Fuakava Motuʻá 2022
Ngaahi Fakakaukau ke Manatuʻí: Ko hono Lau ʻo e Fuakava Motuʻá


“Ngaahi Fakakaukau ke Manatuʻí: Ko hono Lau ʻo e Fuakava Motuʻá,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Motuʻa 2022 (2021)

“Ngaahi Fakakaukau ke Manatuʻí: Ko hono Lau ʻo e Fuakava Motuʻá,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2022

ʻĪmisi
faka‘ilonga ʻo e ngaahi fakakaukaú

Ngaahi Fakakaukau ke Manatuʻí

Ko hono Lau ʻo e Fuakava Motuʻá

Kumi ha ʻUhinga Fakatāutaha

‘I hoʻo fakakaukau ki ho faingamālie ke ako e Fuakava Motuʻá he taʻu ní, ʻoku fēfē hoʻo ongoʻí? Vēkeveke? Veiveiua? Manavahē? ʻOku mahino kotoa ʻa e ngaahi ongo fakaeloto ko iá. Ko e Fuakava Motu‘á ko e taha ia ʻo e ngaahi tohi motuʻa taha kuo tānaki ʻi he māmaní, pea ʻe lava ke fakatou fakafiefia mo fakailifia ia. Naʻe haʻu e ngaahi tohí ni mei ha anga fakafonua fakakuongamuʻa ʻe ngali foʻou mo ngalikehe pe taʻefakafiemālie he taimi ʻe niʻihi. Ka ʻoku tau vakai ʻi he ngaahi tohí ni ki ha kakai ʻoku nau aʻusia ha ngaahi meʻa ʻoku tau ngali maheni mo ia, pea ʻoku tau ʻiloʻi ai e ngaahi kaveinga ʻi he ongoongoleleí ʻoku fakamoʻoni ki he fakalangi ʻo Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí.

‘Io, ko e kakai hangē ko ʻĒpalahame, Sela, ʻAna, mo Taniela naʻe mātuʻaki kehe ʻenau tōʻonga moʻuí meiate kitautolu. Ka naʻa nau aʻusia foki ʻa e fiefia mo e fetōkehekeheʻaki fakafāmilí, ngaahi momeniti ʻo e tuí mo e veiveiuá, mo e lavameʻá mo e tōnounoú—ʻo hangē pē ko kitautolu kotoá. Kae mahu‘inga ange aí, naʻa nau fakaʻaongaʻi ʻa e tuí, fakatomala, fakahoko ha ngaahi fuakava, maʻu ha ngaahi aʻusia fakalaumālie, pea ʻikai teitei foʻi ʻi heʻenau feinga ke talangofua ki he ʻOtuá.

Kapau ‘okú ke fifili pe te ke lava mo ho fāmilí ʻo maʻu ha ʻuhinga fakataautaha ʻi he Fuakava Motuʻá he taʻú ni, manatuʻi naʻe maʻu ia ʻe he fāmili ʻo Līhai mo Selaiá. Naʻe vahevahe ʻe Nīfai ha ngaahi talanoa kau kia Mōsese mo e ngaahi akonaki meia ʻĪsaia ʻi he taimi naʻe fie maʻu ai ʻe hono ngaahi tokouá ha fakalotolahi pe fakatonutonu pe fakakaukaú. ʻI he taimi naʻe pehē ai ʻe Nīfai, “ʻOku fiefia ʻa hoku laumālié ʻi he ngaahi folofolá” (2 Nīfai 4:15), naʻá ne lea kau ki he ngaahi folofola ʻoku kau he taimí ni ʻi he Fuakava Motuʻá.

Kumi ki he Fakamoʻuí

Kapau ‘okú ke fifili pe te ke lava mo homou fāmilí ʻo ofi ange kia Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi hono ako e Fuakava Motuʻá, manatuʻi ʻoku fakaafeʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí Tonu ke tau fakahoko ia. ʻI he taimi naʻá Ne fakahā ai ki he kau taki ʻo e kau Siú, “[Ko e] ngaahi [folofolá] … ʻoku fakamoʻoni kiate au” (Sione 5:39), naʻá Ne folofola kau ki he ngaahi tohi ʻoku tau ui ko e Fuakava Motuʻá. Ke ma‘u ʻa e Fakamoʻuí ʻi he meʻa ʻokú ke laú, mahalo ʻe fie maʻu ke ke fakalaulauloto ʻi he faʻa kātaki mo fekumi ki ha tataki fakalaumālie. Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku mātuʻaki fakahangatonu ʻa e fakamatala kiate Iá, ʻo hangē ko ia ʻi he fakamatala ʻa ʻĪsaiá “Kuo fanauʻi kiate kitautolu ʻa e tamasiʻi, kuo foaki kiate kitautolu ʻa e foha: … pea ʻe ui hono huafá … ko e ʻEiki ʻo e Melinó” ( ʻĪsaia 9:6). ʻI he ngaahi feituʻu kehe, ʻoku fakafofongaʻi ʻa e Fakamoʻuí ʻo ʻikai fakahangatonu, fakafou ʻi he ngaahi fakaʻilonga mo e ngaahi meʻa ʻoku faitatau—ʻo hangē ko ʻení, fakafou ʻi he fakamatala ki he ngaahi feilaulau ʻaki e fanga monumanú (vakai, Levitiko 1:3–4) pe ko e fakamatala ki hono fakamolemoleʻi ʻe Siosefa hono ngaahi tokouá mo fakahaofi kinautolu mei he hongé.

