Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
27 ʻEpeleli–3 Mē. Mōsaia 7–10: “ʻI he Mālohi ʻo e ʻEikí”


“27 ʻEpelelí–3 Mē. Mōsaia 7–10: ‘ʻI he Mālohi ʻo e ʻEikí,’“ Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Tohi ʻa Molomoná 2020 (2020)

“27 ʻEpelelí–3 Mē. Mōsaia 7–10,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2020

ʻĪmisi
Ko e akoʻi ʻe ʻĀmoni e Tuʻi ko Limihaí

Minerva K. Teichert (1888-1976), Ammon before King Limhi, 1949-1951, oil on masonite, 35 15/16 x 48 inches. Brigham Young University Museum of Art, 1969.

27 ʻEpelelí–3 Mē

Mōsaia 7–10

“ʻI he Mālohi ʻo e ʻEikí”

Lolotonga hoʻo laukongá, ʻe lava ke takiekina koe ʻe he Laumālié ki ha ngaahi kupuʻi lea pe potufolofola pau. Hiki hifo e ngaahi ongo ʻokú ke ongoʻi ʻoku fokotuʻu atu ʻe he ngaahi potufolofola ko iá.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Neongo naʻe “melino maʻu ai pē” e kakai ʻo e Tuʻi ko Mōsaiá ʻi Seilahemala (Mōsaia 7:1), ka ne nau fakakaukau ki ha kulupu ʻe taha ʻo e kakai Nīfaí, naʻe mavahe ʻi he ngaahi taʻu lahi kuo hilí ke nofo ʻi he fonua ko Līhai-Nīfaí. Kuo ʻosi atu ha ngaahi toʻu tangata, ka kuo teʻeki ongona ʻe he kakai ʻo Mōsaiá ha meʻa meiate kinautolu. Ko ia, naʻe kole leva ʻe Mōsaia kia ʻĀmoni ke ne tataki ha kau fekumi ke kumi e kakai Nīfai naʻe mavahé. Naʻe ʻilo ʻe he kau fekumí naʻe nofo pōpula e kau Nīfaí, ʻʻtupunga kotoa ia ʻi he angahala” (Mōsaia 7:24), ki he kakai Leimaná. Ka ʻi he aʻu atu ʻa ʻĀmoni mo hono kāingá, naʻe fakafokifā pē kuo ʻi ai ha ʻamanaki lelei te nau tauʻatāina.

Taimi ʻe niʻihi ʻoku tau hangē ko e kau Nīfai nofo pōpula ko ʻení, ʻo mamahi koeʻuhí ko ʻetau ngaahi angahalá, mo fifili pe ko ʻafē nai te tau toe maʻu ai ha nonga. ʻOku tau tatau he taimi ʻe niʻihi mo ʻĀmoni, ʻo ongoʻi ʻoku ueʻi kitautolu ke tokoni ki ha niʻihi kehe pea iku ʻo tau toki ʻiloʻi kuo hanga ʻe heʻetau ngāué ʻo ueʻi kinautolu ke “[nau] loto toʻa, pea fiefia, pea [nau] falala ki he ʻOtuá” (Mōsaia 7:19). Neongo pe ko e hā hotau ngaahi tūkungá, ʻoku fie maʻu ke tau fakatomala kotoa mo “tafoki ki he ʻEikí ʻi he loto fakamātoato moʻoni,” mo tui “… te ne fakahaofi ʻa [kitautolu]” (Mōsaia 7:33).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ako fakatāutahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakatāutaha ʻo e Folofolá

Mōsaia 7:14–33

Kapau te u tafoki ki he ʻEikí, falala kiate Ia, mo tauhi kiate Ia, te Ne fakahaofi au.

Naʻe maʻu ʻe he Tuʻi ko Limihaí, ʻi heʻene feʻiloaki mo ʻĀmoni, ko ha taha Nīfai mei Seilahemalá, ha kihiʻi ʻamanaki lelei, pea naʻe loto ke ne ʻoatu ʻa e ʻamanaki lelei ko iá ki hono kakaí. Fakatokangaʻi ange ʻi hoʻo lau ʻa e Mōsaia 7:14–33, ʻa e meʻa naʻe lea ʻaki ʻe Limihai ki hono kakaí ke fakalotolahiʻi kinautolu, fakamālohia ʻenau tuí, pea mo ʻoange kiate kinautolu ha ʻamanaki lelei ʻe tokoniʻi kinautolu ʻe he ʻOtuá. Neongo ʻoku ʻikai ke ke halaia ʻi ha ngaahi angahala tatau mo e kakai ʻo Limihaí, ka ʻe lava fēfē ke tokoniʻi koe ʻe heʻene ngaahi leá ke ke tafoki ki he ʻEikí? Hangē ko ʻení, te ke fakatokangaʻi naʻe fakamanatu ʻe Limihai ki hono kakaí e ngaahi talanoa fai fakahaofi ʻa e ʻOtuá he kuohilí (vakai, veesi 18–20). ʻOku tokoni fēfē atu e ngaahi fakamatala ko ʻení, kae pehē ki he ngaahi aʻusia fakafoʻituitui kehe he folofolá, ke ke falala ki he ʻOtuá?

