ʻOku Ou Mamata ki he Foha ʻo e Tangatá ʻOku Tuʻu ʻi he Toʻukupu Toʻomataʻu ʻo e ʻOtuá, tā ʻe Walter Rane

23–29 ʻAokosi

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93

“Maʻu mei Hono Fonú”

ʻOku akoʻi ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93 ko e “moʻoní ʻa e ʻiloʻi ʻo e ngaahi meʻa ʻo hangē ko honau anga ʻoku ʻi aí, pea naʻa nau ʻi aí, pea te nau hoko ki aí” (veesi 24). ‘I hoʻo ako e vahe ko ʻení, kumi e moʻoní pea hiki e meʻa ʻokú ke akó. Ko e hā ʻokú ke loto fiemālie ke fai ke maʻu ai e moʻoní? (vakai, veesi 27–28).

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

“Kapau te ke kaka ʻi ha tuʻunga, kuo pau ke ke kamata hake mei lalo, ʻo kaka ai ki ʻolunga, kae ʻoua kuó ke aʻu ki he tumuʻakí; pea ʻoku pehē pē mo e ngaahi tefitoʻi [moʻoni] ʻo e ongoongoleleí—kuo pau ke ke kamata mei he ʻuluakí, pea [hokohoko] atu ai kae ʻoua kuó ke ʻilo ʻa e ngaahi tefitoʻi [moʻoni] kotoa ʻo e hakeakiʻí”Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 308).

Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku ngali taumamaʻo e tuʻunga ko ia ʻo e hakeakiʻí, ka naʻe fanauʻi kitautolu ke tau kaka ki he tumutumú. Ko e hā pē ha meʻa ʻoku tau pehē ʻoku ʻikai ke tau malava, ʻoku ʻafioʻi ʻe he Tamai Hēvaní mo Hono ʻAló ha meʻa nāunauʻia ʻiate kitautolu, ha meʻa faka-ʻOtua. Hangē pē ko e ʻi ai ʻa Sīsū Kalaisi “ʻi he kamataʻangá mo e Tamaí,” “naʻa [tau] ʻi he kamataʻangá foki” mo kitautolu (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:21, 23). Hangē pē ko ʻEne “fai atu mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa, ʻo aʻu ki heʻene maʻu hono fonú,” kae lava foki ke “[tau] maʻu ʻa e ʻaloʻofa hoko mo e ʻaloʻofa” (veesi 13, 20). ‘Oku akoʻi kitautolu ʻe he ongoongolelei kuo fakafoki maí fekauʻaki mo e natula totonu ʻo e ʻOtuá, pea ʻokú ne akoʻi foki fekauʻaki mo kitautolu mo e tuʻunga te tau lava ʻo aʻusiá. Neongo e ngaahi feinga ʻa e “tokotaha angakoví” (veesi 39)—pea neongo e meʻa ʻokú ke ongoʻi ʻoku ʻikai te ke malavá—ko e foha/ʻofefine moʻoni koe ʻo e ʻOtuá ʻokú ke malava ʻo “maʻu mei hono fonú ʻi hono taimi totonu” (veesi 19).

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93

ʻOku tau hū ki he ʻOtua ko e Tamaí mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí.

Naʻe folofola ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93 ʻo pehē, “ʻOku ou ʻoatu kiate kimoutolu ʻa e ngaahi leá ni koeʻuhí ke mahino kiate kimoutolu pea mou ʻiloʻi ʻa e founga ke hū aí, pea ʻiloʻi ʻa ia ʻoku mou hū ki aí, koeʻuhí ke mou lava ʻo haʻu ki he Tamaí ʻi hoku hingoá, pea mou maʻu mei hono fonú ʻi hono taimi totonu” (veesi 19). ʻI hoʻo ako e fakahā ko ʻení, fakaʻilongaʻi e ngaahi moʻoni ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e ongo Tangata ʻoku tau hū ki aí: ʻOtua ko e Tamaí mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí. Ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo e “founga ke hū ai” kiate Kinauá? founga ke “haʻu ki he Tamaí”?

Naʻe akonaki e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻo pehē, “Kapau he ʻikai mahino ki he tangatá ʻa e ʻulungaanga ʻo e ʻOtuá, ta ʻoku ʻikai ke nau ʻiloʻi ʻa kinautolu” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita, 46). ʻI hoʻo ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí ʻi hono ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93, kumi foki mo e meʻa ʻokú ke ako fekauʻaki mo koé. Hangē ko ʻení, ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo Ia mei he veesi 3, 12, 21, mo e 26? Ko e hā ha ngaahi moʻoni faitatau ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo koe ʻi he veesi 20, 23, mo e 28–29? (Vakai foki, 1 Sione 3:2; 3 Nīfai 27:27; Dean M. Davies, “Ko e Ngaahi Tāpuaki ʻo e Mōihuú,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2016, 93–95.)

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:1–39

Ko e nāunau ʻo e ʻOtuá ko e maama mo e moʻoni.

