Vakasama eso me Nanumi Tiko

Na iVola ni iTukutuku ena Veiyalayalati Makawa

Na ivola i Josua me yaco vei Esiteri e dau kilai me ra “ivola ni itukutuku” ena Veiyalayalati Makawa. Oqo e sega ni kena ibalebale ni ivola tale eso ena Veiyalayalati Makawa e sega ni tiko na kena yaga ni veitukutuku ni gauna makawa. Ia, era sa vakatokai me ra ivola ni itukutuku baleta na nodra inaki bibi o ira era vola me ra vakaraitaka na liga ni Kalou ena kedra itukutuku makawa na kawa Isireli. Na kena inaki ni sega ni tuva na lawa i Mosese, me vaka ena Vunau ni Soro kei Na iVakarua . E sega ni serekalitaka na vakacaucau se na lolosi, me vaka ena Same kei na Lele i Jeremaia . Ka sega me vola na nodra vosa na parofita, me vaka ena Aisea kei Isikeli . Ia, na ivola ni itukutuku era tukuna e dua na italanoa.

E Ka ni Dua na iVakarau ni Rai

Kena ivakarau, na italanoa oya e tukuni mai na dua na ile ni rai—dina sara, ena so na ivakarau ni rai. Me vaka ga ni sega ni rawa me da raica e dua na senikau, dua na vatu, se vunikau mai na vica na yasana ena dua na gauna, ena sega ni levei rawa ni dua na itukutuku makawa ena vakataiyaloyalotaka na nona ivakarau ni rai e dua se na kawa tamata era vola tiko. Na ivakarau ni rai oqo e oka kina na kena isema vakavanua se kawatamata kei na nona itovo ni vanua kei na vakabauta o koya e vola. Na noda kila tiko oqo ena rawa ni vukei keda me da kila ni o ira na volavola kei ira era vakasokumuna na ivola ni itukutuku makawa era vakanamata ga ena so na veika matailalai ka biuta vakatikitiki eso tale.¹ Era biuta kina eso na nodra nanuma ga, ka sega ni oka kina o ira tale eso. Ka ra mai vakadeitaka kina eso na ka yavutaki mai na veika lalai oqori kei na nanuma eso. Eda rawa ni raica mada ga na duidui ni ivakarau ni rai ena ivola eso ni iVola Tabu (ena so na gauna ena loma ni dua ga na ivola).² Na levu ga ni noda kila tiko na ivakarau ni rai oqo, na kena vinaka cake na noda kila na ivola ni itukutuku makawa.

E dua na ivakarau ni rai e tautauvata ena ivola ni itukutuku ni Veiyalayalati Makawa sai koya na ivakarau ni rai baleti ira na kawa i Isireli, o ira na tamata ni veiyalayalati ni Kalou. E vukei ira na nodra vakabauta na Turaga me ra raica na Ligana ena nodra bula kei na Nona veivakameautaki ena veika ni nodra vanua. Me vaka ni sega ni dau raica vaqo na veika oqo na ivola ni itukutuku makawa vakavuravura, na ivakarau ni rai vakayalo oqo e dua vei ira na ka e vakavuna me ka yaga vakalevu sara vei ira era segata tiko me ra tara na nodra vakabauta na Kalou na ivola ni itukutuku ni Veiyalayalati Makawa.

Lewena na Vo ni Veiyalayalati Makawa

Na ivola ni itukutuku makawa e tekivu ena vanua e biubiu kina na ivola ni iVakarua kei na kena sa vakarau mai cava na veiyabaki ni nodra lako voli na Isireli ena loma ni lekutu. E vakaraitaka na ivola i Josua na nodra sa vakarau curumi Kenani na Isireli, na nodra vanua yalataki, ka vakamacalataka na sala era taura kina. Na ivola veitaravi mai na Dauveilewai ki na 2 Veigauna, e tukuna na veika a sotava o Isireli ena vanua yalataki, mai na gauna era laki tawana kina me yacova na gauna era a vakadrukai kina mai vei Asiria kei Papiloni. Na ivola nei Esera kei Niemaia e tukuna na nodra lesu mai e vica na ilawalawa i Isireli ki na nodra koroturaga, e Jerusalemi, ni oti e vica vata na yabaki. Kena itinitini, e tukuna na ivola i Esiteri e dua na kedra italanoa na kawa Isireli ka ra bula lewai ena ruku ni lewa vaka-Perisia.

