Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au 2024
19–25 ʻAokosi: “Fakahaofi … ʻi Hono Māfimafi Fakaofó.” ʻAlamā 53–63


“19–25 ʻAokosi: ‘Fakahaofi … ʻi Hono Māfimafi Fakaofó.’ ʻAlamā 53–63,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: Tohi ʻa Molomoná 2024 (2023)

“19–25 ʻAokosi. ʻAlamā 53–63,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: 2024 (2023)

ʻĪmisi
kau tau kei talavou ʻe toko uaafé

Kau Tau Kei Talavou ʻe Toko Uaafé, tā fakatātā ʻa Arnold Friberg

19–25 ʻAokosi: “Fakahaofi … ʻi Hono Māfimafi Fakaofó”

ʻAlamā 53–63

ʻI hono fakafehoanaki mo e kau tau Leimaná, naʻe ʻikai totonu ke ʻi ai ha faingamālie ke ikuna ʻa e “kiʻi kau tau” kei talavou ʻa Hilamaní (ʻAlamā 56:33). Makehe mei heʻenau tokosiʻí, ka ko e kau sōtia ʻa Hilamaní “naʻa nau kei iiki kotoa pē,” pea “kuo teʻeki ai ke nau tau” (ʻAlamā 56:46–47). ‘I ha ngaahi founga ʻe niʻihi, ʻe ngali angamaheni honau tūkungá kiate kitautolu ʻoku tau faʻa ongoʻi ʻoku tau tokosiʻi pea lōmekina ʻi heʻetau tau ʻi he ʻaho kimui ní mo Sētané pea mo e mālohi ʻo e koví ʻi he māmaní.

Ka naʻe ʻi ai ha ngaahi lelei naʻe maʻu ʻe he kau tau ʻa Hilamaní ʻi he kau Leimana naʻe ʻikai haʻanau kaunga ki he tokolahí pe taukei fakakautaú. Naʻa nau fili ʻa Hilamani ko ha palōfita, ke ne tataki kinautolu (vakai, ʻAlamā 53:19); “kuo akonekina ʻa kinautolu ʻe heʻenau ngaahi faʻeé, kapau ʻe ʻikai te nau taʻe-tui, ʻe fakahaofi ʻa kinautolu ʻe he ʻOtuá” (ʻAlamā 56:47); pea naʻa nau maʻu ha “fuʻu tui lahi ʻa ia kuo akonekina ai ʻa kinautolú.” Ko hono olá ko hono maluʻi kinautolu ʻe he “māfimafi fakaofo ʻo e ʻOtuá” (ʻAlamā 57:26). Ko ia ko e taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí, te tau lava ʻo loto-toʻa. ʻOku akoʻi mai ʻe he kau tau ʻa Hilamaní “ʻoku ʻi ai ha ʻOtua angatonu, pea ko kinautolu kotoa pē ʻoku ʻikai ke taʻe-tuí, ʻe fakahaofi ʻa kinautolu ʻi hono māfimafi fakaofó” (ʻAlamā 57:26).

Ngaahi Fakakaukau ki he Ako ʻi ʻApí mo e Lotú

ʻAlamā 53:10–22; 56:43–49, 55–56; 57:20–27; 58:39–40

ʻĪmisi
seminary icon
ʻOku tokoniʻi au ʻe he tui ki he ʻOtuá ke u ikunaʻi ʻa e manavaheé.

Kapau naʻe ʻikai ʻa e tui ʻa e kau tau kei talavou ʻa Hilamaní, naʻe mei ʻi ai haʻanau ʻuhinga lelei ke nau ongoʻi ilifia ai. Ka koeʻuhí ko ʻenau tuí, naʻe toe lahi ange ai ʻa e ʻuhinga ke nau loto-toʻa aí. ʻI hoʻo laukonga fekauʻaki mo kinautolu ʻi he ʻAlamā 53–58, kumi ki he ngaahi meʻa ʻe tokoni atu ʻi hoʻo fehangahangai mo e ngaahi meʻa ʻokú ke manavahē ki aí ʻi he tui kia Kalaisí. Fakakaukau ke ke nofotaha ʻi he ngaahi veesi ko ʻení: ʻAlamā 53:10–22; 56:43–49, 55–56; 57:20–27; mo e 58:39–40. ʻE lava ke tokoni atu ʻa e tēpile ko ʻení ke ke lekooti ʻa e meʻa naʻá ke maʻú.

