Fuakava Foʻoú 2023
19–25 Sune. Mātiu 27; Maʻake 15; Luke 23; Sione 19: “Ko Hono Ngatá Ia”


“19–25 Sune. Mātiu 27; Maʻake 15; Luke 23; Sione 19: ‘Ko Hono Ngatá Ia,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“19–25 Sune. Mātiu 27; Maʻake 15; Luke 23; Sione 19,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2023

ʻĪmisi
Ko Kalaisi ʻi he ʻao ʻo Pailató

Ecce Homo [Vakai ki he Tangatá], tā ʻe Antonio Ciseri

19–25 Sune

Mātiu 27; Maʻake 15; Luke 23; Sione 19

“Ko Hono Ngatá Ia”

ʻOku kau ʻi he Mātiu 27; Maʻake 15; Luke 23; mo e Sione 19 ʻa e ngaahi fakamatala ʻo e ngaahi houa fakaʻosi ʻo e moʻui ʻa e Fakamoʻuí ʻi he māmaní. Feinga ke ke ongoʻi ʻEne ʻofa kiate koé ʻi hoʻo ako fekauʻaki mo ʻEne feilaulaú mo e pekiá.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ʻofa haohaoá ʻi he foʻi lea mo e ngāue kotoa pē—ʻa e meʻa naʻe ui ʻe he ʻAposetolo ko Paulá ko e ʻofá (vakai 1 Kolinitō 13). Naʻe ʻikai ha toe taimi ʻe toe hā mahino ange ai ʻeni ka ko e lolotonga e ngaahi houa fakaʻosi ʻo e moʻui ʻa e Fakamoʻuí ʻi he māmaní. Naʻe fakahaaʻi ʻe Heʻene fakalongo fakaʻeiʻeiki pē ʻi he taimi naʻá Ne fehangahangai ai mo e tukuakiʻi halá, ʻa e “ʻikai ke [Ne] ʻitangofuá” (1 Kolinitō 13:5). Naʻe fakahaaʻi ʻe Heʻene finangalo ke tukulolo ki he fakamamahí, manukí, mo e tutukí—kae taʻotaʻofi Hono mālohi ke fakangata hono fakamamahia Iá—ʻa ʻEne “kātaki fuoloá” mo e malava ke Ne “[kātekina] ʻa e meʻa kotoa peé” (1 Kolinitō 13:4, 7). Naʻe fakahaaʻi ʻe Heʻene manavaʻofa ki Heʻene faʻeé mo ʻEne ʻaloʻofa ki he niʻihi ne nau tutuki Iá—ʻo aʻu ki he lolotonga ʻo ʻEne mamahi taʻe hano-tataú—ʻa e “ʻikai ke [Ne] kumi [ʻEne] meʻa ʻAʻaná” (1 Kolinitō 13:5). Naʻe fai ʻe Sīsū lolotonga ʻEne ngaahi momeniti fakaʻosi ʻi he māmaní, ʻa e meʻa kuó Ne fai ʻi he kotoa ʻo ʻEne ngāue ʻi he māmaní—ʻa hono akoʻi kitautolu ʻaki hono fakahaaʻi maí. ʻOku moʻoni, ko e manavaʻofá ʻa e “ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí” (Molonai 7:47).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakataautahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Mātiu 27; Maʻake 15; Luke 23; Sione 19

ʻOku fakahaaʻi ʻe he finangalo ʻa Sīsū Kalaisi ke Ne mamahí, ʻa ʻEne ʻofa ki he Tamaí pea mo kitautolu kotoa.

Neongo naʻe maʻu ʻe he Fakamoʻuí ʻa e mālohi ke fekauʻi hifo ʻa e “kau ʻāngeló” (Mātiu 26:53), ka naʻá Ne fili fiemālie ke kātekina ʻa e fakamaau taʻetotonú, manukí, mo e mamahi fakatuʻasinó. Ko e hā naʻá Ne fai ai iá? Naʻe fakamoʻoni ʻa Nīfai ʻo pehē, “Koeʻuhi ko ʻene ʻaloʻofa mo ʻene kātaki fuoloa ki he fānau ʻa e tangatá” (1 Nīfai 19:9).

ʻĪmisi
Christ carrying cross [Fua ʻe Kalaisi ʻa e kolosí]

“Pea fua ʻe ia hono ʻakaú, ʻo ʻalu atu ki … Kolokota” (Sione 19:17).