Oqori na vanua e mai yala kina na ituvatuva vagauna ni Veiyalayalati Makawa. Eso ra qai wili iVolatabu vakadua era kidroataka ni raica ni ra sa wilika oti na italanoa ni Veiyalayalati Makawa ni bera ni ra qai wilika oti e sivia na veimama ni kena draunipepa. Ni oti na Esiteri, e sega ni levu na itukutuku eda taura me baleta na kedra itukutuku makawa na Isireli. Ia, na ivola eso e tarava—vakabibi na nodra ivola na parofita—e tu era curu mai vakavinaka ki na loma ni gauna e tukuni ena ivola ni itukutuku.³ Na nona cakacaka vakalotu na parofita ko Jeremaia, me kena ivakaraitaki, a vakayacori ena gauna ka volai na kena itukutuku ena 2 Tui 22–25 (kei na kena veibasai ena 2 Veigauna 34–36). Na nomu kila oqo e rawa ni vakayarayarataka na ivakarau ni nomu wilika na qaqa ni itukutuku makawa kei na ivola vakaparofita.

Eso na tiki ni ivolanikalou ena rairai vaka na tiki ni vakasota ibulibuli ka da sega ni kila me da vakasotara vakacava kei ira na kena vo.

Ni Sega ni Veisotari Eso na Ka

Ni o wilika na Veiyalayalati Makawa, me vaka e dua na itukutuku makawa kecega, o na rairai wilika na veika me baleti ira na tamata era sa cakava se tukuna na veika eso, ki na mata ena gauna oqo, e vaka me matalia se veivakaleqai. E dodonu me da namaka na ka oqo—o ira era a volavola ena Veiyalayalati Makawa era raica na vuravura mai na ivakarau ni rai, ena so na sala, ka duidui toka mai na noda . Na itovo kaukauwa, veimaliwai vakamatatamata, kei na itavi ni marama eso na leqa ka a duatani beka na ivakarau ni nodra raica na dauvolavola e liu mai vei keda nikua.

Ia na cava e dodonu meda cakava ni da sotava eso na malanivosa ena ivolanikalou ka vaka me dau veivakaleqai tu? iMatai, ena rawa ni veivuke talega me vakasamataki na malanivosa yadua ena dua na ituvaki rabailevu. Ena veirauti beka vakacava kei na ituvatuva ni veivakabulai ni Kalou? E veirauti beka vakacava ki na veika o kila me baleta na Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito? E veiraurau vakacava ki na dina vakatakilai ena ivolanikalou tale eso se na nodra ivakavuvuli na parofita bula? Kei na sala cava e veiraurau kina kei na vakasolokakana ni Yalo ki na yalomu kei na nomu vakasama?

Ena so na gauna, ena sega beka ni veirauti vinaka na tikina oqo ena dua vei ira oqo. Ena so na gauna ena vaka me tiki ni ibulibuli ka sega ni dua na vanua e rawa ni vakasotari kina ena veitikina era sa sota rawa tu. Na kena sagai me vakasotari ga yani vakaukauwa e sega ni kena icakacaka vinaka. Ia e sega ni da soro ka vagalala mai na ibulibuli . Ia, ena gadrevi beka mo biuta toka vakatikitiki ena gauna oqo. Ni ko vulica e levu na ka, ka vakasotara vata e levu na tiki ni ibulibuli, sa na rawa beka ni o raica vakavinaka cake na ivakarau era sota vata kina vakavinaka na veitiki ni ibulibuli.

E rawa talega ni veivuke me da nanuma me ikuri ni kena yalani na kena ivakarau, na itukutuku ni ivolanikalou ena rawa ni cala ni tamata (raica Na Yavu ni Vakabauta 1:8). Me kena ivakaraitaki, ena loma ni senijiuri “e vuqa na veika rawarawa ka talei [a] kau tani mai na [iVolatabu],” oka kina na dina bibi me baleta na ivunau kei na cakacaka vakalotu (1Nifai 13:28; raica talega na tikina e 29,40). Ena gauna vata oqori, e dodonu me da tu vakarau me da tukuna ni sa yalani tale tu ga na noda rai yadua: ena dau tu ga na veika eda sega ni kila rawa vakavinaka kei na taro eda na sega ni se sauma rawa.