Ngaahi ʻulungaanga ʻo e kau tau kei talavou ʻa Hilamaní:

Ngaahi ʻuhinga naʻe fuʻu mālohi ai ʻenau tui kia Kalaisí:

Ko e meʻa naʻa nau fai ke fakaʻaongaʻi ai ʻa e tui kia Kalaisí:

Founga naʻe tāpuekina ai kinautolu ʻe he ʻOtuá:

ʻOku tau toe fiemaʻu foki ʻa e mālohi ʻo Sīsū Kalaisí ke ikunaʻi ʻetau ngaahi feingatau fakalaumālié. Te ke lava fēfe nai ʻo maʻu ʻa Hono mālohí? Fekumi ki he ngaahi talí ʻi he pōpoaki ʻa Palesiteni Russell M. Nelson “Ko Hono Tohoakiʻi mai e Mālohi ʻo Sīsū Kalaisí ki Heʻetau Moʻuí” (Liahona, Mē 2017, 39–42). Te ke lava ʻo fakafehoanaki ʻene faleʻí mo e ngaahi meʻa naʻe fai ʻe he kau tau ʻa Hilamaní.

Hili hoʻo ako ʻo e ngaahi meʻá ni, fakakaukau ki hoʻo ngaahi tau fakalaumālié. Hiki ʻa e meʻa ʻokú ke ongoʻi ʻoku ueʻi koe ke ke fakahokó ke ngāue ʻaki hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí.

Vakai foki, Neil L. Andersen, “Kuo Kafo,” Liahona, Nōvema 2018, 83–86; “Tauhi ʻa e Moʻoní,” Ngaahi Himí, fika 157; Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Tui kia Sīsū Kalaisí,” Gospel Library.

ʻĪmisi
kau sōtia kei talavoú mo ʻenau faʻeé

Naʻe ʻIkai ke Nau Veiveiua, tā fakatātā ʻa Joseph Brickey

ʻAlamā 58:1–12, 31–3761

ʻOku ʻikai ʻitangofua ʻa e kau muimui ʻo Sīsū Kalaisí.

Naʻe ʻi ai ha ngaahi ʻuhinga lelei ʻa Hilamani mo Peiholani ke na ʻita ai. Naʻe ʻikai maʻu ʻe Hilamani ha tokoni feʻunga ki heʻene kau taú, pea naʻe tukuakiʻi hala ʻe Molonai ʻa Peiholani ki hono taʻofi ʻa e tokoni ko iá (vakai, ʻAlamā 58:4–9, 31–32; 60). Ko e hā ʻokú ke saiʻia ai fekauʻaki mo ʻena tali ʻi he ʻAlamā 58:1–12, 31–37 mo e ʻAlamā 61? ʻOkú ke pehē ko e hā naʻá na tali ai ʻi he founga ko ʻení?

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ko Peiholaní ko ha sīpinga ʻo e angamaluú pea naʻá ne akoʻi “ʻoku maʻu e sīpinga fakaʻeiʻeiki taha mo ʻaonga ʻo e angamaluú ʻi he moʻui ʻa e Fakamoʻuí tonu pē” (“Angamalū mo Loto Fakatōkilalo,” Liahona, Mē 2018, 32). Fakalaulauloto ki he founga naʻe fakahaaʻi ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e angamaluú. Hangē ko ʻení, vakai, Mātiu 27:11–26; Luke 22:41–42; Sione 13:4–17. Te ke lava fēfe nai ʻo muimui ʻi Heʻene sīpingá?

ʻAlamā 60:7–14

ʻOku ʻi ai hoku fatongia ke hiki hake ʻa e kakai ʻoku mau feohí.

Naʻe tohi ʻe Molonai naʻe mei tukuakiʻi ʻe he ʻOtuá ʻa Peiholani kapau naʻá ne liʻaki ʻi he ʻiloʻilo pau ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e kau tau ʻa e kau Nīfaí. Ko e hā ʻokú ke ako mei he ʻAlamā 60:7–14 fekauʻaki mo hono tokangaʻi ʻo e kakai faingataʻaʻiá? Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo fai ke ʻiloʻi mo feau ai ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e niʻihi kehé?