Kapau ʻokú ke fekumi ki ha tui lahi ange ki he Fakamoʻuí ʻi hoʻo ako e Fuakava Motuʻá, te ke maʻu ia. Mahalo ʻe lava ke hoko ʻeni ko e taumuʻa ʻo hoʻo akó he taʻú ni. Lotua ke tataki koe ʻe he Laumālié ke ke maʻu pea tokanga taha ki he ngaahi potufolofola, talanoa, mo e kikite te ne ʻomi koe ke ke ofi ange kia Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi
tohi ʻa e palōfita he kuongamuʻá

Old Testament Prophet, Judith A. Mehr

Fakatolonga Fakalangi

ʻOua te ke ʻamanaki ke ʻoatu ʻe he Fuakava Motuʻá ha hisitōlia fakaikiiki mo tonu ki he faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOku ʻikai ko e meʻa ia naʻe feinga ʻa e kau faʻu tohi mo e kau fokotuʻutuʻu tohí ke fakahokó. Ko e meʻa ne nau tokanga lahi ange ki aí ke akoʻi ha meʻa fekauʻaki mo e ʻOtuá—fekauʻaki mo ʻEne palani ki Heʻene fānaú, fekauʻaki mo e ʻuhinga ke hoko ko ʻEne kakai ʻo e fuakavá, pea fekauʻaki mo e founga ke maʻu ai e huhuʻí ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke tau tauhi pau ai ki heʻetau ngaahi fuakavá. Ko e taimi ʻe niʻihi naʻa nau fakahoko ia ʻaki hono fakamatalaʻi e ngaahi meʻa fakahisitōlia ne hokó ʻo fakatatau ki he mahino ne nau maʻú—kau ai e ngaahi talanoa mei he moʻui ʻa e kau palōfita maʻongoʻongá. ʻOku hoko e tohi Sēnesí ko ha sīpinga ʻo e meʻá ni, pea pehē ki he ngaahi tohi hangē ko Sōsiua, Fakamaau, pea mo e 1 mo e 2 Ngaahi Tuʻí. Ka naʻe ʻikai ʻaupito ke fakataumuʻa e kau hiki tohi kehe ʻi he Fuakava Motuʻá ke fakahisitōlia. Ka naʻa nau akonaki ʻo fakafou ʻi he ngāue ʻātí ʻo hangē ko e taʻangá mo e ngaahi tohi kuo pulusí. ʻOku kau ʻa e Ngaahi Sāmé mo e Lea Fakatātaá ʻi he tafaʻaki ko ʻení. Pea ‘oku ʻi ai leva ʻa e ngaahi lea mahuʻinga ʻa e kau palōfitá, meia ʻĪsaia kia Malakai, ʻa ia naʻa nau lea ʻaki e folofola ʻa e ʻOtuá ki ʻIsileli he kuongamuʻá—pea, fakafou ʻi he mana ʻo e Tohi Tapú, ʻoku kei folofola mai kiate kitautolu he ʻahó ni.

Naʻe ʻiloʻi nai ʻe he kau palōfita, kau punake, mo e niʻihi ne nau fakatahatahaʻi ʻa e ʻū tohí ʻe lau ʻenau ngaahi leá ʻe he kakai he funga ʻo e māmaní ʻi ha ngaahi taʻu ʻe lauafe kimuí? ʻOku ʻikai ke tau ʻilo. Ka ʻoku tau ofo he ko e meʻa tonu pē ʻeni kuo hokó. Naʻe fokotuʻu mo tō ha ngaahi puleʻanga, naʻe ikunaʻi ha ngaahi kolo, naʻe lākoifie mo hala ha ngaahi tuʻi; ka naʻe tuʻuloa ʻa e Fuakava Motuʻá mei he toʻu tangata ki he toʻu tangata, mei he tangata tohi ki he tangata tohi, mei he liliu ki he liliu. Ko e moʻoni naʻe mole pe liliu ha ngaahi meʻa, ka naʻe fakaofo hono fakatolonga ha konga lahi.1