Mōsaia 8:5–12

Ko e hā ʻa e ʻū lauʻi peleti ʻe 24  naʻe ʻilo ʻe he kakai ʻo Limihaí?

Neongo naʻe ʻikai ola lelei e fekumi ʻa ha kiʻi kulupu siʻisiʻi ʻo e kakai ʻo Limihaí ki he fonua ko Seilahemalá, ka ne nau maʻu ha ʻū lauʻi peleti koula ʻe 24  ne tohitongi ʻi ha lea taʻeʻiloa. Naʻe fakamatalaʻi ʻi he ʻū lauʻi peletí ni, ʻa ia naʻe faifai pea liliu ʻe he Tuʻi ko Mōsaiá, ha kakai naʻe ui ko e kau Sēletí, ʻa ia ne nau tukufolau mai ki he fonua ʻo e talaʻofá mei he Taua ʻo Pēpelí pea iku ʻo fakaʻauha kinautolu (vakai, Mōsaia 28:11–19). Naʻe fakanounouʻi ʻe Molonai kimui ange ʻa e ʻū lauʻi peleti ko ʻení (vakai, ʻEta 1:1–2), ʻa ia ne hoko ko e tohi ʻa ʻEtá. Fakatokangaʻi ʻi he Mōsaia 28:18 e ʻaonga ʻo e lekooti ko ʻení ki he kakai o Mōsaiá.

Mōsaia 8:12–19

ʻOku ʻomi ʻe he ʻEikí ha kau palōfita, kau tangata kikite, mo ha kau tangata maʻu fakahā ke ʻaonga ki he faʻahinga ʻo e tangatá.

Ko e taimi naʻe fanongo ai ʻa Limihai ki he fakamoʻoni ʻa ʻĀmoni kuo fokotuʻu hake ʻe he ʻEikí ha tangata kikité, naʻe “fiefia lahi ʻaupito ʻa e tuʻí, ʻo ne ʻoatu ʻa e fakafetaʻi ki he ʻOtuá” (Mōsaia 8:19). ʻOkú ke pehē ko e hā naʻá ne ongoʻi pehē aí? Ko e hā ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e kau tangata kikité mei he ngaahi lea ʻa ʻĀmoni ʻi he Mōsaia 8:13–19? ʻI hotau kuongá, “ʻoku hikinimaʻi ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Fakataha Alēlea ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá ko ha kau palōfita, kau tangata kikite, mo ha kau tangata maʻu fakahā” (Bible Dictionary, “Seer”). Ko e fē taimi fakamuimui taha naʻá ke fakalaulauloto ai ki he tāpuaki hono maʻu ha kau palōfita, kau tangata kikite, mo ha kau tangata maʻu fakahā ʻi he māmaní? Te ke lava ʻo lekooti e founga kuo “ʻaonga lahi” ai kiate koe ʻa e kau palōfitá, kau tangata kikité, mo e kau tangata maʻu fakahaá (Mōsaia 8:18).

Ko e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e tangata kikite māʻongoʻonga ʻokú ne tataki hotau kuongá (vakai, T&F 21:1124:125Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:62 Naʻá ne fakatātaaʻi fēfē e fakamatala ʻa ʻĀmoni fekauʻaki mo ha tangata maʻu fakahā, lolotonga ʻene ngāue fakafaifekaú?

Mōsaia 9–10

Te u lava ʻo fehangahangai mo hoku ngaahi faingataʻaʻiá “ʻi he mālohi ʻo e ʻEikí.”

Naʻe fakahā ʻe Sēnifi naʻe ʻi ai haʻane ngaahi fehalaaki. Naʻá ne fuʻu loto vēkeveke he taimi ʻe niʻihi, peá ne tuku ai hono kakaí—ʻa e ngaahi kui ʻa e kakai ʻo Limihaí—ʻi ha tūkunga faingataʻa ʻaki haʻane fai ha felotoi taʻe-fakapotopoto mo e Tuʻi ko Leimaná. Ka kimui angé, ʻi he taimi naʻe ʻalu ai ke tau mo e kakai Leimaná, naʻá ne tokoniʻi hono kakaí ke nau fehangahangai mo honau ngaahi faingataʻaʻiá ʻi he tui. ʻI hoʻo lau ʻa e Mōsaia 9–10, kumi ʻa e ngaahi meʻa naʻe fai ʻe he kakai ʻo Sēnifí ke fakahaaʻi ʻenau tuí. Naʻe fakamālohia fēfē kinautolu ʻe he ʻOtuá? Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ke [laka] atu “ʻi he mālohi ʻo e ʻEikí”? (Mōsaia 9:17; 10:10–11).

Mōsaia 10:11–17

ʻE lava ke tākiekina ʻe heʻeku ngaahi filí ha ngaahi toʻu tangata.