Mahalo te ke fakatokangaʻi ʻoku toutou ʻasi e nāunau, maama, mo e moʻoni ko iá ʻi he fakahā ko ʻení. ʻI hoʻo akó, tautautefito ki he veesi 21–39, faʻu ha lisi ʻo e ngaahi moʻoni ʻokú ke ako fekauʻaki mo e nāunaú, māmá, mo e moʻoní. ‘Oku ueʻi fēfē koe ʻe he ngaahi moʻoni ko ʻení ke ke fekumi ki ha maama mo e moʻoni lahi angé? ‘E kaunga fēfē nai ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení ki hoʻo tōʻonga moʻui fakaʻahó?

‘Oku tau maʻu e māmá mo e moʻoní ʻi heʻetau tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:40–50

“Fakamaau ho fale ʻoʻoú.”

ʻI he veesi 40, ʻoku hangē ʻoku liliu e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93 mei he ngaahi akonaki fekauʻaki mo e nāunau ʻo e ʻOtuá mo e tuʻunga fakalangi te tau malavá ki he fakahinohino fekauʻaki mo e tuʻunga fakaemātuʻá mo fakamaau hotau falé. ʻOku tokoni fēfē e ngaahi akonaki ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e māmá, moʻoní, mo e nāunaú ʻi he veesi 1–39 ke mahino kiate koe peá ke muimui ki he faleʻi ʻi he veesi 40–50?

Vakai foki ki he, David A. Bednar, “Faivelenga mo Tokanga ʻo Lahi Ange ʻi ʻApi,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2009, 17–20.

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:2.Kuo hoko fēfē ʻa Sīsū Kalaisi ko ha “maama moʻoni” ʻi heʻetau moʻuí? Kuo tau mamata fēfē ki Heʻene Māmá ʻi he kakai kehe ʻoku tau feohí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:3–29.Ke tokoni ke aleaʻi ʻe homou fāmilí e meʻa ʻoku nau ako ʻi he vahe 93 fekauʻaki mo e Fakamoʻuí pea mo kinautolú, te mou lava ʻo fai ha vaʻinga fakatauhoa. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo teuteuʻi ha ʻū kaati ʻaki e ngaahi veesi mei he vahe 93 ʻoku akoʻi ha ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Fakamoʻuí (vakai, veesi 3, 12, 21, 26) mo ha ʻū kaati kehe ʻoku akoʻi ha meʻa faitatau fekauʻaki mo kitautolu (vakai, veesi 20, 23, 28–29). ʻE lava e kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻo taufetongi ʻi hono fili ha kaati mei he seti takitaha, lau e ngaahi vēsí, pea feinga ke kumi e ngaahi moʻoni ʻoku hoa [mo iá]. ‘Oku tākiekina fēfē ʻe he ngaahi moʻoni ko ʻení ʻa e anga ʻetau ongoʻi fekauʻaki mo e Fakamoʻuí pea mo kitautolú?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:12–13, 20.ʻOku ʻuhinga ki he hā ke maʻu e “ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa” pea ke fai atu “mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa”? (veesi 12–13). Ko e hā ʻoku fokotuʻu mai ‘e he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e founga ʻoku tau tupulaki mo ako aí? ʻOku kaunga fēfē hono ʻiloʻi e meʻá ni ki heʻetau tōʻonga ki he niʻihi kehé—pea kiate kitautolú?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:24.Lau e fakaʻuhinga ʻo e moʻoní ne maʻu ʻi he veesi ko ʻení, pea fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau vahevahe ha meʻa mei he vahe 93 ʻoku nau pehē ko ha moʻoni mahuʻinga. Ko e hā ha ngaahi fakaʻuhinga kehe ʻo e moʻoní ʻoku tau maʻu ʻi he Sione 14:6; Sēkope 4:13; pe ko ha himi fekauʻaki mo e moʻoní ʻo hangē ko e “Ko e Faitotonu ʻo Faka-ʻOtua” (Ngaahi Himí, fika. 169).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:40.Mahalo ʻi hoʻomou lau e veesi ko ʻení ʻe lava homou fāmilí ʻo hivaʻi ha hiva fekauʻaki mo e ako ʻi ʻapí, hangē ko e “Akoʻi Au Ke u ʻEva He Maamá” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 70). Mahalo ʻe fiefia e fānau īkí ʻi hono fakatātaaʻi e ngaahi leá. Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ʻoku ueʻi koe ke fai ke fakaafeʻi mai ha “maama mo e moʻoni” lahi ange ki homou ʻapí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:41–50.Fealeaʻaki fakataha ko ha fāmili fekauʻaki mo e meʻa hangehangē ʻoku ʻikai ke “totonu ʻi ho falé.” Ko e hā te tau lava ʻo fai ke “fakamaau [hotau] falé”? (veesi 43–44).

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ʻo e uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Fānau Au ʻa e ʻOtuá,” Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 2–3.

Fakatupulaki ʻEtau Akó

Lau tuʻo lahi. Te mou lava ʻo fili ke lau tuʻo lahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93 lolotonga e uiké. Ko e taimi kotoa pē te mou lau aí, mahalo te mou fakatokangaʻi ha ngaahi moʻoni kehe te mou mahuʻingaʻia ai pe ueʻi kimoutolu ʻi ha founga kehe. Te mou maʻu foki ha ngaahi faingamālie ʻi hono toutou laú ke fakalaulauloto lahi ange ai.

Māmá mo e Moʻoní, tā ʻe Simon Dewey