Mahalo te ke kamata hoʻo ako ki he ngaahi houa fakaʻosi ʻa e Fakamoʻuí ʻaki haʻo lau ʻa e 1 Nīfai 19:9 Te ke maʻu nai ʻi fē ʻi he Mātiu 27; Maʻake 15; Luke 23; mo e Sione 19 ʻa e ngaahi sīpinga ʻo e meʻa kotoa pē naʻe pehē ʻe Nīfai ʻe kātekina ʻe Sīsuú?

  • “Te nau fakamāuʻi ia ko e meʻa noa pē”

  • “Te nau tauteaʻi ia”

  • “Te nau taaʻi ia”

  • “Te nau ʻanuhia ia”

Ko e fē ʻa e ngaahi potufolofola ʻoku tokoni atu ke ke ongoʻi e “ʻaloʻofa” ʻa e Fakamoʻuí kiate koé? Ko e hā ha toe ngaahi fakakaukau mo ha ngaahi ongo ʻokú ke maʻu ʻi hoʻo lau ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení? Fakakaukau ke hiki pe vahevahe ia mo ha taha.

 

Mātiu 27:27–49, 54; Maʻake 15:16–32; Luke 23:11, 35–39; Sione 19:1–5

He ʻikai lava ʻe he manukí ʻo liliu ʻa e moʻoní.

Neongo naʻe kātekina ʻe Sīsū ʻa hono manukiʻi Ia ʻi Heʻene ngāue fakafaifekaú, ka naʻe fakaʻau ke fakalalahi ia lolotonga hono tauteaʻi mo Tutuki Iá. Ka naʻe ʻikai liliu ʻe he manuki ko ʻení ʻa e moʻoní: ko Sīsū ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá. ʻI hoʻo laukonga fekauʻaki mo e kātekina ʻe Sīsū ʻa hono fakamaaʻi Iá, fakakaukau ki he fakafepaki mo e manuki ʻoku fehangahangai mo ʻEne ngāué ʻi he ʻaho ní. Ko e hā ha ngaahi ʻilo ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo hono kātekina ʻo e fakafepakí? Ko e hā ʻoku ongo kiate koe ʻi he ngaahi lea ʻa e ʻeikitaú ʻi he Mātiu 27:54?

Mātiu 27:46; Maʻake 15:34

Naʻe mamahi tokotaha pē ʻa Sīsū Kalaisi koeʻuhí ke ʻoua naʻá ku mamahi.

Lolotonga e taha ʻo e ngaahi momeniti fakamamahi taha ʻo Sīsū ʻi he kolosí, ʻa ia naʻá Ne fakafalala maʻu pē ki Heʻene Tamai Hēvaní, ne fakafokifā ʻEne ongoʻi liʻekiná. Mahalo te ke iku fakakaukau ʻi hono lau ʻení ki ha ngaahi taimi kuó ke ongoʻi mamaʻo ai mei he ʻOtuá. Mahalo te ke fakalaulauloto ki he founga ʻoku fakaʻatā ai ʻe he feilaulau ʻa e Fakamoʻuí ʻi he kolosí ke ke lava ʻo ikunaʻi ʻa e vā mamaʻo ko iá. Hangē ko e fakamoʻoni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlaní, “Koeʻuhí ne ʻaʻeva toko taha ʻa Sīsū ʻi ha hala lōloa mo fakataʻelata, he ʻikai ke tau toe foua ia ʻe kitautolu. … Koeʻuhí ko e meʻa naʻe hoko ʻi he tumutumu ʻo Kalevalé, he ʻikai ʻaupito ha taimi ia ʻe teitei tuku toko taha pe taʻefaitokonia ai kitautolu, neongo te tau ongoʻi ʻoku hoko ʻeni ʻi he taimi ʻe niʻihi” (“Naʻe ʻIkai ʻIate Ia ha Taha,” Liahona, Mē 2009, 88). Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ʻe he Fakamoʻuí ke ke ikunaʻi ʻa e ongoʻi tuenoá ʻi hoʻo lau e toenga ʻo e pōpoaki ʻa ʻEletā Hōlaní.

Luke 23:34

Ko e Fakamoʻuí hotau faʻifaʻitakiʻanga ʻo e fakamolemolé.