Ko ha niʻihi pē ʻeni ʻo e ngaahi meʻa ke manatuʻi ʻi hoʻo lau ʻa e Fuakava Motuʻá he taʻu ní. Mahalo naʻe fakatolonga ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi tohi fakakuongamuʻa ko ʻení koeʻuhí ʻokú Ne ʻafioʻi koe mo e meʻa ʻokú ke fouá. Mahalo kuó Ne teuteuʻi ha pōpoaki fakalaumālie maʻau ʻi he ngaahi leá ni, ko ha meʻa te ne tohoakiʻi koe ke ofi ange kiate Ia mo langaki hoʻo tuí ʻi Heʻene palaní mo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá. Mahalo te Ne tataki koe ki ha potufolofola pe fakakaukau ʻe faitāpuekina ai ha taha ʻokú ke ʻilo—ha pōpoaki te ke lava ʻo vahevahe mo ha kaungāmeʻa, mēmipa ʻo e fāmilí, pe kaungā Kāingalotu. ʻOku lahi fau ʻa e ngaahi faingamālié. ʻIkai ʻoku fakafiefia nai ia ke fakakaukau ki ai?

ʻŪ Tohi ‘i he Fuakava Motuʻá

ʻI he lahi taha ʻo e ngaahi tatau faka-Kalisitiane ʻo e Fuakava Motuʻá, ʻoku kehe ʻa e fokotuʻutuʻu ʻo e ʻū tohí mei he founga ne fokotuʻutuʻu ai ʻi he taimi ne fuofua fakatahaʻi ai ki he tohi pē ʻe tahá. Ko ia neongo ʻoku fakakulupu ʻe he Tohi Tapu Faka-Hepeluú e ʻū tohí ki he kulupu ʻe tolú—ko e fonó, kau palōfitá, mo e ngaahi tohí—ka ko e lahi taha ʻo e Tohi Tapu Faka-Kalisitiané ʻoku nau fokotuʻutuʻu ʻa e ʻū tohí ki he kulupu ʻe fā: fonó (Sēnesi–Teutalōnome), hisitōliá (Sōsiua–ʻĒseta), ʻū tohi fakapunaké (Siope–Hiva ʻa Solomoné), mo e kau palōfitá (ʻĪsaia–Malakai).

Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi kulupu ko ʻení? Koeʻuhí ʻe lava ke tokoni hono ʻiloʻi e faʻahinga tohi ʻokú ke akó ke mahino kiate koe ʻa e founga ke ako ʻakí.

Ko ha me‘a ʻeni ke ke manatuʻi ʻi hoʻo kamata hono lau e “fonó,” pe ko e ʻuluaki tohi ʻe nima ʻo e Fuakava Motuʻá. Ko e ngaahi tohí ni, ʻa ia ʻoku pehē naʻe hiki ʻe Mōsesé, mahalo naʻe ngāue ki ai ha kau tangata tohi mo fakatahatahaʻi ʻe ha kakai tokolahi he fakalau ʻa e taimí. Ka ʻoku kei hoko pē ʻa e ngaahi tohi ʻa Mōsesé ko e folofola fakalaumālie ʻa e ʻOtuá, neongo ʻoku—tatau ia mo ha faʻahinga ngāue pē ʻa e ʻOtuá kuo fakahoko ʻe he kakai fakamatelié—ʻo moʻulaloa ki he tōnounou ʻa e tangatá (vakai, Mōsese 1:41; Ngaahi Tefito ʻo e Tui 1:8). ʻOku mahuʻinga heni ʻa e ngaahi lea ʻa Molonai ʻoku ʻuhinga ki he lekooti toputapu ʻo e Tohi ʻa Molomoná naʻá ne tokoni ke fakatahatahaʻí: “Kapau ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa hala, ko e ngaahi fehalaaki ia ʻa e tangata; ko ia, ʻoua naʻa fakaangaʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá” (peesi talamuʻaki ʻo e Tohi ʻa Molomoná). ‘I hono fakalea ʻe tahá, ʻoku ʻikai fie maʻu ia ke haohaoa ha tohi folofola mei he fehalaaki ʻa e tangatá kae toki lava ʻo hoko ko e folofola ʻa e ʻOtuá.

Fakatokangaʻi ange

  1. Na‘e pehē ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati: “ʻOku ʻikai tupukoso pe hoko noa pē ʻa ʻetau maʻu ʻa e Tohi Tapú he ʻaho ní. Naʻe ueʻi ʻe he Laumālié ha niʻihi fakafoʻituitui angatonu ke lekooti fakatouʻosi e ngaahi meʻa toputapu naʻa nau mamata ki aí mo e ngaahi lea fakalaumālie naʻa nau fanongo mo lea ʻakí. Naʻe ueʻi mo ha kakai mateaki kehe ke nau maluʻi mo fakatolonga ʻa e ngaahi lekooti ko ʻení” (“The Miracle of the Holy Bible,” Liahona, May 2007, 80).

Paaki