Fakatatau mo e Mōsaia 10:11–17, naʻe taʻofi fēfē ʻe he ngaahi tōʻonga mo e loto ʻo e ngaahi kui ʻa e kakai Leimaná, ʻa e kakai Leimaná mei hono ʻiloʻi e moʻoní? Naʻe uesia fēfē ‘e he ngaahi fili ʻa e ngaahi kui ʻa e kau Leimaná, e ngaahi toʻu tangata ʻi he kahaʻú? Fakakaukau fekauʻaki mo e kakai ʻe ala tākiekina ʻe hoʻo tuí mo e ngaahi filí; ko e hā ʻokú ke fai ke tokoni kiate kinautolu ke nau tui kakato ange kia Kalaisí?

ʻĪmisi
fakaʻilonga ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi Fakafāmili ʻi ʻApí

ʻI hoʻo lau e folofolá mo ho fāmilí, ʻe lava ke tokoni atu e Laumālié, ke mou ʻiloʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ke fakamamafaʻi mo aleaʻi kae lava ke feau e ngaahi fiemaʻu homou fāmilí. Ko ha ngaahi fakakaukau ʻeni ʻe niʻihi.

Mōsaia 7:19–20

Fakatokangaʻi ʻa e ngaahi sīpinga naʻe fakamahino ʻe Limihai ke poupouʻi ʻaki hono kakaí ke nau maʻu e tuí. Ko e hā ha ngaahi sipinga mei he folofolá ʻokú ne ueʻi kitautolu ke tau “falala ki he ʻOtuá”? ʻOku ʻuhinga ki he hā, ke tau falala ki he ʻOtuá? (vakai foki, Mōsaia 9:17; 10:19). Ko e hā ha ngaahi talanoa mei he ʻetau moʻuí pe moʻui ʻa ʻetau ngaahi kuí te tau lava ʻo vahevahe ke fakatupu ai ha tui lahi ange ki he ʻOtuá?

Mōsaia 7:26–27

Ko e hā ʻoku tau ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mei he ngaahi veesi ko ʻení? (vakai foki, T&F 130:22). Ko e hā ʻoku hounga ai kiate kitautolu ʻetau ʻilo e ngaahi meʻa ko ʻení?

Mōsaia 8:13–18

Koeʻuhí ke tokoni ke mahino ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí pe ko e hā ʻa e tangata kikite, mahalo te ke lava ʻo fakaʻaliʻali ange ha fakatātā ʻo ha ngaahi meʻangāue ʻoku tokoni ke tau lava ai ʻo sio ki ha ngaahi meʻa naʻe ʻikai ke tau mei lava ʻo sio ki ai, hangē ko e meʻafakaʻatá (binocular), meʻafakaʻata fetuʻú (telescope), pe ha meʻa fakaʻata (microscope). ʻOku tatau fēfē e ngaahi meʻangāue ko ʻení mo ha tangata kikite? (vakai, Mōsese 6:35–36). Ko e hā ʻoku lava e kau tangata kikité ʻo sio ki ai, ka ʻoku ʻikai ke tau lava ʻe kitautolu? Ko e hā ha fakamoʻoni ʻoku tau maʻu ko Siosefa Sāmitá ko ha tangata kikite?

Te ke ala fakaʻaliʻali ha ngaahi tā ʻa hotau kau palōfita, kau tangata kikite, mo e kau tangata maʻu fakahā moʻuí, pea ʻeke ki ho fāmilí pe ko e hā ha meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo kinautolu. ʻOku fēfē ʻetau muimui kiate kinautolú?

Mōsaia 9:14–18; 10:1–10

Ko e taimi naʻe ʻoho mai ai ʻa e kakai Leimaná, naʻe ʻosi mateuteu fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻa e kakai ʻo Sēnifí. Ko e hā te tau lava ʻo ako meia Sēnifi mo hono kakaí fekauʻaki mo e teuteu ki he ngaahi faingataʻá?

Ki ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ‘o e fānaú, vakai ki he lēsoni ʻo e uike ko ‘ení ʻi he Haʻu, ‘o Muimui ʻIate Au— Ki he Palaimeli.

Fakatupulaki e Ako Fakatāutahá

Fekumi ki hoʻo ngaahi ʻilo fakalaumālie pē ʻaʻaú. ʻOku fokotuʻu mai ʻe he fakamatala ko ʻení ha ngaahi meʻa mo ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ke tau tokanga ki ai, kae ʻoua naʻa tuku e ngaahi fokotuʻu ko ʻení ke ne fakangatangata hoʻo akó. Mahalo te ke mālieʻia ʻi he ngaahi vēsí pe ʻilo ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku ʻikai fai ha lave ki ai heni. Tuku ke fakahinohino koe ʻe he Laumālié.

ʻĪmisi
Ko Siosefa Sāmita mo Molonai

Meʻa-hā-mai kia Siosefa Sāmitá, tā fakatātā ʻe Clark Kelley Price

Paaki