ʻOku fēfē hoʻo ongoʻi ʻi hoʻo lau ʻa e folofola ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Luke 23:34? Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻi heʻene ʻuhinga ki he folofola ʻa e Fakamoʻuí: “Kuo pau ke tau fakamolemoleʻi pea ʻoua ʻe tāufehiʻa kiate kinautolu ʻoku fai kovi mai kiate kitautolú. Naʻe tā ʻe he Fakamoʻuí ʻa e sīpinga ki aí mei he kolosí. … ʻOku ʻikai ke tau ʻilo ki he loto ʻo kinautolu ʻoku fai kovi mai kiate kitautolú” (“That We May Be One,” Ensign, May 1998, 68). ʻE tokoni fēfē ʻa e veesi ko ʻení kiate koe kapau ʻoku ʻikai te ke lava fakamolemoleʻi ha taha?

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

Mātiu 27; Maʻake 15; Luke 23; Sione 19.Ke tokoni ke ako homou fāmilí e ngaahi meʻa ne hoko ʻoku fakamatalaʻi ʻi he ngaahi vahe ko ʻení, te ke lava ʻo vahevahe mo kinautolu ʻa e “Vahe 52: Ko e Ngaahi Fakamāuʻi ʻo Sīsuú” mo e “Vahe 53: Ko Hono Tutuki ʻo Sīsuú” (ʻi he Ngaahi Talanoa ʻo e Fuakava Foʻoú, 133–38, ʻi he ChurchofJesusChrist.org).   Te ke lava ʻo fakaafeʻi e fānaú ke nau toe fai ʻa e talanoá ʻi heʻenau lea pē ʻanautolu. ʻE lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻenau ongo ki he Fakamoʻuí koeʻuhí ko e meʻa naʻá Ne mamahi ai maʻatautolú.

Mātiu 27:11–26; Maʻake 15:1–15; Luke 23:12–25; Sione 19:1–16.Ko e hā naʻe ʻave ai ʻe Pailato ʻa Sīsū ke tutukí, neongo naʻá ne ʻosi ʻiloʻi naʻe ʻikai ha hia ʻa Sīsū? Ko e hā ha ngaahi lēsoni ʻoku tau ako mei he aʻusia ʻa Pailató fekauʻaki mo hono taukaveʻi ʻa e meʻa ʻoku tau ʻilo ʻoku totonú? ʻE ala tokoni ki ho fāmilí ke nau fakatātaaʻi ʻa e ngaahi konga ʻo e talanoá ʻokú ne tuku ke nau akoako ai hono taukaveʻi ʻa e meʻa ʻoku totonú.

Mātiu 27:46; Luke 23:34, 43, 46; Sione 19:26–28, 30.Mahalo te ke lava ʻo vahe ki he mēmipa takitaha ʻo e fāmilí ke nau lau ha fakamatala ʻe taha pe lahi ange naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí ʻi he kolosí, ʻa ia ʻoku maʻu ʻi he ngaahi veesi ko ʻení. Kole ange ke nau vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau ako mei he ngaahi fakamatala ko ʻení fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mo Hono misioná.

Maʻake 15:39.Kuo fakamālohia fēfē hoʻo fakamoʻoni ko Sīsū ʻa e “ʻAlo ʻo e ʻOtuá” ‘i he laukonga fekauʻaki mo e Tutukí?

Sione 19:25–27.Ko e hā ʻoku tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení ʻo kau ki he founga te tau lava ai ʻo ʻofa mo tokoni ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Himi ʻoku fokotuʻu atú: “Ne Kalusefai ʻa e ʻEikí,” Ngaahi Himí, fika 99.

Ko Hono Fakatupulaki ʻo ʻEtau Founga Akoʻí

Faʻifaʻitaki ki he moʻui ʻa e Fakamoʻuí. “ʻOku ʻaonga ke tau ako ki he founga faiako ʻa e Fakamoʻuí—ʻa e ngaahi founga naʻá Ne ngāueʻakí pea mo e meʻa naʻá Ne folofola ʻakí. Ka naʻe maʻu e mālohi ʻo e Fakamoʻuí ke akoʻi mo hiki hake e niʻihi kehé, mei he anga ʻo ʻEne moʻuí mo Hono faʻahinga ʻulungāngá. Ko e lahi ange ko ia hoʻo feinga faivelenga ke moʻui ʻo hangē ko Sīsū Kalaisí, ko e lahi ange ia hoʻo malava ʻo faiako hangē ko Iá” (Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 13).

ʻĪmisi
Kalaisi ʻi he funga kolosí

Kalaisi ʻi he funga Kolosí, tā ʻe Carl Heinrich Bloch

Paaki