ʻAlamā 62:39–51

Kapau ʻoku ou loto-fakatōkilalo, ʻe lava ʻe he ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí ʻo fakatafoki hoku lotó ki he ʻOtuá.

Tuku ha foʻi fuaʻimoa mo ha foʻi pateta ʻi ha vai lili ke tokoni atu ke ke fakakaukau ki he founga te ke lava ai ʻo fili ke hanga ʻe hoʻo ngaahi ʻahiʻahí ʻo “fakamolū” pe “fakafefeka” koe. Lolotonga hono haka hoʻo fuaʻimoá mo e patetá, ako ʻa e ʻAlamā 62:39–51, pea fakatokangaʻi ʻa e founga naʻe tali ʻaki ʻe he kakaí ʻa e ngāue fakafaifekau ʻa Hilamaní hili ʻenau tau fuoloa mo e kakai Leimaná. Te ke lava leva ʻo fakafehoanaki ʻeni ki he founga naʻa nau tali ʻaki ʻa ʻene malangá ʻi he taʻu ʻe 13 kimuʻá (vakai, ʻAlamā 45:20–24). Naʻe kehe fēfē nai ʻa hono uesia ʻo e kakai Nīfaí ʻe he ngaahi faingataʻa tatau? ʻI he moho lelei ʻa e fuaʻimoá mo e patetá, fohi ʻa e foʻi fuaʻimoá pea tofiʻi ʻa e foʻi patetá. Naʻe kehekehe fēfē nai hono uesia kinaua ʻe he vai lilí? Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ke ako fekauʻaki mo e founga te tau lava ai ʻo fili ke tali ʻa e faingataʻá? Te ke lava fēfē nai ʻo tafoki ki he ʻOtuá lolotonga ho ngaahi faingataʻaʻiá?

Fakaʻaongaʻi ha ngaahi aʻusia ʻi he ʻapí. Kapau ʻokú ke akoʻi ha kalasi ʻi he Siasí, kole ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau ako ʻi ʻapí. Hangē ko ʻení, feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻa nau ako fekauʻaki mo e ngaahi faingataʻá pea mo e loto-fakatōkilaló mei hono haka ʻo e fuaʻimoá mo e patetá.

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange, vakai ki he makasini Liahona ʻo e māhina ní mo e Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú.

Ngaahi Fakakaukau ki hono Akoʻi ʻo e Fānaú

ʻAlamā 53:20–21; 56:47–48

Te u lava ʻo faivelenga ki he ʻOtuá ʻo hangē ko e kau tau kei talavou ʻa Hilamaní.

  • Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha ngaahi maʻuʻanga tokoni lahi ke vahevahe ʻa e talanoa ʻo e kau tau ʻa Hilamaní, kau ai ʻa e ʻū fakatātā ʻi he lēsoni ko ʻení mo e “Vahe 34: Hilamani mo e Kau Talavou ʻe Toko 2,000” (Ngaahi Talanoa ʻo e Tohi ʻa Molomoná, 93–94). ʻE ala tokoni ʻa e peesi ʻekitivitī ʻo e uike ní ke fakakaukau hoʻo fānaú ki ha ngaahi founga te nau lava ai ʻo hangē ko e kau tau ʻa Hilamaní. Fakakaukau ke vahevahe ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻulungaanga lelei ʻo e kau tau kei talavoú mei he ʻAlamā 53:20–21 ke nau kamata ʻaki. Hivaʻi fakataha ʻa e “ʻOmi ki Māmani ʻEne Moʻoní (Kau Tau ʻa Hilamaní)” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 92–93).

ʻAlamā 56:45–48; 57:21

Te u lava ʻo faivelenga ki he meʻa ʻoku akoʻi ʻe heʻeku ongomātuʻá ʻi he māʻoniʻoní.