Kunei ni Vatutalei

Ia ena gauna oqo, na taro e sega ni saumi mai e sega ni dodonu me tarovi keda mai na veivatutalei ni dina tawamudu era kunei ena Veiyalayalati Makawa—kevaka sara mada ga e dau vunitaki ena so na gauna na veivatutalei oqori ena vanua veivatu ni veika dredre e sotavi kei na digidigi cala era cakava na tamata sega ni taucoko. E rairai ni ka talei duadua vei ira na vatutalei oqo sai koya na italanoa kei na veimalanivosa e vakadinadinataka na loloma ni Kalou—vakabibi o ira era dusimaka tiko na noda vakasama ki na solibula i Jisu Karisito. Ni laurai mai na yasana cava ga, na vatutalei vakaoqo ena ramase cake na kena iserau nikua me vaka ga ena gauna ko ya. Me vaka ga ni tukuni ena italanoa oqo o ira na tamata ni veiyalayalati ni Kalou—na tagane kei na yalewa era sotava tu na malumalumu vakatamata, ia era lomana ka qarava na Turaga—na vatutalei ni dina e tiko ena ivola ni itukutuku ni Veiyalayalati Makawa.

iDusidusi

1. Na itukutuku ivakamacala ni iVola Tabu sa tu vei keda nikua e nodra cakacaka e vuqa na dauvolavola kei ira na dausokumuni itukutuku sega ni cavuti na yacadra, ena so na gauna era dau cakacaka ena vica vata na yabaki, ena veisenijiuri sara mada ga, ni oti na veigauna era vakamacalataka. Era a vakararavi ki na so na ivurevure ni itukutuku makawa ka vakatulewa ena veika me ra okata ena nodra itukutuku kei na veika me kua.

2. Me kena ivakaraitaki, e dina ga 1–2 Veigauna e kovuta voleka ni gauna vata ga ni 1 Samuela 31 ki na mua ni gauna ni 2 Tui, 1–2 Veigauna e dau vakamatatataka na duidui ni veika matailalai ka vakaraitaka na duidui ni ivakarau ni rai. E sega ni vakataka na 1 Samuela–2 Tui, 1–2 Veigauna e voleka ni dau vakanamata vakatabakidua ki na matanitu ena ceva kei Juta ka vakavuqa ni dau sega ni okata na italanoa sega ni vinaka baleti Tevita kei Solomoni (veidutaitaka, me kena ivakaraitaki, 2 Samuel 10–12 kei na 1 Veigauna 19–20 kei na 1 Tui 10–11 kei na 2 Veigauna 9). Na Lako Mai, Mo Muri Au e vakabibitaka na noqu vulica na itukutuku ena 1kei na 2 Tui, dina ga ni yaga sara na kena vakatauvatani na itukutuku o ya ena 1kei na 2 Veigauna. Ena rawa ni veivuke ni da kila ni kena irairai ni a tekivu na cakacaka oqo ena 1 Samuela–2 Tui ni se bera na nona vakavuai Juta na matanitu qali vaka-Papiloni ka qai mai vakacavari ena gauna ni tiko vakavuni e Papiloni. Na itukutuku e yaco me 1–2 Veigauna, ena yasana ka dua, a vakaduavatataki kina ni ra sa lesu mai ki Jerusalemi na Jiu mai na nodra tiko vakasavi tani. Ni ko sa wiliwili tiko, sa rawa mo vakasamataka na sala ena tara kina na nodra ivakarau ni rai na dausokumuni itukutuku ni veitalanoa duidui oqo.

3. Ena itekivu ni ivurevure oqo o na kunea kina na “Raici Raraba ni Veiyalayalati Makawa,” e dua na ituvatuva ni gauna ka vakaraitaka na kena veisotari na nona gauna ni veiqaravi vakalotu e dua na parofita ki na itukutuku makawa kei Isireli (vakakina na kena e rawa ni vakadeitaki). O na raica ni vuqa na ivola vakaparofita ena Veiyalayalati Makawa era a yaco tiko volekata yani na mua ni ituvatuva ni gauna oya—ni se bera vakakina ni se qai oti nodra vakadrukai, vakasavi tani, ka ra veiseyaki na luvei Isireli mai vei ira na nodra meca.