ha tokoni ʻi hono ako maʻuloto ʻo e ngaahi meʻá. Ko e taimi te ke fie maʻu ai ke manatuʻi ha meʻa ʻoku ʻikai ko ha konga ʻo hoʻo ngaahi meʻa ʻoku anga ʻakí, kole ki ha niʻihi kehe ke nau tokoni atu ke ke manatuʻi. Te ke lava ke pehē, “ʻOku ou ʻiloʻi ko e faʻahinga meʻa ʻeni ʻoku ngalingali ʻe ngalo ʻiate aú. Te ke lava ʻo fakamanatu mai kapau ʻe ngalo ʻiate au?
-
Tokanga taha ki he meʻa ʻokú ke fakahokó. Ko e taimi te ke fakatokangaʻi ai ʻoku tohoakiʻi koe mei ha ʻekitivitī fakafaifekau, fakafoki hoʻo tokangá ki he meʻa ke ke faí. Toutou fakahoko ʻeni ʻi he lahi taha te ke fie maʻú.
-
Fakakaukau‘i hoʻo ngaahi taumuʻá. Fakatatau mo ʻene ʻaonga kiate koé, fakamatalaʻi ʻa e ngaahi taumuʻa takitaha ʻi laló. Faʻu ha palani ki he meʻa te ke faí. Tānaki hoʻo palaní ki hoʻo tohi māhiná pe tohi palaní ʻi he uike kotoa pē.
-
Ha ngaahi taumuʻa fakaetuʻasino hangē ko e fakamālohisinó, fakaleleiʻi e ʻulungaanga ʻi he kaí mo e mohé, tokangaʻi ʻo ho lokí, tokangaʻi ʻo e paʻangá tokoni ʻi ʻapi pe sipotí.
-
Ha ngaahi taumuʻa fakaeloto hangē ko e tuku ha taimi ke mālōlō pe fakakaukau, fakalaulauloto, tohi hoʻo ngaahi ongó pe ngaahi taukeí, kiʻi mālōlō, pe tuku ha taimi ke fakahoungaʻi ai ai ʻa natula.
-
Ha ngaahi taumuʻa fakasōsiale hangē ko e fakahoko ha ngaahi meʻa mo ha ngaahi kaungāmeʻa mo e fāmilí, kau ʻi he ngaahi ʻekitivitī ʻa e kakai lalahi kei talavoú, tokoniʻi ʻo ha niʻihi kehe, ngāue ki he hisitōlia fakafāmilí, ʻinitaviu ʻo e kau mēmipa e fāmilí fekauʻaki mo ʻenau moʻuí, pe ako mo ako fakahoko ha ngaahi taukei fakasōsiale.
-
Ha ngaahi taumuʻa fakaʻatamai te ne aʻi koe ke ke hoko ko ha tamaioʻeiki lelei ange ʻa e ʻEikí, hangē ko hano fakahoko ha ngaahi kalasi, ako ha lea fakafonua pe meʻalea, laukonga, vakaiʻi ha ngaahi ngāue ʻoku fakamānako, pe fakatupulaki ha ngaahi pōtoʻi ngāue.
-
Ha ngaahi taumuʻa fakalaumālie hangē ko e lotu fakamātoato ange, ako kānokato ange ʻa e folofolá, talangofua ki he ueʻi fakalauālié, kau ʻi homou uōtí pe koló, ʻalu ki he temipalé, pe tokoniʻi ha niʻihi kehe mavahe mei he ngaahi ngāue ʻo hoʻo ngāue fakafaifekaú.
-
-
Tekaki atu ho ʻahó ki he ʻEikí. Fai e meʻa te ke lavá ke fakataimi tēpileʻi ho taimí mo fakaʻaongaʻi lelei ia. Pea ʻi he kamataʻanga ʻo ho ʻahó, tekaki atu ʻa e ʻahó ki he ʻEikí. Kole ki he ʻEikí ke Ne ʻai ke malava ke fengāueʻaki fakataha ʻa e meʻa kotoa pē ke lelei kiate koe. Anga fakafaingofua mo ongoʻingofua ʻa e Laumālié ʻi he kotoa ʻo e ʻahó.
ʻĪmisiongo faifekau ʻi ha loto vao ʻakau
F. Ko e Ikunaʻi ʻo e Ongoʻi Taʻe-malavá.
-
Pukepuke hoʻo poto he huá ʻi he taimi ʻokú ke fai ai ha fehālaakí. Kole fakamolemole ʻi he meʻa naʻe hala hoʻo fakahokó pea toe feinga. Manatu‘i ko e loto fie-kole fakamolemolé ko ha fakaʻilonga ia ʻo ha ivi matuʻaki mo ha mālohi.
-
Maʻu ha ivi ʻi he vaivaiʻangá. ʻOku tokoni ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻa e ʻi ai ha vaivaiʻangá ke tau fakatupulaki ai ha ivi hangē ko e ʻofá mo e manava‘ofá. ʻE lava ke akoʻi kitautolu ʻe he feinga ke ikunaʻi ʻa e vaivaiʻangá ke tau faʻakātaki, loto fakatōkilalo, mo falala ki he ʻEikí. ʻOku ʻi ai he taimi ʻe niʻihi ha vaivaiʻanga hangē ko e afeʻingofuá, ha mālohinga ʻokú na fetākinima. Te ke lava ʻo fakatokangaʻi ha ngaahi meʻa ʻoku ʻikai maʻu ʻe he niʻihi kehé. Fakatokangaʻi ʻa e ngaahi mālohinga ko ia ʻe ala maʻu mei ho ngaahi vaivaí.
-
Ngāueʻi ho ngaahi vaivaí Ngāueʻi taha taha ho ngaahi vaivaí ke ʻoua naʻá ke ongoʻi mafasia. Maʻu ha ngaahi fakakaukau mei he niʻihi kehé. Lotua ha fakahinohino mo ha tokoni. Faʻu ha palani ke ikunaʻi ho vaivaiʻangá. Fakakaukauʻi ʻa e ngaahi meʻa fakatuta ʻoku ngali te ke fepaki mo ia, pea fakakaukauʻi ʻa e founga ke ke fai ki aí. Akoako fakahoko. Fakatonutonu hoʻo palaní kapau ʻoku fie maʻu. Faʻa kātaki.
-
To e fakatonutonu hoʻo tokangá ki hoʻo misiona fakataautahá. ʻOkú ke ongoʻi meheka ʻi ha ngaahi pōtoʻi ngāue ʻa ha taha kehe? Tuku ho iví ke fakatupulaki ho ngaahi mālohingá pea fakaʻaongaʻi kinautolu ki hoʻo ngāué. Ko ho misioná ʻeni.