  • Naʻe vakai ʻa e kau tau kei talavou ʻa Hilamaní ki he tui ʻa ʻenau ngaahi faʻeé ʻi he taimi naʻa nau fehangahangai ai mo ha faingataʻa lahí. Mahalo te ke lava ʻo lau mo hoʻo fānaú ʻa e ʻAlamā 56:46–48 pea fakaafeʻi ke nau fakafanongo ki he meʻa naʻe akoʻi ange ʻe he ngaahi faʻē ʻa e kau talavou ko ʻení fekauʻaki mo e tuí. Mahalo te ke fehuʻi ange pe ko e hā ha meʻa kuo nau ako mei heʻenau mātuʻá—pe kakai lalahi kehe ʻoku faivelengá—fekauʻaki mo e Fakamoʻuí. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke talangofua ʻi he “fai pau matemateé”? (ʻAlamā 57:21).

  • Te ke lava fēfē nai—ʻo hangē ko e ngaahi faʻē ʻa e kau tau loto-toʻá—ʻo fakapapauʻi ʻoku ʻiloʻi ʻe hoʻo fānaú ʻa hoʻo tui ki he ʻOtuá? Ko ha founga ʻe taha ko hono vahevahe ʻa e founga ʻoku liliu ai ʻe hoʻo tuí ʻa hoʻo moʻuí. Hangē ko ʻení, kuó Ne “fakahaofi” fēfē nai koe ʻi he taimi naʻe “ʻikai te ke taʻe-tui” aí?

ʻĪmisi
faʻē ʻokú ne akoʻi ʻene tama

Tengaʻi ʻAkau ʻo e Tuí, tā fakatātā ʻa Jay Ward

ʻAlamā 53:10–18

Te u lava ʻo tauhi ʻeku ngaahi fuakava mo e Tamai Hēvaní.

  • Mahalo naʻa lava hoʻo fānaú ʻo talanoa ki ha taimi naʻe fakahoko mo tauhi ai ʻe ha taha ha palōmesi kiate kinautolu. Naʻa nau ongoʻi fēfē nai ʻi he taimi naʻe tauhi ai ʻa e palōmesí? Te ke lava ʻo lau ʻa e ʻAlamā 53:10–18 pea fakaafeʻi hoʻo fānaú ke nau kumi ʻa e founga naʻe fakahoko mo tauhi ai ʻe Hilamani, kakai ʻo ʻĀmoní, mo e ngaahi foha ʻo e kakai ʻo ʻĀmoní ʻenau ngaahi palōmesí, pe ngaahi fuakavá. Te ke lava ʻo vahevahe ʻa e founga ʻoku tāpuekina ai koe ʻe he Tamai Hēvaní ʻi hoʻo tauhi hoʻo ngaahi fuakavá.

ʻAlamā 61:3–14

Te u lava ʻo fili ke ʻoua te u loto-ʻita.

Fakakaukau ke fakaafeʻi hoʻo fānaú ke nau fakakaukau ki ha taimi naʻe tukuakiʻi hala ai kinautolu ki haʻanau fai ha meʻa naʻe ʻikai ke nau fai. Talanoa ange ʻa e founga naʻe hoko ai ha meʻa peheni kia Peiholaní (vakai, ʻAlamā 60–61; vakai foki, “Vahe 35: Ko e ʻEikitau ko Molonaí mo Peiholani,” Ngaahi Talanoa ʻo e Tohi ʻa Molomoná, 95–97). Ke ako ki he tali ʻa Peiholaní, taufetongi ʻi hono lau ʻa e ngaahi veesi mei he ʻAlamā 61:3–14. Ko e hā ʻa e meʻa naʻe fai ʻe Peiholani ʻi he taimi naʻe tukuakiʻi ai ia ʻe Molonaí? (vakai, ʻAlamā 61:2–3, 8–9). Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku tau ako fekauʻaki mo e faʻa fakamolemolé mei he tā sīpinga ʻa e Fakamoʻuí? (vakai, Luke 23:34).

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange, vakai ki he makasini Ko e Kaumeʻá ʻo e māhina ní.

ʻĪmisi
kau tau kei talavou ʻe toko ua afé

Ko e Moʻoni, Tangataʻeiki, ʻOku ʻi Heni Kotoa pea ʻOku ʻIkai Puli Ha Taha, tā fakatātā ʻa Clark Kelley Price

Paaki